Giáo án môn Ngữ văn 11 - Hai đứa trẻ

<span class='text_page_counter'>(1)</span>TiÕt 37-38-39: Ngµy so¹n th¾ng 10 n¨m 2009. Hai đứa trẻ Th¹ch Lam a. Mục đích – yêu cầu: Gióp häc sinh: - Cảm nhận được tình cảm xót thương của Thạch Lam đối với những người phải sống nghèo khổ, quẩn quanh và sự cảm thông trân trọng của nhà văn trước mong ước của họ về một cuộc sống tươi sáng hơn. - Thấy được một vài nét độc đáo trong bút pháp nghệ thuật của Thạch Lam qua truyện ngắn trữ tình “ Hai đứa trẻ”: ít sự kiện, hành động nhưng đầy ắp suy tư, rung c¶m tinh tÕ, lêi v¨n trong s¸ng gîi c¶m hÕt søc thó vÞ B. PH¦¥NG PH¸P D¹Y HäC: Đọc sáng tạo, đối thoại, diễn giảng, thảo luận…(GV hướng dẫn HS đọc kỹ bài học trong SGK, chuẩn bị những câu hỏi ở phần hướng dẫn học bài ). C. PH¦¥NG TIÖN D¹Y HäC: SGK, SGV, gi¸o ¸n. D. TIÕN TR×NH THùC HIÖN: 1. KiÓm tra bµi cò 2. Giíi thiÖu bµi míi: Th¹ch Lam lµ nhµ v¨n hiÖn thùc hay l·ng m¹n? C©u hái ®¨t ra bëi trong t¸c phÈm cña Thạch Lam chất lãng mạn và chất hiện thực hòa quyện chặt chẽ với nhau. Người ta nói tới gi¸ trÞ hiÖn thùc trong s¸ng t¸c cña «ng song l¹i cµng kh«ng thÓ quªn c¸i t×nh cña Th¹ch Lam trải đều trong các tác phẩm. ở “ Hai đứa trẻ” có thể nói đến tình người giữa những người lao động nghèo, có thể nói đến sự tàn tạ của ngày tàn, chợ tàn, người tàn… có thể nói tới khát vọng của những người bình thường, nhỏ bé và hơn hết có thể nói tới cái tình của nhà văn với những con người nghèo khổ, đặc biệt là những đứa trẻ nơi phố huyện tăm tối kia…. Nội dung cần đạt. H§ cña GV vµ HS. I. T¸c gi¶ t¸c phÈm. - Nªu nh÷ng nÐt c¬ b¶n vÒ TL? Những điều đó có ảnh 1)T¸c gi¶ hưởng như thế nào đến con - Tên thật : Nguyễn Tường Lân:1910 - Quª: Th¸i Hµ, Hµ Néi-> tiÕp thu ®­îc c¸i tinh tÕ nh¹y ®­êng vµ phong c¸ch v¨n cảm thanh lịch duyên dáng của con người Hà thành. Vì chương TL? vËy v¨n TL còng cã c¸i nhÑ nhµng tinh tÕ trong s¸ng thÊm ®Ém mét kh«ng khÝ bµng b¹c ªm ¸i. -1916-1932: Sống tại Cẩm Giàng- Hải Dương -> sống gần gũi với cảnh đời cơ cực và bế tắc của những người n«ng d©n thÞ d©n nghÌo -> hiÓu vµ c¶m th«ng víi hä. Văn chương ông thường chan chứa tinh thần nhân đạo - 1933: B¾t ®Çu tham gia tù lùc v¨n ®oµn cïng c¸c anh. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> là Nhất Linh và Hoàng Đạo -> Nhờ vậy đã chịu ảnh hưởng của lối viết văn của nhóm này: thường đi sâu phân tich đời sống nội tâm, diễn tả tinh vi những cảm xúc, cảm giác của con người. - 1940: «ng m¾c bÖnh lao vµ mÊt t¹i yªn phô T©y Hå. 2) Sù nghiÖp v¨n häc. - §Æc ®iÓm phong c¸ch + Phản ánh hiện thực cuộc sống bế tắc của những người dân lạo động, tiểu tư sản thị dân nghèo. Ông thường Đặc điểm phong cách văn khai thác những khía cạnh bình thường mà nên thơ của TL là gì? cuéc sèng. + TruyÖn TL lµ lo¹i truyÖn tr÷ t×nh.V× vËy truyÖn thường không có cốt truyện, mạch truyện là mạch cảm xúc của con người. Truyện thường kết cấu theo diễn biÕn t©m tr¹ng trong kh«ng gian vµ thêi gian ®­îm buồn. Truyện thường đi sâu phân tích thế giới nội tâm s©u s¾c vµ tinh vi nh÷ng c¶m xóc c¶m gi¸c m¬ hå mong manh tinh tÕ. - Nh÷ng t¸c phÈm chÝnh: SGK - Nªu nh÷ng t¸c phÈm chÝnh 3. T¸c phÈm “H§T” cña TL? + Xuất xứ: rút từ tập “Nắng trong vườn” + Tãm t¾t * Tâm trạng Liên trước cảnh chiều tà * Tâm trạng Liên trước những kiếp sống nhỏ bé quẩn - Tóm tắt tác phẩm “HĐT” theo t©m tr¹ng nh©n vËt quanh Liªn? * Tâm trạng Liên khi đêm về * Tâm trạng Liên trong lúc đợi tàu. II. §äc – hiÓu. 1) T©m tr¹ng Liªn lóc chiÒu vÒ: a. C¶nh lóc chiÒu vÒ. - C¶nh lóc chiÒu vÒ ®­îc t¸c gi¶ miªu t¶ nh­ thÕ nµo?. - Mµu s¾c: + §á rùc nh­ löa ch¸y. + §¸m m©y nh­ hßn than s¾p tµn. + D·y tre ®en l¹i.. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> => màu sắc có sự chuyển động : đỏ -> hồng -> đen lại. Tuy cã mµu s¾c rùc rì nh­ng l¹i gîi sù lôi tµn. Bëi vËy - Em cã nhËn xÐt g× vÒ mµu s¾c cña c¶nh vËt? mà cảnh đẹp nhưng buồn - ¢m thanh: + TiÕng trèng thu kh«ng: phÝa chßi canh. + Tiếng ếch nhái kêu ran: kêu ran ngoài đồng ruộng. +TiÕng muçi vo ve: trong qu¸n hµng.. - Tác giả đã miêu tả những ©m thanh nµo? Em cã nhËn => âm thanh không làm cho không gian sôi động mà xét gì về những âm thanh càng làm cho không gian thêm buồn vì đó là âm thanh này? đều đều nhịp điệu rền rĩ trở đi trở lại tạo cảm giác trễ nải, mệt mỏi và lặng lẽ êm đềm. Âm thanh được tác giả miêu tả từ xa đến gần, từ to đến nhá. Nã cã t¸c dông thu hÑp kho¶ng c¸ch kh«ng gian v× tÇm nh×n thu hÑp bëi bãng tèi bao phñ dÇn. ¢m thanh cũng cho thấy không gian rất yên tĩnh để có thể nghe thÊy. - NhËn xÐt: + Cảnh đẹp, êm đềm nhưng gợi nên cảm giác tàn lụi + Cảnh vật mang cái hồn của đồng nội quê hương VN, - Từ đó em có nhận xét gì về c¸i hån d©n téc cho t¸c phÈm, vµ chÊt l·ng m¹n cho t¸c bøc tranh th«n quª lóc chiÒu vÒ ®­îc t¸c gi¶ miªu t¶? phÈm. + NghÖ thuËt:. . Sử dụng nhiều thanh bằng để thể hiện những âm điệu - Đặc sắc về nghệ thuật? êm đềm của một buổi chiều quê: “chiều chiều rồi” -> ©m ®iÖu c©u v¨n nh­ mét b¶n nh¹c nh­ m«t tiÕng reo khÏ khµng. . Từ láy với mật độ lớn: văng vẳng, vo ve, thấm thía, man m¸c …. Gîi c¶m gi¸c buån vµ mét hån v¨n lÆng lÏ. . Cách ngắt nhịp thay đổi linh hoạt: từ ngắn -> chuyển sang dµi. C©u v¨n ®­îc më réng nhê nh÷ng dÊu phÈy, chÊm phÈy vµ quan hÖ tõ vµ thay cho nh÷ng dÊu chÊm c©u. - Tâm trạng nhân vật Liên: buồn man mác trước cái. Lop11.com. - T©m tr¹ng nh©n vËt Liªn khi chiÒu vÒ lµ g×?.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> buån cña buæi chiÒu quª. T©m hån liªn nh¹y c¶m vµ g¾n bã víi lµng quª, Liªn cã thÓ l¾ng nghe nh÷ng ©m thanh nhỏ nhoi thân thuộc mà ít người để ý. - Cảnh chợ tàn: hình ảnh quê hương thôn dã: mùi âm - Cảnh chợ tàn có ý nghĩa ẩm của đất quê, mùi riêng của quê hương này nhưng gì? cũng toát lên cái vẻ nghèo nàn. Vì chỉ có vỏ bưởi, vỏ thị l¸ nh·n. (M¸i tranh ¬i hìi m¸i tranh, ThÊm bao m­a nắng mà thành quê hương – T. Đăng Khoa) - Tình cảm của Liên: thân thuộc với quê hương, gắn - Tâm trạng, tình cảm của bó với mảnh đất quê hương và tinh tế nhạy cảm nhưng Liên ra sao trước cảnh chợ tµn? cũng gợi chút buồn vì quê hương nghèo tăm tối b) Tâm trạng nhân vật Liên trước những số phận con người nơi phố huyện.. - Nh÷ng sè phËn nµo ®­îc t¸c gi¶ miªu t¶ ? T©m tr¹ng + Những đứa trẻ con nhà nghèo… -> động lòng thương Liên trước từng đối tượng ra nh­ng chÝnh chÞ kh«ng cã tiÒn mµ cho chóng nã -> sao? Tình thương đi liền cảm giác bất lực. + Chị Tí: ngày đi mò cua bắt ốc, tối đến dọn hàng nước nh­ng còng ch¼ng ¨n thua g× -> quan t©m: sao h«m nay - Nh÷ng sè phËn:. chÞ dän hµng muén thÕ? + Bà cụ Thi: hiện thân của lớp người cũ với tiếng cười phẫn uất, uất ức -> sợ, thương: chén rượu rót đầy, cái nhìn thương cảm dõi theo bóng cụ đi lẫn vào bóng tối. + B¸c Siªu: g¸nh phë lµ mãn hµng xa xØ, Õ Èm -> buån thương. Phở của bác Siêu còn gợi đến một kỉ niệm của qu¸ khø. + Bác Xẩm: tiếng đàn bầu bần bật như tiếng nức nở, hình ảnh đứa trẻ con bò lê la -> xót xa nhìn thau sắt trắng đặt trước mắt không có khách nghe. + Ngay c¶ chÞ em Liªn: kh«ng cã kh¸ch mua hµng nªn thuộc cả tên người mua lẫn những thức hàng đã bán -> nghÌo - Nhận xét: mỗi người một số phận nhưng điểm chung lµ nghÌo. Kh«ng chØ vËy cuéc sèng cßn mang nh÷ng. Lop11.com. - Từ đó em có nhận xét gì?.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> dấu hiệu tàn lụi đơn điệu quẩn quanh: hôm nay chị Tí dän hµng muén h¬n mäi h«m, h«m nµo tÊt c¶ hä còng từng ấy công việc. Nhà văn cảm thương chia sẻ nhưng còng buån cho mét cuéc sèng “Quanh quÈn m·i còng vài ba dáng điệu.Tới hay lui cũng chừng ấy mặt người”. Tuy nhiªn nhµ v¨n Thc¹ch Lam còng cho thÊy nh÷ng con người nghèo khổ ấy vẫn không mất đi niềm hy vọng: Chừng ấy người trong bóng tối…cuộc đời của hä… 2) Tâm trạng Liên trong đêm tối - Cảnh đêm được tác giả miªu t¶ nh­ thÕ nµo?. - Cảnh đêm: + Tương phản sáng tối: - S¸ng + ánh sáng ngọn đèn chị Tí. + ¸nh s¸ng bÕp löa b¸c Siªu. + Nh÷ng khe s¸ng lät qua cöa hµng nhµ Liªn vµ nh÷ng cöa hµng cßn thøc. + Chấm sáng nhỏ đi trong đêm. + ¸nh s¸ng cña nh÷ng ng«i sao lÊp l¸nh. + ¸nh s¸ng cña nh÷ng con ®om đóm.. - Tèi + Tèi hÕt c¶: con ®­êng th¨m th¼m ra s«ng, con ®­êng qua chî vÒ nhµ. + Bãng tèi ngËp ®Çy dÇn c¸c ngâ con. + Bóng người đi trong đêm tối. + Vò trô tèi th¨m th¼m.. + NhËn xÐt: . ¸nh s¸ng ®­îc miªu t¶ nhiÒu chi tiÕt nh­ng chØ lµ nh÷ng chÊm s¸ng, khe s¸ng, hét s¸ng. Cßn bãng tèi th× dầy đặc, bao trùm và đè nặng(gợi nỗi ám ảnh). Giống như bóng tối của cuộc đời tù hãm, của cái nghèo. . ánh sáng tuy ít nhưng vẫn có ý nghĩa: đặc biệt là hình ảnh ngọn đèn chị Tí: ngọn đèn là quầng sáng thân mật một điểm sáng quy tụ những con người nghèo khổ, ngọn đèn là ánh sáng hiện tại > < ánh sáng từ HN từ quá khứ xa xăm, ngọn đèn là niềm day dứt về những. Lop11.com. Từ đó em có nhận xét gì?.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> kiếp người bé mọn song vẫn còn chút hy vọng le lói đợi chê. + Cảnh thơ mộng: đêm mùa hạ êm như nhung, những ngôi sao , những con đom đóm lấp lánh dưới những mặt l¸ bµng, hoa bµng rông khe khÏ… + Nghệ thuật: so sánh tạo hình ảnh và gợi cảm giác, từ - Tâm trạng Liên trước cảnh đêm ở phố huyện ra sao? l¸y gîi t¶ t¹o h×nh - T©m tr¹ng nh©n vËt Liªn: + Buồn trước cái tối tăm của phố huyện nhưng vẫn không hết hy vọng đợi chờ. + Tìm thấy chút thi vị thơ mộng của đất trời, đêm của - Tại sao Liên đợi tàu? quê hương. 3) Tâm trạng nhân vật Liên trong cảnh đợi tàu. - Nguyên nhân Liên đợi tàu: + Giữa cuộc sống tối tăm tù đọng Liên vẫn mơ về một cuộc sông tốt đẹp hơn- đó chính là HN + ChuyÕn tµu Êy lµ chuyÕn tµu tõ HN vÒ, chuyÕn tµu đến từ thế giới huyền thoại, đến từ kí ức về một thời rực sáng.. Đó là chuyến tàu mang lại ý nghĩa cho cuộc sống - Sự đợi chờ của Liên được thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo? cña Liªn - Sự đợi chờ: + Đón đợi tàu từ đằng xa: những dấu hiệu đầu tiên: ngọn lửa xanh biếc, sát mặt đất như ma trơi -> tiếng còi xe löa trong giã xa x«i + Lúc tàu đến gần hơn: nghe thấy những tiếng dồn dập, tiÕng xe rÝt m¹nh vµ lµn khãi bõng s¸ng -> tiÕng hµnh kh¸ch ån µo khe khÏ + Đoàn tàu đến: còi rít lên -> đoàn tàu rầm rộ đi tới: các toa đèn sáng trưng, lố nhố người, đồng và kền lấp lánh. Liên đứng cả dậy để chiêm ngưỡng đoàn tàu + Đoàn tàu đi qua: đi vào đêm tối để lại đốm than bay dọc trên đường. Liên nhìn theo chấm nhỏ của chiếc đèn treo cuối toa xe cho đến lúc cả đoàn tàu khuất sau rặng - Tâm trạng của Liên khi tàu đến và đi ra sao? tre.. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> - T©m tr¹ng: + Háo hức đợi chờ: đón đợi từ lúc chuyến tàu chưa đến, chỉ qua những dấu hiệu đầu tiên, khi đoàn tàu đến chị em Liên đứng cả dậy để được chiêm ngưỡng cho thỏa nçi mong chê c¶ ngµy, ®oµn tµu qua råi mµ Liªn cø đứng lặng nhìn theo mãi cho đến khi khuất hẳn + Cã mét chót thÊt väng v× Liªn chît nhËn ra: ®oµn tµu hôm nay không đông như mọi khi, thưa vắng người và h×nh nh­ kÐm s¸ng h¬n. + §oµn tµu ®i råi mµ Liªn kh«ng thÓ b×nh t©m l¹i næi: “Liên lặng theo mơ tưởng: HN xa xăm, HN sáng rực vui vẻ và huyên náo”. Liên nghĩ về ngọn đèn chị Tí và cái thế giới khác hẳn do con tàu mang đến. Đó là thế giíi mµ Liªn lu«n m¬ vÒ nã. + Liên lại đợi chờ chuyến tàu ngày mai, nó đem lại cho Liªn chót dÞu dµng khe khÏ, nã lµ hy väng cho c¸i cuéc đời tăm tối tẻ nhạt của Liên và của những người dân nơi - Nêu những nội dung và đặc sắc nghệ thuật cơ bản ®©y. cña t¸c phÈm? III. Tæng kÕt 1) Néi dung - T©m hån Liªn tinh tÕ nång Êm b×nh dÞ mang kh¸t vọng ánh sáng. Điều đó cho thấy con người không cam chịu cuộc sống tối tăm mà luôn hướng về một cuộc sống tốt đẹp hơn có ý nghĩa hơn. - T¸c phÈm võa cã gi¸ trÞ hiÖn thùc võa cã gi¸ trÞ nh©n đạo. Vì vậy NT nhận xét: “Đọc TN “HĐT” thấy bận - Sự kết hợp bút pháp trữ bịu vô hạn về một tấm lòng quê hương êm mát và sâu tình và hiện thực - NghÖ thuËt miªu t¶ t©m lÝ kÝn. tinh tÕ s©u s¾c 2) NghÖ thuËt:. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(8)</span>