Bài soạn Ngữ văn 11 tiết 19, 20: Lẽ ghét thương (trích Lục Vân Tiên) - (Nguyễn Đình Chiểu)

<span class='text_page_counter'>(1)</span>GIÁO ÁN NGỮ VĂN 11 Tuaàn:5 Tieát ppct:19,20 Ngày soạn:04/09/10 Ngaøy daïy:07/09/10. GV: NGUYỄN NGỌC LIÊN. Lẽ ghét thương (TrÝch Lôc V©n Tiªn). - (nguyÔn. §×nh chiÓu). A. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT - §­îc t×nh c¶m yªu ghÐt ph©n minh, m·nh liÖt và tấm lòng thương dân sâu sắc của tác gỉa. Bót ph¸p tr÷ t×nh: cảm xúc trữ tình- đạo đức nồng đậm, sâu sắc; vẻ đẹp bình dị, chân chất của ngôn từ. B. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KĨ NĂNG, THÁI ĐỘ 1. Kiến thức: Nhận thức được tình cảm yêu ghét phân minh, mãnh liệt và tấm lòng thương dân sâu sắc của Nguyễn Đình Chiểu. Hiểu được tư tưởng vì dân, vì đời, ghét hôn quân bạo chúa của tác giả qua lời ông quán. N¾m ®­îc néi dung cña bµi th 2. Kĩ năng: Thấy được nghệ thuật dùng điệp ngữ, thành ngữ, tiểu đối, từ láy giàu sắc thái biểu cảm của tác giả trong ®o¹n trÝch. 3. Thỏi độ: Học sinh có thái độ yêu, ghét trước những hành vi xấu xa. Kiên quyết lên án những thói hư, tật xấu đang tồn tại trong đời sống xã hội. C. PHƯƠNG PHÁP: giảng giải, kết hợp với các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi, pht vấn, gợi tìm. đọc sáng tạo, gợi tìm, tái hiện, thuyết trình, kết hợp với các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi. D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. Ổn định lớp: Kiểm tra sĩ số 2. Kiểm tra: Bài cũ, bài soạn: Ph©n tÝch h×nh ¶nh thùc vµ ý nghÜa tượng trưng của bãi cát dài và người đi trên cát ? 3. Bài mới: Trong Truyện Lục Vân Tiên, ông Quán cũng như ông Ngư, ông Tiều đều là những nho sĩ ẩn dật, có tài “kinh luân” nhưng lại không muốn đua tranh với đời mà ưa cuộc sống tiêu dao, tự do tự tại. Họ đều là nh÷ng ho¸ th©n cña §å ChiÓu, ch©n dung tù ho¹ cña «ng. V× thÕ, qua suy nghÜ cña hä ta cã thÓ thÊy ®­îc t­ tưởng của chính tác giả. Ông Quán không ẩn dật chốn rừng sâu hẻo lánh (tiểu ẩn), mà náu mình ngay tại chốn kinh kì đông đúc, người xưa gọi đó là bậc “trung ẩn”. HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS NỘI DUNG BÀI DẠY - §äc phÇn tiÓu dÉn SGK vµ tãm I. GIỚI THIỆU CHUNG t¾t nh÷ng néi dung chÝnh trong 1. Hoµn c¶nh s¸ng t¸c: phÇn nµy? - TruyÖn th¬ N«m Lôc V©n Tiªn: S¸ng t¸c vµo kho¶ng sau n¨m 1850 - Gọi HS đọc bài thơ khi nhà thơ bị mù và mở trường dạy học. - GV chú ý hướng dẫn HS đọc - Néi dung t¸c phÈm: T¸c phÈm ®­îc s¸ng t¸c dùa trªn m« tÝp mét sè diễn cảm thể hiện được thái độ truyện dân gian và một số tình tiết thật trong cuộc đời của nha thơ. yªu, ghÐt vµ nång nhiÖt c¶m xóc TruyÖn Lôc V©n Tiªn lµ t¸c phÈm lín cña v¨n häc VN, ®­îc nh©n d©n, cña t¸c gi¶. đặc biệt là người Nam Bộ yêu chuộng, là món ăn tinh thần của người => T¸c phÈm ®­îc s¸ng t¸c trªn d©n Nam Bé vµ cña c¶ d©n téc. cơ sở các mô típ của VHDG (1) và - Vị trí đoạn trích Lẽ ghét thương từ câu 473 đen 504/2082 nói về cuộc truyện trung đại (2) kết hợp với trò truyện giưa nhân vật ông quán và mấy nho sĩ trẻ tuổi, qua đó ông một số tình tiết có thật trong cuộc quán bày tỏ lẽ ghét thương ở đời. đời tác giả (3). Từ đó tìm ra đâu là 2. Đại ý: Đoạn trích “Lẽ ghét thương” thể hiện rõ thái độ ghét hoá thân của tác giả trong tác thương của ông Quán. Đây cũng là quan điểm, thái độ của nhân dân đối phẩm (Lục Vân Tiên, ông Quán,…) với vua chúa bạo ngược vô đạo, thương xót nhân dân trong cảnh khốn cùng và cảm thông với người hiền tài gặp nạn. Đoạn trích kể về cuộc - T×m hiÓu chó thÝch. Gi¶i thÝch tõ trß chuyÖn gi÷a «ng Qu¸n víi c¸c nho sÜ trÎ tuæi. 3. Bè côc: 4 phÇn: khó. Chú ý đọc với giọng triết lí. - Chia bố cục của đoạn trích ? - Phần 1: 6 câu đầu : Lí lẽ ghét thương. ¤ng Ng­, «ng Qu¸n, «ng TiÒu - PhÇn 2: 10 c©u tiÕp: LÏ ghÐt. trong các truyện thơ của Nguyễn - Phần 3: 14 câu tiếp: Lẽ thương. Đình Chiểu có phải là những - Phần 4: 2 câu cuối: Suy ngẫm về ghét thương. người lao động thông thường II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN Lop11.com. 1.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> GIÁO ÁN NGỮ VĂN 11 kh«ng ? - Đối tượng trong lẽ ghét của NĐC lµ ai ? - Tình thương mà NĐC dành cho d©n chóng vµ c¸c bËc hiÒn tµi, danh nh©n cã g× kh¸c nhau. (Thương cảm và đồng cảm). GV chèt l¹i kiÕn thøc c¬ b¶n - GV tổ chức hoạt động nhóm: H×nh thøc: nhãm nhá. Thêi gian: 3 phót. GV ph¸t phiÕu häc tËp, giao nhiÖm vô - ¤ng Qu¸n ghÐt nh÷ng ai ? V× lÝ do gì ? Qua đó nêu nhận xét của bản thân về tư tưởng của ông Qu¸n ? - GV nhËn xÐt vµ chèt kiÕn thøc - HS trả lời ghi chép thảo luận nhóm, trả lời các câu hỏi trong SGK theo định hướng của GV. HS đọc bài thơ. Cơ sở để tác giả x©y dùng nªn “TruyÖn Lôc V©n Tiªn” lµ g× ? - HS xác định nội dung trọng tâm: T¸c phÈm, vÞ trÝ trÝch ®o¹n, néi dung đoạn trích. Đối tượng trong lẽ thương của ông gồm những ai? - §¹i diÖn nhãm tr¶ lêi, - HS t×m hiÓu bè côc bµi th¬ - GV ph¸t vÊn HS tr¶ lêi. - C©u nãi cña «ng Qu¸n “V× ch­ng hay ghét cũng là hay thương” cho thấy giữa thương và ghét có mối quan hÖ víi nhau nh­ thÕ nµo? ý nghĩa của câu nói đó? - HS chia nhóm nhỏ, trao đổi thảo luận, cử người trình bày trước lớp.. GV: NGUYỄN NGỌC LIÊN. 1. Đọc 2. Tìm hiểu văn bản 2.1. Lẽ ghét thương của ông Quán: a. LÏ ghÐt: - Ông Quán: Là một người tinh thông kinh sử, từng trải. Tuyên ngôn về lẽ ghét thương,thấy rõ hơn quan hệ của lẽ ghét thương: “ Vì chưng hay ghét cũng là hay thương” - Theo quy luật tâm lí thông thường, tình cảm con người sẽ đi từ thương đến ghét: vì thương xót quần chúng nhân dân nên mới căm ghét lũ bạo chúa gây hại cho họ. Nhưng trong đoạn trích, ông Quán nói đến lẽ ghét trước. Thể hiện sự bất bình, căm phẫn đến mức không chịu đựng nổi của ông đối với cái xấu xa. Đồng thời cũng tạo ra nền tảng để nhà thơ thể hiện sự xót thương của mình ở phần sau tác phẩm. Cách tạo bố cục như trong Truyện Kiều: Miêu tả Vân làm nền để Kiều nổi bật hơn. - Đối tượng mà ông căm ghét đó chính là lũ hôn quân bạo chúa đã gây ra những việc hại dân, hại nước. + Ghét thời Kiệt, Trụ mê dâm  để dân đến nỗi sa hầm sẩy hang + GhÐt thêi U, LÖ ®a ®oan  khiÕn d©n luèng chÞu lÇm than mu«n phÇn + GhÐt thêi Ngò B¸ ph©n v©n, chuéng bÒ dèi tr¸  lµm d©n nhäc nh»n + GhÐt thêi Thóc Quý ph©n b¨ng  rèi d©n. - Đó là những việc tầm phào, hại dân, đều gây nên những khổ cực cho d©n. - Sự căm ghét đó đến mức cực điểm khắc xương ghi cốt: “Ghét cay, ghét đắng, ghét vào tận tâm”. Câu thơ như lời đay nghiến, từ sự phẫn uÊt ¨n s©u vµo tËn t©m can, chø kh«ng ph¶i lµ sù tøc giËn nhÊt thêi, bÒ ngoài. Sự căm ghét này chứng tỏ thái độ đứng hẳn về phía nhân dân bị áp bức, đoạ đày mà lên án giai cấp thống trị bạo ngược. - Trong sự căm ghét này, đã ẩn chứa sự xót thương cho cảnh ngộ bất hạnh của đông đảo quần chúng nhân dân. Sang phần sau của đoạn trích, người đọc còn thấy rõ hơn tình thương đó. - Là vì ghét và thương là hai mặt đối lập nhưng tồn tại song song trong yêu cầu về đạo đức và lí tưởng của con người. Thương cái tốt đẹp, nhân đạo, ghét caí độc ác, xấu xa…đó là hai mặt đối lập của tình cảm thống nhất của con người. LVT muốn biết rõ đối tượng ghét thương trong quan điểm và thái độ của ông quán. Đây chính là những lí lẽ để ông Quán bộc lộ thái độ ghét thương của mình với những sự việc ở đời. b. Lẽ thương: Đối tượng mà ông bộc lộ trực tiếp sự thương cảm chÝnh lµ nh÷ng bËc th¸nh nh©n, bËc hiÒn tµi tuy rÊt t©m huyÕt víi vËn - Qua đoạn trích vừa đọc Em hãy nước nhưng phải chịu số phận lận đận và ước nguyện giúp đời không nêu đại ý của đoạn trích ? Trong thành. Thương đức Thánh Nhân: có khát vọng cứu đời mà không thực đoạn 1 có mấy nhân vật đối hiÖn ®­îc. thoại ? Nội dung cuộc đối thoại ? - Ông Quán ghét và thương những + Khổng Tử  bôn ba khắp nơi để truyền bá tư tưởng trị quốc, an dân đối tượng, điều gì ? Tại sao ? Từ nhưng không được vua chúa tin dùng, còn bị rơi vào cảnh khốn đốn. đó em có nhận xét gì về thái độ + Nhan Tö  Cã tµi nh­ng yÓu mÖnh, c«ng danh dang dë  Tµi hoa cña «ng Qu¸n ? §óng, Sai ? - GV b¹c mÖnh. ph¸t vÊn HS tr¶ lêi. + Gia C¸t  Nu«i ý chÝ thèng nhÊt Trung Quèc, g©y dùng l¹i nhµ H¸n - Theo em th× nh©n vËt «ng Qu¸n nh­ng cuèi cïng sù nghiÖp kh«ng thµnh, bao t©m huyÕt uæng phÝ, tµi ë ®©y cã thÓ lµ ai? ¤ng ®ang ph¸t cao nh­ng kh«ng gÆp vËn.. biểu cho tư tưởng của ai? - Thương Đổng tử có công lớn mà không được trọng dụng. - GV tổ chức hoạt động nhóm: - Thương thầy Nguyên Lượng: vì không chịu quỵ luỵi mà về ở ẩn. nhãm nhá (theo bµn) - Thương ông Hàn Dũ vì dâng biểu can vua mà phải chịu đầy đi xa. …Liªm, L¹c: - Ông Quán thương những người - Đó là niềm thương cho những nho sĩ ngay thẳng, những con người Lop11.com. 2.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> GIÁO ÁN NGỮ VĂN 11 nào? Những người ấy có đặc điểm chung gì? Điều đó cho thấy ông Quán quan tâm đến lớp người nào trong x· héi? - GV nhËn xÐt vµ chèt l¹i kiÕn thøc - ChØ ra nh÷ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt mµ t¸c gi¶ sö dông trong nh÷ng c©u th¬ trªn? Nªu t¸c dông? - Nêu ý nghĩa của hình tượng nhân vËt «ng Qu¸n? - Qua việc thể hiện lẽ ghét thương cña «ng Qu¸n, t¸c gi¶ bµy tá th¸i độ gì? GV chỉ định đại diện trả lời trước lớp sau đó chốt lại kiến thøc - Chỉ ra các phương tiện ngôn ngữ trong lêi cña «ng Qu¸n nh­: ®iÖp ngữ, thành ngữ, tiểu đối, từ l¸y…Ph©n tÝch t¸c dông cña chóng trong viÖc t¹o nªn giäng ®iÖu truyÒn c¶m cña «ng Qu¸n? Gv hướng dẫn hs luyện tập - GV yªu cÇu HS lªn b¶ng tr×nh bµy, GV nhËn xÐt. - Học sinh suy nghĩa câu hỏi, trình bày ý kiến cá nhân - HS trả lời ghi chép thảo luận nhóm, trả lời các câu hỏi trong SGK theo định hướng của GV. Thái độ của ông quán? - Vua Kiệt : Đào ao rượu, chung chạ nam nữ trong hầm Trường dạ. - Vua Trụ : lấy thịt người nuôi thú d÷. - U Vương : muốn làm người đẹp Bao Tự cười đã cho đốt thành. - TÒ Hoµn C«ng : ¨n ch¸n s¬n hµo h¶i vÞ muèn ¨n thÞt trÎ con, buéc ®Çu bÕp §Þch Nha giÕt con cña m×nh hÊp cho vua ¨n. - Học sinh trao đổi thảo luận, cửđại diện trả lời trước lớp - HS chia 4 nhãm tr¶ lêi vµo phiÕu học tập. - HS làm việc độc lập. - GV hướng dẫn HS khái quát nội dung c¬ b¶n cña ®o¹n trÝch - HS chia 6 nhóm, trao đổi thảo luËn, tr¶ lêi c©u hái - Hs đọc ghi nhớ sgk + HS lµm bµi tËp trong SGK. GV: NGUYỄN NGỌC LIÊN hiÒn tµi mµ ph¶i chÞu nh÷ng hoµn c¶nh vµ sè phËn Ðo le ngang tr¸i. - Bi kÞch cña hä còng cã phÇn gièng víi §Æng Dung trong “Nçi lßng”: bậc hiền tài cương trực, kiên trung, mang hoài bão cứu nước, giúp đời nh­ng v× kh«ng gÆp thêi vËn mµ ph¶i «m hËn. - Nh­ng ngoµi yÕu tè thêi vËn, nguyªn nh©n g©y ra bi kÞch cña nh÷ng bËc hiÒn tµi vµ quÇn chóng nh©n d©n cã ®iÓm gièng nhau: do bän h«n quân bạo chúa gây nên. Chính sự u mê, sa đoạ, thích ăn chơi hưởng lạc, thích nghe lời nịnh bợ, ghét lời nói thẳng của chúng đã khiến nhân dân phải điêu đứng vì phục dịch còn hiền tài bị ghét bỏ, huỷ hoại, uổng phí bao tµi n¨ng vµ t©m huyÕt. - Vấn đề mà tác giả quan tâm là cs lầm than của đông đảo quần chúng và số phận long đong của các bậc hiền tài dưới ách thống trị của vua chúa bạo ngược. Tuy là câu chuyện trong sử sách Trung Quốc nhưng lại vận vào chính cuộc đời của tác giả Nguyễn Đình Chiểu và xã hội Việt Nam đương thời.  Cảm xúc của tác giả không phải là của người ngoài cuộc nhìn vào mà chính là của chính người trong cuộc, không chỉ là sự thương xót người khác mà còn là nỗi thương cảm chính bản thân vµ d©n téc m×nh. c. Thái độ của tác giả. Tieát 20: - Đó chính là lòng yêu nước thương dân của ông quán. Ông có một thái độ yêu ghét rất rõ ràng. Đứng hẳn về phía nhân dân bị áp bức mà lên án bọn vua chúa bạo ngược, bất nhân. - Thương xót cho nhân dân phải chịu cảnh lầm than, khổ cực và số phận long ®ong cña nh÷ng nho sÜ hiÒn tµi kh«ng gÆp vËn gÆp thêi.  T­ tưởng lấy dân làm gốc thấm nhuần trong các điều thương, ghét. - ¤ng qu¸n chÝnh lµ t¸c gi¶, tõ nh÷ng c©u chuyÖn trong lÞch sö cña Trung Quốc tác giả đã bày tỏ rõ những quan điểm đạo đức của bản thân, muốn dùng ngòi bút làm thứ vũ khí chiến đấu chống lại điều bạo ngược trong xã hội. - Tâm sự của Nguyễn Đình Chiểu: Thương bậc hiền tài có phần thương mình. Trong lẽ ghét thương của ông cũng có ẩn ý phê phán triều NguyÔn lóc bÊy giê víi ¸ch thèng trÞ khiÕn nh©n d©n lÇm than, ¸p bøc bóc lột nhân dân, đẩy nhân dân vào cuộc sống đói khổ cùng cực và ông thương cho các nho sĩ hiền tài lúc bấy giờ như Cao Bá Quát, Bùi Hữu NghÜa, NguyÔn C«ng Trø…. - ý nghĩa: Tiêu biểu cho phẩm chất, tính cách của người dân Nam Bộ: th¼ng th¾n, yªu ghÐt ph©n minh, träng nghÜa, khinh tµi. Ph¸t ng«n cho lẽ ghét thương của tác giả. 2. 2. Nghệ thuật: Điệp ngữ dồn dập: Cụm “ghét đời”được lặp lại 8 lần ở 10 câu liền nhau. “Thương ông”, “Thương thầy” lặp 9 lần ở 14 câu.  Diễn tả thái độ ghét thương dứt khoát mãnh liệt của tác giả, tạo ra đợt sóng cảm xúc trào dâng liên tục và mạnh mẽ không ngừng, mỗi câu như một mệnh đề chân lí, đã được sử sách kiểm nghiệm và ghi nhận, từ đó biểu lộ thái độ rất dứt khoát, quyết liệt của tác giả khi căm ghét cái xấu và xót thương cái tốt. - Sử dụng nhiều điển tích, điển cố lịch sử để làm bằng chính xác thực, để nói chuyện đạo lí nhưng không khô khan, giáo huấn, kết hợp với lí lẽ rõ ràng và cảm xúc chân thực khiến cho bài thơ lay động tình cảm người đọc một cách mạnh mẽ. - Nghệ thuật đối: Tạo cho câu thơ nhịp nhàng, cân đối, mang vẻ đẹp cổ điển. NT tiểu đối trong mỗi câu thơ, đặc biệt là bút pháp tương phản giữa ghét và thương trong cả đoạn trích đã làm nổi bật hai loại đối tượng cùng hai thứ tình cảm, hai thái độ của tác giả. Nhưng tương phản mà vẫn có mối liên hệ: từ ghét bạo chúa dẫn đến thương dân và càng Lop11.com. 3.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> GIÁO ÁN NGỮ VĂN 11. GV: NGUYỄN NGỌC LIÊN thương nhân dân cùng các bậc hiền tài, tác giả lại càng thấy căm ghét lò h«n qu©n h¬n. - Ngôn ngữ: giản dị, mộc mạc nhưng đầy cảm xúc khiến người dễ đồng cảm với lẽ ghét thương của tác giả. Sử dụng khẩu ngữ.  Bút pháp trữ tình trong đoạn thơ. Cách diễn đạt: Câu lục nói về nỗi ghét cụ thể đối víi vua chóa, c©u b¸t t¶ c¶nh khæ cña d©n Vua chóa c¸c thêi nµy lµ những kẻ đáng ghét nhất vì chúng chẳng quan tâm gì đến dân, đẩy dân vµo c¶nh lÇm than khæ cùc. 3.Tổng kết: Lẽ ghét thương của NĐC xuất phát từ tình cảm yêu thương nhân dân, mong muốn nhân dân được sống yên bình, hạnh phúc, những người tài đức có điều kiện thực hiện chí bình sinh. Đặc trưng bút pháp trữ tình của NĐC: triết lí đạo đức nhưng không hề khô khan cøng nh¾c mµ d¹t dµo c¶m xóc - Thành công trong sử dụng điệp từ ghét , thương nhiều lần, dồn dập, tăng tiến -> Làm tăng sức biểu cảm. Sử dụng tiểu đối, Điển tích, điển cè v¨n häc. Ng«n ng÷ gi¶n dÞ gÇn víi lêi ¨n tiÕng nãi nh©n d©n. ThÓ hiện tư tưởng thương dân, thương đời sâu sắc, thương cho các bậc hiền tài, ghét vua chúa bạo ngược. III. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC Bài đọc thêm :. Ch¹y giÆc - (nguyÔn. §×nh chiÓu). A. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT - Cảm nhận được tình cảnh “xẻ đàn tan nghé” , những mất mát của nhân dân khi giặc đến và thấy được thái độ tình cảm của tác giả. Nghệ thuật tả thực kết hợp với khái quát qua sử dụng ngôn từ, hình ảnh. B. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KĨ NĂNG, THÁI ĐỘ 1. Kiến thức: Cảm xúc đau xót trước cảnh nước mất nhà tan, thất vọng trước sự hèn yếu của triều đình phong kiÕn, thái độ tình cảm của tác giả. 2. Kĩ năng: Đọc-hiểu một bài thơ trữ tình theo đặc trưng thể loại. 3. Thỏi độ: Học sinh có thái độ yêu, ghét trước những hành vi xấu xa. Kiên quyết lên án những thói hư, tật xấu đang tồn tại trong đời sống xã hội. C. PHƯƠNG PHÁP: giảng giải, kết hợp với các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi, phat vấn, gợi tìm. đọc sáng tạo, gợi tìm, tái hiện, thuyết trình D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. OÅn ủũnh lụựp: Kiểm tra sĩ số 2. Kieồm tra: Baứi cũ, bài soạn: Phân tích hình ảnh thực và ý nghĩa tượng trưng của bãi cát dài và người đi trên cát ? 3. Bài mới: Bài thơ thể hiện tình cảnh đau thương của nhân dân, đất nước trong những ngày dầu bị nạn xâm lăng. Qua đó tháI độ đồng cảm của tác giả trước nhân dân cũng đựoc bộc lộ. Thể hiện cảm xúc đau xót của nhà thơ trước cảnh nước mất nhà tan. Phê phán chế độ phong kiến đương thời yếu hèn, bạc nhược gây nên nỗi khổ cña nh©n d©n. HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS NỘI DUNG BÀI DẠY - Học sinh suy nghĩa câu hỏi, bổ I. GIỚI THIỆU CHUNG 1. Xuất xứ, Hoàn cảnh ra đời: sung, ghi chép. Học sinh thảo Ch¹y giÆc (Ch¹y T©y) cã thÓ ®­îc viÕt ngay sau khi thµnh Gia §Þnh bÞ luận nhóm, nhận xét trình bày ý TDP tấn công đánh chiếm (17/2/1859). Tác phẩm được làm theo thể kiến cá nhân để trả lời câu hỏi thÊt ng«n b¸t có §­êng luËt. theo định hướng của GV. - Hoàn cảnh ra đời: Thực dân Pháp đánh chiếm các tỉnh Nam Bộ. Tuy - Giỏo viờn hỏi học sinh, boồ sung mù loà nhưng NĐC vẫn theo dõi rất sát tình hình đất nước. cho đầy đu ûchốt ý chính bổ sung 2. Bố cục. Bố cục, chủ đề Chia làm 4 phần : Đề. Thực. Luận. Kết. cho đầy đủchốt ý chính - C 2: Bài thơ đựoc chia làm hai phần: 6 câu đầu tả thực bức tranh loạn l¹c cña nh©n d©n khi ch¹y giÆc cïng téi ¸c cña chóng. - 2 câu kết là sự lên tiếng của tác giả , cũng như nỗi oán hận của người - Đọc bài thơ, nêu chủ đề? Chia bố dân trước cảnh nước mất nhà tan. Lop11.com. 4.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> GIÁO ÁN NGỮ VĂN 11 côc bµi th¬? Thời điểm chợ tàn có gì đặc biệt ? - TiÕng sóng cña thùc d©n Ph¸p b¸o hiÖu ®iÒu g× ? - Tình thế nước nhà được miêu tả b»ng h×nh ¶nh nµo. - Vì sao khi chạy giặc, người dân l©m vµo t×nh c¶nh hoang mang, mất phương hướng ? - GVGọi HS thay nhau đọc tác phÈm. - H×nh ¶nh cña nh©n d©n ®­îc miªu t¶ qua chi tiÕt nµo, ý nghÜa ra sao. Liªn hÖ víi t¸c phÈm cña thời trung đại để làm rõ ý. Hai địa danh BÕn NghÐ vµ §ång Nai cã ý nghĩa biểu tượng ntn ? - T¸c gi¶ nªu c©u hái g×, nh»m vµo ai, cã ph¶i tr¸ch nhiÖm chØ thuéc vÒ nh÷ng “trang dÑp lo¹n kh«ng ? - Vì sao tác giả không trực tiếp đặt câu hỏi này với triều đình phong kiÕn ? - Anh (chÞ) h·y cho biÕt ý nghÜa kh¸i qu¸t cña t¸c phÈm ? - §äc phÇn tiÓu dÉn, nªu nh÷ng néi dung chÝnh trong phÇn nµy? - PhÇn tiÓu dÉn tr×nh bµy néi dung g× ? - Gi¶i nghÜa tõ khã. T×m hiÓu tiÓu dÉn (SGK)- Anh(chÞ) h·y cho biÕt bố cục, chủ đề của tác phẩm ? - Anh (chÞ) h·y cho biÕt t×nh thÕ của đất nước ta cũng như cảnh tượng người dân chạy giặc được t¸c gi¶ miªu t¶ nh­ thÕ nµo ? - C¨n nhµ cã ý nghÜa ntn víi con người. Việc họ bỏ nhà để chạy giÆc cho ta biÕt g× vÒ tai ho¹ hä đang phải đối mặt ? - Anh (chÞ) h·y cho biÕt sù mÊt mát của nhân dân đựoc miêu tả nh­ thÕ nµo ? Chó ý h×nh ¶nh:+ lò trÎ l¬ x¬ ch¹y, dµn chim d¸o d¸c… h×nh thức đảo ngữ gia tăng giá trị biểu c¶m - LHMT: Qua c©u th¬ 3,4,5, ta thÊy ChiÕn tranh huû ho¹i m«i trường như thế nào? - Trước kẻ thù hung hãn, có những vò khÝ tµn s¸t ghª gím, nh©n d©n trë nªn yÕu ít, bÐ nhá nh­ mét lò trÎ. ChÝnh v× thÕ, trong BN§C, NT. GV: NGUYỄN NGỌC LIÊN 3. Nội dung: bài thơ thể hiện sự đau đớn của tác giả trước thảm cảnh quân cướp nước gây nên cho đồng bào và nỗi thất vọng về sự hèn yếu, bất lực của triều đình nhà Nguyễn, cũng như niềm mong mỏi nhân tài cứu nước giúp dân. II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN 1. Đọc VB . Đọc với giọng tha thiết, xúc động. 2. Tìm hiểu văn bản 2.1 Thảm cảnh quân cướp nước gây nên cho đồng bào: a. Sù xuÊt hiÖn cña kÎ thï: - Thời điểm: tan chợ, lúc mọi người đã mua bán xong mọi thứ cần thiết, hoµn tÊt mäi c«ng viÖc, mÖt mái sau mét ngµy dµi vµ chØ muèn trë vÒ nhà đoàn tụ với gia đình, tìm đến một sự nghỉ ngơi, hưởng những giây phút sum họp bình dị nhất. Có thể đó là khi chiều tà, cảnh vật thành bình, yên ổn, dường như không có bất cứ dấu hiệu nào của tai hoạ. - Âm thanh: “Vừa nghe tiếng súng Tây”. Thế nhưng tai hoạ lại đột ngột ập đến. Tiếng súng của quân xâm lược vang lên trong thời điểm chợ vừa tan, chắc hẳn khiến nhiều người bất ngờ, sửng sốt, choáng váng, trở tay kh«ng kÞp, gièng nh­ tiÕng sÐt gi÷a bÇu trêi trong xanh. Sèng trong thời loạn lạc, chắc hẳn những người dân lầm than hiểu rõ hiểm cảnh họ đang phải đối mặt: tiếng súng vang đến đồng nghĩa với sự cướp bóc, đốt phá, chém giết, nhà cháy, máu đổ cũng đang ập tới. b. Thảm cảnh của đất nước: - Tình thế: Một bàn cờ thế phút sa tay: Tiếng súng quân xâm lược đã đẩy cả đất nước ta vào cục diện bi đát, vào tình thế hiểm nguy, hầu như kh«ng cßn hi väng g× vµ kh¶ n¨ng thÊt b¹i lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái. - Tình thế hiểm nghèo của đất nước và cảnh nhân dân chạy giặc. Các từ ngữ hình ảnh ở hai câu đề tập trung làm nổi bật hoạ xâm lăng, sự tàn ác cña qu©n giÆc (tan chî) vµ sù thÊt b¹i nhanh chãng cña quan qu©n nhµ Nguyễn (sa tay). Cuộc chiến bất ngờ và tàn bạo đã đẩy người dân vô tội vào cảnh lầm than, tan tác, có nhà mà không thể về, người người chia lìa đôi ngả. - Con người: bỏ nhà để chạy giặc trong trang thái hoang mang, mất phương hướng. Bởi giờ đây họ biết chạy về đâu? Khắp đất nước, nơi nào cũng đầy bóng giặc, biết trốn đi đâu để tìm thấy sự an toàn. - Nhà vốn dĩ là nơi cư ngụ, che chở con người qua nắng mưa, giông bão. Nhưng giờ đây, họ phải từ bỏ nơi đó để trốn chạy. Đúng là nước mất thì nhà tan. Căn nhà đã không còn là nơi an toàn, bởi tai hoạ đang đến quá lớn. Nhưng căn nhà còn được hiểu là gia đình, bỏ nhà để chạy giặc đồng nghĩa với việc gia đình li tán, tan đàn sẻ nghé. Tình cảnh thật ®au xãt biÕt bao. - Nhà thơ miêu tả lũ trẻ lơ xơ chạy cho thấy tình cành đáng thương, bÊt lùc vµ tuyÖt väng cña nh©n d©n. - Thiên nhiên: Mất tổ đàn chim dáo dác bay: bầy chim mất tổ cũng giống như con người mất nhà. Cảnh dáo dác bay cũng giống như con người hoang mang, mất phương hướng. - Đất nước: Bến Nghé, Đồng Nai, là hai địa danh cụ thể miền Nam Bộ, nơi đã bị kẻ thù chiếm đóng và tàn phá: của tiền tan bọt nước, tranh ngói nhuốm màu mây. Đó cũng chính là tình cảnh tan hoang, đổ nát đáng đau xót của đất nước ta lúc bấy giờ. Nhà thơ đã chia sẻ với nhân dân, với người đọc sự xót xa căm hận trước bè lũ cướp nước và bán nước. Câu hỏi cuối cùng như chỉ để khẳng định tinh thần bạc nhược, sự đớn hèn của Trang dẹp loạn – Triều đình nhà Nguyễn trước sức mạnh bạo tàn đã khiếp nhựơc mà bán ước cầu vinh. => Cảnh tan nát, tan tác, đổ vỡ thê thảm của người dân chạy loạn, đặc Lop11.com. 5.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> GIÁO ÁN NGỮ VĂN 11 GV: NGUYỄN NGỌC LIÊN đã ví nhân dân là “dân đen, con biệt là trẻ em, cảnh nhà cửa làng xóm bị đốt phá cướp bóc tan hoang, đỏ”. điêu tàn. Thời cuộc đã vỡ như bàn cờ thế mà người cầm quân phút sa tay, lỡ bước không thể cứu vãn. Cảnh đất nước và ND khi bị thực dân - Kẻ thù huỷ hoại tất cả sự sống Pháp xâm lược được tác giả miêu tả chân thực và sinh động trên đất nước ta: không chỉ cuộc 2. Thái độ của tác giả trước thời cuộc: Đặt câu hỏi: Các bậc anh sống của con người mà cuộc sống hùng thời loạn đi đâu hết, sao không ra tay cứu giúp đánh đuổi kẻ thù, của cả vạn vật, cỏ cây chim nỡ để nhân dân mắc phải tai hoạ này. muông đều bị hủy hoại, đều trở - Câu hỏi ấy dành cho tất cả dân tộc, cho những người anh hùng, những thành nạn nhân của quân xâm đấng bậc, những người tài có khả năng giúp nước. Nhưng cũng nhằm lược. Giống như trong BNĐC, NT vào chính triều đình phong kiến thời đó. Bởi trách nhiệm chính thuộc đã kể tội ác của giặc Minh: “Tàn về họ, những người được coi là cha mẹ dân, là thiên tử thay trời để che h¹i c¶ gièng c«n trïng cá c©y / chë cho d©n. - Tác giả phải gọi tên các trang dẹp loạn vì có lẽ ông đã quá thất vọng Hái thÇn nh©n ai mµ chÞu ®­îc”. với triều đình phong kiến và hy vọng vào những người anh hùng cứu - Bót ph¸p tr÷ t×nh: c¶m xóc tr÷ quèc cßn Èn th©n trong chèn nh©n gian. tình- đạo đức nồng đậm, sâu sắc; - Đau xót, buồn thương, mong mỏi và thất vọng. Hai câu kết: Câu hỏi vẻ đẹp bình dị, chân chất của ngôn tu từ -> hỏi nhưng cũng là mỉa mai, trách cứ đồng thời là một tiếng kêu từ. Thấy dược những thành công cứu => Tấm lòng yêu nước thương dân sâu nặng của tác giả. 3. Tổng kết: Phân tích sự cảm thương và xót xa của nhà thơ trước vÒ nghÖ thuËt cña t¸c phÈm: thÓ thảm cảnh mà giặc ngoại xâm đã gây ra cho dân chúng trong bài “Chạy th¬ thÊt ng«n b¸t có §­êng luËt. giặc”. Phân tích thái độ của NĐC với triều đình phong kiến trong tình cảnh của đất nước lúc bấy giờ. III. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC - Thảm cảnh quân cướp nước gây nên cho đồng bào:Thái độ của tác giả trước thời cuộc. - HS về nhà chuẩn bị soạn bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Guộc theo câu hoûi trong SGK. D. Rút kinh nghiệm……………………………………………………………………………………….. Lop11.com. 6.

<span class='text_page_counter'>(7)</span>