Giáo trình Thương mại quốc tế: Phần 1 - Trường Đại Học Quốc Tế Hồng Bàng

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

P h ầ n Ì

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2></div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

ĐẠ I H Ọ C KINH T Ế Q U Ố C DÂN
B ộ M Ô N T H Ư Ơ N G M Ạ I Q U Ố C T Ế

* *» * «
Đồ n g c h ủ b i ê n :

PGS.TS. NGUYỀN VĂN TUẤN - TS. TRẦN HOE

<i>G i á o t r ì n h </i>

T H Ư Ơ N G M Ạ I Q U Ố C T Ế

P h ầ n Ì

<i>(Dùng cho chuyên ngành Thương mại Quốc tê) </i>

T R Ưổ y Ị . p f l TẾ& Q T . K D

P H O N g M Ư Ợ N

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4></div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

L ở i n ó i đầ u

L Ờ I N Ó I Đ À U

T h ư ơ n g m ạ i q u ô c tê đ a n g trở t h à n h m ộ t lĩnh vực kinh tê
quan trọng v à n g à y c à n g đ ó n g g ó p to l ớ n cho sự tăng trưởng của
n ề n k i n h t ế quốc dân, đặc biệt k h i V i ệ t N a m trở thành thành viên
của T ổ chức T h ư ơ n g m ạ i T h ế g i ớ i W T O . H i ể u rõ bản chất của
t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế , những đặc trưng, chức n ă n g nhiệm v ụ của

t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế , n ộ i dung hoạt động c ù n g v ớ i quá trình v ậ n
dụng s á n g tạo c á c lý t h u y ế t c ơ bản của t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế nhằm
x á c định m ơ h ì n h t h ư ơ n g m ạ i quốc tế của V i ệ t N a m v à học tập
k i n h n g h i ệ m của c á c nước trên t h ế g i ó i là v ấ n đề c ó ý nghĩa đặc
biệt quan trọng n hằm p h á t huy t ố i đ a lợi ích của t h ư ơ n g m ạ i quốc
t ế đố i v ớ i sự p h á t t r i ể n n ề n k i n h tế trong q u á t r ì n h c ơ n g nghiệp
hóa, h i ệ n đạ i h ó a đấ t nước. C ù n g vói x u h ướ n g t ự do h ó a t h ư ơ n g
m ạ i , các h à n g r à o t h ư ơ n g m ạ i quốc tế đ a n g có sự thay đơi nhanh
c h ó n g theo h ướ n g g i ả m dần v à đi đế n x ó a bỏ các h à n g rào định
lượng, c á c h à n g r à o t h u ế quan v à phi t h u ế quan thuế. G i á o trình
<i>"Thương mại quốc tế phần Ì" tập trung nghiên cứu v à lý giải </i>
các v ấ n đề n ê u t r ê n .

K ế t c ấ u p h ầ n Ì của giáo trình t h ư ơ n g m ạ i quốc tế bao g ồ m
t á m c h ư ơ n g . C h ư ơ n g Ì g i ớ i t h i ệ u đố i t ượn g v à n h i ệ m v ụ m ô n
học. C h ư ơ n g 2 p h â n tích bản chất, đặc t r ư n g , lợi ích v à chức
n ă n g n h i ệ m v ụ của t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế . C h ư ơ n g 3 đế n c h ư ơ n g 5
tập trung v à o c á c v ấ n đề lý t h u y ế t t h ư ơ n g m ạ i quốc tế từ m ơ
h ì n h t h ư ơ n g m ạ i quốc tế cổ đ iể n đế n c á c m ô h ì n h t h ư ơ n g m ạ i
quốc tế h i ệ n đạ i . C h ư ơ n g 6 v à c h ư ơ n g 7 tập trung v à o các c ô n g

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

GIÁO TRÌNH THƯƠNG MẠI QUỐC T Ế

cụ t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế d ướ i dạng thuế quan v à p h i t h u ế quan.
C h ư ơ n g 8 trình b à y c h í n h sách t h ư ơ n g m ạ i quốc tể trong đ iề u
k i ệ n cán c â n thanh t o á n quốc t ế mất cân bằng. N ộ i dung giáo
trình phần Ì đã gan lý t h u y ế t v ớ i thực t iễn t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế
để tạo lập c ơ sở lý t h u y ế t cho những hoạt độ n g t h ư ơ n g m ạ i quốc
tế đ a n g d iễn ra giữa c á c doanh nghiệp ở các quốc gia k h á c nhau
theo h ướ n g b ì n h đẳng, c ù n g c ó lợi , p h ù hợp v ớ i x u h ướ n g t ự do

h ó a t h ư ơ n g m ạ i t o à n cầu.

G i á o trình "Thương mại quốc <i>tế phần Ì" do B ộ m ô n </i>
T h ư ơ n g m ạ i Quốc t ế , Đạ i học K i n h tế Quốc d â n b i ê n soạn n h à m
đ á p ứng nhu cầu học tập v à n g h i ê n cứu của sinh v i ê n c h u y ê n
n g à n h t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế , đồ n g t hời có thể đ ược d ù n g l à m tài
l i ệ u tham khảo cho c á c l ó p thuộc c h u y ê n n g à n h k i n h t ế v à quản
trị k i n h doanh k h á c của t r ườn g Đạ i học K i n h t ế Quốc d â n . M ặ t
k h á c , n ó c ũ n g n hằm đ á p ứ n g nhu cầu n g h i ê n c ứ u v à giảng dạy
của các giảng viên, c á c n h à hoạch định c h í n h s á c h t h ư ơ n g m ạ i
quốc tế v à c á c doanh n h â n tham gia k i n h doanh trên thị t r ườn g
quốc t ế .

G i á o ưì n h p h ầ n n à y do PGS.TS N g u yễn V ă n T u ấ n , v à TS.
T r ầ n V ă n Hoe, B ộ m ô n T h ư ơ n g m ạ i Quốc t ế c h ủ b i ê n . T h a m
gia b i ê n soạn giáo t r ì n h g ồ m :

PGS.TS. N g u yễn V ă n T u ấ n v i ế t c h ư ơ n g Ì , 2.

TS. T r ầ n V ă n H ò e v i ế t c h ư ơ n g 6, 7, các c â u hỏi ô n tập
c h ư ơ n g

TS. N g u yễn Đì n h T h ọ v i ế t c h ư ơ n g 8 .

ThS. N g u yễn T hị L i ê n H ư ơ n g v i ế t c h ư ơ n g 2, 3.
ThS. H o à n g H ư ơ n g Giang v i ế t c h ư ơ n g 4, 5.

G i á o trình "Thương mại quốc tế phần Ì " được biên soạn
lần đầu, mặc d ù đã có n h i ề u cố gắng n h ư n g k h ó t r á n h k hỏi những

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

L ơ i n ộ i đẩu

t h i ế u sót. B ộ m ơ n T h ư ơ n g m ạ i quốc t ế m o n g nhận được sự đ ó n g
g ó p ý k i ế n của các đồ n g nghiệp v à các bạn đọc để l ầ n tái bản sau
được tốt h ơ n . B ộ m ô n T h ư ơ n g m ạ i quốc tế x i n c h â n t h à n h c ả m
ơ n sự đ ó n g g ó p ý k i ế n của H ộ i đồ n g thẩm định giáo trình T r u ơ n g
Đạ i học K i n h tế Quốc d â n , của các giáo viên Khoa T h ư ơ n g m ạ i
v à tác g i ả của các tài l i ệ u m à những n g ười biên soạn đã tham
khảo. B ộ m ô n T h ư ơ n g m ạ i Quốc tế x i n được chân t h à n h c ả m ơ n
sự g i ú p đỡ của Ban G i á m h i ệ u T r ườn g Đạ i học K i n h t ế Quốc
d â n , P h ò n g Q u ả n lý Đ à o tạo Đạ i học, N h à xuất bản Đạ i học K i n h
t ế Q u ố c d â n c ù n g c á c đ ơ n vị có liên quan để giáo trình được h o à n
t h à n h v à xuất bản.

T h ư g ó p ý x i n gửi v ề B ộ m ô n T h ư ơ n g m ạ i quốc t ế , K h o a
T h ư ơ n g m ạ i , Đạ i học K i n h t ế Quốc dân, P h ò n g 37 N h à 7, 207
Đ ườn g G i ả i p h ó n g , H à N ộ i . Email:
<i>r r </i>

B ộ m ô n T h ư ơ n g m ạ i Q u ô c t ê

</div>
<span class='text_page_counter'>(8)</span><div class='page_container' data-page=8></div>
<span class='text_page_counter'>(9)</span><div class='page_container' data-page=9>

C h ư o n g Ị . Đố i t ượn g v à n h i ệ m v ụ m ô n h ọ c

<i>Chương Ì </i>

Đ Ố I T Ư Ợ N G V À N H I Ệ M v ụ M Ồ N H Ọ C

• • • •

<i>Thương mại quốc </i> <i>tế là môn học kinh tế ngành chủ </i> <i>yếu </i>

<i>trong chương trình đào tạo cử nhân kinh tế và quản trị kinh </i>
<i>doanh thương mại quốc tể của khoa Thương mại trường Đại </i>
<i>học Kinh tế Quốc dân. Mục Ì của chương này phân tích và làm </i>
<i>rõ đơi tượng, nội dung nghiên cứu của môn học. Mục 2 đề cập </i>
<i>đến nhiệm vụ của môn học. Mục 3 cho biết cơ cấu của giáo </i>

<i>trình thương mại quốc </i> <i>tế. Mục 4 trình bày các phương pháp </i>

<i>nghiên cứu môn học Thương mại Quốc tế. </i>

1.1. Đố i t ượn g n g h i ê n c ứ u của t h ư ơ n g m ạ i q u ố c t ế

Đố i t ượn g n g h i ê n c ứ u của t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế l à c á c quan
h ệ k i n h t ế t r o n g q u á t r ì n h b u ơ n b á n giữa các n ướ c . C ụ t h ể , n ó
n g h i ê n cửu sự h ì n h t h à n h c á c quy luật, c ơ c h ế v ậ n độ n g v à x u
h ướ n g p h á t t r i ể n của t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế .

T h ư ơ n g m ạ i quốc t ế v ậ n độ n g k h ô n g ngừng theo những quy
luật v à tính quy luật nhất định. M ô n T h ư ơ n g m ạ i quốc t ế x e m
x é t c á c quy luật v à t í n h quy luật v ậ n độ n g đ ó để đ ư a ra c ơ c h ế
v à h ì n h thức v ậ n d ụ n g p h ù h ọ p v ớ i q u á trình hoạt độ n g thực
t iễn . C ụ t h ể m ô n t h ư ơ n g m ạ i quốc tế n g h i ê n cứu n g u ồ n gốc của

<i>r 9 </i> <i>í</i> <i>t </i>

t h ư ơ n g m ạ i q u ô c tê t h ô n g qua v i ệ c x e m xét cụ thê các lý t h u y ê t
t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế đ iể n h ì n h đã đ ược các n h à k i n h t ế t h ế g i ớ i
p h â n tích. Đồ n g t hời m ô n học t h ư ơ n g m ạ i quốc tế c ũ n g đi sâu

</div>
<span class='text_page_counter'>(10)</span><div class='page_container' data-page=10>

GIÁO TRÌNH THƯƠNG MẠI QUỐC T Ế

n g h i ê n cứu các c ơ n g cụ c h í n h sách quản lý t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế
m à c á c n ướ c sử d ụ n g t r ê n c ơ sở đ ó đ ú c k ế t k i n h n g h i ệ m v ậ n
dụng để có thể á p d ụ n g m ộ t c á c h h i ệ u q u ả nhất v à o V i ệ t n a m
trong đ iề u k i ệ n h i ệ n nay. N g o à i ra m ô n học t h ư ơ n g m ạ i q u ô c tê
c ũ n g chỉ r õ những lợi ích m à q u á trình h ộ i nhập t h ư ơ n g m ạ i
quốc tể mang l ạ i , hoạt độ n g của m ộ t số liên k ế t k i n h t ế m à V i ệ t
nam đ a n g v à sẽ t h a m gia để từ đ ó g i ú p đ á n h giá được n h ữ n g
t h u ậ n lợi v à những k h ó k h ă n c ũ n g n h ư t hời c ơ v à t h á c h thức đặ t
ra cho c h ú n g ta k h i tham gia v à o c á c t ổ chức n à y .

V i ệ c n g h i ê n c ứ u lý l u ậ n v à p h ư ơ n g p h á p luận t h ư ơ n g m ạ i
quốc t ế là n g h i ê n c ứ u c á c v ấ n đề đặ t ra trong thực t iễn n h ư n g là
đ ê quay trở l ạ i phục v ụ cho v i ệ c g i ả i q u y ê t c á c v â n đ ê liên quan
đế n t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế của V i ệ t N a m m ộ t c á c h h i ệ u q u ả h ơ n .

<i>ạ r f </i>
T h ư ơ n g m ạ i q u ô c tê là m ộ t m ô n học c ó t lõi trong c h ư ơ n g
t r ì n h đ à o tạo cừ n h â n t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế của khoa T h ư ơ n g m ạ i ,
t r ườn g Đạ i học K i n h t ế Q u ố c d â n .

C ơ sở lý l u ậ n của t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế l à t r i ế t học, k i n h t ế
c h í n h trị học M á c - L ê n i n , c á c n g u y ê n lý của k i n h t ế học... M ô n
học T h ư ơ n g m ạ i quốc t ế c ó quan h ệ chặt c h ẽ v ớ i c á c m ô n học
k h á c của c h u y ê n n g à n h t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế n h ư : Q u ả n trị k i n h

<i>r r r r </i>
doanh t h ư ơ n g m ạ i q u ô c t ê , M a r k e t i n g t h ư ơ n g m ạ i q u ô c t ê ,
Thanh t o á n v à tín d ụ n g t h ư ơ n g m ạ i q u ô c tê, L u ậ t t h ư ơ n g m ạ i
quốc t ế v à m ộ t số c h u y ê n đề t ự c h ọ n bắt buộc.

1.2. N h i ệ m v ụ của m ô n h ọ c t h ư ơ n g m ạ i q u ố c t ê

X u ấ t p h á t từ n h ữ n g lợi ích m à t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế đ e m l ạ i ,
Đả n g v à N h à n ướ c ta đã đặ t ra những mục tiêu, p h ư ơ n g h ướ n g
cụ t h ể n hằm t h ú c đẩy hoạt độ n g t h ư ơ n g m ạ i quốc tế p h á t t r i ể n
theo kịp v ớ i tốc độ p h á t t r i ể n của các n ề n k i n h t ế k h u vực v à t h ế

</div>
<span class='text_page_counter'>(11)</span><div class='page_container' data-page=11>

C h ư ơ n g 1. Đố i t ượn g v à n h i ệ m v ụ m ô n h ọ c

g i ớ i n h ư n g vẫn p h ả i đả m bảo p h ù hợp v ớ i đ iề u k i ệ n cụ t h ể của
đấ t n ướ c v à g i ữ n g u y ê n đ ược b ả n sắc v ă n hoa của d â n tộc. L à
m ô n học k i n h t ế n g à n h , T h ư ơ n g m ạ i quốc t ế đặ t ra cho m ì n h
n h ữ n g n h i ệ m v ụ cụ t h ể sau đ â y :

• Trang bị h ệ t h ố n g lý l u ậ n v à thực t iễn v ề k i n h t ế , t ổ
.chức v à q u ả n lý k i n h doanh t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế t r o n g n ề n k i n h

t ế t hị t r ườn g c ó sự q u ả n lý của N h à nước. N h ữ n g k i ế n thức c ơ
b ả n v ề t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế sẽ đ ược đề cập n h ư b ả n chất lợi í c h
của t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế , c á c lý t h u y ế t v ề t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế ,

É *
c á c x u h ướ n g , h ì n h thức t h ư ơ n g m ạ i q u ô c tê.

• T r ì n h b à y n h ữ n g k i ế n thức c ơ b ả n v ề p h á t t r i ể n t h ư ơ n g
m ạ i quốc t ế , c ơ c h ế , c h i ế n lược p h á t t r i ể n t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế .
T r ê n c ơ sở đ ó , địn h h ướ n g t i ê m n ă n g , k h ả n ă n g của n ê n k i n h tê
n ó i chung v à sản x u ấ t h à n g h ó a dịch v ụ của n ướ c ta nói r i ê n g
v à o sự p h â n c ô n g lao độ n g quốc t ế m ộ t c á c h h i ệ u quả.

• N g h i ê n c ứ u h ệ t h ố n g c á c c h í n h s á c h v à c ô n g cụ q u ả n lý
t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế để từ đ ó đề x u ấ t c á c p h ư ơ n g h ướ n g , g i ả i
p h á p p h á t t r i ể n t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế m ộ t c á c h p h ù hợp v ớ i đ iề u
k i ệ n k i n h t ế của đấ t n ướ c v à p h ù hợp v ớ i x u t h ế p h á t t r i ê n c h u n g
của cả k h u v ự c v à t h ế g i ớ i .

• N g h i ê n c ứ u c á c h ì n h thức, n ộ i dung h ộ i nhập t h ư ơ n g
m ạ i quốc t ế c ũ n g n h ư n h ữ n g t hời c ơ v à t h á c h thức m à c h ú n g
đ e m l ạ i cho c á c n ướ c t h à n h v i ê n để từ đ ó n h ậ n rõ những t h u ậ n
lợi , k h ó k h ă n có t h ể đ e m l ạ i k h i n ướ c ta tham gia v à o c á c h ì n h
thức l i ê n k ế t k i n h t ế q u ố c t ế .

• G i ớ i t h i ệ u c á c t ổ chức v à định c h ế t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế
v à tập q u á n quốc t ế n h ư W T O , A F T A . . . l à m c ơ sở khoa học v à
p h á p lý cho v i ệ c t h a m gia h ộ i nhập. M ô n học đ ú c két n h ữ n g
k i n h n g h i ệ m đã đ ược t ổ n g k ế t từ thực t iễn t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế

</div>
<span class='text_page_counter'>(12)</span><div class='page_container' data-page=12>

GIÁO TRĨNH THƯƠNG MẠI QUỐC T Ế

của nước ta v à của m ộ t số nước trên t h ế g i ớ i , l à m c ơ sở cho v i ệ c
x á c định p h ư ơ n g h ướ n g v à các giải p h á p g i ả i q u y ế t c á c v â n đ ê
t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế ở nước ta h i ệ n nay bao g ồ m cả t h ư ơ n g m ạ i
h à n g hoa v à t h ư ơ n g m ạ i dịch v ụ trong n ề n k i n h tế q u ô c d â n .

* * É
1.3. C ơ c â u của g i á o t r ì n h t h ư ơ n g m ạ i q u ô c tê

V ớ i đặc t h ù là m ộ t m ô n khoa học k i n h t ế , m ô n học T h ư ơ n g
m ạ i Quốc t ế sử d ụ n g n h i ề u những khái n i ệ m đã được x â y d ự n g

trong c á c m ô n g i ớ i t h i ệ u v ề k i n h tế học m à sinh viên đã đ ược
học trong giai đ oạ n đ à o tạo c ơ sở n h ư : K i n h t ể v ĩ m ô , k i n h t ế v i
m ô , k i n h t ế p h á t t r i ể n , . . . . T r ê n c ơ sở đ ó , m ơ n học t h ư ơ n g m ạ i
quốc t ế x â y d ự n g c á c m ơ h ì n h v à p h â n t í c h thực nghiệm để g i ả i
t h í c h các v ấ n đề l i ê n quan đế n quan h ệ trao đổ i h à n g hoa, dịch
v ụ giữa c á c quốc gia.

N ộ i dung của m ô n học T h ư ơ n g m ạ i Quốc tế được n g h i ê n
cứu theo hai p h ầ n lòn sau đây:

P h ầ n t h ứ n h ấ t : H ệ t h ố n g c á c lý t h u y ế t v ề t h ư ơ n g m ạ i

<i>r í Ấ Ẩ </i>

q u ô c t ê v à c á c c h í n h s á c h c ô n g cụ t h ư ơ n g m ạ i q u ố c t ê

Phần h ệ t h ố n g c á c lý t h u y ế t v ề t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế tập
trung n g h i ê n c ứ u c á c lý t h u y ế t t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế c ơ bản v à c ó
thể n h ó m t h à n h ba n h ó m c h í n h , đ ó là:

• Các lý thuyết thương mại quốc tế cỏ điển và tân cổ điển
<i>• Lý thuyết thương mại quốc tế tân cổ điển </i>

<i>• Các lý thuyết thương mại quốc tế hiện đại </i>

Phần h ệ t h ố n g c á c c h í n h sách c ô n g cụ t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế
tập trung n g h i ê n c ứ u thực t ế c á c c ô n g cụ c h í n h sách q u ả n lý
t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế đã được áp d ụ n g t r ê n t h ể g i ớ i v à V i ệ t nam
đ ó là c á c v ấ n đề :

• Chỉnh sách thuế <i>quan; </i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(13)</span><div class='page_container' data-page=13>

C h ườn g 1. ĐÔI t ượn g v à n h i ệ m v ụ m ô n h ọ c

• Các hàng rào thương mại phi thuế <i>quan; </i>

• <i>Các cơng cụ bảo hộ thương mại quốc tế của Chính phủ; </i>
<i>• Chính sách thương mại quốc tế trong điều kiện cán cân </i>
<i>thanh toán mất cân bằng. </i>

P h ầ n t h ứ h a i : H ộ i n h ậ p t h ư ơ n g m ạ i q u ố c t ế v à c á c t h ể
c h ê t h ư ơ n g m ạ i q u ố c t ế

Đ â y là p h ầ n đề c ậ p ' t ớ i v ấ n đề m a n g t í n h t hời sự cao đố i v ớ i
V i ệ t nam c h ú n g ta trong đ iề u k i ệ n n ướ c ta đ a n g từng b ướ c tham
gia v à o c á c t ổ chức k i n h t ế k h u vực v à t h ế g i ớ i . Phần n à y xem

<i>t r i </i>

x é t m ộ t sô v â n đ ê n h ư :

• Các hình thức hội nhập thương mại quốc tế và tác động
<i>kinh tế của chúng; </i>

<i>• Các tổ chức thương mại quốc tế và liên minh kinh </i> <i>tế </i>

<i>như: Tổ chức thương mại thế giới (WTO), Hiệp hội các nước </i>
<i>Đông Nam á (ASEAN), Diễn đàn hợp tác kinh tế Châu á - Thải </i>
<i>bình dương (ÁPÉC), Liên minh Châu Âu (EU),... </i>

<i>• Các thể chế tài chính quốc tế như : Quỹ tiền tệ quốc </i> <i>tế </i>
<i>(IMF), Ngân hàng thế giới (WB), Ngân hàng phát triển Châu á </i>
<i>(ADB) </i>

P h ư ơ n g p h á p giảng d ạ y v à học tập ở c á c phần có thể c ó
những k h á c b i ệ t nhất định. Phần t h ứ nhất n g h i ê n cứu các lý
t h u y ế t T h ư ơ n g m ạ i Q u ố c t ế n ê n c á c v í d ụ , tình huống, bài tập
đ ư a ra trong p h ầ n n à y mang tính m i n h hoa, m ô phỏng lý t h u y ế t ,
g i ú p n g ười học c ó t h ể nắm bắt đ ược bản chất của các lý t h u y ế t
t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế . B ê n cạnh đ ó , n g ười đọc c ũ n g c ó t h ể tham
k h ả o t h ê m m ộ t số tài l i ệ u tham khảo sẵn c ó để có thể h i ể u rõ
h ơ n c á c lý t h u y ế t v ề t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế . T r o n g phần t h ứ nhất
c ò n g i ớ i t h i ệ u v ề c á c c ô n g cụ, c h í n h s á c h t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế .

</div>
<span class='text_page_counter'>(14)</span><div class='page_container' data-page=14>

GIÁO TRÌNH THƯƠNG MẠI QUỐC T Ẽ

Phần n à y cần p h ả i sử dụng n h i ề u c á c m ơ h ì n h k i n h t ế để x e m
x é t tác độ n g ảnh h ưở n g của các c ô n g cụ, c h í n h sách đố i v ớ i c á c
n g à n h , các n ề n k i n h t ế quốc gia v à t h ế g i ớ i . Phần n à y đò i hỏi
phải v ậ n d ụ n g k h á n h i ề u k i ế n thức được trang bị từ m ô n k i n h tê
học. N g o à i ra, trong p h ầ n n à y c ũ n g cần có sự liên h ệ v ớ i v i ệ c
v ậ n dụng c á c c ô n g cụ, c h í n h sách t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế đ ó trong
thực tế của c á c n ướ c trên t h ế g i ớ i v à đặc biệt là của V i ệ t nam
t hời gian qua, để từ đ ó có được cái n h ì n khái quát nhất v ề c h í n h
s á c h t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế v à việc thực h i ệ n c h í n h sách t h ư ơ n g
m ạ i quốc t ế của V i ệ t nam, mức độ p h ù hợp v à x u h ướ n g ư ơ n g
t ư ơ n g lai sao cho vừa c ó h i ệ u q u ả vừa p h ù h ọ p v ớ i x u t h ế của
t hời đạ i . T r ê n c ơ sở đ ó , n g ười học c ó t h ể v ậ n dụng các k i ế n thức
đã học để đ á n h giá, g i ả i thích v ề thực t iễn t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế ,
c h í n h s á c h t h ư ơ n g m ạ i quốc tê, ảnh h ưở n g thực tê của t h ư ơ n g

m ạ i quốc t ế v à o t ă n g trưởng k i n h t ế , c ơ h ộ i v à t h á c h thức của t ự
do hoa t h ư ơ n g m ạ i . . .đố i v ớ i V i ệ t nam .

P h â n t h ứ hai là p h â n đi sâu v à o h ộ i nhập t h ư ơ n g m ạ i q u ô c
t ế . Phần n à y đò i hỏi n g ười học p h ả i có m ộ t cái n h ì n tổng q u á t
vê tình h ì n h k i n h tê t h ê g i ớ i , x u h ướ n g liên két k i n h tê v à c á c
mức độ liên k ế t h i ệ n nay. Đặc biệt, để h i ể u r õ , n g ười học c ầ n đi
sâu n g h i ê n c ứ u hoạt độ n g của m ộ t số t ổ chức t h ư ơ n g m ạ i quốc
t ế , l i ê n k ế t k i n h t ế l ớ n t r ê n t h ế g i ớ i h i ệ n nay, mức độ ả n h h ưở n g
của c h ú n g đố i v ớ i c á c quốc gia t h à n h viên, đặc b i ệ t là v ớ i V i ệ t
nam đ a n g trong q u á t r ì n h h ộ i nhập. Để đạ t được h i ệ u q u ả , đò i
hỏi n g ười học p h ả i c ó những k i ế n thức tổng h ọ p , đặc b i ệ t là
phải t h ườn g x u y ê n cập nhật những t h ô n g t i n liên quai!, b ổ i vì
đây là m ộ t v ấ n đề m a n g t í n h t hời sự v à thực t ế l u ô n b i ế n độ n g .
1.4. P h ư ơ n g p h á p n g h i ê n c ứ u m ô n h ọ c t h ư ơ n g m ạ i q u ô c t ê

T h ư ơ n g m ạ i quốc t ế là m ộ t m ô n khoa học k i n h t ế . V ì v ậ y ,

12 TRƯỞNG ĐẠI HỌC KỈNH T Ế QUỐC OÀN

</div>
<span class='text_page_counter'>(15)</span><div class='page_container' data-page=15>

C h ướ n g Ị . Đố i t ưở n g v à n h i ệ m v ụ m ô n h o e
cần sử dụng các phương pháp thích hợp để nghiên cứu và học

tập m ô n học n à y . N h ữ n g p h ư ơ n g p h á p chủ y ế u là p h ư ơ n g p h á p
duy v ậ t b i ệ n chứng v à duy v ậ t lịch sử M á c - L ê n i n , p h ư ơ n g
p h á p thống k ê , p h â n tích tổng hợp, p h ư ơ n g p h á p t o á n v.v...

Q u á t r ì n h h ì n h t h à n h v à p h á t t r i ể n c á c quan h ệ k i n h t ế n ó i
chung v à c á c quan h ệ t h ư ơ n g m ạ i nói riêng l u ơ n gắn liên v ớ i
những h o à n cảnh lịch sử nhất định, do đ ó p h ả i có quan d i ê m

<i>r \ r r * </i>
lịch sử k h i n g h i ê n cứu c á c v â n đ ê của t h ư ơ n g m ạ i q u ô c tê. Đ ô n g
t hời sự v ậ n độ n g v à p h á t t r i ể n của mỗi q u á t r ì n h đề u do đấ u
tranh m â u t h uẫn n ộ i t ạ i . c ầ n p h â n b i ệ t rõ t í n h chất của m â u
thuẫn để c ó c á c b i ệ n p h á p xử lý thích hợp. K ế t hợp logic v à lịch
sử là m ộ t đòi hỏi quan trọng của p h ư ơ n g p h á p n g h i ê n cứu v à
p h â n t í c h khoa học c á c vẩn đề t r o n g k i n h t ế n ó i chung v à
t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế n ó i r i ê n g .

T h ư ơ n g m ạ i quốc t ế là tổng t h ể c á c quan h ệ trao đổ i , b u ô n
b á n h à n g h ó a - dịch v ụ giữa n ướ c ta v ớ i c á c n ướ c k h á c . C á c quy
luật của l ư u t h ô n g h à n g h ó a bắt nguồn từ c á c quy luật k i n h t ế
hoạt độ n g b ê n trong v à b ê n n g o à i n ướ c đ ó (thị t r ườn g trong
nước v à thị t r ườn g n g o à i n ướ c ) . D o v ậ y , cần p h ả i có quan đ iể m
h ệ thống v à t o à n d i ệ n k h i x e m xét m ố i quan h ệ t á c độ n g qua l ạ i

<i>r r </i>
lẫn nhau giữa thị t r ườn g trong n ướ c v à thị t r ườn g q u ô c tê.

N g h i ê n c ứ u t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế c ũ n g cần x u ấ t p h á t từ c á c
h i ệ n t ượn g k i n h t ế cụ t h ể để từ đ ó t ì m ra b ả n chất v à t í n h qui
luật. N h ậ n thức khoa học phải bắt đầ u bằn g sự quan sát các h i ệ n
t ượn g cụ t h ể của c á c q u á trình k i n h t ế r ồ i d ù n g p h ư ơ n g p h á p
t rừu t ượn g h ó a để t ì m ra b ả n chất v à t í n h quy luật của sự v ậ n
độ n g , c á c c ơ c h ế t á c độ n g v à v ậ n dụng của q u á trình l ư u t h ơ n g
d ướ i h ì n h thức b u ô n b á n , liên k ế t v à l i ê n doanh v ớ i c á c n ướ c
n h à m đạ t h i ệ u q u ả k i n h t ế x ã h ộ i cao nhát.

</div>
<span class='text_page_counter'>(16)</span><div class='page_container' data-page=16>

GIÁO TRÌNH THƯƠNG MẠI QUỐC TỀ

C á c quan đ iể m khoa học đề u được rút ra từ n g h i ê n c ứ u vì
v ậ y cần p h ả i t h ườn g x u y ê n k i ể m nghiệm các quan đ iể m khoa
học trong hoạt độ n g thực t iễn . Đ ó chính là q u á trình gắn lý l u ậ n
v ớ i thực t ế . L ý l u ậ n phải xuất p h á t từ thực t ế v à trở l ạ i chỉ đạo
thực t ế . N ế u lý l u ậ n m à t á c h ròi thực tế sẽ trở t h à n h lý l u ậ n
s u ô n g . N h ư n g n ế u k h ơ n g có lý luận chỉ đ ườn g thì hoạt độ n g
thực t ế dễ trở t h à n h m ù q u á n g .

V i ệ c n g h i ê n c ứ u t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế luôn phải gắn v ớ i các
y ế u tố k i n h t ế , x ã h ộ i . V ì những t i ế n b ộ x ã h ộ i đề u bắt n g u ồ n từ
sự p h á t t r i ể n k i n h t ế v à n g ược l ạ i , các t i ế n b ộ x ã h ộ i l ạ i c ó tác
độ n g đế n q u á t r ì n h p h á t t r i ể n k i n h t ế .

Câu hỏi ôn tập chương Ì

Ì. Cho biết mối liên hệ giữa môn Thương mại quốc tế với
các m ô n k i n h t ế cụ t h ể k h á c ?

2. H ã y t r ì n h b à y đố i t ượn g n g h i ê n cứu của m ô n học
T h ư ơ n g m ạ i quốc t ế , ý nghĩa của v i ệ c n g h i ê n cứu ?

3. N h i ệ m v ụ v à n ộ i dung m ô n học t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế ?
4. P h ư ơ n g p h á p n g h i ê n c ứ u đặc t r ư n g của T h ư ơ n g m ạ i quốc
t ế là g ì ?

</div>
<span class='text_page_counter'>(17)</span><div class='page_container' data-page=17>

C h ư ơ n g 2. B ả n c h ấ t c ủ a T h ư d n g m ạ i q u ố c t ế

<i>Chương 2 </i>
BẢN CHẤT CỦA THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ

<i>Chương 2 giới thiệu khải quát về bản chất, đặc trưng của </i>

<i>r r r</i> <i>ĩ </i>

<i>thương mại quác tễ, những cơ sở kình tê của thương mại quác </i>
<i>tế. Trong chương</i> <i>cũng phân </i> <i>tích những lợi ích và nội dung cơ </i>

<i>bản của thương mại quác tê, những chức năng v à nhiệm vụ của </i>

<i>thương mại quốc </i> <i>tế trong giai đoạn hiện nay. Đặc biệt phần </i>

<i>thực trạng thương mại quốc tế nước ta trong thời gian qua cùng </i>
<i>•Ị t r r </i>
<i>với mục tiêu và quan diêm phát triên thương mại quác tê trong </i>
<i>thời gian tới đã được phân tích khá chi tiết ở cuối chương này. </i>
2.1 T h ư ơ n g m ạ i q u ố c t ế v à n h ữ n g đặ c t r ư n g c ơ b ả n của
t h ư ơ n g m ạ i q u ô c t ê

<i>2.1.1 Bản chát của Thương mại quác tê </i>

T h ự c t i ê n hoạt độ n g b u ô n b á n giữa c á c n ướ c t r ê n t h ê g i ớ i
h i ệ n nay đã cho thấy rõ x u h ướ n g t ự do hoa t h ư ơ n g m ạ i v à vai
trò của t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế đố i v ớ i t ă n g t r ưở n g k i n h tế của c á c
nước. T h ư ơ n g m ạ i quốc t ế đã trở t h à n h m ộ t l ĩ n h vực quan t r ọ n g
tạo đ iề u k i ệ n cho c á c n ướ c tham gia v à o p h â n c ô n g lao độ n g
quốc t ế , p h á t t r i ể n k i n h t ế v à l à m g i à u cho đất n ướ c .

T h ư ơ n g m ạ i quốc t ế n g à y nay đã k h ô n g chỉ mang ý nghĩa
đ ơ n t h u ầ n là b u ô n b á n m à t h ể h i ệ n sự p h ụ thuộc tất y ế u của c á c
quốc gia v à o p h â n c ô n g lao độ n g quốc t ế . V ì v ậ y t h ư ơ n g m ạ i

quốc t ế đ ược coi n h ư là m ộ t t i ề n đề , m ộ t n h â n tố để p h á t t r i ể n
k i n h t ế t r o n g n ướ c t r ê n c ơ sở lựa c h ọ n m ộ t c á c h t ố i ư u sự p h â n

</div>
<span class='text_page_counter'>(18)</span><div class='page_container' data-page=18>

GIÁO TRÌNH THƯỢNG MẠI QUỐC T Ế
cơng lao động và chun mơn hóa quốc tế. Vậy thương mại
quốc tế là g ì ?

T h ư ơ n g m ạ i quốc t ế l à q u á t r ì n h trao đổ i h à n g h ó a , dịch v ụ
giữa c á c n ướ c t h ô n g qua b u ô n b á n n hằm mục đ í c h k i n h t ế v à lợi
nhuận. Trao đổ i h à n g h ó a , dịch v ụ là m ộ t h ì n h thức của c á c m ố i
quan h ệ k i n h t ế x ã h ộ i v à p h ả n á n h sự p h ụ thuộc lẫn nhau giữa
những n g ười sản xuất k i n h doanh h à n g h ó a , dịch v ụ riêng b i ệ t
của c á c quốc gia.

<i>Ế </i> <i>Ế </i> <i>Ề </i>

T h ư ơ n g m ạ i q u ô c tê vừa đ ược coi là m ộ t q u á t r ì n h k i n h tê
l ạ i vừa đ ược coi là m ộ t n g à n h k i n h t ế . V ớ i t ư c á c h là m ộ t q u á
trình k i n h t ế , t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế được h i ể u là m ộ t q u á tình bắt
đầ u từ k h â u đ iề u tra n g h i ê n c ứ u thị t r ườn g cho đế n k h â u sản
xuất - k i n h doanh, p h â n p h ố i , l ư u t h ô n g - tiêu d ù n g v à c u ố i c ù n g
l ạ i t i ế p tục tái d iễn l ạ i v ớ i quy m ô v à tốc độ l ớ n h ơ n . C ò n v ớ i t ư
c á c h là m ộ t n g à n h k i n h t ế t h ì t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế l à m ộ t l ĩ n h
vực c h u y ê n m ô n h ó a , c ó t ổ chức, c ó p h â n c ô n g v à hợp t á c , c ó
c ơ sở v ậ t chất k<i>ỹ thuật, lao độ n g , v ố n , v ậ t tư, h à n g h ó a , . . . là </i>
hoạt độ n g c h u y ê n mua b á n , trao đổ i h à n g h ó a - dịch v ụ v ớ i
n ướ c n g o à i n hằm mục đ í c h k i n h t ế .

<i>2.1.2 Những đặc trưng cơ bản của Thương mại quốc </i> <i>tế </i>

T h ư ơ n g m ạ i quốc t ế b ê n cạnh v i ệ c p h ả i khai t h á c đ ược m ọ i
lợi t h ế t u y ệ t đố i của đấ t n ướ c p h ù h ọ p v ớ i x u t h ế p h á t t r i ể n v à
quan h ệ k i n h t ế quốc t ế t h ì c ũ n g cần p h ả i tính đế n lợi t h ế t ư ơ n g
đố i c ó t h ế đ ược . C ó nghĩa l à p h ả i l u ơ n t í n h t o á n giữa cái c ó t h ể
thu đ ược v ớ i cái p h ả i trả k h i tham gia v à o t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế
để c ó b i ệ n p h á p , c h í n h s á c h t h í c h hợp. So v ớ i b u ô n b á n trong
n ướ c thì t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế c ó n h ữ n g đặc t r ư n g r i ê n g .

Quan h ệ b u ô n b á n trong m ộ t nước là những quan h ệ giữa
n h ữ n g n g ười tham gia v à o q u á trình sản xuất v à l ư u t h ô n g t r ê n
c ơ sở p h â n c ô n g lao độ n g v à c h u y ê n m ô n h ó a trong n ướ c ữ o n g

</div>
<span class='text_page_counter'>(19)</span><div class='page_container' data-page=19>

C h ư ơ n g 2. B à n c h ấ t c ủ a T h ườn g m ạ i q u ố c t ế
khi đó thương mại quốc tế thể hiện sự phân công lao động và

c h u y ê n m ô n quốc t ế ở t r ì n h độ k<i>ỹ thuật cao h ơ n v à quy m ô l ớ n . </i>
N ó đ ược p h á t t r i ể n trong m ộ t m ô i t r ườn g h o à n t o à n k h á c so v ớ i
c á c quan h ệ b u ô n b á n trong n ướ c .

T h ư ơ n g m ạ i quốc t ế l à quan h ệ k i n h t ế d iễn ra giữa c á c chủ
t h ể của c á c n ướ c k h á c nhau, c á c c h ủ t h ể có quốc tịch k h á c nhau.
V ì v ậ y l i ê n quan đế n t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế là liên quan đế n h à n g
loạt c á c v ấ n đề k h á c n h a u giữa c á c nước. Đ iề u n à y l à m cho
t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế phức tạp h ơ n rất n h i ề u so v ớ i c á c quan h ệ
b u ô n b á n ư ơ n g n ướ c .

T hị trường t h ế g i ớ i v à thị t r ườn g d â n tộc là những p h ạ m trù
k i n h t ế k h á c nhau. V ì v ậ y , c á c quan h ệ kinh t ế d iễn ra giữa c á c

<i>ì * Ị í </i>

chủ t h ê trong k i n h doanh t h ư ơ n g m ạ i q u ơ c tê mang tính chát k i n h

tế - x ã h ộ i h ế t sức phức tạp. Quan h ệ t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế d iễn ra
giữa c á c chủ t h ể k i n h t ế của c á c n ướ c k h á c nhau n ê n quan h ệ n à y
chịu sự đ iề u t i ế t của các h ệ thống luật p h á p của c á c nước k h á c
nhau, n g o à i ra ư ơ n g t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế n g ười ta c ò n t h ườn g
x u y ê n sử dụng c á c luật, đ iề u ước, c ô n g ước, qui tắc, t h ô n g l ệ , . . .
mang tính chất quốc t ế n ê n h ệ thống luật đ iề u chỉnh trong t h ư ơ n g
m ạ i quốc t ế phức tạp h ơ n n h i ề u so v ớ i b u ô n b á n trong nước.
N g o à i v i ệ c p h ả i h i ể u r õ v à nắm bắt kịp t hời những thay đổ i của
luật v à c h í n h s á c h của quốc gia thì c á c n h à k i n h doanh t h ư ơ n g

<i>r r > * Ì</i> S

m ạ i quốc t ế c ũ n g c â n phải n ă m rõ những v â n đ ê n à y của c á c n ướ c
k h á c , đặc b i ệ t là p h ả i h i ể u rõ những qui định cụ t h ê của n ướ c đôi
tác v ề m ặ t h à n g , l ĩ n h vực m à m ì n h k i n h doanh c ũ n g n h ư h i ê u v à
sử d ụ n g t ố t những qui định mang t í n h chất quốc t ế .

C ũ n g g i ố n g n h ư luật p h á p thì mỗi quốc gia c ũ n g c ó đồ n g
t i ề n r i ê n g của quốc gia m ì n h . T r o n g quan h ệ t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế
c á c n h à k i n h doanh p h ả i quan t â m đế n k h ô n g chỉ m ộ t đồ n g t i ề n
của q u ố c gia m ì n h m à cần p h ả i nắm r õ t ì n h h ì n h thị t r ườn g t i ề n
t ệ c h í n h s á c h t i ề n t ệ của c á c n ướ c k h á c nữa đ ê lựa c h ọ n sử

ịl H TÊ ŨUÕC DÃN 17

</div>
<span class='text_page_counter'>(20)</span><div class='page_container' data-page=20>

GIÁO TRÌNH THƯƠNG MẠI Q u ố c T Ế

dụng m ộ t đồ n g t i ề n thanh t o á n hợp lý nhất vì đồ n g t i ê n thanh

t o á n trong t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế là ngoại tệ đố i v ớ i ít n h á t là m ộ t
b ê n tham gia.

Trong t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế h à n g hoa, dịch v ụ đ ược d i
chuyển qua b i ê n g i ớ i c á c quốc gia. V ì v ậ y , quan h ệ t h ư ơ n g m ạ i
quốc t ế p h ụ thuộc rất n h i ề u v à o c h í n h s á c h t h ư ơ n g m ạ i q u ô c tê
của c á c n ướ c , đặc b i ệ t là việc quản lý t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế t h ô n g
qua c á c c ô n g cụ c h í n h sách n h ư t h u ế , h ạ n ngạch v à c á c c ô n g cụ
phi t h u ế quan k h á c của c á c nước. C h í n h p h ủ c á c n ướ c c ó t h ể sử
dụng cá c h à n g r à o để n g ă n ngừa hay đ iề u t i ế t luồng h à n g hoa
nhập k hẩu để bảo h ộ cho các doanh nghiệp n ộ i địa hoặc c ũ n g c ó
thể sử d ụ n g c á c c ô n g cụ k h á c n h ư trợ cấp để g i ú p c á c doanh
nghiệp n ộ i địa t ă n g k h ả n ă n g cạnh tranh t r ê n thị t r ườn g . N g o à i
ra, do p h ả i v ậ n chuyển qua b i ê n g i ớ i quốc gia v ớ i k h o ả n g c á c h
t ư ơ n g đố i xa n ê n q u á trình giao nhận v ậ n c h u y ể n c ũ n g trở n ê n
phức tạp h ơ n rất n h i ề u , đòi hỏi t h ê m n h i ề u hoạt độ n g k è m theo
n h ư l à m c á c t h ủ tục t h ô n g quan, v ậ n chuyển t h ườn g t h ô n g qua
c ác h ã n g v ậ n t ả i , mua bảo h i ể m cho h à n g hoa,...

Đặ c b i ệ t là đố i v ớ i n h ữ n g h à n g hoa, dịch v ụ tham gia v à o
t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế t h ì p h ả i p h ù hợp v ớ i những q u i định của c á c
n ướ c v ề c h í n h s á c h m ặ t h à n g v à là l o ạ i h à n g hoa, dịch v ụ m à t h ế
g i ớ i chấp nhận. V ì v ậ y đố i v ớ i h à n g hoa, dịch v ụ t h a m gia v à o
t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế t h ườn g phải đạt đ ược m ộ t số t i ê u chuẩn
nhất định hay nói c á c h k h á c là phải đ ược t i ê u chuẩn hoa. N h ữ n g
t i ê u c h u â n n à y c ó t h ể là tiêu chuẩn của quốc gia, c ó t h ể là tiêu
c h u â n của k h u vực c ũ n g c ó t h ể là những tiêu chuẩn quốc t ế .

N ó i c h u n g thì so v ớ i t h ư ơ n g m ạ i trong n ướ c t h ư ơ n g m ạ i
quốc t ế c ó n h ữ n g n é t đặc t r ư n g r i ê n g của m ì n h . C h í n h n h ữ n g n é t

đặc t r ư n g n à y l à m cho t h ư ơ n g m ạ i quốc tê trở n ê n phức tạp h ơ n
rất n h i ề u so v ớ i t h ư ơ n g m ạ i trong nước, đ i ê u n à y đòi hỏi c á c
doanh nghiệp tham gia v à o quan h ệ t h ư ơ n g m ạ i quốc t ế p h ả i c ó

</div>

<!--links-->