Những vấn đề lý luận và thực tiễn sau cổ phần hóa các doanh nghiệp Nhà nước trong ngành giao thông vần tải ở Việt Nam

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.37 MB, 220 trang )

(1)2. lêi cam ®oan T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cứu độc lập của bản thân với sự giúp đỡ của các gi¸o viªn h−íng dÉn. Nh÷ng th«ng tin, sè liÖu, d÷ liÖu ®−a ra trong luận án đ−ợc trích dẫn rõ ràng, đầy đủ về nguồn gèc. Nh÷ng sè liÖu thu thËp vµ tæng hîp cña c¸ nhân đảm bảo tính khách quan và trung thực. T¸c gi¶ luËn ¸n. Bïi Quèc Anh.

(2) 3. Phô b×a. Môc lôc. 1. Lêi cam ®oan................................................................................................. 2 Môc lôc.......................................................................................................... 3 Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t .......................................................................... 4 Danh mục sơ đồ bảng biểu.......................................................................... 5 Lêi më ®Çu..................................................................................................... 6 ®Çu. Ch−¬ng 1: C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ cæ phÇn hãa vµ gi¶i quyÕt những vấn đề kinh tế xã hội nảy sinh sau cổ phần hóa c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc ................................................ 13 1.1. Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về CPH các DNNN ...................... 13 1.2. Những vấn đề kinh tế-xã hội nảy sinh cần giải quyết sau CPH các. DNNN ........................................................................................ 37 1.3. Kinh nghiệm cổ phần hóa và giải quyết các vấn đề sau cổ phần hóa. cña c¸c DNNN ë mét sè n−íc trªn thÕ giíi ........................................ 50 Ch−¬ng 2: Thùc tr¹ng cæ phÇn hãa vµ sau cæ phÇn phÇn hãa c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc trong ngµnh giao th«ng vËn t¶i ë ViÖt Nam.............. 57 Nam 2.1. §Æc ®iÓm cña ngµnh GTVT vµ DNNN trong ngµnh GTVT ¶nh h−ëng. đến cổ phần hóa và sau cổ phần hóa .................................................. 57 2.2. Thùc tr¹ng c¸c doanh nghiÖp ngµnh giao th«ng vËn t¶i ViÖt Nam. trong vµ sau cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n−íc ...........................77 Ch−ơng 3: Quan điểm và giải pháp nhằm giải quyết tốt các vấn đề cæ phÇn ho¸ vµ sau cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n−íc ë ViÖt Nam ................................................................... 136 3.1. Quan điểm, ph−ơng h−ớng và mục tiêu giải quyết các vấn đề CPH sau. CPH c¸c DNNN nãi chung vµ ngµnh giao th«ng vËn t¶i nãi riªng 136 3.2. Những giải pháp chủ yếu nhằm giải quyết những vấn đề kinh tế-xã hội. trong vµ sau CPH c¸c DN trong ngµnh giao th«ng vËn t¶i ............... 151 KÕt luËn..................................................................................................... 185 luËn danh môc c«ng tr×nh cña t¸c gi¶.......................................................... gi¶ 187 danh môc Tµi liÖu 188 liÖu tham kh¶o.................................................................. kh¶o Phô lôc. 194.

(3) 4. Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t TiÕng ViÖt 1. XHCN:. X· héi chñ nghÜa. 2. CNH:. C«ng nghiÖp ho¸. 3. CNH, HĐH: Công nghiệp hoá, hiện đại hoá. 4. KHCN:. Khoa häc c«ng nghÖ.. 5. KHKT:. Khoa häc kü thuËt.. 6. SXKD:. S¶n xuÊt kinh doanh. 7. DN :. Doanh nghiÖp.. 8. DNNN:. Doanh nghiÖp nhµ n−íc.. 9. CPH:. Cæ phÇn ho¸.. 10.CPHDNNN: Cæ phÇn ho¸ Doanh nghiÖp Nhµ n−íc. 11. CTCP:. C«ng ty cæ phÇn.. 12. GTVT:. Giao th«ng vËn t¶i. TIÕNG ANH. 1. ODA:. Nguån vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc.. 2. WB :. Ng©n hµng thÕ giíi.. 3. IMF :. Quü tiÒn tÖ thÕ giíi.. 4. BOT:. X©y dùng ®iÒu hµnh chuyÓn nh−îng. 5. WTO:. Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi.

(4) 5. danh mục sơ đồ bảng biểu Sè hiÖu. Tªn b¶ng. Trang. BiÓu 2.1. T×nh h×nh cæ phÇn ho¸ DNNN ngµnh GTVT giai ®o¹n 1996-1998...........94 BiÓu 2.2. T×nh h×nh cæ phÇn ho¸ DNNN ngµnh GTVT giai ®o¹n 1999-2005.........95 Biểu 2.3. Tình hình cổ phần hóa các DNNN ngành GTVT (đến 12/2005) ..... 96 Biểu 2.4. Biến động sở hữu vốn của các DNNN ngành GTVT do tác động cña qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸.............................................................. 107 Biểu 2.5. Mức độ huy động vốn từ cổ phần hoá các DNNN ngành GTVT đến tháng 12 năm 2004 ................................................................. 115 BiÓu 2.6. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh doanh cña C«ng ty cæ phÇn §¹i lý Liªn hiÖp vËn chuyÓn Gemadept (DNNN sau 9 n¨m cæ phÇn ho¸)....... 116 BiÓu 2.7. T×nh h×nh nî cña c¸c DNNN trong ngµnh giao th«ng vËn t¶i tr−íc khi tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ .................................................... 118 Biểu 2.8. Biến động cán bộ quản lý các DNNN cổ phần hoá ........................ 119 BiÓu 2.9. KÕt qu¶ kinh doanh cña c¸c DNNN tr−íc vµ sau cæ phÇn ho¸ Ngành GTVT đến tháng 2 năm 2006 ............................................ 122 BiÓu 2.10. Thùc tr¹ng cña c«ng ty cæ phÇn container sau cæ phÇn ho¸ tÝnh đến tháng 2 năm 2006.................................................................. 123 BiÓu 2.11. HiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña DNNN ngµnh GTVT sau cæ phần hoá - tính đến tháng 2 năm 2006......................................... 125.

(5) 6. Lêi më ®Çu 1. TÝnh Tính cấp thiết của đề tài luận án. Từ Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI năm 1986 đến nay, n−ớc ta đS chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr−êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n−íc theo định h−ớng XS hội chủ nghĩa. Trong b−ớc chuyển đổi này, các doanh nghiÖp nhµ n−íc (DNNN) lµ mét bé phËn träng yÕu cña kinh tÕ Nhµ n−íc ®S bộc lộ nhiều bất cập, hoạt động kém hiệu quả, ch−a thực sự t−ơng xứng với vai trò chủ đạo của nó trong nền kinh tế nhiều thành phần. Tr−ớc tình hình đó, Đảng và Nhà n−ớc đS có các chủ tr−ơng về đổi mới các DNNN. Hàng loạt các giải pháp đS đ−ợc tiến hành, trong đó có giải pháp chuyển đổi một số DNNN thµnh C«ng ty cæ phÇn (CTCP) hay cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN. Ngµnh giao th«ng vËn t¶i lµ mét trong nh÷ng ngµnh cã sè l−îng c¸c DNNN kh¸ lín bëi vÞ trÝ quan träng cña nã trong nÒn kinh tÕ. Trong viÖc thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN, ngµnh ®S sím triÓn khai vµ ®S cã nhiÒu doanh nghiÖp ®−îc cæ phÇn ho¸. Tuy nhiªn, sè l−îng c¸c doanh nghiÖp ch−a ®−îc cæ phÇn ho¸ cßn lín. §Æc biÖt, sau khi thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ bªn c¹nh nh÷ng chuyển biến trong tổ chức hoạt động kinh doanh đS nảy sinh nhiều vấn đề cần giải quyết - ng−ời ta đS gọi đó là các vấn đề của hậu CPH. Những vấn đề tuy mới phát sinh nh−ng nếu không giải quyết sẽ ảnh h−ởng không chỉ đến các DNNN đS cổ phần hoá mà còn ảnh h−ởng đến tiến trình CPH của các DNNN còn lại. Thực tiễn đang đòi hỏi Đảng và Nhà n−ớc nãi chung, c¸c nhµ nghiªn cøu khoa häc nãi riªng tËp trung c«ng søc, trÝ tuÖ thóc ®Èy m¹nh mÏ cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN, lµm cho chóng thùc sù cã hiÖu quả cả về kinh tế lẫn xS hội. Từ những lý do trên, tôi đS chọn đề tài: “Những vấn đề lý luận và thực tiễn về cổ phần hoá và sau cổ phần hoá các doanh nghiệp nhà n−ớc ở Việt Nam" (Lấy ví dụ ngành giao thông vận tải) làm đề tµi luËn ¸n tiÕn sÜ..

(6) 7 2. Tình hình nghiên cứu đề tài. Xuất phát từ yêu cầu của thực tiễn, vấn đề cổ phần hoá và sau cổ phần hoá các DNNN đS đ−ợc nghiên cứu trong nhiều đề tài khoa học, một số luận v¨n th¹c sÜ vµ luËn ¸n tiÕn sÜ. Qua t×m hiÓu c¸c tµi liÖu, t¸c gi¶ luËn ¸n cã thÓ hÖ thèng vµ nªu ra mét sè c«ng tr×nh chñ yÕu sau: “C¬ së khoa häc cña viÖc chuyÓn mét sè DNNN thµnh c«ng ty cæ phÇn ë ViÖt Nam” - Ch−¬ng tr×nh khoa häc cÊp Nhµ n−íc, mS sè KX 03.07.05 do Bé tµi chÝnh chñ tr× n¨m 1993. “Cæ phÇn ho¸ DNNN - kinh nghiÖm thÕ giíi”. S¸ch chuyªn kh¶o do Hoµng §øc T¶o chñ biªn, Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª, Hµ Néi n¨m 1993. “Cæ phÇn ho¸ DNNN c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn”. S¸ch chuyªn kh¶o do PTS NguyÔn Ngäc Quang biªn so¹n. Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc xS héi - Hµ Néi 1996. “C«ng ty cæ phÇn vµ chuyÓn doanh nghiÖp nhµ n−íc thµnh c«ng ty cæ phÇn”. S¸ch chuyªn kh¶o do PTS §oµn V¨n H¹nh biªn so¹n. Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª - Hµ Néi n¨m 1998. “C¶i c¸ch DNNN ë Trung Quèc so s¸nh víi ViÖt Nam”. TS Vâ §¹i L−îc, GS.TS Cèc Nguyªn §−êng chñ biªn. Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc xS héi, Hµ Néi n¨m 1977. “§æi míi DNNN trî gióp cho ngµnh GTVT - Dù ¸n hç trî c¶i c¸ch DNNN trong ngµnh GTVT” (TF 02202296) Pricer Water Hause Coopres, 8 - Hµ Néi n¨m 2001. “Bµn vÒ c¶i c¸ch DNNN” Tr−¬ng V¨n B©n, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi n¨m 1996. S¸ch dÞch. “TiÕn tr×nh vµ triÓn väng cæ phÇn ho¸ DNNN ë ViÖt Nam”. T¸c gi¶ TrÇn C«ng B¶ng ®¨ng trªn T¹p chÝ Kinh tÕ ph¸t triÓn 3/1998. “Chuyển đổi các DNNN - quản lý sự thay đổi triệt để trong môi tr−ờng phi ®iÒu tiÕt”. Brary Spicer, David Emanuel, Michael Poswell (Anh). ViÖn nghiªn cøu Qu¶n lý kinh tÕ Trung −¬ng. Hµ Néi 1998..

(7) 8 “§æi míi DNNN trî gióp cho ngµnh GTVT - Dù ¸n hç trî c¶i c¸ch DNNN trong ngµnh Giao th«ng vËn t¶i” (TF 02202296) Pricer Water Hause Coopres, 8 - 2001. “Bµn vÒ c¶i c¸ch DNNN” Tr−¬ng V¨n B©n, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi 1996. S¸ch dÞch. “Bøc xóc cña cæ phÇn ho¸ DNNN”. T¸c gi¶ TrÇn Ngäc Bót, ®¨ng trªn t¹p chÝ Kinh tÕ vµ dù b¸o 4/1998. “Cæ phÇn ho¸ lèi ra cña c¸c DNNN trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng c¹nh tranh”. T¹p chÝ Kinh tÕ ph¸t triÓn, sè 44 n¨m 1994. “Các vấn đề tồn tại và phát sinh của DNNN sau cổ phần hoá đa dạng sở h÷u”. T¸c gi¶ TrÇn TiÕn c−êng, tµi liÖu Héi th¶o vÒ cæ phÇn ho¸ n¨m 2001. “Một số v−ớng mắc về tài chính đối với doanh nghiệp sau cổ phần hoá và ®a d¹ng së h÷u”. Tµi liÖu Héi th¶o vÒ cæ phÇn ho¸ n¨m 2001. T¸c gi¶ Lª Hoµng H¶i. “T×nh h×nh thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ DNNN cña Bé Giao th«ng vËn t¶i".Tµi liÖu Héi th¶o vÒ cæ phÇn ho¸ n¨m 2001. T¸c gi¶ TS. NguyÔn Xu©n Hµo - Bé Giao th«ng vËn t¶i....... Những công trình nghiên cứu trên đề cập đến nhiều khía cạnh khác nhau của vấn đề cổ phần hoá DNNN, nh−ng ch−a có công trình nào nghiên cứu hoàn chØnh vÒ cæ phÇn ho¸. §Æc biÖt ch−a cã c«ng tr×nh nµo nghiªn cøu s©u vÒ nh÷ng vấn đề kinh tế- xS hội đặt ra trong và sau cổ phần hoá các DNNN trong ngành giao th«ng vËn t¶i. Đối với ngành giao thông vận tải, để phục vụ cho quá trình cổ phần hoá ngành đS xây dựng những đề án, có các báo cáo tổng kết hàng năm và tổ chức hội thảo về cổ phần hoá các DNNN của Ngành. Tuy nhiên, đó là những bài viết đơn lẻ, là những đề án triển khai hoặc những tổng kết có tính liệt kê số liệu. Ch−a có những đánh giá mang tính hệ thống và phân tích đầy đủ trên ph−ơng diÖn khoa häc..

(8) 9 N¨m 1999, nghiªn cøu sinh NguyÔn ThÞ Th¬m ®S b¶o vÖ thµnh c«ng LuËn ¸n tiÕn sÜ kinh tÕ vÒ: “Cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ë ViÖt Nam”. §©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu vµ tæng kÕt kh¸ c«ng phu vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ë ViÖt Nam. Tuy nhiªn, ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu chung vÒ cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ë nh÷ng n¨m ®Çu cña tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸. V× vËy, nh÷ng kÕt quả của cổ phần hoá còn khiêm tốn. Từ đó đến nay đS 7-8 năm, những vấn đề của cổ phần hoá các DNNN đS có nhiều điểm mới. Đặc biệt những vấn đề sau cổ phần hoá các DNNN tr−ớc đây ch−a phát sinh, đến nay đS có nhiều nảy sinh phøc t¹p, nh−ng ch−a ®−îc nghiªn cøu trong luËn ¸n. N¨m 2002, b¶n th©n nghiªn cøu sinh (Bïi Quèc Anh) ®S b¶o vÖ thµnh c«ng luËn v¨n th¹c sü kinh tÕ chuyªn ngµnh Kinh tÕ chÝnh trÞ XS héi chñ nghÜa vÒ “Cæ phÇn ho¸ DNNN trong ngµnh giao th«ng vËn t¶i ë ViÖt Nam”. Nh÷ng vấn đề tác giả đề cập ở trong khuôn khổ Luận văn Thạc sỹ chủ yếu là đề cập về cổ phần hoá, những vấn đề hậu cổ phần hoá ch−a đ−ợc xem xét. Hơn nữa công tr×nh nghiªn cøu còng ®S ®−îc gÇn 5 n¨m. N¨m 2003, nghiªn cøu sinh Lª V¨n Héi ®S b¶o vÖ thµnh c«ng luËn ¸n TiÕn sÜ kinh tÕ chuyªn ngµnh Kinh tÕ, qu¶n lý vµ kÕ ho¹ch ho¸ kinh tÕ quèc d©n tại Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh với đề tài “Cổ phần hoá một số DNNN trong ngµnh Giao th«ng vËn t¶i - Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p”. §Ò tµi tËp trung vào các vấn đề lý luận và thực tiễn của cổ phần hoá các DNNN của Ngành Giao thông vận tải, trong đó chủ yếu nghiên cứu các vấn đề liên quan đến thực hiện cổ phần hoá, những vấn đề đặt ra sau cổ phần hoá các DNNN ch−a ®−îc luËn ¸n nghiªn cøu. Trªn thùc tÕ, sau khi thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ nhiều doanh nghiệp đS nảy sinh nhiều vấn đề kinh tế xS hội ảnh h−ởng không chỉ đến các DNNN đS cổ phần hoá mà còn ảnh h−ởng đến những DNNN ch−a cæ phÇn ho¸. ĐS có một số bài viết về từng mặt của những vấn đề kinh tế nảy sinh sau khi doanh nghiệp cổ phần hoá nh−: “Các vấn đề tồn tại và phát sinh của doanh.

(9) 10 nghiÖp sau cæ phÇn ho¸ vµ ®a d¹ng ho¸ së h÷u” cña TS. TrÇn TiÕn C−êng; “Mét số v−ớng mắc về tài chính đối với doanh nghiệp sau cổ phần hoá và đa dạng sở h÷u" cña Lª Hoµng H¶i - Tr−ëng ban cæ phÇn ho¸ Côc tµi chÝnh doanh nghiÖp... Nh−ng ch−a có công trình nào nghiên cứu đẩy đủ, toàn diện về các vấn đề sau cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN. Tr−ớc những biến động của quá trình cổ phần hoá các DNNN nói chung, của ngành Giao thông vận tải nói riêng, đặc biệt là những biến động trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, t¸c gi¶ luËn ¸n muèn ®i s©u nghiªn cøu mét c¸ch cã hÖ thống cả những vấn đề diễn ra trong quá trình cổ phần hoá và nảy sinh sau cổ phần hoá DNNN, nhằm đ−a ra những giải pháp xử lý đáp ứng yêu cầu bức xúc của thực tiễn. Đây cũng là công trình tiếp nối của tác giả luận án để đảm bảo tÝnh hÖ thèng. 3. Mục đích nghiên cứu của luận án. Mục đích của luận án là nghiên cứu một cách có hệ thống những vấn đề lý luËn vµ thùc tiÔn cña tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ë ViÖt Nam, chØ ra nh÷ng thµnh c«ng, h¹n chÕ vµ nguyªn nh©n cña nh÷ng thµnh c«ng vµ h¹n chÕ đó. Thông qua phân tích thực trạng tiến trình cổ phần hoá các DNNN trong ngành GTVT, luận án chỉ ra những vấn đề kinh tế- xS hội đặt ra tr−ớc, trong và sau khi cổ phần hoá, từ đó đề xuất ph−ơng h−ớng và các giải pháp nhằm giải quyết những vấn đề cổ phần hoá DNNN ở Việt Nam. Để đạt tới mục đích trªn, luËn ¸n sÏ gi¶i quyÕt nh÷ng nhiÖm vô khoa häc sau ®©y: - Hệ thống hoá và phân tích các vấn đề lý luận và thực tiễn về cổ phần ho¸ vµ sau cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc nãi chung vµ trong ngµnh giao th«ng vËn t¶i nãi riªng trªn quan ®iÓm kinh tÕ chÝnh trÞ Marx - Lª Nin, làm cơ sở khoa học cho nghiên cứu về các vấn đề kinh tế xS hội trong và sau cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc trong ngµnh giao th«ng vËn t¶i ë n−íc ta hiÖn nay. - Ph©n tÝch thùc tr¹ng qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN trong ngµnh giao thông vận tải ở n−ớc ta và tình hình hoạt động của các công ty cổ phần.

(10) 11 trong ngµnh sau khi thùc hiÖn cæ phÇn ho¸. Qua ph©n tÝch rót ra nh÷ng kÕt quả đạt đ−ợc, những vấn đề kinh tế xS hội đặt ra trong và sau khi thực hiện cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN vµ nguyªn nh©n cña chóng. - Xác định các quan điểm có tính nguyên tắc. Đề xuất các ph−ơng h−ớng và giải pháp chủ yếu nhằm hạn chế những vấn đề tiêu cực phát sinh trong quá tr×nh cæ phÇn ho¸ vµ xö lý nh÷ng n¶y sinh sau khi cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN nãi chung vµ trong ngµnh giao th«ng vËn t¶i nãi riªng ë n−íc ta. 4. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu. 4.1. §èi t−îng nghiªn cøu. Đối t−ợng nghiên cứu là những vấn đề kinh tế, tổ chức liên quan đến cổ phÇn ho¸ vµ sau khi thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc nãi chung và trong ngành giao thông vận tải nói riêng. Những vấn đề kinh tế, tổ chức đ−ợc nghiên cứu và phân tích d−ới góc độ kinh tế chính trị học. Các doanh nghiệp nhà n−íc trong ngµnh giao th«ng vËn t¶i bao gåm c¸c doanh nghiÖp do Bé vµ c¸c doanh nghiệp do các địa ph−ơng quản lý. 4.2. Ph¹m vi nghiªn cøu. - VÒ kh«ng gian: Nghiªn cøu ë c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc trªn ph¹m vi cả n−ớc, đối với ngành giao thông vận tải đó là những doanh nghiệp đS đ−ợc thùc hiÖn cæ phÇn ho¸. Do ph¹m vi nghiªn cøu réng, luËn v¨n giíi h¹n nghiªn cøu c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc do Bé Giao th«ng vËn t¶i qu¶n lý lµ chñ yÕu. - Về thời gian: Nghiên cứu quá trình cổ phần hoá từ những năm đổi mới ở n−ớc ta, trong đó tập trung nghiên cứu những vấn đề kinh tế xS hội nảy sinh trong vµ sau cæ phÇn ho¸ ë c¸c doanh nghiÖp ngµnh giao th«ng vËn t¶i ®S ®−îc cæ phÇn ho¸ tr−íc th¸ng 6/2004. 5. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu. LuËn ¸n sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p cña chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng, chñ nghĩa duy vật lịch sử. Đó là những ph−ơng pháp đặc tr−ng của kinh tế chính trị nh− trõu t−îng ho¸ khoa häc, logÝch kÕt hîp víi lÞch sö, ph©n tÝch vµ tæng hîp. Ngoài ra, vì phạm vi nghiên cứu rộng, các vấn đề nghiên cứu phức tạp luận án.

(11) 12 ®S sö dông mét sè ph−¬ng ph¸p kh¸c nh−: - Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra xS héi häc; Ph−¬ng ph¸p ph©n tæ thèng kª; Ph−¬ng ph¸p chuyªn kh¶o; Ph−¬ng ph¸p chuyªn gia; Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch, so s¸nh; Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu, thêi c¬, th¸ch thøc (SWOT). 6. Những đóng góp khoa học của luận án. - Luận án đS hệ thống hoá và phân tích làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và thực tiễn về cổ phần hoá cũng nh− những vấn đề đặt ra sau cổ phần hoá các doanh nghiÖp nhµ n−íc nãi chung vµ trong ngµnh giao th«ng vËn t¶i ë n−íc ta nói riêng. Những hệ thống và phân tích đó là cơ sở khoa học cho các đánh giá thực tiễn và đề xuất các ph−ơng h−ớng và giải pháp giải quyết các vấn đề luận ¸n nghiªn cøu. - Luận án đS phân tích thực trạng quá trình cổ phần hoá và hoạt động của c¸c c«ng ty cæ phÇn trong ngµnh giao th«ng vËn t¶i n−íc ta sau khi thùc hiÖn cổ phần hoá. Trên cơ sở phân tích rút ra những kết quả đạt đ−ợc,chỉ ra những mÆt tån t¹i, h¹n chÕ cÇn gi¶i quyÕt. LuËn ¸n còng chØ ra nguyªn nh©n cña nh÷ng thµnh c«ng vµ h¹n chÕ cÇn kh¾c phôc. - Luận án đS trình bày có hệ thống các quan điểm, đề xuất các ph−ơng h−íng vµ hÖ thèng c¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m kh¾c phôc vµ h¹n chÕ nh÷ng tiªu cùc ph¸t sinh c¶ trong vµ sau khi cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN nãi chung vµ trong ngµnh Giao th«ng VËn t¶i ë n−íc ta. 7. KÕt cÊu cña luËn ¸n. Ngoµi lêi më ®Çu, kÕt luËn, danh môc tµi liÖu tham kh¶o… luËn ¸n ®−îc kÕt cÊu thµnh 3 ch−¬ng: Ch−¬ng 1: C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ cæ phÇn ho¸ vµ gi¶i quyÕt nh÷ng vấn đề kinh tế xS hội nảy sinh sau cổ phần hoá các doanh nghiÖp nhµ n−íc Ch−¬ng 2: Thùc tr¹ng cæ phÇn ho¸ vµ sau cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc trong ngµnh giao th«ng vËn t¶i ë ViÖt Nam Ch−ơng 3: Quan điểm và giải pháp nhằm giải quyết tốt các vấn đề cổ phÇn ho¸ vµ sau cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc ë ViÖt Nam.

(12) 13. Ch−¬ng 1 C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ cæ phÇn ho¸ vµ giải quyết những vấn đề kinh tế xã hội nảy sinh sau cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nghiÖp nhµ n−íc 1.1. một số vấn đề lý luận và thực tiễn về cổ phần hoá các doanh nghiÖp nhµ n−íc 1.1.1. Cæ phÇn ho¸ vµ thùc chÊt cña cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN. 1.1.1.1. Kh¸i niÖm cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN. Cổ phần hoá (CPH) là một hình thức chuyển đổi doanh nghiệp từ doanh nghiÖp cã mét hoÆc sè Ýt chñ së h÷u sang c¸c doanh nghiÖp cã nhiÒu chñ së h÷u d−íi h×nh thøc c¸c c«ng ty cæ phÇn (CTCP). Thùc chÊt cña qu¸ tr×nh nµy là nhằm chuyển đổi hình thức sở hữu trong các doanh nghiệp cũ sang hình thức sở hữu hỗn hợp giữa các cổ đông là t− nhân, pháp nhân; giữa t− nhân với nhµ n−íc; gi÷a t− nh©n víi nhau trªn c¬ së chia nhá tµi s¶n cña c«ng ty thµnh những phần bằng nhau, bán lại cho các cổ đông d−ới hình thức cổ phiếu. Thông qua đó thiết lập hình thức tổ chức quản lý sản xuất theo mô hình CTCP, hoạt động với t− cách một pháp nhân độc lập. Nh− vậy cổ phần hoá có thể thùc hiÖn cho bÊt cø lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµo, kÓ c¶ doanh nghiÖp t− nh©n, DNNN vµ c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c. MÆc dï trong thùc tiÔn CPH diÔn ra cả đối với các doanh nghiệp t− nhân song do số l−ợng các doanh nghiệp t− nhân CPH là không đáng kể, cho nên khi nhắc đến CPH ng−ời ta th−ờng hiểu lµ CPH DNNN. Cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN lµ thuËt ng÷ xuÊt hiÖn vµ ®−îc sö dông ë ViÖt Nam gắn liền với quá trình đổi mới tổ chức và quản lý các DNNN trong những n¨m gÇn ®©y. §æi míi c¸c DNNN lµ xu h−íng cã tÝnh phæ biÕn ë hÇu hÕt c¸c n−íc trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ xS héi (kÓ c¶ c¸c n−íc t− b¶n vµ c¸c n−íc theo m« h×nh cña chñ nghÜa xS héi), víi môc tiªu gi¶m thiÓu ¶nh h−ëng khu vùc kinh tế nhà n−ớc, nâng cao hiệu quả hoạt động của các DNNN. Đổi mới các.

(13) 14 DNNN có thể đ−ợc diễn ra theo những mức độ khác nhau, với những nội dung thùc hiÖn kh¸c nhau nh−: + Đổi mới những nội dung hoạt động bên trong các DNNN theo h−ớng t¨ng c−êng tÝnh tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm, gi¶m thiÓu sù bao cÊp cña nhµ n−ớc đối với hoạt động sản xuất kinh doanh của DNNN, nâng cao hiệu quả kinh doanh cña doanh nghiÖp. + Tự do hoá việc tham gia các hoạt động kinh tế cho các thành phần kinh tế khác ở những khu vực, những hoạt động vốn chỉ dành cho DNNN. Theo đó DNNN sẽ thu hẹp phạm vi hoạt động, các thành phần kinh tế khác sÏ më réng ph¹m vi. Søc c¹nh tranh gi÷a DNNN vµ c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c sÏ cïng t¨ng lªn. Sè l−îng c¸c DNNN sÏ gi¶m, g¸nh nÆng tõ ng©n s¸ch còng gi¶m bít. + Uû quyÒn kinh doanh hoÆc cho phÐp c¸c lo¹i h×nh kinh doanh ngoµi nhà n−ớc ký những hợp đồng kinh tế thực hiện những dịch vụ công cộng hoặc cho khu vùc ngoµi nhµ n−íc thuª nh÷ng tµi s¶n c«ng céng [3, tr 42]. + Chuyển đổi một phần hoặc toàn bộ hình thức sở hữu nhà n−ớc thành sở h÷u t− nh©n hoÆc tËp thÓ d−íi h×nh thøc t− nh©n ho¸ hoÆc cæ phÇn ho¸ ë c¸c n−ớc t− bản, các n−ớc có nền kinh tế chuyển đổi (Nga, Đông Âu…); cổ phần ho¸ hoÆc b¸n kho¸n, cho thuª c¸c DNNN nh− ë ViÖt Nam. Cổ phần hoá các DNNN là biện pháp có tính đặc thù của một số n−ớc, trong đó có n−ớc ta trong việc đổi mới các DNNN những năm vừa qua. Để đáp ứng yêu cầu chuyển đổi các DNNN thành các công ty cổ phần qua cổ phần hoá, cần ph¶i cã nh÷ng nghiªn cøu vÒ lý thuyÕt vµ thùc tiÔn vÒ cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN. V× vËy, ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua còng ®S cã nhiÒu nghiªn cøu ®−a ra c¸c kh¸i niÖm kh¸c nhau vÒ cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n−íc. Theo Đỗ Bình Trọng, “cổ phần hoá chỉ việc chuyển đổi một DNNN thành một công ty cổ phần, trong đó các đơn vị kinh tế phi chính phủ đ−ợc phÐp mua mét phÇn hoÆc toµn bé quyÒn së h÷u cña doanh nghiÖp cæ phÇn hoá” [55, tr 31]. Ban đổi mới, phát triển DNNN cho rằng: “Cổ phần hoá là quá.

(14) 15 tr×nh chuyÓn DNNN thµnh c«ng ty cæ phÇn” [55, tr 32]. Có tác giả lại quan niệm: Cổ phần hoá là quá trình chuyển đổi doanh nghiÖp tõ chç chØ cã mét chñ së h÷u thµnh c«ng ty cæ phÇn, tøc lµ doanh nghiÖp cã nhiÒu chñ së h÷u [54, 33-34]. Vì vậy, cổ phần hoá các DNNN là quá trình chuyển đổi DNNN thành công ty cổ phần, trong đó nhà n−ớc có thể vẫn giữ t− cách là một cổ đông (một cổ đông đặc biệt). Đó là quá trình chuyển sở hữu nhà n−ớc sang sở hữu của các cổ đông, đồng thời DNNN thực hiện cổ phần hoá có thể thu hút thêm vèn th«ng qua h×nh thøc b¸n cæ phiÕu. Nhìn chung các khái niệm về cổ phần hoá đều nói trực tiếp đến cổ phần hoá các DNNN, vì vậy, đều nói tới quá trình chuyển đổi doanh nghiệp từ hình thức DNNN sang hình thức công ty cổ phần, với những góc độ khác nhau. Tuy nhiªn, c¸c kh¸i niÖm ch−a ®i s©u vµo b¶n chÊt bªn trong cña qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN. V× vËy, tõ nh÷ng kh¸i niÖm trªn cã thÓ kh¸i qu¸t vµ ®−a ra khái niệm đầy đủ về cổ phần hoá DNNN nh− sau: Cổ phần hoá các DNNN là biện pháp có tính đặc thù của quá trình đổi míi c¸c DNNN, lµ qu¸ tr×nh chuyÓn c¸c DNNN thµnh c¸c c«ng ty cæ phÇn. §ã lµ biÖn ph¸p chuyÓn doanh nghiÖp tõ mét chñ së h÷u nhµ n−íc sang së hữu của nhiều chủ thể- đa sở hữu (hay sang sở hữu hỗn hợp), trong đó tồn tại một phần sở hữu của nhà n−ớc; là quá trình huy động các nguồn vốn đầu t− ph¸t triÓn s¶n xuÊt, xö lý vµ kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i hiÖn thêi cña DNNN; tạo những điều kiện cho ng−ời góp vốn và ng−ời lao động thực sự làm chủ doanh nghiệp. Tất cả nhằm mục đích nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp và giảm nhẹ gánh nặng của nhà n−ớc đối với doanh nghiệp. 1.1.1.2. Thùc chÊt cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN. Muèn hiÓu thùc chÊt cæ phÇn ho¸ DNNN, tr−íc hÕt cÇn ph¶i ph©n biÖt hai quá trình chuyển đổi DNNN đó là cổ phần hoá và t− nhân hoá. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ- xS héi ë nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi.

(15) 16 ®S diÔn ra qu¸ tr×nh t¨ng c−êng vai trß cña khu vùc kinh tÕ t− nh©n b»ng c¸ch tõng b−íc gi¶m thiÓu khu vùc kinh tÕ nhµ n−íc th«ng qua ch−¬ng tr×nh t− nh©n ho¸. §iÒu nµy ®S vµ ®ang diÔn ra ë nhiÒu n−íc, bao gåm c¶ nh÷ng n−íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn vµ c¶ c¸c n−íc cã nÒn kinh tế chuyển đổi nh− Nga và các n−ớc Đông Âu.... Nhìn chung quá trình t− nhân hoá diễn ra ở các n−ớc này đều diễn ra theo ba mức độ: Một là, Thay đổi một phần chế độ sở hữu của DNNN, chuyển một phần së h÷u nhµ n−íc sang së h÷u t− nh©n. Hai là, Tự do hoá việc tham gia những hoạt động kinh tế mà tr−ớc đây chØ dµnh cho khu vùc kinh tÕ nhµ n−íc. Ba là, Uỷ quyền kinh doanh hoặc cho phép t− nhân ký hợp đồng thực hiÖn nh÷ng dÞch vô c«ng céng hoÆc cho khu vùc t− nh©n thuª c¸c tµi s¶n c«ng céng [47, tr.11-13]. ë c¸c n−íc nµy, t− nh©n ho¸ cßn ®−îc hiÓu lµ thÞ tr−êng ho¸, cã nghÜa lµ. "nới lỏng hay bỏ bớt các hạn chế pháp lý d−ới nhiều hình thức khác nhau đối víi sù c¹nh tranh chèng l¹i c¸c xÝ nghiÖp c«ng céng"[45,4]. Quan niÖm cña Liên hiệp quốc về t− nhân hoá đ−ợc hiểu: T− nhân hoá là sự biến đổi t−ơng quan giữa Nhà n−ớc và thị tr−ờng trong đời sống kinh tế của một n−ớc theo h−íng −u tiªn thÞ tr−êng. Thùc chÊt, quan niÖm nªu trªn lµ mong muèn gi¶m bớt vai trò của Nhà n−ớc và mở rộng khu vực t− nhân, đồng thời làm cho các DNNN ph¶i chÞu søc Ðp lín h¬n cña thÞ tr−êng. ViÖc gi¶m bít sù can thiÖp trực tiếp của Nhà n−ớc vào các hoạt động kinh doanh của các đơn vị kinh tế cơ së lµ nh»m giµnh cho thÞ tr−êng vai trß ®iÒu tiÕt ngµy cµng lín th«ng qua tù do ho¸ gi¶ c¶ trªn thÞ tr−êng. Gi¶m bít vai trß cña Nhµ n−íc cßn cã thÓ ®−îc thùc hiện thông qua nhiều hình thức khác nhau, trong đó có biện pháp bán cổ phần cho c«ng chóng hay cßn gäi lµ cæ phÇn ho¸ DNNN. Tuy nhiªn kh«ng nªn hiÓu cæ phÇn ho¸ lµ t− nh©n ho¸, bëi v× gi÷a cæ phần hoá và t− nhân hoá là hai quá trình khác nhau cả về mục đích lẫn ph−ơng.

(16) 17 thøc tiÕn hµnh, cô thÓ lµ: môc tiªu cæ phÇn ho¸ DNNN lµ gãp phÇn n©ng cao hiệu quả và sức cạnh tranh của doanh nghiệp; huy động vốn của toàn xS hội để đầu t− đổi mới công nghệ, phát triển doanh nghiệp; đồng thời qua cổ phần hoá mà phát huy vai trò làm chủ thật sự của ng−ời lao động. Trong khi đó t− nhân ho¸ môc tiªu lµ xo¸ bá h¼n nh÷ng DNNN mµ Nhµ n−íc xÐt thÊy kh«ng cÇn thiết nắm giữ. Về hình thức cổ phần hoá đối với các DNNN đ−ợc thực hiện tuỳ thuéc vµo h×nh thøc cô thÓ mµ doanh nghiÖp lùa chän trong nh÷ng h×nh thøc mà Nhà n−ớc h−ớng dẫn rồi đề xuất lên cơ quan nhà n−ớc có thẩm quyền phê duyệt ra quyết định. Hình thức t− nhân hoá DNNN lại đ−ợc thực hiện theo một h×mh thøc duy nhÊt lµ b¸n toµn bé tµi s¶n thuéc së h÷u Nhµ n−íc ë c¸c DNNN cho c¸c t− nh©n vµ xo¸ bá lu«n DNNN nµy. Trong thùc tÕ, qu¸ tr×nh chuyÓn h×nh thøc doanh nghiÖp cã mét hoÆc mét vµi chñ së h÷u thµnh doanh nghiÖp nhiÒu chñ së h÷u hoÆc DN tõ d¹ng ch−a ph¶i lµ c«ng ty cæ phÇn thµnh c«ng ty cæ phÇn chÝnh lµ qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸. Qu¸ tr×nh nµy lµ mét tÊt yÕu v× thÕ nã diÔn ra ë c¶ c¸c DN t− nh©n, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty liªn doanh vµ c¶ t¹i c¸c DNNN, nã chÝnh lµ qu¸ tr×nh xS héi ho¸ së h÷u t¹i doanh nghiÖp. Cæ phÇn ho¸ DNNN còng mang những đặc tr−ng chung nh− cổ phần hoá đối với các DN hay các hình thức tổ chức kinh tế khác. Tuy nhiên để hiểu rõ hơn thực chất của cổ phần hoá DNNN còng cÇn lµm râ nh÷ng kh¸c biÖt vÒ néi dung cña qu¸ tr×nh chuyÓn DNNN thµnh c«ng ty cæ phÇn kh¸c g× víi qu¸ tr×nh t− nh©n ho¸ nã. ë c¸c n−íc tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ DNNN thµnh c«ng ty cæ phÇn cã thÓ th«ng qua mét trong hai h×nh thøc sau ®©y: Mét lµ: b¸n toµn bé hoÆc mét phÇn tµi s¶n hiÖn cã thuéc së h÷u nhµ n−íc t¹i doanh nghiÖp cho c¸c tæ chøc kinh tÕ, xS héi vµ c¸ nh©n b»ng ph−¬ng thøc ph¸t hµnh cæ phiÕu. Hai lµ: gi÷ nguyªn toµn bé gi¸ trÞ vèn hiÖn cã cña Nhµ n−íc t¹i DNNN, phát hành cổ phiếu ra công chúng để thu hút thêm vốn mở rộng DNNN..

(17) 18 Cả hai hình thức trên đều là cổ phần hoá DNNN, đều là quá trình chuyển DNNN tõ mét chñ së h÷u lµ Nhµ n−íc sang c«ng ty cæ phÇn- h×nh thøc DN cã nhiÒu chñ së h÷u. §©y còng lµ qu¸ tr×nh chuyÓn viÖc qu¶n lý DN trùc tiÕp lµ Nhà n−ớc sang quản lý DN gián tiếp của các cổ đông thông qua hội đồng qu¶n trÞ. Víi c¸ch nh×n nhËn nh− vËy th× kh«ng thÓ quan niÖm cæ phÇn ho¸ DNNN lµ t− nh©n ho¸. Quá trình cổ phần hoá các DNNN, có thể mô hình hoá qua sơ đồ sau: C«ng ty NN chiÕm trªn 50% DNNN. CPH c¸c DNNN. C«ng ty cæ phÇn C«ng ty NN chiÕm d−íi 50%. Theo sơ đồ trên, cổ phần hoá các DNNN là quá trình chuyển các DNNN thµnh c«ng ty cæ phÇn. Tøc lµ mét qu¸ tr×nh, bao gåm hµng lo¹t c¸c biÖn ph¸p về kinh tế và tổ chức cả ở tầm vĩ mô và vi mô nhằm chuyển đổi một doanh nghiÖp tõ h×nh thøc së h÷u nµy sang h×nh thøc së h÷u kh¸c. V× vËy, thùc chÊt cæ phần hoá DNNN chỉ sự tác động bằng các biện pháp kinh tế, kỹ thuật tác động vào DNNN (đối t−ợng của cổ phần hoá), chuyển chúng thành công ty cổ phần (s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸). §Ó hiÓu râ thùc chÊt cña cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN cần đi sâu phân tích các nhân tố nằm trong sơ đồ của quá trình đó. Nhân tố thứ nhất: DNNN với t− cách là đối t−ợng của cổ phần hoá: DNNN lµ doanh nghiÖp do Nhµ n−íc thµnh lËp, ®Çu t− vèn vµ qu¶n lý ho¹t động với t− cách chủ sở hữu, là pháp nhân kinh tế hoạt động theo luật pháp thực hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ xS héi do Nhµ n−íc giao. NhiÒu nghiªn cøu ®S kÕt luËn vÒ sù tån t¹i kh¸ch quan vµ vai trß cña c¸c DNNN trong nền kinh tế đất n−ớc, đặc biệt trong nền kinh tế thị tr−ờng định h−íng XS héi chñ nghÜa nh− n−íc ta. §ã lµ: + Víi t− c¸ch lµ doanh nghiÖp thuéc së h÷u Nhµ n−íc, c¸c DNNN th«ng qua các hoạt động của mình thực hiện chức năng định h−ớng, tạo tiềm lực.

(18) 19 kinh tế cho nhà n−ớc thực hiện vai trò điều tiết đối với nền kinh tế. Cả lôgích và lịch sử đều chứng minh về vai trò quản lý của nhà n−ớc đối với nền kinh tế trªn 2 ph−¬ng diÖn: Mét lµ, nhµ n−íc qu¶n lý nÒn kinh tÕ th«ng qua x¸c lËp hÖ thèng qu¶n lý vµ chức năng hoạt động của chúng. Những văn bản có tính hành chính đ−ợc thực hiÖn th«ng qua hÖ thèng qu¶n lý thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nÒn kinh tÕ. Hai là, nhà n−ớc thông qua các hoạt động của hệ thống kinh tế mình sở hữu để điều tiết nền kinh tế bằng các công cụ kinh tế nh− thuế, lSi suất, đầu t− vốn, giá cả… Các DNNN có vai trò trực tiếp ở nhóm hoạt động thứ 2, nh−ng cũng có vai trò không kém phần quan trọng ở nhóm hoạt động thứ nhất. Bởi v×, kh«ng cã tiÒm lùc kinh tÕ, kh«ng sö dông tèt c¸c c«ng cô kinh tÕ trong qu¶n lý, c¸c mÖnh lÖnh mang tÝnh hµnh chÝnh còng kÐm hiÖu lùc. + Các DNNN có vai trò to lớn trong nắm giữ các hoạt động then chốt của nÒn kinh tÕ nh−: ®iÖn lùc, khai th¸c kho¸ng s¶n, dÇu khÝ, viÔn th«ng, vËn t¶i vµ công nghiệp quốc phòng. Đ−ợc tổ chức và hoạt động ở những lĩnh vực quan trọng của đời sống xS hội nh−ng hiệu quả kinh tế thấp nh− các dịch vụ công ích, các hoạt động sản xuất nông lâm nghiệp, các hoạt động bảo vệ môi tr−ờng,…Việc nắm giữ này cho phép Nhà n−ớc một mặt đảm bảo những điều kiện phát triển, những cân đối lớn cho toàn bộ nền kinh tế quốc dân giúp cho các doanh nghiệp hoạt động có hiệu quả; mặt khác hỗ trợ kinh tế nông nghiệp, nông thôn, đảm bảo những điều kiện cần thiết cho sự ổn định đời sống xS hội. + C¸c DNNN ë nh÷ng vïng biªn giíi, nh÷ng vïng cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ xS héi khã kh¨n, nh÷ng vïng cßn l¹c hËu… cã vai trß rÊt quan träng trong việc giữ gìn an ninh quốc phòng, xây dựng chế độ kinh tế xS hội công b»ng, d©n chñ… DNNN cã vai trß nh− trªn, t¹i sao l¹i ph¶i tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ chóng? Trả lời đầy đủ câu hỏi này thuộc về tính tất yếu khách quan của cổ phần hoá c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc, sÏ ®−îc tr×nh bµy ë môc(1.1.3)..

(19) 20 Tuy nhiªn, tr×nh bµy vai trß cña c¸c DNNN t¸c gi¶ luËn ¸n muèn cho thÊy: viÖc cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN tuy lµ tÊt yÕu trong ®iÒu kiÖn cña nhiÒu n−íc, nh−ng cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN nµo còng cÇn ph¶i cã sù c©n nh¾c mét cách thấu đáo để không làm mất đi tiềm lực kinh tế của đất n−ớc, để nhà n−ớc vẫn giữ vai trò điều tiết nền kinh tế, đồng thời để các doanh nghiệp có khả n¨ng n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. Nh©n tè thø hai: c«ng ty cæ phÇn víi t− c¸ch lµ s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN. Theo Luật doanh nghiệp: Công ty cổ phần là doanh nghiệp, trong đó vốn ®iÒu lÖ ®−îc chia thµnh nhiÒu phÇn b»ng nhau gäi lµ cæ phÇn; C«ng ty cã quyền phát hành chứng khoán ra công chúng để huy động vốn theo quy định của pháp luật chứng khoán; cổ đông có thể là tổ chức, cá nhân với số l−ợng tối thiểu là ba và không hạn chế số l−ợng tối đa. Cổ đông có quyền tự do chuyển nh−ợng cổ phần (tuỳ tr−ờng hợp đặc biệt đ−ợc quy định riêng). Cổ đông chỉ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nî vµ c¸c nghÜa vô tµi s¶n kh¸c cña doanh nghiÖp trong ph¹m vi sè vèn ®S gãp vµo doanh nghiÖp . Nh− vËy, c«ng ty cæ phÇn cã nh÷ng néi dung tæ chøc vµ qu¶n lý kh¸c biÖt víi nh÷ng lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c, tr−íc hÕt lµ c¸c doanh nghiÖp t− nh©n. C«ng ty cæ phÇn ®S cã lÞch sö ph¸t triÓn hµng tr¨m n¨m, ngµy nay ph¸t triÓn nh− lµ h×nh thøc tæ chøc doanh nghiÖp kh¸ phæ biÕn v× tÝnh −u viÖt cña nó không chỉ trong huy động vốn mà còn ở cách thức tổ chức sản xuất kinh doanh. Vấn đề này sẽ đ−ợc làm rõ ở mục (1.2.1) của Luận án. Sù kh¸c biÖt cña c«ng ty cæ phÇn víi c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c trªn c¸c ph−¬ng diÖn, tr−íc hÕt lµ doanh nghiÖp t− nh©n ®S cho phÐp hiÓu râ thùc chÊt cña cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN vµ ph©n biÖt cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN víi t− nh©n ho¸ chóng. §øng trªn ph−¬ng diÖn nµy, s¶n phÈm cña cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN lµ c¸c c«ng ty cæ phÇn, cßn t− nh©n ho¸ c¸c DNNN lµ c¸c doanh nghiÖp t− nh©n..

(20) 21 Nh©n tè thø ba: nh÷ng biÖn ph¸p kinh tÕ, tæ chøc tiÕn hµnh trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸. ChuyÓn tõ mét h×nh thøc doanh nghiÖp nµy sang mét h×nh thøc doanh nghiÖp kh¸c, nhÊt lµ chuyÓn tõ mét doanh nghiÖp thuéc së h÷u nhµ n−íc sang doanh nghiÖp kh«ng thuéc së h÷u nhµ n−íc lµ mét qu¸ tr×nh bao gåm rÊt nhiÒu c«ng viÖc kh¸c nhau. §ã kh«ng chØ lµ chñ tr−¬ng cña §¶ng vµ nhµ n−íc mµ cßn lµ nh÷ng c«ng viÖc rÊt cô thÓ nh»m chuyÓn biÕn tõ h×nh thøc së h÷u đến các nội dung tổ chức và quản lý chúng. Cần thấy rằng, các biện pháp kinh tÕ, tæ chøc tiÕn hµnh trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ phô thuéc vµo tr¹ng th¸i cña c¸c DNNN vµ môc tiªu cña cæ phÇn ho¸, víi sù h×nh thµnh cña c¸c c«ng ty cæ phÇn theo m« h×nh nµo (nhµ n−íc cßn n¾m quyÒn chi phèi kh«ng, cã cho nh÷ng ng−êi ngoµi doanh nghiÖp mua cæ phiÕu kh«ng…). §©y chÝnh lµ ®iÓm để phân biệt sự khác nhau giữa cổ phần hoá với t− nhân hoá các DNNN. Đồng thời đây cũng là điểm để phản ánh rõ thực chất của cổ phần hoá. Nh− trên đS trình bày, quá trình đổi mới các DNNN diễn ra theo nhiều xu h−ớng, trong đó có cổ phần hoá và t− nhân hoá. Điểm phân biệt rõ nhất giữa cæ phÇn ho¸ DNNN vµ t− nh©n ho¸ DNNN lµ c¸c c«ng viÖc triÓn khai vµ s¶n phẩm của các quá trình đó. Để có các sản phẩm khác nhau, tất yếu cần phải có c¸c biÖn ph¸p kh¸c nhau. NÕu ë t− nh©n ho¸ c¸c DNNN, nhµ n−íc kh«ng cã nh÷ng can thiÖp, nh÷ng chi phèi doanh nghiÖp sau khi thùc hiÖn t− nh©n ho¸, th× ë cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN, nhµ n−íc vÉn cßn n¾m phÇn së h÷u tµi s¶n (tuú theo mức độ cần thiết mà nắm phần chi phối hay không nắm quyền chi phối). §iÒu quan träng h¬n, trong xö lý c¸c DNNN theo h×nh thøc t− nh©n ho¸, c¸c vấn đề mang tính xS hội, nhất là những vấn đề gắn với lực l−ợng lao động của doanh nghiệp cần đ−ợc xử lý dứt điểm cho đến thời điểm hiện tại mà không chú ý đến t−ơng lai của họ. Trong khi đó cổ phần hoá các DNNN, các vấn đề xS hội gắn với lực l−ợng lao động th−ờng đ−ợc xem xét cả quá khứ, hiện tại và t−¬ng lai cña hä..

(21) 22 Víi nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt trªn, t− nh©n ho¸ c¸c DNNN cã nh÷ng néi dung thực hiện đơn giản hơn so với cổ phần hoá chúng. Các công việc nh− định giá doanh nghiệp, giải quyết các chế độ liên quan đến ng−ời lao động và lùa chän chñ thÓ míi cña doanh nghiÖp lµ nh÷ng c«ng viÖc chñ yÕu cña t− nh©n ho¸ c¸c DNNN. C¸c néi dung vÒ thu hót thªm vèn, tæ chøc bé m¸y sau t− nhân hoá là thuộc về DNNN sau khi đS t− nhân hoá. Trong khi đó, cổ phần hoá các DNNN bao gồm các công việc nh− định giá doanh nghiệp; lựa chọn mức độ kiểm soát của nhà n−ớc với doanh nghiệp, xác định mức độ −u đSi với các loại cổ phần theo các cổ đông −u đSi, mức độ thu hút thêm vốn, duy trì hoạt động ban đầu tr−ớc khi doanh nghiệp bầu chủ tịch Hội đồng quản trị…đều đ−ợc quan tâm trong và sau cổ phần hoá. Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn cho thÊy: Thùc chÊt cña cæ phÇn ho¸ DNNN lµ qu¸ tr×nh chuyÓn doanh nghiÖp tõ së h÷u mét chñ së h÷u nhµ n−íc sang doanh nghiÖp ®a së h÷u. 1.1.2. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN. T− nh©n ho¸ vµ cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ®S trë thµnh xu h−íng cã tÝnh kh¸ch quan ë nhiÒu n−íc, nhÊt lµ ë c¸c n−íc cã nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn vµ các n−ớc có nền kinh tế chuyển đổi. Điều đó bắt nguồn từ những cơ sở kinh tế xS héi chñ yÕu sau: 1.1.2.1. Do yêu cầu đòi hỏi của quá trình xã hội hoá sản xuất trên thực tế. XS héi ho¸ nÒn s¶n xuÊt lµ xu h−íng cã tÝnh quy luËt cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ xS héi. S¶n xuÊt bao giê còng mang tÝnh chÊt xS héi. XS héi ho¸ s¶n xuất bắt nguồn từ yêu cầu của huy động các nguồn lực xS hội, tr−ớc hết là nguån nh©n lùc cho ph¸t triÓn kinh tÕ xS héi vµ tÝnh xS héi cña s¶n xuÊt ph¸t triển từ thấp đến cao, gắn liền với sự phát triển ngày càng cao của lực l−ợng s¶n xuÊt. XS héi ho¸ s¶n xuÊt ®S mang l¹i nh÷ng hiÖu qu¶ to lín trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ xS héi. XS hội hoá sản xuất đ−ợc biểu hiện ở sự thống nhất của hai mặt đối lập.

(22) 23 là sự phân công và hợp tác lao động. Đó chính là sự phân công, chuyên môn hoá sản xuất ngày càng cao, làm mối liên hệ kinh tế giữa các đơn vị, các chủ thÓ kinh tÕ, gi÷a c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc, c¸c vïng kinh tÕ ngµy cµng chÆt chÏ, do đó sự phụ thuộc vào nhau ngày càng cao trong quá trình sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. Sản phẩm làm ra cũng là kết quả lao động của nhiều ng−ời, thËm trÝ cña nhiÒu quèc gia... tøc lµ xS héi ho¸ mang tÝnh chÊt quèc tÕ ho¸. XS héi ho¸ s¶n xuÊt bao gåm 3 mÆt: XS héi ho¸ s¶n xuÊt vÒ kinh tÕ - kü thuËt, víi néi dung x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt, g¾n liÒn víi tiÕn hµnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá; xS hội hoá sản xuất về kinh tế tổ chức, mà thực chất là tổ chức lại sản xuất xS hội với mục đích làm cho hiệu suất và năng suất lao động xS hội ngày càng cao; xS hội hoá về kinh tế - xS hội mà thực chất gắn liền với việc xS hội hoá quan hệ sản xuất, trong đó quan trọng nhất là quan hệ së h÷u vÒ c¸c t− liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu trong nÒn s¶n xuÊt nãi chung vµ trong tõng doanh nghiÖp nãi riªng. Ba mÆt trªn cã mèi quan hÖ biÖn chøng víi nhau t¹o nªn tÝnh toµn diÖn cña xS héi ho¸ s¶n xuÊt. Tuy nhiªn, xS héi ho¸ vÒ kinh tÕ - kü thuËt mang tÝnh quyết định và xS hội hoá về kinh tế - xS hội có tính chất mở đ−ờng, tạo nên nh÷ng ®iÒu kiÖn cho xS héi ho¸ vÒ kinh tÕ - kü thuËt vµ xS héi ho¸ s¶n xuÊt vÒ kinh tế tổ chức. Chỉ khi xS hội hoá sản xuất đ−ợc tiến hành đồng bộ cả ba mặt nói trên và có sự phù hợp giữa ba mặt đó mới là xS hội hoá sản xuất thực tế. NÕu chØ dõng l¹i ë xS héi ho¸ s¶n xuÊt vÒ t− liÖu s¶n xuÊt - thiÕt lËp quan hÖ sản xuất không tiến hành đồng bộ và không có sự phù hợp giữa ba mặt nói trên thì đó mới chỉ là xS hội hoá sản xuất hình thức. Vấn đề xS hội hoá sản xuất trên thực tế đ−ợc tiến hành và biểu hiện cả trong và sau quá trình cổ phần hoá các DNNN. Tiêu chuẩn đánh giá, xem xét trình độ của xS hội hoá sản xuất đó là trình độ phát triển của lực l−ợng sản xuất, mức tăng năng suất lao động và hiệu quả của nền sản xuất xS hội. Tõ tÝnh chÊt vµ yªu cÇu trªn cña xS héi ho¸ s¶n xuÊt cho thÊy, xS héi ho¸ s¶n.

(23) 24 xuÊt lµ qu¸ tr×nh kinh tÕ kh¸ch quan cña sù ph¸t triÓn tÝnh xS héi cña s¶n xuÊt. Cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN nãi chung vµ c¸c DNNN trong ngµnh GTVT nãi riªng lµ mét trong c¸c biÓu hiÖn cña xS héi ho¸ s¶n xuÊt trªn c¶ ba mÆt, cô thÓ lµ: Thø nhÊt, qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN chÝnh lµ qu¸ tr×nh x©y dùng vµ hoàn thiện cơ chế quản lý các DNNN một cách tối −u nhất, qua đó nhằm huy động các nguồn lực trong toàn xS hội bao gồm các nguồn vốn, nguồn tài nguyên, trình độ khoa häc c«ng nghÖ còng nh− c¸c nguån lùc kh¸c cña tÊt c¶ c¸c chñ thÓ trong vµ ngoµi n−íc tham gia vµo qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸, thóc ®Èy sù nghiÖp CNH, H§H x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho nÒn kinh tÕ. Sau cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN, xÐt vÒ mặt đặc điểm sở hữu các nguồn lực trong các công ty cổ phần cũng nh− đặc điểm tổ chøc qu¶n trÞ doanh nghiÖp ta nhËn thÊy nã mang tÝnh chÊt xS héi cao h¬n h¼n so víi tr−íc khi cæ phÇn ho¸. Nh− vËy qu¸ tr×nh CPH DNNN, chÝnh lµ qu¸ tr×nh xS héi ho¸ s¶n xuÊt vÒ mÆt kinh tÕ- kü thuËt. Thø hai, nh− ®S ph©n tÝch, thùc chÊt CPH DNNN kh«ng ph¶i lµ t− nh©n ho¸ mà là quá trình tổ chức sắp xếp lại hoạt động của hệ thống các DNNN sao cho có hiệu quả nhất, tạo ra năng xuất lao động xS hội cao nhất nhằm thúc đẩy nền kinh tế tăng tr−ởng và phát triển. Nh− vậy, nếu xem xét cổ phần hoá DNNN từ mục tiêu đến kết quả đạt đ−ợc ta đều nhận tháy: Thực chất của cổ phần hoá DNNN chính là quá tr×nh xS héi ho¸ s¶n xuÊt trªn thùc tÕ vÒ mÆt kinh tÕ- tæ chøc. Thø ba, trªn thùc tÕ qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ë n−íc ta thêi gian qua lµ qu¸ tr×nh chuyÓn c¸c DNNN tõ h×nh thøc mét chñ së h÷u sang c¸c doanh nghiÖp nhiều chủ sở hữu đó là các cổ đông. Chính quá trình chuyển đổi này đS làm cho các t− liÖu s¶n xuÊt g¾n víi c¸c chñ thÓ së h÷u cña nã, v× vËy viÖc sö dông c¸c yÕu tè nguồn lực của sản xuất đạt hiệu quả kinh tế cao hơn. Mặt khác, khi DNNN chuyển đổi thành công ty cổ phần thì hình thức tổ chức quản lý cũng nh− phân phối kết quả sản xuất cũng có những thay đổi cơ bản. Khi còn là DNNN thì việc tổ chức quản lý cũng nh− phân phối kết quả sản xuất của doanh nghiệp là do Nhà n−ớc quyết định vì Nhà n−ớc là chủ thể sở hữu đối với doanh nghiệp. Nh−ng khi đS là công ty cổ phần thì Hội đồng quản trị lại là ng−ời đại diện hợp pháp cho quyền sở hữu của các.

(24) 25 cổ đông đứng ra giải quyết các công việc này. Tất cả những thay đổi đó khẳng định cæ phÇn ho¸ DNNN còng chÝnh lµ qu¸ tr×nh xS héi ho¸ s¶n xuÊt trªn thùc tÕ vÒ mÆt kinh tÕ- xS héi. Từ những phân tích trên một lần nữa có thể khẳng định: Cổ phần hoá DNNN là tất yếu khách quan, điều đó hoàn toàn do tính chất và yêu cầu của xS hội hoá sản xuÊt trªn thùc tÕ chi phèi. 1.1.2.2. Do yêu cầu đòi hỏi phải nâng cao hiệu quả kinh doanh của các doanh doanh nghiÖp trong nÒn KTTT. DNNN (kể cả các DNNN ở các n−ớc t− bản), đặc biệt là DNNN ở các n−íc kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung lµ lo¹i h×nh doanh nghiÖp do nhµ n−íc ®Çu t− vốn, quản lý theo cơ chế hành chính qua nhiều cấp trung gian. Do đó hệ thống tài chính kế hoạch tài chính cứng nhắc kém năng động; tính chủ động trong sản xuất kinh doanh bị ràng buộc bởi nhiều quy chế, quy định xuất phát từ nguån gèc cña së h÷u nhµ n−íc cña doanh nghiÖp. Tình trạng độc quyền của DNNN lại đ−ợc pháp luật che chở, bảo vệ nên đS làm mất đi động lực kinh tế trong hoạt động. Với chế độ quản lý đó lợi ích của ng−ời quản lý và ng−ời lao động không gắn với kết quả sản xuất một cách chÆt chÏ nªn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng cao. C¸c DNNN th−êng hoạt động kém hiệu quả hơn các loại hình doanh nghiệp khác. Nh− vậy, bản thân DNNN với cách thức tổ chức đS chứa đựng những yếu tè kÐm −u viÖt h¬n c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c. Trong nhiÒu tr−êng hîp sù tån t¹i cña DNNN kh«ng t¹o nªn tiÒm lùc kinh tÕ cho nhµ n−íc mµ trë thµnh g¸nh nÆng cña ng©n s¸ch nhµ n−íc. §©y lµ yÕu tè mang tÝnh tù th©n cña chính các DNNN dẫn đến cần phải đổi mới và hoàn thiện chúng. MÆt kh¸c, do nhiÒu lý do ë hÇu hÕt c¸c n−íc ®S tæ chøc qu¸ nhiÒu c¸c DNNN. Xu h−ớng phát triển quá nhiều DNNN đS dẫn đến quản lý kém hiệu quả, ngân sách nhà n−ớc không thể kham nổi, dẫn đến tình trạng bỏ mặc DNNN (nh− tÝnh tr¹ng ë c¸c n−íc theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, trong đó có n−ớc ta). ở các n−ớc đang phát triển và Đông Âu, thâm hụt của các DNNN tÝnh trung b×nh kho¶ng 4% GDP vµo nh÷ng n¨m 70 cña thÕ kû XX, ë.

(25) 26 Th¸i Lan cã 57 doanh nghiÖp th× cã 11 doanh nghiÖp bÞ thua lç. Sù th©m hôt và thua lỗ của DNNN nhà n−ớc đều phải gánh chịu, có một số doanh nghiệp sö dông c¸c nguån vèn vay cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ nh− ng©n hµng thÕ giíi (WB), quü hç trî tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF). Mét mÆt, chÝnh phñ c¸c n−íc nhËn thÊy cÇn ph¶i trót bá g¸nh nÆng tõ phÝa c¸c doanh nghiÖp, mÆt kh¸c c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ ®−a ra c¸c biÖn ph¸p g©y søc Ðp, buéc c¸c DNNN phải tổ chức lại sản xuất và quản lý, trong đó có việc chuyển các DNNN thành c¸c c«ng ty t− nh©n hoÆc c«ng ty cæ phÇn. §©y lµ yÕu tè kinh tÕ vµ tæ chøc ®S đẩy các DNNN từ yếu tố mang tính tích cực trở thành yếu tố tiêu cực, dẫn đến phải đổi mới và hoàn thiện chúng. 1.1.2.3. Do có sự thay đổi về vai trò của nhà n−ớc trong nền kinh tế thị tr−ờng. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, vai trß ®iÒu tiÕt cña chÝnh phñ ngµy cµng trë nªn quan träng. TÝnh chÊt quan träng nµy kh«ng chØ lµ nh÷ng nhËn thøc cña c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc mµ cßn b¾t nguån tõ nhËn thøc cña c¸c tæ chøc kinh tÕ ë hÇu hÕt c¸c n−íc, nhÊt lµ nh÷ng n−íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ph¸t triển ở trình độ cao. Tr−ớc hết, đối với các cơ quan quản lý nhà n−ớc, mà đứng đầu là chính phñ: sau qu¸ tr×nh vËn hµnh qu¶n lý ng−êi ta nhËn ra hiÖu lùc cña qu¶n lý kh«ng chØ ë tiÒm lùc kinh tÕ cña chÝnh phñ mµ cßn ë vai trß x©y dùng c¸c thÓ chế quản lý, tạo lập các môi tr−ờng kinh tế và pháp lý cho sự hoạt động của các đơn vị kinh doanh… Chính việc tạo lập môi tr−ờng kinh tế và pháp lý đS mang l¹i nh÷ng lîi Ých to lín cho nh÷ng ng−êi s¶n xuÊt, kinh doanh ®S lµ sîi dây liên kết các đơn vị, cá nhân thành hệ thống kinh tế bao gồm những thành phÇn kinh tÕ, nh÷ng ngµnh, nh÷ng lÜnh vùc kinh tÕ víi nhau. Chóng võa c¹nh tranh víi nhau, nh−ng l¹i thèng nhÊt víi nhau. V× vËy, vai trß cña c¸c DNNN víi t− c¸ch lµ bé phËn kinh tÕ cña nhµ n−íc t¹o nªn søc m¹nh kinh tÕ cña nhµ n−íc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n−íc vÒ kinh tÕ dÔ bÞ suy gi¶m. Qu¶n lý nhµ n−íc th«ng qua hÖ thèng pháp luật đồng bộ, hoàn chỉnh và các chính sách kinh tế h−ớng tới tạo lập môi.

(26) 27 tr−êng kinh tÕ vµ ph¸p lý thuËn lîi cho doanh nghiÖp ngµy cµng ph¸t huy t¸c dông vµ trë thµnh nh÷ng c«ng cô qu¶n lý chñ yÕu. TiÒm lùc kinh tÕ cña nhµ n−ớc, trong điều kiện đó đ−ợc xác lập bằng chính sự đóng góp của các doanh nghiệp thay cho việc thành lập các DNNN hoạt động kém hiệu quả. Tiềm lực đó đ−ợc sử dụng vào những hoạt động mang lại lợi ích cho doanh nghiệp, vì vËy viÖc t¹o lËp ngµy cµng trë nªn dÔ dµng h¬n. Ngoµi ra trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, sù ®an xen cña c¸c thµnh phÇn kinh tế ngày càng trở nên phổ biến, trong đó có mô hình kinh tế hỗn hợp giữa khu vùc kinh tÕ nhµ n−íc vµ khu vùc kinh tÕ t− nh©n ®S lµm cho nhËn thøc vÒ vai trò của DNNN trong nền kinh tế có những thay đổi. Sự thay đổi ph−ơng thức quản lý kinh tế của nhà n−ớc thông qua sự hoàn thiện hệ thống luật pháp và các chính sách kinh tế; sự thay đổi vai trò của các khu vực kinh tế, trong đó có vai trò của kinh tế nhà n−ớc và kinh tế t− nhân đS làm thay đổi t− duy lý luận và chỉ đạo thực tiễn của các chính phủ của hầu hết các n−ớc. Đây cũng là cơ sở quan trọng dẫn đến sự thay đổi của hệ thống các DNNN mµ cæ phÇn ho¸, t− nh©n ho¸ c¸c DNNN lµ mét trong c¸c gi¶i ph¸p quan träng. §èi víi c¸c tæ chøc kinh tÕ, tr−íc hÕt lµ c¸c doanh nghiÖp: Trong ®iÒu kiÖn cña kinh tÕ thÞ tr−êng, nhÊt lµ khi giao th−¬ng quèc tÕ ngµy cµng më rộng, khi các vấn đề chính trị ngày càng chi phối mạnh mẽ đến các hoạt động kinh tế… thì ng−ời ta ngày càng nhận ra vai trò quan trọng của nhà n−ớc đối víi viÖc qu¶n lý kinh tÕ. Sự tuân thủ với tính tự giác cao của các doanh nghiệp đS làm thay đổi ph−ơng thức quản lý nền kinh tế. Đây cũng là cơ sở khách quan dẫn đến phải đổi mới các DNNN. Bởi vì, bản thân các DNNN đ−ợc tổ chức ra để tạo tiềm lùc kinh tÕ cho qu¶n lý cña nhµ n−íc. HiÖu lùc nµy l¹i gi¶m xuèng, trong khi tæ chøc c¸c doanh nghiÖp lo¹i nµy kh«ng cã hiÖu qu¶ vµ trë thµnh g¸nh nÆng cña nhµ n−íc..

(27) 28 1.1.2.4. Do søc hÊp dÉn cña c«ng ty cæ phÇn trong hÖ thèng c¸c doanh nghiệp hoạt động trong nền kinh tế thị tr−ờng. C«ng ty cæ phÇn víi h×nh thøc thu hót vèn ®a d¹ng, víi c¸ch thøc tæ chøc và quản lý một mặt phát huy sự lSnh đạo tập thể của Hội đồng quản trị, sự chịu trách nhiệm trực tiếp của giám đốc; mặt khác phát huy vai trò tự chủ của các đơn vị thành viên nên có sức sống mạnh hơn, hiệu quả kinh tế cao hơn. Vì vËy, c«ng ty cæ phÇn ®S trë thµnh h×nh thøc doanh nghiÖp phæ biÕn trong nÒn kinh tế thị tr−ờng. Trong bối cảnh cần phải đổi mới các DNNN, việc chuyển tõ DNNN sang c«ng ty cæ phÇn th«ng qua cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN, v× thÕ ®S trë thµnh tÊt yÕu. ThËt vËy, cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ së h÷u, tr−íc hÕt lµ quyÒn së h÷u. QuyÒn së h÷u lµ quyÒn cña tËp thÓ hoÆc c¸ nh©n g¾n víi tài sản hoặc quá trình sử dụng tài sản. Trong sản xuất kinh doanh, đó là quyền tổ chức hoạt động kinh doanh, theo đó các quyền về việc làm, đ−ợc h−ởng thụ c¸c kÕt qu¶ lµm ra, còng nh− c¸c quyÒn vÒ thõa kÕ, chuyÓn nh−îng, thÕ chÊp chúng đ−ợc thực hiện. Cổ phần hoá DNNN đS giải quyết thoả đáng mối quan hệ về sở hữu. Nhờ đó, quyền sở hữu chung chung, mơ hồ của nhà n−ớc của DNNN ®S thay b»ng quyÒn së h÷u cô thÓ cña nh÷ng ng−êi gãp vèn, së h÷u c¸ nhân của những ng−ời lao động đS đ−ợc tôn trọng. Vì thế, công ty cổ phần đS trë thµnh mét trong c¸c h×nh thøc doanh nghiÖp cã hiÖu qu¶ vµ søc sèng cao trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. 1.1.3. Các nhân tố ảnh h−ởng đến cổ phần hoá các DNNN. Qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc thµnh c«ng ty cæ phÇn là quá trình chuyển đổi một loại hình doanh nghiệp này sang một loại hình doanh nghiÖp kh¸c, mét ph−¬ng thøc qu¶n lý nµy sang mét ph−¬ng thøc qu¶n lý khác, bởi vậy nó chịu sự tác động của nhiều nhân tố. Sau đây là những nhân tè chñ yÕu nhÊt: 1.1.3.1. Nh©n tè thuéc vÒ qu¶n lý nhµ n−íc. C¸c DNNN do nhµ n−íc trùc tiÕp qu¶n lý, v× vËy qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸.

(28) 29 c¸c DNNN ®−îc tiÕn hµnh nhanh hay chËm hiÖu qu¶ hay kh«ng lµ tr−íc hÕt phô thuéc vµo ng−êi së h÷u, qu¶n lý nã, chÝnh lµ nhµ n−íc. Quản lý nhà n−ớc ảnh h−ởng đến quá trình cổ phần hoá các DNNN đ−ợc thÓ hiÖn th«ng qua c¸c chñ tr−¬ng, ph−¬ng h−íng, chÝnh s¸ch vµ bé m¸y triÓn khai, thùc thi vµ kiÓm tra gi¸m s¸t qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN. §©y lµ nh÷ng yÕu tè mang tÝnh chñ quan. Mµ chóng ta ®S biÕt vai trß chñ quan vµ khách quan trong các quá trình phát triển kinh tế - xS hội đều quan trọng, chúng có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, nh−ng trong đó bao giờ vai trò yếu tố chủ quan cũng mang tính quyết định, còn yếu tố khách quan giữ vai trò quan träng. Nh− vËy, nÕu nhµ n−íc cã quyÕt t©m cao, thÓ hiÖn th«ng qua c¸c chñ tr−¬ng cña §¶ng, Quèc héi, ChÝnh phñ th× qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ sÏ ®−îc tiÕn hành nhanh hơn và ng−ợc lại nếu sự quyết tâm không cao thì quá trình đó sẽ bÞ chËm trÔ, thËm trÝ cßn dÉm ch©n t¹i chç vµ dÔ bÞ thÊt b¹i. MÆt kh¸c, nÕu c¬ quan nhµ n−íc ®−a ra vµ triÓn khai, thùc hiÖn ®−îc c¸c cơ chế, chính sách đúng đắn, phù hợp với đặc điểm của nền kinh tế - xS hội của nền kinh tế, phù hợp với sự vận động của quy luật khách quan thì quá tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN còng sÏ ®−îc thùc hiÖn, ph¸t triÓn nhanh chãng. Ng−ợc lại, nếu nhà n−ớc không có đ−ợc cơ chế chính sách đúng đắn, phù hợp th× qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN sÏ gÆp khã kh¨n vµ chËm trÔ. Tuy nhiªn, qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN cßn ph¶i phô thuéc vµo qu¸ tr×nh gi¸m s¸t, kiểm tra, đốc thúc của các cơ quan nhà n−ớc liên quan đến quá trình đó. Nếu quá trình giám sát, kiểm tra, đốc thúc đi kèm với chế tài th−ởng phạt nghiêm minh th× qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN sÏ ®−îc tiÕn hµnh, hoµn thµnh nhanh chãng vµ cã hiÖu qu¶. §ång thêi muèn thùc hiÖn tèt nh÷ng nh©n tè trªn đòi hỏi nhà n−ớc phải có đào tạo, xây dựng và sử dụng tốt đội ngũ cán bộ qu¶n lý nhµ n−íc vÒ cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN. 1.1.3.2. Nh©n tè vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña doanh nghiÖp. Các nhân tố về điều kiện tự nhiên bao gồm: Vị trí địa lý của doanh.

(29) 30 nghiệp và các điều kiện về thời tiết khí hậu, về địa hình, về tài nguyên khoáng sản, về tài nguyên động thực vật… gắn với các hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Các điều kiện này rất quan trọng đối với các doanh nghiệp của c¸c ngµnh n«ng l©m nghiÖp, c¸c ngµnh khai th¸c kho¸ng s¶n, du lÞch vµ giao thông vận tải. Tất nhiên, chúng có ảnh h−ởng đến tất cả các doanh nghiệp hoạt động ở những ngành khác nhau. Sự ảnh h−ởng của các điều kiện này là ở chỗ, chúng tạo ra những lợi thế hay gây nên những bất lợi cho các hoạt động của doanh nghiÖp nãi chung, DNNN nãi riªng. Trong tr−êng hîp t¹o nªn nh÷ng lợi thế, chúng tạo nên những sức hấp dẫn đối với những ng−ời có tiền muốn trở thành cổ đông của doanh nghiệp. Ng−ợc lại, những tác động tiêu cực gây nên những bất lợi trong hoạt động của doanh nghiệp sẽ làm cho sức hấp dẫn của cổ phần hoá kém. Bởi lẽ, mục đích của các cổ đông là tìm kiếm lợi tức, nâng cao thu nhập. Mà mức lợi tức phụ thuộc vào hiệu quả hoạt động kinh doanh cña doanh nghiÖp. TÊt nhiªn nh÷ng doanh nghiÖp cã ®iÒu kiÖn, vÞ trÝ vµ c¸c ®iÒu kiÖn tµi nguyªn, kho¸ng s¶n... thuËn lîi th× t¹o ®iÒu kiÖn cho ho¹t động kinh doanh đạt hiệu quả cao hơn và ng−ợc lại. Đây là vấn đề hiển nhiên trong hoạt động sản xuất kinh doanh trong nền kinh tế thị tr−ờng. 1.1.3.3. Nh©n tè vÒ ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi. C¸c nh©n tè vÒ ®iÒu kiÖn kinh tÕ xS héi bao gåm nh÷ng nh©n tè bªn trong của doanh nghiệp nh−: các yếu tố về kinh tế đó là quy mô đất đai, nguồn lao động, các cơ sở vật chất, kỹ thuật gắn với hoạt động của doanh nghiệp.Trong điều kiện nền kinh tế thị tr−ờng, quy mô đất đai của doanh nghiệp là một trong nh÷ng yÕu tè s¶n xuÊt quan träng hµng ®Çu cña doanh nghiÖp, nã chiÕm tû träng lín trong gi¸ trÞ cña doanh nghiÖp. ChÊt l−îng nguån nh©n lùc cña mçi doanh nghiÖp còng lµ nh÷ng lîi thÕ cho c¸c doanh nghiÖp khi tiÕn hµnh CPH, cùng với nó là trình độ của các cơ sở vật chất, kỹ thuật gắn với hoạt động của doanh nghiệp. Các nhân tố này hấp dẫn sẽ tạo nên sự thuận lợi cho qu¸ tr×nh CPH, vµ ng−îc l¹i..

(30) 31 C¸c nh©n tè bªn ngoµi cña doanh nghiÖp nh− t©m lý, tËp qu¸n, c¸c yÕu tè vÒ chÝnh s¸ch vÜ m«… Còng gièng nh− c¸c yÕu tè vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, sù ¶nh h−ëng cña c¸c ®iÒu kiÖn vÒ kinh tÕ xS héi thuËn lîi hay kh«ng thuËn lîi sÏ t¹o cho doanh nghiÖp nh÷ng lîi thÕ hay nh÷ng bÊt lîi trong kinh doanh. V× vËy, nh÷ng nh©n tố này cũng tác động theo h−ớng tạo ra những hấp dẫn hay kém hấp dẫn cho cæ phÇn ho¸. Râ rµng, ng−êi cã tiÒn muèn ®Çu t− kinh doanh d−íi h×nh thøc mua cổ phiếu, hoặc cổ phần họ phải lựa chọn các hoạt động có những điều kiÖn kinh doanh cã lSi, rÊt Ýt ng−êi m¹o hiÓm ®Çu t− vµo c¸c doanh nghiÖp khã kh¨n vÒ c¸c ®iÒu kiÖn kinh doanh. Tuy nhiªn, khi xem xÐt c¸c ®iÒu kiÖn vÒ kinh tÕ xS héi ng−êi ta th−êng xem xÐt thùc lùc, hay tiÒm n¨ng cña c¸c yÕu tè, chø kh«ng ph¶i tr¹ng th¸i hiện tại của chúng. Đôi khi ng−ời ta xem xét một yếu tố chủ yếu nào đó mà bỏ qua c¸c yÕu tè kh¸c. Trong sè c¸c ®iÒu kiÖn vÒ kinh tÕ xS héi, c¸c nh©n tè t¹o ra các lợi thế kinh doanh của doanh nghiệp sẽ tác động đến sức hấp dẫn của doanh nghiệp. Các nhân tố vĩ mô một mặt tạo các lợi thế (đánh giá đúng hay không đúng giá trị của doanh nghiệp, quy định mức −u đSi cho các loại cổ phiếu…); mặt khác tác động đến quá trình tổ chức cổ phần hoá doanh nghiệp. Bëi v×, c¸c DNNN tr−íc cæ phÇn ho¸ lµ thuéc së h÷u nhµ n−íc. V× vËy, nhµ n−ớc có vai trò quyết định đến chuyển đổi sở hữu của các doanh nghiệp. Nhà n−ớc lựa chọn doanh nghiệp để tiến hành cổ phần hoá, quy định các hình thức cổ phần hoá… Vì vậy, đây là 2 nhân tố quyết định tốc độ và sự thành bại của qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN. 1.1.3.4. Nhân tố đặc điểm ngành nghề của các DNNN. Nh− đS phân tích ở trên, mục đích của các cổ đông (ng−ời mua cổ phiếu) là làm sao số vốn góp của họ sinh lời cao nhất, cho nên đặc điểm ngành nghề của các DNNN có ảnh h−ởng đáng kể đến quá trình cổ phần hoá. Theo đó, các DNNN hoạt động trong những lĩnh vực có vai trò quan trọng trong nền kinh.

(31) 32 tế; các DNNN có qui mô lớn, đang là những doanh nghiệp hoạt động trong nh÷ng ngµnh phï hîp víi xu h−íng ph¸t triÓn cña khoa häc, c«ng nghÖ; c¸c DNNN hoạt động trong những ngành nghề mang tính mũi nhọn của nền kinh tÕ; c¸c DNNN ®ang cã xu h−íng ph¸t triÓn, tøc lµ ®ang cã t−¬ng lai l©u dµi... sÏ thùc hiÖn qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ nhanh h¬n, m¹nh h¬n, quy m« sÏ lín h¬n, thu hút vốn nhiều hơn và do đó có điều kiện tốt hơn trong quá trình nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh sau khi cổ phần hoá. Vì các DNNN đó sẽ đ−ợc nhiÒu ng−êi s½n sµng, nhiÖt t×nh tham gia h¬n. TÊt nhiªn, ®i liÒn víi nã lµ chÊt l−ợng và quy mô các cổ đông sẽ cao hơn. Tõ sù ph©n tÝch nh− trªn cho chóng ta thÊy mét ®iÒu lµ, ng−êi tham gia ®Çu t− vµo c¸c DNNN trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ sÏ lu«n xem xÐt, lùa chän và ra quyết định trên cơ sở xem xét các yếu tố, các điều kiện của doanh nghiệp, t−ơng lai hoạt động, phát triển của doanh nghiệp để quyết định đầu t− hay không, do đó ảnh h−ởng lớn đến quá trình tiến hành cổ phần hoá các DNNN. V× vËy, qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN muèn tiÕn hµnh nhanh vµ cã hiệu quả thì các cơ quan quản lý nhà n−ớc cần có sự phân tích sâu sắc để tìm ra nh÷ng lo¹i doanh nghiÖp nµo cÇn tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ tr−íc, nh÷ng doanh nghiÖp nµo tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ sau; nh÷ng lo¹i doanh nghiÖp nµo cæ phÇn ho¸ ®−îc, nh÷ng lo¹i doanh nghiÖp nµo kh«ng cæ phÇn ho¸ ®−îc do kh«ng cã ®−îc nh÷ng hÊp dÉn, thu hót nhµ ®Çu t−. VËy c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc vÒ cổ phần hoá các DNNN cần quyết định lựa chọn các ph−ơng án cổ phần hoá thÝch hîp. §©y còng lµ ®iÒu hÕt søc quan träng trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN. 1.1.4. Tác động tích cực của cổ phần hoá các DNNN đến hoạt động kinh doanh cña doanh nghiÖp sau cæ phÇn ho¸. Những tác động tích cực của cổ phần hoá các DNNN là một mục tiêu chủ yÕu cña cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN. Qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN cã t¸c dông to lớn, nhiều mặt đến hoạt động kinh doanh của các DNNN sau khi cổ phần hoá, ở đây luận án xin phân tích một số tác động tích cực chủ yếu sau:.

(32) 33 1.1.4.1. Nh÷ng Những tác động đến bộ máy quản lý doanh nghiệp. Cæ phÇn ho¸ DNNN, chuyÓn c¸c DNNN sang c¸c c«ng ty cæ phÇn. §ã lµ qu¸ tr×nh chuyÓn mét lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy sang mét lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c. §èi víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc, bé m¸y qu¶n lý doanh nghiÖp ®−îc cÊu thµnh tõ nh÷ng c¸n bé trong biªn chÕ vµ bæ nhiÖm bëi c¸c quyết định của các cơ quan quản lý chuyên ngành, thậm chí một số doanh nghiÖp lín cßn thuéc quyÒn qu¶n lý cña §¶ng vµ ChÝnh phñ. ViÖc bæ nhiÖm c¸n bé theo c¬ chÕ trªn cã −u ®iÓm lµ lùa chän ®−îc c¸n bé cho bé m¸y qu¶n lý doanh nghiÖp theo c¸c môc tiªu mang tÝnh chÝnh trÞ, xS hội (trung thành với tổ quốc, có phẩm chất chính trị tốt, có đạo đức cộng sản th−ờng là đảng viên cộng sản,…). Tuy nhiên chế độ bổ nhiệm nh− trên, trong điều kiện của cơ chế quản lý bao cấp đS tạo nên đội ngũ cán bộ quản lý các DNNN kém năng động, không dám chịu trách nhiệm, vì theo cơ chế lSnh đạo tËp thÓ. MÆt kh¸c trong c¸c DNNN, bé m¸y qu¶n lý th−êng c«ng kÒnh, c¬ chÕ quản lý không năng động. Vì vậy, hiệu quả quản lý kinh doanh của bộ máy qu¶n lý doanh nghiÖp cña c¸c DNNN kÐm. Chuyển sang công ty cổ phần, (về lý thuyết) chế độ bổ nhiệm đS nh−ờng chỗ cho chế độ bầu (từ các thành viên Hội đồng quản trị - những ng−ời trực tiếp bỏ tiền vào quá trình kinh doanh của doanh nghiệp) hoặc chế độ thuê cán bộ quản lý doanh nghiệp kể cả giám đốc hay tổng giám đốc doanh nghiệp. Bộ máy quản lý đS gọn nhẹ, cơ chế quản lý năng động. Sự thay đổi trên đS tạo nên một sự biến đổi về chất trong các hoạt động quản lý của doanh nghiệp sau cæ phÇn ho¸. §iÒu nµy thÓ hiÖn trªn mét sè mÆt sau: - Thø nhÊt, viÖc lùa chän c¸n bé qu¶n lý lµ c«ng viÖc trùc tiÕp cña nh÷ng ng−ời nắm quyền sở hữu đối với doanh nghiệp, tr−ớc đây là các cơ quan quản lý chuyên ngành - những ng−ời đại diện cho quyền sở hữu của nhà n−ớc thực hiện. Xét trên ph−ơng diện này, chế độ sở hữu đại diện đS đ−ợc thay bằng chế độ sở hữu trực tiếp. Vì vậy, việc lựa chọn cán bộ quản lý, nhất là những ng−ời đứng đầu bộ máy quản lý của doanh nghiệp sẽ chuẩn xác hơn. Các tiêu chí về.

(33) 34 năng lực, về tính năng động… sẽ đ−ợc coi trọng hơn. Đây sẽ là cơ sở quan trọng để các doanh nghiệp lựa chọn đ−ợc những ng−ời quản lý của mình hội tụ đầy đủ những phẩm chất cần có trong điều kiện kinh doanh của doanh nghiệp theo c¬ chÕ thÞ tr−êng. - Thø hai, viÖc lùa chän c¬ cÊu bé m¸y qu¶n lý sÏ theo h−íng tinh gi¶n hơn để nâng cao hiệu quả của các hoạt động quản lý (hiện nay ng−ời ta th−ờng gọi là các hoạt động quản trị). Đặc biệt các sức ép về tổ chức nhân sự (việc gửi c¸c con, ch¸u cña c¸c c¸n bé qu¶n lý chuyªn ngµnh - cÊp trªn cña doanh nghiệp với chất l−ợng chuyên môn không đảm bảo…) dẫn đến hiện t−ợng ph×nh to cña bé m¸y qu¶n trÞ, cña viÖc lùa chän ng−êi kh«ng phï hîp tr−íc ®©y ë c¸c DNNN sÏ bÞ lo¹i bá. Bởi vì, những hiện t−ợng đó sẽ dẫn đến hiệu quả quản trị của doanh nghiệp kém. Đó là điều các thành viên Hội đồng quản trị - những ng−ời đại diện cho các cổ đông không muốn và sức ép của các cổ đông cũng không cho phÐp hä lµm nh− vËy. - Thứ ba, cơ chế quản lý của doanh nghiệp đS có sự thay đổi. Sự hoạt động mang tính định h−ớng và giám sát của Hội đồng quản trị đS làm cho g¸nh nÆng cña bé m¸y qu¶n lý doanh nghiÖp ®−îc gi¶m bít. Bé m¸y qu¶n lý doanh nghiệp có đủ thời gian điều hành các hoạt động mang tính quản trị. Chế độ thủ tr−ởng chịu trách nhiệm trực tiếp đS thay thế chế độ lSnh đạo tập thể cá nhân phụ trách tr−ớc đây. Tất cả những điều đó làm cho bộ máy quản lý của doanh nghiệp vừa gọn nhẹ, vừa năng động, vừa hiệu quả, vì nó phù hợp với các đặc tr−ng và yêu cầu của kinh tế thị tr−ờng. Nó gắn trách nhiệm quản lý với kết quả của các hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Nãi tãm l¹i, chuyÓn tõ DNNN sang c«ng ty cæ phÇn, tr−íc hÕt lµ qu¸ trình chuyển đổi của bộ máy quản lý của doanh nghiệp từ loại hình doanh nghiÖp nµy sang lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c. V× vËy cã thÓ nãi, cæ phÇn ho¸ đS tác động đến bộ máy quản lý của DNNN làm cho chúng gọn nhẹ hơn, năng.

(34) 35 động hơn, dám chịu trách nhiệm, có nhiều điều kiện hơn để phát huy tài năng cña mçi thµnh viªn h¬n. V× vËy, hiÖu qu¶ qu¶n lý cña bé m¸y sÏ cao h¬n. 1.1.4.2. Nh÷ng Những tác động đến huy động và sử dụng vốn của doanh nghiệp sau cæ phÇn ho¸. XÐt trªn ph−¬ng diÖn vèn, cæ phÇn ho¸ lµ chuyÓn së h÷u nhµ n−íc vÒ vèn của DNNN thành sở hữu về vốn của các cổ đông trong các công ty cổ phần, nó lµ gi¶i ph¸p c¨n b¶n cho t×nh tr¹ng thiÕu vèn "kinh niªn" ë c¸c DNNN. VÒ tr−ớc mắt, CPH cho phép huy động một phần vốn từ cán bộ công nhân viên trong doanh nghiệp, và một phần không nhỏ từ các cổ đông bên ngoài doanh nghiÖp kÓ c¶ tõ c¸c nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi. VÒ l©u dµi, cïng víi sù ph¸t triÓn cña thÞ tr−êng chøng kho¸n, CTCP sÏ lµ mét h×nh thøc c«ng ty cã kh¶ n¨ng nhÊt trong viÖc thu hót vèn víi khèi l−îng lín, trong mét thêi gian ng¾n. §iÒu nµy cã ®−îc lµ do sù hÊp dÉn, linh ho¹t cña ph−¬ng thøc ®Çu t− chøng kho¸n, nhất là đầu t− cổ phiếu. Chính nhờ những −u thế trong huy động vốn mà CTCP sẽ có khả năng tốt hơn trong việc hiện đại hóa trang thiết bị và công nghệ một c¸ch nhanh chãng, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh, ph¸t triÓn vµ më réng s¶n xuất kinh doanh, điều mà các DNNN với ph−ơng thức huy động vốn chủ yếu từ ngân sách nhà n−ớc hoặc từ vốn vay của ngân hàng sẽ có nhiều khó khăn để thùc hiÖn. Nhờ đó, cổ phần hoá có tác động huy động vốn cho cả nhà n−ớc và doanh nghiệp sau khi đS cổ phần hoá. Đồng thời tạo những điều kiện để sử dụng chóng cã hiÖu qu¶ h¬n. Cô thÓ: - Tr−ớc hết đối với nhà n−ớc, việc bán cổ phiếu cho các cổ đông bên trong và đặc biệt là bên ngoài doanh nghiệp đS giúp cho nhà n−ớc thu về đ−ợc l−îng tiÒn t−¬ng ®−¬ng víi phÇn gi¸ trÞ doanh nghiÖp nhµ n−íc kh«ng n¾m giữ. L−ợng tiền đó giúp cho nhà n−ớc đầu t− vào những DNNN then chốt nhằm nâng cao năng lực hoạt động của các DNNN cần nắm giữ, tăng c−ờng tiềm lực kinh tế của nhà n−ớc. L−ợng tiền đó cũng có thể giúp cho nhà n−ớc.

(35) 36 ®Çu t− x©y dùng c¸c c«ng tr×nh phóc lîi, c¸c hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng s¶n xuÊt t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh doanh míi cña c¸c doanh nghiÖp. - §èi víi doanh nghiÖp, qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ hoÆc sau qu¸ tr×nh cæ phÇn hoá, các doanh nghiệp sau cổ phần hoá DNNN có thể huy động tiền vốn nhàn rỗi đầu t− trực tiếp vào các hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp thông qua ph¸t hµnh cæ phiÕu, niªm yÕt trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n, hoÆc c¸c h×nh thức huy động vốn khác. Đây là điều hoàn toàn có thể xảy ra, bởi vì công ty cổ phần hoàn toàn có thể huy động vốn theo đặc tr−ng của loại hình doanh nghiÖp nµy. §Æc biÖt, doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng thu hót thªm vèn, v× søc hÊp dÉn cao do kh¶ n¨ng t¹o nªn hiÖu qu¶ cao trong kinh doanh so víi DNNN tr−ớc đó. Ngoài ra, do cách thức tổ chức của các công ty cổ phần việc sử dụng vèn sÏ cã hiÖu qu¶ h¬n. 1.1.4.3. Những tác động đến tạo động lực mới cho doanh nghiệp sau cổ phÇn ho¸. CPH lµ mét gi¶i ph¸p cã kh¶ n¨ng kh¾c phôc t×nh tr¹ng kh«ng râ rµng vÒ quyền tài sản trong các DNNN, đảm bảo quyền tự chủ kinh doanh đầy đủ cho doanh nghiệp. Với chế độ cổ phần, quyền sở hữu Nhà n−ớc đ−ợc phân giải: Từ quyền sở hữu Nhà n−ớc đơn nhất tách ra thành quyền sở hữu pháp nhân và quyÒn së h÷u thÓ nh©n (tøc lµ quyÒn së h÷u cæ phÇn). Cæ phÇn hãa c¸c DNNN không những đảm bảo tốt hơn quyền tự chủ kinh doanh của doanh nghiệp mà vẫn đảm bảo sự quản lý của Nhà n−ớc đối với những doanh nghiệp mà nhà n−ớc cần phải định h−ớng phát triển thông qua sự can thiệp có tính chất kinh tế với t− cách là một cổ đông lớn, thay vì những can thiệp mang tính chất mÖnh lÖnh, hµnh chÝnh quan liªu nh− tr−íc ®©y. ChuyÓn doanh nghiÖp nhµ n−íc sang c«ng ty cæ phÇn lµ qu¸ tr×nh chuyển đổi nội dung tổ chức và quản lý doanh nghiệp từ mô hình này sang mô h×nh kh¸c. Víi −u thÕ trong tæ chøc bé m¸y, m« h×nh doanh nghiÖp, víi −u thÕ trong quản lý nhân sự, quản lý các hoạt động kinh doanh, các công ty cổ phần - DNNN sau cổ phần hoá, sẽ tạo ra những động lực mới cho các hoạt động của.

(36) 37 m×nh. Cô thÓ: Cæ phÇn hãa DNNN ®S biÕn doanh nghiÖp - C«ng ty cæ phÇn thµnh những doanh nghiệp có chủ, những ng−ời chủ trực tiếp điều hành và lao động trùc tiÕp trong doanh nghiÖp. QuyÒn lîi cña hä g¾n liÒn víi sù thµnh b¹i cña doanh nghiệp mới, vì thế tất cả các thành viên đều rất quan tâm đến công việc của mình, lao động tích cực với tinh thần trách nhiệm cao và sáng tạo phong phó. Nh÷ng biÓu hiÖn míi nµy cña C«ng ty cæ phÇn hÇu nh− kh«ng tån t¹i trong DNNN tr−íc khi cæ phÇn ho¸. Các công ty cổ phần hoạt động theo luật công ty, trong đó đại hội cổ đông có quyền quyết định ph−ơng h−ớng công ty cũng nh− giám sát hoạt động của hội đồng quản trị và giám đốc điều hành. Ng−ời lao động đồng thời là cổ đông có quyền yêu cầu lSnh đạo doanh nghiệp trình bày tr−ớc đại hội những vấn đề về nguyên tắc thu chi tài chính của doanh nghiệp, có quyền thắc m¾c vÒ hiÖu qu¶ qu¶n lý... Hơn nữa, do sự thay đổi về cơ cấu tổ chức, vai trò trách nhiệm của các bộ phận, các tổ chức quần chúng đ−ợc phân định rõ ràng, công đoàn có chức năng độc lập với giới quản lý điều hành doanh nghiệp. Vì vậy các ý kiến đóng góp dù từ bất kỳ phía nào đều đ−ợc nghiêm túc lắng nghe, bên cạnh việc quản lý tËp trung, kh«ng khÝ sinh ho¹t d©n chñ thùc sù ®−îc c¶i thiÖn trong c«ng ty cæ phÇn - c¸c DNNN sau cæ phÇn ho¸. 1.2. Những vấn đề kinh tế - xã hội nảy sinh cần giải quyết sau cổ phÇn ho¸ c¸c DNNN 1.2.1. C«ng ty cæ phÇn - kÕt qu¶ tÊt yÕu cña cæ phÇn ho¸ DNNN. 1.2.1.1. C«ng ty cæ phÇn vµ nguyªn nh©n h×nh thµnh c«ng ty cæ phÇn. VÒ c«ng ty cæ phÇn, cã nhiÒu kh¸i niÖm hay c¸ch hiÓu kh¸c nhau, cã thÓ nêu một cách khái quát khái niệm mà đ−ợc nhiều ý kiến thống nhất đó là: C«ng ty cæ phÇn lµ mét xÝ nghiÖp lín, mµ vèn cña nã ®−îc h×nh thµnh tõ sù đóng góp của nhiều ng−ời thông qua việc phát hành cổ phiếu [65, tr 188]. CTCP mang những đặc tr−ng cơ bản sau: - Tồn tại lâu dài với t− cách là một pháp nhân độc lập..

(37) 38 -. Chủ sở hữu là một nhóm các cổ đông bao gồm các thể nhân, pháp nhân và cã thÓ c¶ nhµ n−íc.. - Giíi h¹n tr¸ch nhiÖm tµi chÝnh cña ng−êi së h÷u: Ng−êi së h÷u chØ ph¶i chịu trách nhiệm t−ơng ứng với phần vôn đóng góp của mình. - Dễ chuyển nh−ợng quyền sở hữu (thông qua mua bán, trao đổi chứng kho¸n). - Có nhiều khả năng tài chính do có thể huy động một khối l−ợng vốn rất lớn trong xS héi. Trong các đặc tr−ng nêu trên thì đặc tr−ng cơ bản có tính chất khác biệt để phân biệt CTCP với nhiều loại hình tổ chức doanh nghiệp khác là đặc tr−ng về chñ së h÷u vµ kh¶ n¨ng chuyÓn nh−îng quyÒn së h÷u. NÕu nh− h×nh thøc së h÷u trong doanh nghiÖp t− nh©n vµ doanh nghiÖp nhµ n−íc lµ h×nh thøc së h÷u đơn nhất, một chủ thể thì hình thức sở hữu trong CTCP là một hình thức sở hữu hỗn hợp, đa nguyên nhiều chủ thể. Các chủ thể đó có thể là nhà n−ớc và t− nh©n, t− nh©n vµ ph¸p nh©n, hoÆc c¸c t− nh©n víi nhau. H×nh thøc së h÷u nµy râ rµng ®S kh«ng cßn mang trong m×nh b¶n chÊt vèn cã cña së h÷u t− nh©n c¸ biÖt mµ ®S mang c¸c yÕu tè xS héi. Nh− vËy c«ng ty cæ phÇn dùa trªn h×nh thøc së h÷u hçn hîp (®a së h÷u), nghĩa là nhiều chủ sở hữu (cổ đông). Sù xuÊt hiÖn c«ng ty cæ phÇn lµ tÊt yÕu kh¸ch quan trong qu¸ tr×nh ph¸t triển của nền sản xuất lớn. Sự ra đời và phát triển của công ty cổ phần là do nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu sau: Một là, do sự phát triển của lực l−ợng sản xuất với sự tác động của cách m¹ng khoa häc - c«ng nghÖ, t¹o ra nh÷ng thµnh tùu míi vÒ khoa häc- c«ng nghệ, đòi hỏi các chủ thể kinh tế phải ứng dụng những thành tựu mới vào sản xuất, điều đó đòi hỏi phải có số vốn lớn mà từng xí nghiệp t− nhân không đáp øng ®−îc. V× vËy, c¸c xÝ nghiÖp ph¶i liªn kÕt víi nhau, hoÆc tËp trung vèn b»ng c¸ch ph¸t hµnh cæ phiÕu vµ h×nh thµnh c¸c xÝ nghiÖp cæ phÇn. Hai là, do cạnh tranh gay gắt, để tồn tại và tiếp tục phát triển đòi hỏi các.

(38) 39 doanh nghiÖp ph¶i h¹ gi¸ trÞ c¸ biÖt cña hµng ho¸. Muèn vËy, ph¶i t¨ng n¨ng suất lao động, đòi hỏi phải áp dụng những thành tựu khoa học - công nghệ hiện đại, muốn vậy phải có vốn lớn, đòi hỏi các xí nghiệp phải tích tụ, tập trung vốn bằng cách liên kết với nhau và phát hành cổ phiếu để huy động vốn, v× vËy h×nh thµnh nªn c¸c c«ng ty cæ phÇn. Ba lµ, do sù ph¸t triÓn cña quan hÖ tÝn dông t− b¶n chñ nghÜa, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù tÝch tô, tËp trung t− b¶n nhanh chãng víi c¸c quy m« lín, lµm cho sù dÞch chuyÓn cña t− b¶n vµo c¸c ngµnh mét c¸ch dÔ dµng, ®iÒu đó đS tạo điều kiện ra đời và phát triển các công ty cỏ phần. 1.2.1.2. Lịch sử ra đời và phát triển của công ty cổ phần. Tr−ớc hết, các công ty cổ phần ra đời ở các n−ớc công nghiệp Tây Âu do sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c«ng nghiÖp s¶n xuÊt len d¹, sù ph¸t triÓn nhanh chóng của nông nghiệp và th−ơng nghiệp, nhằm giải quyết vấn đề thu hút vốn để mở rộng sản xuất của các ngành này. Công ty cổ phần đS có quá trình phát triÓn hµng tr¨m n¨m vµ ®S tr¶i qua ba giai ®o¹n ph¸t triÓn, cã thÓ kh¸i qu¸t ho¸ l¹i nh− sau: Năm 1553, Công ty cổ phần đầu tiên ở Anh ra đời với số vốn là 6.000 B¶ng Anh, ®−îc thµnh lËp b»ng c¸ch ph¸t hµnh 240 cæ phiÕu, mçi cæ phiÕu 25 Bảng Anh để tổ chức đội buôn gồm 3 chiếc thuyền lớn sang ấn Độ D−ơng, bởi vì thị tr−ờng ấn Độ lúc đó rất hấp dẫn do thu lợi nhuận rất cao. Sau đó hàng loạt các công ty cổ phần ở Anh ra đời, chủ yếu tập trung khai thác thị tr−êng Ên §é, thÞ tr−êng B¾c Mü nh− C«ng ty cæ phÇn §«ng Ên, C«ng ty cæ phÇn Viecginia, Plaimots, New Scotland… T−¬ng tù, ë Hµ Lan lóc nµy c¸c th−¬ng nh©n còng ®S sang Ên §é t×m hiÓu lµm ¨n. Còng tõ nhu cÇu cã l−îng vèn lín, nªn vµo n¨m 1602, c«ng ty cæ phần đầu tiên ở Hà Lan ra đời cũng mang tên Công ty Đông ấn, với số vốn là 6,5 triệu Guyden. Đây là Công ty do Chính phủ Hà Lan đứng ra tổ chức thành.

(39) 40 lËp b»ng c¸ch ph©n bæ cæ phÇn cho c¸c th−¬ng nh©n ë c¸c thµnh phè Amxtecdam, Mitdơnbuôc. Công ty này không chỉ độc quyền làm ăn, buôn bán với ấn Độ mà còn có quyền đặc biệt thay Nghị viện ký các th−ơng −ớc, các hoà −ớc, gây chiến tranh, xây pháo đài. Hoạt động của Công ty đS mang về cho Hµ Lan sè lîi nhuËn khæng lå . Trải qua quá trình phát triển, đến cuối thế kỷ XVIII do sự tác động của cách mạng công nghiệp, các ngành sản xuất mới ra đời với −u thế cạnh tranh cao. Vì vậy, các công ty cổ phần đS ra đời và phát triển trong lĩnh vực sản xuất hµng ho¸. Thêi kú ®Çu, c¸c c«ng ty cæ phÇn tham gia vµo c¸c ngµnh x©y dùng ®−êng s¸, nhµ m¸y ®iÖn, s¶n xuÊt c¬ khÝ lín vµ ho¸ chÊt. §©y lµ nh÷ng ngµnh đòi hỏi l−ợng vốn quá lớn mà bản thân các nhà t− bản đơn lẻ không đáp ứng đ−ợc. Tình trạng đó đS buộc các nhà t− bản phải tập trung huy động vốn và hợp tác với nhau hình thành nên các công ty cổ phần, tiến hành huy động vốn b»ng c¸ch ph¸t hµnh cæ phiÕu nh− cæ phiÕu x©y dùng ®−êng s¾t. Lo¹i cæ phiÕu nh− v©y K.Marx gäi lµ “giÊy chøng nhËn së h÷u”. Lo¹i giao dÞch chøng kho¸n này đS v−ợt ra n−ớc ngoài, thu lợi nhuận theo hình thức định kỳ với các Sở giao dịch chứng khoán ra đời ở các n−ớc ph−ơng Đông. Từ sau chiến tranh thế giới thứ 2 đến nay, sự phát triển của công ty cổ phÇn ®ang ë giai ®o¹n thø t−. Tõ nh÷ng n¨m 70 cña thÕ kû XX, nÒn kinh tÕ thÕ giới đS diễn ra quá trình giảm bớt sự can thiệp của chính phủ vào sự vận động cña nÒn kinh tÕ th«ng qua viÖc t− nh©n ho¸ vµ cæ phÇn ho¸ DNNN. Qu¸ tr×nh nµy b¾t ®Çu tõ n−íc Anh råi chuyÓn sang c¸c n−íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vµ các n−ớc đang phát triển khác, trở thành hiện t−ợng phổ biến đặc biệt là ở các n−íc cã nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr−êng vµo những năm 1990 đến nay. Đến 1995, đS có hơn 100.000 DNNN đ−ợc t− nhân ho¸ vµ cæ phÇn ho¸. §S cã h¬n 80 n−íc cã cam kÕt thùc hiÖn t− nh©n ho¸ vµ cæ phÇn ho¸ DNNN. Nh− vậy, sự ra đời và phát triển của công ty cổ phần tuân theo các quy.

(40) 41 luËt kh¸ch quan. Nã lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt m©u thuÉn gi÷a nhu cÇu tËp trung l−îng vèn lín trong thêi gian ng¾n cña tõng nhµ t− b¶n riêng biệt với sự hạn chế của mỗi nguồn vốn riêng lẻ. Nó giải quyết vấn đề có tÝnh lÞch sö cña mét sè DNNN trong thêi gian dµi tån t¹i vµ ph¸t triÓn. Nã ®−îc thùc hiÖn th«ng qua cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp t− nh©n, c¸c DNNN vµ thùc hiÖn liªn kÕt gi÷a c¸c doanh nghiÖp t− nh©n víi nhµ n−íc. 1.2.1.3. Cơ chế hoạt động của công ty cổ phần. Tõ c¸c doanh nghiÖp t− nh©n hoÆc c¸c DNNN, (doanh nhiÖp së h÷u mét chñ), h×nh thµnh c«ng ty cæ phÇn - së h÷u cña nhiÒu chñ (®a së h÷u) th× vÒ tæ chức hoạt động công ty có những thay đổi cả về quan hệ sở hữu, quan hệ tổ chøc qu¶n lý vµ quan hÖ ph©n phèi - Về quan hệ sở hữu: đây là hình thức doanh nghiệp có nhiều chủ đồng sở hữu, đối t−ợng sở hữu là vốn cổ phần và các quan hệ quản lý. ở đây vốn thực sự là của họ, do đó họ có trách nhiệm thực sự, lo lắng và tìm mọi cách để bảo toµn vèn vµ sinh lêi. - VÒ quan hÖ qu¶n lý: Chñ së h÷u qu¶n lý doanh nghiÖp mét c¸ch gi¸n tiếp thông qua tổ chức đại diện là Hội đồng quản trị, có thể thuê giám đốc điều hành và hoạt động của giám đốc có sự giám sát của Ban kiểm soát. - VÒ quan hÖ ph©n phèi: Quan hÖ ph©n phèi theo nguyªn t¾c lîi tøc cæ phần. Tức là các cổ đông (ng−ời sở hữu cổ phiếu) có thu nhập cao hay thấp phô thuéc vµo cæ phiÕu vµ c¶ tr¸i phiÕu nhiÒu gay Ýt. NÕu lµ tr¸i phiÕu th× lîi tức cố định ghi trên cổ phiếu. Nếu là cổ phiếu thì cổ tức phụ thuộc vào hiệu quả hoạt động kinh doanh của công ty cổ phần. Về cơ chế tổ chức, quản lý kinh tế: công ty cổ phần đề cao vai trò của đại hội cổ đông. Các cổ đông có lợi ích kinh tế là thu cổ tức đó là mục đích cao nhất của họ. Cổ tức không cố định và không định tr−ớc, vì cổ tức cao hay thấp phụ thuộc vào hoạt động kinh doanh của công ty cổ phần. Vì vậy, đại hội cổ đông có vai trò rất quan trọng, vì nó bầu ra Hội đồng quản trị và quyết định ph−ơng h−ớng kinh doanh và các.

(41) 42 vấn đề quan trọng khác của công ty cổ phần. Hội đồng quản trị điều hành các hoạt động của công ty. Vì vậy, nếu Hội đồng có năng lực quản lý kinh doanh tốt (đặc biệt là chủ tịch Hội đồng) thì ảnh h−ởng trực tiếp đến lợi tức cổ phần. Song, phiếu biểu quyết trong đại hội cổ đông đ−ợc quy định theo số l−ợng cổ phiÕu. V× vËy nh÷ng nhµ t− b¶n cã sè cæ phiÕu cao, khèng chÕ sÏ gi÷ chøc Chủ tịch hội đồng và là các thành viên của hội đồng quản trị. Do đó chính họ sẽ là những ng−ời quyết định hoạt động kinh doanh của công ty cổ phần. Ngoài cổ phần, khi cần vốn cho hoạt động kinh doanh, công ty cổ phần cã thÓ vay ng©n hµng hoÆc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu. Kh¸c víi cæ phiÕu theo nguyên tắc vốn không đ−ợc hoàn trả và lợi tức cổ phần không cố định, còn trái phiếu thì đ−ợc h−ởng lợi tức cố định và đ−ợc hoàn trả vốn sau một thời gian nhất định đ−ợc ghi rõ trên trái phiếu. C«ng ty cæ phÇn cã vai trß rÊt to lín trong ph¸t triÓn kinh tÕ xS héi. Bëi v×, th«ng qua ph¸t hµnh cæ phiÕu doanh nghiÖp ®S thu hót vèn xS héi vµo më réng s¶n xuÊt kinh doanh; thu hót lùc l−îng xS héi vµo qu¶n lý, ph©n bè rñi ro t¹o kh¶ n¨ng tån t¹i l©u bÒn cña doanh nghiÖp. 1.2.1.4. C«ng ty cæ phÇn sau cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN. Gi÷a c¸c C«ng ty cæ phÇn nãi chung víi C«ng ty cæ phÇn ®−îc h×nh thµnh do cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN cã nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau. NÕu lµ c¸c C«ng ty cổ phần đ−ợc thành lập mới thì những vấn đề của hậu cổ phần hoá sẽ không ph¸t sinh do kh«ng thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ víi t− c¸ch lµ xö lý c¸c doanh nghiệp tr−ớc đây cần chuyển đổi (kể cả cổ phần hoá các doanh nghiệp t− nhân vµ cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN). §©y lµ sù kh¸c biÖt gi÷a C«ng ty cæ phÇn ®−îc h×nh thµnh tõ ®Çu víi c¸c C«ng ty cæ phÇn do cæ phÇn ho¸. Ngoµi ra, gi÷a c¸c C«ng ty cæ phÇn do cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN víi c¸c doanh nghiÖp t− nh©n còng cã ®iÓm kh¸c nhau (theo c¸ch hiÓu vÒ cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN hiÖn nay). Điều đó có nghĩa là, trong các Công ty cổ phần do cổ phần hoá các DNNN viÖc Nhµ n−íc n¾m gi÷ c¸c cæ phiÕu vµ viÖc b¸n cæ phiÕu −u ®Si cho c¸c thµnh viên của DNNN là đặc tr−ng riêng, là −u việt của cổ phần hoá các DNNN (nh−.

(42) 43 mọi ng−ời vẫn đánh giá) so với cổ phần hoá các doanh nghiệp t− nhân. Nh−ng sự khác biệt đó sẽ ẩn chứa những vấn đề nảy sinh sau cổ phần hoá của các DNNN cÇn cã sù quan t©m gi¶i quyÕt. Còng cÇn ph¶i nhÊn m¹nh thªm r»ng, cæ phÇn ho¸ cã nh÷ng −u viÖt nhÊt định so với t− nhân hoá các DNNN. Nh−ng, cổ phần hoá các DNNN ẩn chứa nh÷ng xu h−íng t− nh©n ho¸ chóng. V× th«ng qua viÖc mua b¸n cæ phiÕu do c«ng ty ph¸t hµnh, nh÷ng ng−êi kh«ng cã ®iÒu kiÖn sÏ dÇn dÇn b¸n cæ phiÕu (th−ờng là những ng−ời lao động có thu nhập thấp) và những ng−ời có điều kiÖn vÒ vèn (th−êng lµ nh÷ng ng−êi g¾n víi chøc quyÒn) tËp trung mua gom cæ phiÕu vµ dÇn biÕn c«ng ty cæ phÇn - ®a së h÷u thµnh së h÷u cña mét sè rÊt Ýt t− nh©n. MÆt kh¸c, c¸c c«ng ty nhµ n−íc cßn n¾m gi÷ trªn 51% vèn sau cæ phần hoá, nhà n−ớc lại cử giám đốc cũ sang làm Chủ tịch Hội đồng quản trị của công ty và ban Giám đốc cũ lại có mặt trong Hội đồng quản trị. Do đó h×nh thµnh xu h−íng " b×nh míi r−îu cò". V× vËy, cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN cÇn tr¸nh xu h−íng t− nh©n ho¸ vµ xu h−íng “b×nh míi, r−îu cò”. C¶ 2 xu h−ớng này đều nảy sinh những vấn đề bất cập sau cổ phần hoá các DNNN, −u thế của cổ phần hoá, vì thế sẽ không đ−ợc phát huy một cách đầy đủ. Đòi hỏi ph¶i cã vai trß qu¶n lý chÆt chÏ vµ cã hiÖu qu¶ cña bµn tay nhµ n−íc. 1.2.2. Những vấn đề đặt ra sau cổ phần hoá các DNNN. 1.2.2.1. Tồn tại t− t−ởng bao cấp do cơ chế cũ để lại. Doanh nghiÖp nhµ n−íc, c¶ DNNN theo m« h×nh cña c¬ kÕ kÕ ho¹ch ho¸ tập trung lẫn mô hình của kinh tế thị tr−ờng đều là doanh nghiệp thuộc sở hữu nhà n−ớc. Cơ chế tổ chức và quản lý đặc tr−ng của mô hình này thể hiện rất rõ ë tÝnh chÊt bao cÊp cña nhµ n−íc. §èi víi c¸c DNNN cña c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, tÝnh chÊt bao cÊp thể hiện rất rõ ở việc cấp vốn, tuyển dụng lao động, giao kế hoạch, quy định chế độ trả công, chế độ khen th−ởng và trích các loại quỹ… đều do nhà n−ớc. §Æc biÖt, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh c¸c doanh nghiÖp hoµn toµn lÖ thuéc vµo nhµ n−íc, nhÊt lµ phô thuéc vµo c¸c c¬ quan qu¶n lý chuyªn ngµnh (bé,.

(43) 44 së, phßng tuú theo quy m« vµ tÝnh chÊt cña doanh nghiÖp). Doanh nghiÖp nhËn c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt, kÕt qu¶ s¶n xuÊt nh− thÕ nµo (hoµn thµnh kÕ hoạch hay không, lỗ lSi…) nhà n−ớc đều chịu. Kết quả của cơ chế trên là hình thành nên các doanh nghiệp với tính năng động và chủ động kém, luôn bị động và dẫn đến ỷ nại vào nhà n−ớc. Trong cơ chế thị tr−ờng, các vấn đề trên đS đ−ợc đổi mới và tính chất của nó không nặng nề nh− ở các DNNN của cơ chế kế hoạch hoá tập trung, nh−ng tính chất bao cấp vẫn là đặc tr−ng cơ bản cña lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy. Cã ng−êi cho r»ng, t− t−ëng bao cÊp (t− t−ëng û l¹i, tr«ng chê vµo cÊp trªn, tr«ng chê vµo nhµ n−íc) ®S "ngÊm vµo m¸u, thÞt" cña c¸c doanh nghiÖp. Thực chất đS "ngấm vào máu, thịt" của các cán bộ và những ng−ời lao động trong c¸c DNNN. §©y lµ mét trong c¸c nguyªn nh©n lµm cho qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp bÞ chËm. Bëi v×, nhiÒu ng−êi ng¹i sau khi cæ phÇn ho¸ sÏ ph¶i tù lùc, cã thÓ doanh nghiÖp sÏ bÞ ph¸ s¶n. T− t−ëng nµy, nh− mét lÏ tù nhiªn sÏ tån t¹i trong nh÷ng c¸n bé qu¶n lý vµ c¶ c«ng nh©n cña c¸c doanh nghiÖp sau khi DNNN ®S cæ phÇn ho¸. Đây là một trở ngại, là những vấn đề cần phải từng b−ớc loại bỏ. Chỉ trên c¬ së lo¹i bá t− t−ëng bao cÊp, tr«ng chê vµo nhµ n−íc, c¸c c«ng ty cæ phÇn s¶n phÈm cña c¸c DNNN sau cæ phÇn ho¸ míi tõng b−íc trô v÷ng vµ n©ng cao søc c¹nh tranh trong c¬ chÕ thÞ tr−êng. Nh÷ng −u thÕ cña c«ng ty cæ phÇn míi ®−îc c¸c doanh nghiÖp nµy khai th¸c. Khắc phục t− t−ởng bao cấp, một mặt phải thông qua tuyên truyền để mäi ng−êi nhËn thøc r»ng: Cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN lµ thêi c¬ nh−ng còng lµ những thách thức đối với doanh nghiệp. Mặt khác trong lựa chọn cán bộ của doanh nghiệp, cần phải l−u ý đến tiêu chuẩn về tính năng động và chủ động của cán bộ để bố trí vào các vị trí của doanh nghiệp, nhất là giám đốc của doanh nghiệp và các bộ phận liên quan trực tiếp đến các hoạt động kinh doanh cña doanh nghiÖp..

(44) 45 Tất nhiên, từ loại hình doanh nghiệp đặc tr−ng cho cơ chế bao cấp chuyển sang một loại hình doanh nghiệp mới với tính năng động và chủ động cao, nhà n−ớc cần tạo ra một sân chơi bình đẳng để các doanh nghiệp, trong đó có các doanh nghiệp vừa đ−ợc cổ phần hoá không bị thua thiệt, tr−ớc hết kh«ng thua thiÖt so víi c¸c DNNN ch−a tiÕn hµnh hoÆc kh«ng tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸. Cã nh− vËy, c¸c doanh nghiÖp sau cæ phÇn ho¸ DNNN míi tù v−¬n lên và chủ động v−ơn lên đáp ứng các yêu cầu của kinh tế thị tr−ờng. 1.2.2.2. Những vấn đề sở hữu của doanh nghiệp sau cổ phần hoá. Sở hữu là một trong những vấn đề cốt lõi để phân biệt loại hình doanh nghiệp này với doanh nghiệp khác và để phân biệt giữa cổ phần hoá và t− nhân ho¸ c¸c DNNN. Râ rµng, tÝnh chÊt ®a së h÷u cña nÒn kinh tÕ mét mÆt lµ yªu cÇu cña cæ phần hoá để nhà n−ớc vẫn còn giữ vai trò quản lý đối với doanh nghiệp, để giải quyết những vấn đề mang tính kinh tế xS hội cho những ng−ời lao động, vốn là thành viên của các DNNN tr−ớc đây. Mặt khác, tính đa sở hữu là đặc tr−ng cña lo¹i h×nh c«ng ty cæ phÇn - mét lo¹i h×nh, mét s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN. Tuy nhiªn, xu h−íng chuyÓn nh−îng c¸c cæ phần của doanh nghiệp vừa là xu h−ớng mang tính chủ quan đối với doanh nghiÖp (tr−íc hÕt lµ bé m¸y qu¶n lý doanh nghiÖp), võa lµ xu h−íng mang tÝnh khách quan do quy luật vận động của thị tr−ờng tài chính chi phối; vừa làm cho tÝnh ®a së h÷u bÞ thu hÑp, võa lµm cho tÝnh ®a së h÷u ®−îc më réng. §©y lµ nh÷ng xu h−íng diÔn ra cña c¸c doanh nghiÖp sau cæ phÇn ho¸ DNNN. Đối với doanh nghiệp - các Công ty cổ phần, nhất là đối với Hội đồng quản trị và Ban giám đốc: phần sở hữu vốn của nhà n−ớc một mặt là chỗ dựa để các doanh nghiệp sau cổ phần nhận đ−ợc sự bao cấp của nhà n−ớc, mặt khác là “vật cản” quá trình tiếp tục đổi mới của doanh nghiệp theo h−ớng kinh doanh cña c¬ chÕ thÞ tr−êng. Trªn thùc tÕ, mét sè doanh nghiÖp sau cæ phÇn hoá đi vào hoạt động đS dẫn đến bị “gia đình hoá”, bị biến thành doanh nghiệp t− nh©n lµ do yÕu tè nµy chi phèi. Trong cæ phÇn cña doanh nghiÖp sau cæ.

(45) 46 phÇn ho¸, phÇn së h÷u vèn cña c¸c thµnh viªn trong doanh nghiÖp vµ c¸c cæ đông nhỏ là bộ phận để một số thành viên chuyển nh−ợng tăng thêm tỷ lệ vốn nh»m n¾m gi÷ quyÒn chi phèi doanh nghiÖp. V× vËy, chuyÓn nh−îng cæ phÇn lµ ý muèn chñ quan cña doanh nghiÖp (thực chất là của một số thành viên trong bộ máy lSnh đạo của doanh nghiệp) nh»m tho¸t khái quyÒn chi phèi cña nhµ n−íc, nh»m n¾m quyÒn chi phèi kinh doanh của doanh nghiệp, nhất là đối với các doanh nghiệp làm ăn có lSi. Tình trạng đó sẽ dẫn đến quá trình tiếp tục chuyển sở hữu của doanh nghiệp sau khi ®S tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸. NÕu nhµ n−íc kh«ng n¾m gi÷ phÇn vèn thuéc së h÷u cña m×nh, cæ phÇn ho¸ DNNN sÏ trë thµnh t− nh©n ho¸ chóng. Nh÷ng −u viÖt cña cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN so víi t− nh©n ho¸ kh«ng ®−îc ph¸t huy. §©y là xu h−ớng dẫn đến tính đa sở hữu của các DNNN sau cổ phần hoá - các công ty cæ phÇn bÞ thu hÑp. §èi víi c¸c thµnh viªn kh¸c, viÖc së h÷u doanh nghiÖp th«ng qua mua cæ phiếu với mục đích thu lợi tức kinh doanh của doanh nghiệp. Kết quả quá trình kinh doanh của doanh nghiệp ảnh h−ởng trực tiếp đến quá trình mua bán cổ phiếu của doanh nghiệp đối với phần cổ phiếu này. Vì vậy, việc chuyển quyÒn së h÷u mét phÇn doanh nghiÖp tõ ng−êi nµy sang ng−êi kh¸c lµ xu h−ớng vận động có tính khách quan của nền kinh tế thị tr−ờng đối với các doanh nghiÖp tham gia thÞ tr−êng chøng kho¸n hoÆc tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸. Xu h−íng nµy mét mÆt lµm cho së h÷u cña doanh nghiÖp ®a d¹ng h¬n sau khi cổ phần hoá, đồng thời cũng góp phần làm cho tính đa dạng bị thu hẹp trong tr−êng hîp cã ng−êi muèn th©u tãm quyÒn chi phèi doanh nghiÖp. 1.2.2.3. Những vấn đề quản trị và điều hành doanh nghiệp. CTCP là một mô hình có cơ cấu tổ chức chặt chẽ, đảm bảo hiệu quả cao trong tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh, kh¾c phôc t×nh tr¹ng thê ¬, v« tr¸ch nhiÖm đối với tài sản Nhà n−ớc tại các xí nghiệp quốc doanh tr−ớc đây. Cùng với sự phân định rõ ràng giữa quyền sở hữu tài sản cuối cùng với quyền sở hữu tài.

(46) 47 s¶n ph¸p nh©n, sù ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm trong CTCP còng rÊt râ rµng rµnh mạch, thông qua chế độ hội đồng quản trị. Theo đó hội đồng quản trị có quyền quản lý toàn bộ các hoạt động của công ty theo sự uỷ quyền của đại hội cổ đông song cũng đồng thời chịu trách nhiệm về toàn bộ hoạt động của công ty tr−ớc đại hội cổ đông, khắc phục tình trạng không rõ ràng giữa trách nhiệm của Giám đốc các DNNN với trách nhiệm của cơ quan chủ quản tr−ớc sở hữu lµ Nhµ n−íc trong c¸c DNNN tr−íc ®©y. Bên cạnh những −u việt do sự thay đổi bộ máy quản trị doanh nghiệp, thì nh÷ng ph−¬ng thøc ®iÒu hµnh vµ qu¶n trÞ kinh doanh theo m« h×nh cña c«ng ty cổ phần ở n−ớc ta hiện nay là tình trạng ít thay đổi của bộ máy dẫn đến những trục trặc trong quá trình quản trị, nhất là mối quan hệ giữa Hội đồng quản trị và Ban giám đốc. Tình trạng trên rất dễ xảy ra, bởi vì nhà n−ớc vẫn cßn n¾m gi÷ phÇn së h÷u doanh nghiÖp sau cæ phÇn ho¸ víi tû lÖ cæ phiÕu nhất định. Hơn nữa, quá trình cổ phần hoá lại đ−ợc triển khai bởi một tổ chức do nhµ n−íc thµnh lËp vµ ®iÒu hµnh. V× vËy, trong thùc tÕ vÉn cã nhiÒu doanh nghiệp nhà n−ớc tìm cách đ−a những cán bộ cũ của DNNN vào Hội đồng quản trị và Ban giám đốc, đây không phải là hiện t−ợng hiếm. Một khảo sát cho thấy: 83% giám đốc cũ của các DNNN sau cổ phần hoá trở thành Chủ tịch Hội đồng quản trị;, 76% phó giám đốc thành giám đốc điều hành và 79% kế toán tr−ởng vẫn giữ nguyên chức vụ cũ. Việc thuê giám đốc điều hành là điều còn xa lạ đối với các doanh nghiệp sau cổ phần hoá, nhất là ở Việt Nam. Tr−ờng hợp cán bộ có đủ năng lực, nhất là sự năng động, thích nghi với cơ chế mới là điều tốt, chủ yếu là ở các doanh nghiệp hoạt động kinh doanh tốt, làm ăn có lSi, nh−ng rất hiếm. Bởi vì phần đông các doanh nghiệp nhà n−íc lµm ¨n kh«ng hiÖu qu¶, c¸c c¸n bé ë c¸c doanh nghiÖp lo¹i nµy ®S qu¸ quen víi c¬ chÕ bao cÊp cò. Sù thÝch nghi víi c¬ chÕ míi sÏ rÊt khã kh¨n. Trong tr−ờng hợp này t− duy, triết lý kinh doanh và trình độ quản lý điều hành của công ty cũng ít đ−ợc đổi mới theo yêu cầu của doanh nghiệp khi chuyển sang cách thức quản lý kinh doanh mới. Tình trạng giám đốc DNNN trở thành.

(47) 48 Chủ tịch Hội đồng quản trị, trong nhiều tr−ờng hợp lấn sân, chồng chéo, nhất là khi quy chế pháp lý nhà n−ớc về vấn đề này vẫn ch−a hoàn chỉnh. 1.2.2.4. Vấn đề phân phối và lao động của các doanh nghiệp sau cổ phần hoá. Một trong các vấn đề khó khăn nhất của chuyển đổi các doanh nghiệp nhà n−ớc là xử lý các vấn đề xS hội gắn với đội ngũ cán bộ, công nhân đS gắn bã nhiÒu n¨m víi doanh nghiÖp. VÒ mÆt quyÒn lîi, nh÷ng c¸n bé, c«ng nh©n các DNNN đang h−ởng chế độ l−ơng và bảo hiểm có nhiều −u việt hơn so với c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c, kÓ c¶ tr−êng hîp doanh nghiÖp lµm ¨n thua lỗ. Nhiều cán bộ, công nhân đS cao tuổi sẽ không đáp ứng yêu cầu của chuyển đổi DNNN sang công ty cổ phần. Trong bối cảnh trên, việc lựa chọn hình thức cổ phần hoá thay cho t− nhân hoá các DNNN là nhằm giải quyết những vấn đề của DNNN trong quá trình chuyển đổi chúng. Tuy nhiên, những vấn đề đ−ợc giải quyết của cổ phần hoá nhằm giải quyết các vấn đề xS hội sẽ tiếp tục nảy sinh nÕu kh«ng ®−îc nghiªn cøu vµ t×m c¸ch gi¶i quyÕt m«t c¸ch kÞp thêi. Trong tr−ờng hợp đó, ý nghĩa và những −u việt của quá trình cổ phần hoá, nh÷ng −u viÖt nhµ n−íc muèn giµnh cho c¸n bé c«ng nh©n cña DNNN trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ sÏ bÞ mÊt. Cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN sÏ kh«ng kh¸c, thËm chÝ sÏ kh«ng hiÖu qu¶ b»ng t− nh©n ho¸ chóng. Cô thÓ: + Một là, xu h−ớng muốn thâu tóm quyền chi phối doanh nghiệp dẫn đến t×nh tr¹ng "Ðp" c«ng nh©n b¸n cæ phiÕu −u ®Si cña m×nh cho mét sè ng−êi trong doanh nghiÖp. Xu h−íng trªn th−êng x¶y ra trong tr−êng hîp cæ phiÕu −u đSi có mệnh giá thấp do −u đSi của nhà n−ớc và do định giá thấp, hoặc trong tr−êng hîp doanh nghiÖp kinh doanh cã lSi… ViÖc b¸n cæ phiÕu sÏ lµm cho ng−ời công nhân mất đi nguồn thu nhập ổn định, mất quyền làm chủ đối với doanh nghiệp với t− cách của ng−ời góp vốn, đồng thời sẽ làm cho một số ng−êi l¹i tËp trung ®−îc cæ phiÕu vµ trë thµnh lùc l−îng chi phèi c«ng ty, sinh ra sù ph©n ho¸ lín. + Hai lµ, bªn c¹nh mét sè doanh nghiÖp sau cæ phÇn ho¸ kinh doanh cã.

(48) 49 hiệu quả, mở rộng quy mô sản xuất, thu hút thêm lao động, lại có không ít doanh nghiệp kinh doanh sa sút, dẫn tới d− thừa lao động, một bộ phận lớn nh©n c«ng kh«ng cã viÖc lµm. Trong tr−êng hîp nµy, nÕu kh«ng cã sù hç trî của nhà n−ớc, doanh nghiệp sẽ không có điều kiện vật chất để giải quyết các vấn đề mang tính xS hội (trợ cấp, tìm việc mới…) liên quan đến những ng−ời bÞ mÊt viÖc. TÝnh −u viÖt cña cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN kh«ng ®−îc ph¸t huy. 1.2.2.5. Vấn đề tổ chức Đảng và các tổ chức đoàn thể quần chúng trong c¸c doanh nghiÖp sau cæ phÇn ho¸. Chuyển sang công ty cổ phần điều kiện hoạt động của các tổ chức Đảng và đoàn thể gặp nhiều khó khăn. Đối với tổ chức Đảng, vai trò lSnh đạo có thể bÞ gi¶m sót do doanh nghiÖp kh«ng cßn lµ DNNN. Trong tr−ờng hợp lSnh đạo chủ chốt của doanh nghiệp là đảng viên, hoạt động của tổ chức Đảng còn có những thuận lợi nhất định. Tuy nhiên hoạt động này cũng không thể thuận lợi nh− còn là DNNN. Tr−ờng hợp lSnh đạo chủ chốt của doanh nghiệp không phải là đảng viên, hoạt động của tổ chức Đảng sẽ khó khăn và phát huy vai trò lSnh đạo bị hạn chế. §èi víi c¸c tæ chøc ®oµn thÓ nh− tæ chøc c«ng ®oµn, ®oµn thanh niªn,.... hoạt động của chúng cũng ở tình trạng t−ơng tự. Vì đây là những tổ chức đoàn thể quần chúng hoạt động có tính chất phong trào, không tạo ra sản phẩm vật chất, do đó nó không nằm trong hệ thống tổ chức của công ty cổ phần. Thậm trí các tổ chức này hoạt động gần nh− độc lập với hệ thống tổ chức của công ty. Các thành viên lSnh đạo trong các tổ chức này và cả các thành viên của tổ chức, hoạt động chỉ mang tính tự nguyện. Vì vậy có nhiều công ty, sự hoạt động của các tổ chức này hết sức khó khăn cả về tài chính, thời gian, không gian và khó khăn cả về sự khuyến khích động viên của ban lSnh đạo... Tuy nhiên sự hoạt động của các tổ chức đoàn thể trong các công ty cổ phần là rất quan trọng, vì nó vừa động viên đ−ợc tinh thần làm việc, hăng say, vui vẻ, sáng tạo của ng−ời lao động, vừa bảo vệ đ−ợc lợi ích chính đáng của ng−ời lao động theo pháp luật, do đó vừa đảm bảo sự hoạt động kinh doanh.

(49) 50 cña c«ng ty cã n¨ng suÊt, chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶ cao. 1.3. Kinh nghiệm cổ phần hoá và giải quyết các vấn đề sau cổ phÇn ho¸ cña c¸c dnnn ë mét sè n−íc trªn thÕ giíi 1.3.1. Kinh nghiÖm cña mét sè n−íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Nh− trªn ®S tr×nh bµy, ë c¸c n−íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn (chñ yÕu lµ c¸c n−íc T©y ¢u vµ Hoa Kú), cæ phÇn ho¸ ®−îc thùc hiÖn tõ l©u vµ tr−íc tiªn d−íi h×nh thøc cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp t− nh©n. Cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ®−îc thùc hiÖn ë c¸c n−íc nµy tËp trung vµo nh÷ng n¨m 60-70 cña thÕ kû XX. VÒ thùc chÊt, môc tiªu cña cæ phÇn ho¸ kh«ng ph¶i xo¸ bá nh÷ng chøc năng đặc biệt mà khu vực kinh tế nhà n−ớc mới đảm nhiệm đ−ợc, mà nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của khu vực này. Vì vậy khi tiến hành cổ phần hoá các DNNN, hầu hết chính phủ các n−ớc đều lựa chọn các ph−ơng pháp tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ sao cho kh«ng lµm suy yÕu khu vùc kinh tÕ nhµ n−íc mµ cñng cè DNNN cho t−¬ng xøng víi vÞ trÝ quan träng cña nã trong nÒn kinh tế, đặc biệt để nó thực hiện tốt chức năng là công cụ quan trọng điều tiết kinh tÕ vÜ m« v× lîi Ých kinh tÕ cña toµn xS héi. ChÝnh phñ c¸c n−íc th−êng lùa chän nh− sau: 1.3.1.1. Về đối t−ợng và quy mô của cổ phần hoá các DNNN. Hầu hết các n−ớc đều tiến hành cổ phần hoá các DNNN trong các lĩnh vực không ảnh h−ởng quyết định đến nền kinh tế. Khu vực kinh tế nhà n−ớc vẫn giữ ảnh h−ởng quyết định ở những ngành hạ tầng cơ sở nh−: năng l−ợng, giao th«ng vËn t¶i, b−u ®iÖn, truyÒn h×nh, viÔn th«ng, c¸c ngµnh cã hµm l−îng vốn và khoa học công nghệ cao nh− hàng không, điện tử. Với các đối t−ợng trªn, quy m« cña cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ë c¸c n−íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn không mở rộng nh− các n−ớc đang phát triển, đặc biệt ở các n−ớc theo xu h−íng XS héi chñ nghÜa nh− n−íc Nga, c¸c n−íc §«ng ¢u,… Tuy nhiên xét trên phạm vi rộng, đến năm 1980 toàn thế giới đS có 6.800 DNNN ®−îc t− nh©n ho¸ vµ cæ phÇn ho¸. Giai ®o¹n tõ 1984-1991 cã kho¶ng.

(50) 51 250 tû USD tµi s¶n cña nhµ n−íc ®−îc ®em b¸n. §Çu nh÷ng n¨m 1990, quy m« cña t− nh©n ho¸ vµ cæ phÇn ho¸ ®−îc më réng. §Õn n¨m 1995, ®S cã h¬n 100.000 DNNN ®−îc t− nh©n ho¸ vµ cæ phÇn ho¸; h¬n 80 n−íc cam kÕt thùc hiÖn c¸c ch−¬ng tr×nh t− nh©n ho¸ vµ cæ phÇn ho¸. Cæ phÇn ho¸ ®S chuyÓn tõ mét c«ng cô cña chÝnh s¸ch thµnh mét chÝnh s¸ch ë hÇu hÕt tÊt c¶ c¸c n−ãc, nhÊt lµ c¸c n−íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Trªn thùc tÕ sau khi cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN, khu vùc kinh tÕ nhµ n−íc cña c¸c n−íc nµy cã sù thu hÑp theo c¸c chØ sè viÖc lµm, tû träng t− b¶n cè định trong tổng t− bản cố định của quốc gia và thu nhập quốc dân của các DNNN trong tæng thu nhËp quèc d©n. Theo sè liÖu ®iÒu tra ®−a ra t¹i §¹i héi lÇn thø 2 cña CEEP häp t¹i Ph¸p th¸ng 10 n¨m 1990, trong c¸c DNNN cã 100% vèn vµ DNNN cã vèn hçn hîp nhµ n−íc - t− nh©n cña c¸c n−íc EC cã 7.370.000 ng−êi lµm viÖc, chiÕm gÇn 10,6% sè viÖc lµm trong c¸c ngµnh kinh tÕ, kh«ng kÓ n«ng nghiÖp. Tû träng đầu t− t− bản cố định của các doanh nghiệp này trong tổng đầu t− t− bản cố định là 17,3%, tỷ trọng thu nhập quốc dân của khu vực kinh tế nhà n−ớc là 12%, tính trung bình trong khối EC. Đại l−ợng số học trung bình của 3 đại l−ợng này là 13,3% (theo tính toán của CEEP về sự đóng góp của khu vực kinh tÕ nhµ n−íc trong nÒn kinh tÕ quèc d©n) n¨m 1990, ë nh÷ng n¨m 1982, 1985 lµ 16,6% vµ 15,3%. Nh− vËy, cæ phÇn ho¸ cã lµm gi¶m bít tiÒm lùc kinh tÕ cña khu vùc kinh tế nhà n−ớc, nh−ng với mức độ nhỏ. Hơn nữa, do nhà n−ớc vẫn nắm giữ các hoạt động kinh tế ở những lĩnh vực then chốt nên vai trò của kinh tế nhà n−ớc kh«ng v× thÕ bÞ suy gi¶m. Sù chuyÓn giao kinh tÕ ë nh÷ng DNNN kh«ng quan träng cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ®S lµm gi¶m nhÑ g¸nh nÆng cña nhµ n−ớc đối với những DNNN này. Nhờ đó, nhà n−ớc có điều kiện tập trung đầu t− vµ kiÓm so¸t nh÷ng doanh nghiÖp cßn l¹i, t¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiệp này hoạt động có hiệu quả hơn. 1.3.1.2. VÒ h×nh thøc cæ phÇn ho¸: Qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ë.

(51) 52 c¸c n−íc kinh tÕ ph¸t triÓn ®−îc thùc hiÖn chñ yÕu d−íi h×nh thøc mua b¸n cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty quèc doanh hay c¸c DNNN qua c¸c së giao dÞch chøng khoán nh−: bán đấu giá có giới hạn gồm mua, hoặc bán trực tiếp cho những ng−êi mua ®−îc lùa chän mét phÇn hay toµn bé cæ phÇn doanh nghiÖp. ViÖc bán đấu giá trực tiếp th−ờng đ−ợc áp dụng với các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong c¸c lÜnh vùc dÞch vô c«ng céng vµ th−¬ng m¹i. §èi víi c¸c c«ng ty lín, phæ biÕn lµ cæ phÇn ho¸ th«ng qua b¸n cæ phiÕu cña c«ng ty trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n. Có sự can thiệp của chính phủ vào mức độ cổ phần hoá các DNNN. Mức độ cổ phần hoá ở từng công ty tuỳ thuộc vào ý đồ của chính phủ muốn duy trì ảnh h−ởng đến mức độ nào trong việc kiểm soát các hoạt động của DNNN sau cæ phÇn ho¸. VÝ dô: ë Ph¸p, ChÝnh phñ ®S b¸n cæ phiÕu khèng chÕ 11% trong sè cæ phiÕu tham dù 66% cña c«ng ty “BLE-Aquitaine”. C«ng ty cæ phÇn INI cña T©y ban Nha ®S ®−îc phÐp b¸n 38% trong sè 94% cæ phÇn cña m×nh trong công ty “Gasi Electrisidad”, do đó đS giảm phần vốn của nhà n−ớc xuống còn 56%. C«ng ty cæ phÇn cña Italia ®S b¸n 26% cæ phiÕu khèng chÕ cña nhµ n−íc trong hSng hµng kh«ng “AI Italia” cho c¸c nhµ ®Çu t− t− nh©n. C¸c hSng hµng kh«ng cña Anh “British - Ariline”, cña BØ “Sabena”, cña Hµ Lan “KLM” ®S b¸n 37,5% tæng sè cæ phÇn cho t− nh©n. 1.3.1.3. Về tác động của cổ phần hoá các DNNN: Quá trình cổ phần hoá. ®S mang l¹i hµng lo¹t nh÷ng kÕt qu¶ vÒ kinh tÕ, xS héi. §ã lµ: + Hµng lo¹t c¸c c«ng ty cæ phÇn hçn hîp nhµ n−íc - t− nh©n ®−îc h×nh thành, trong đó có một số lĩnh vực nhà n−ớc vẫn giữ cổ phần khống chế còn lại nhà n−ớc chỉ giữ mức độ có thể kiểm soát hiệu quả hoạt động của chúng. Nh− vậy sau cổ phần hoá, nhà n−ớc có những vai trò khác nhau đối với từng công ty cổ phần tuỳ thuộc vào mức độ cổ phần hoá. Nhìn chung, nhà n−ớc vẫn nắm vai trò kiểm soát hoạt động của các công ty cổ phần. Vì vậy, tiềm lực kinh tÕ cña nhµ n−íc kh«ng bÞ suy gi¶m nhiÒu, chøc n¨ng qu¶n lý kinh tÕ vÜ.

(52) 53 m« cña nhµ n−íc vÉn ®−îc gi÷ v÷ng. + Nhê cæ phÇn ho¸ chÝnh phñ kh«ng bÞ th©m hôt ng©n s¸ch do kh«ng phải chi các khoản hỗ trợ cho các DNNN hoạt động mà còn có khoản thu nhập nhờ việc bán cổ phiếu. Chính phủ sử dụng các khoản thu nhập đó vào viÖc x©y dùng c¸c c¬ së h¹ tÇng, mua cæ phÇn cña c¸c c«ng ty lµm ¨n cã lSi trên thị tr−ờng chứng khoán nhằm có thêm khoản thu nhập bổ sung. Từ đó có thÓ th©m nhËp vµ më réng quyÒn chi phèi cña m×nh trong c¸c lÜnh vùc cÇn kiểm soát để chống độc quyền. Việc sử dụng nguồn vốn có đ−ợc do cổ phần ho¸ kh«ng chØ mang l¹i lîi Ých xS héi mµ cßn lµm t¨ng thªm vai trß vµ hiÖu lực quản lý của chính phủ đối với nền kinh tế của các n−ớc này. + §èi víi c¸c doanh nghiÖp sau khi cæ phÇn ho¸: ViÖc chuyÓn DNNN thµnh c¸c c«ng ty cæ phÇn ®S h×nh thµnh d¹ng c«ng ty cæ phÇn hçn hîp nhµ n−ớc t− nhân với các ph−ơng thức hoạt động kinh doanh mới, tr−ớc hết là kinh doanh vèn. Tõ chç nguån vèn cña doanh nghiÖp lµ cña nhµ n−íc ®S chuyÓn qua së h÷u cña c¸c ng©n hµng t− nh©n, c¸c nhµ ®Çu t− t− nh©n mua cæ phiÕu, các cơ quan nh− quỹ h−u trí, các công ty bảo hiểm… thông qua hoạt động mua b¸n ë së giao dÞch chøng kho¸n. §iÒu nµy mét mÆt lµm cho nhµ n−íc gi¶m bít g¸nh nÆng tµi trî cña ng©n s¸ch mµ vÉn duy tr× kh¶ n¨ng kiÓm so¸t chúng, mặt khác quan trọng hơn là đặt các doanh nghiệp trong các quan hệ điều tiết của kinh tế thị tr−ờng một cách đầy đủ. Chúng có đầy đủ các điều kiện để cạnh tranh một cách bình đẳng với các khu vực kinh tế khác để kinh doanh, để xác lập vị trí trong việc đáp ứng nhu cầu xS hội với chất l−ợng cao, giá cả thấp theo đúng thực chất của nó chứ không phải do vị trí độc quyền mà nhµ n−íc ban cho. 1.3.2. Kinh nghiÖm cña c¸c n−íc n−íc ®ang ph¸t triÓn ë ch©u ¸. 1.3.2.1. Kinh nghiÖm cña Hµn Quèc:. Vµo nh÷ng n¨m 60 cña thÕ kû XX, cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ®S ®−îc thùc hiÖn. §Õn nay, Hµn Quèc ®S cæ phÇn ho¸ ®−îc 35 DNNN cã quy m« lín vµ.

(53) 54 hµng tr¨m DNNN cã quy m« võa vµ nhá. Trong sè c¸c DNNN quy m« lín cã c¸c doanh nghiÖp ®iÓn h×nh nh−: hSng Hµng kh«ng quèc gia, C«ng ty Gang thép In Chon, Po Hang, Công ty điện lực, Công ty độc quyền sản xuất và tiêu thô c¸c s¶n phÈm thuèc vÞ s©m nhung, Ng©n hµng th−¬ng m¹i Hµn Quèc… Riªng n¨m 1978, chÝnh phñ Hµn Quèc ®S b¸n 68% cæ phÇn cho 25 hSng bu«n, thu ®−îc 167 triÖu USD. Cæ phÇn ho¸ còng ®−îc thùc hiÖn th«ng qua b¸n cæ phiếu ở các sở giao dịch chứng khoán, trong đó vừa bán cổ phiếu cho các nhà ®Çu t− b×nh th−êng, võa b¸n cæ phiÕu cho c«ng chóng cã thu nhËp thÊp. VÝ dô: C«ng ty gang thÐp Po Hang ®S b¸n l−îng cæ phiÕu chiÕm 4,1% cæ phÇn cho c«ng chóng cã thu nhËp thÊp [8,tr 34]. Qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ë Hàn Quốc ngoài những nét chung có một số những đặc điểm mang tính đặc thï sau: + Thứ nhất, cổ phần hoá các DNNN đS tiến hành rất thận trọng. Điều đó ®−îc biÓu hiÖn ë c¸ch thøc triÓn khai cæ phÇn ho¸ th«ng qua tiÕn hµnh thÝ ®iÓm ë một số doanh nghiệp. Từ thí điểm Hàn Quốc tiến hành đánh giá, rút kinh nghiệm sau đó mới mở rộng trên phạm vi toàn quốc. Điều đó còn thể hiện ở tốc độ cổ phần hoá khá chậm. Qua 3 đợt cổ phần hoá: đợt 1 từ 1960-1973; đợt 2 từ 19741983 và đợt 3 từ 1984 đến nay số l−ợng các DNNN quy mô lớn đ−ợc cổ phần ho¸ chØ cã 35 doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, cæ phÇn ho¸ l¹i tËp trung vµo c¸c doanh nghiệp quy mô lớn và giữ vị trí độc quyền, hoạt động trên phạm vi cả n−ớc. + Thø hai, môc tiªu cæ phÇn ho¸ kh«ng chØ thu hót vèn, gi¶m bít g¸nh nÆng cña ng©n s¸ch nhµ n−íc… mµ cßn nh»m ph©n phèi gi¸ trÞ tµi s¶n cña c¸c DNNN cho quÇn chóng cã thu nhËp thÊp vµ gi¶m bít sù mÊt c«ng b»ng xS héi. §Ó thùc hiÖn môc tiªu nµy, Hµn Quèc cã nh÷ng ph−¬ng thøc triÓn khai bán cổ phiếu đặc biệt, với việc phân chia cổ phiếu bán ra cho ng−ời cần −u đSi. Cụ thể: Ng−ời lao động hiện đang làm việc tại DNNN và ng−ời nghèo ®−îc mua 20% gi¸ trÞ cæ phiÕu b¸n ra. Cæ phiÕu −u ®Si ®−îc b¸n thÊp h¬n gi¸ trị, trong đó ng−ời nghèo đ−ợc mua với giá bằng 30% giá trị cổ phiếu bán ra, ng−êi vÒ h−u ®−îc mua víi gi¸ b»ng 75% gi¸ trÞ cæ phiÕu b¸n ra. Víi chÝnh.

(54) 55 sách −u đSi đặc biệt của Chính phủ Hàn Quốc, các vấn đề xS hội của cổ phần ho¸ n¶y sinh ®S ®−îc gi¶i quyÕt. + Thứ ba, thông qua cổ phần hoá việc hữu sản hoá ng−ời lao động, tr−ớc hết là lao động trong các DNNN cổ phần hoá đS đ−ợc thực hiện. Nhờ đó, đS tăng c−ờng sự tham gia quản lý của ng−ời lao động vào quá trình hoạt động s¶n xuÊt kinh doanh. Bé m¸y qu¶n lý cña doanh nghiÖp sau cæ phÇn ho¸ vµ ph−¬ng thøc qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp cña nhµ n−íc ë Hµn Quèc sau cæ phÇn hoá đS thay đổi. 1.3.2.2. Kinh nghiÖm cña Malaixia: Malaixia. Qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ë Malaixia cã muén h¬n, ®−îc b¾t ®Çu tõ n¨m 1983. Lý do vµ môc tiªu cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN cña Malaixia cã nhiÒu ®iÓm gièng ViÖt Nam, chñ yÕu do sù më réng qu¸ møc khu vùc kinh tÕ nhµ n−ớc, gây ra sự mất cân đối kinh tế vĩ mô làm cho thâm hụt ngân sách lớn. ViÖc cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ë Malaixia ®−îc chia thµnh 3 b−íc: i) TiÕn hµnh th−¬ng m¹i ho¸ doanh nghiÖp; ii) ChuyÓn c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc hoạt động theo luật công ty; iii) Xây dựng các doanh nghiệp nhà n−ớc đáp ứng những tiêu chuẩn nhất định thành những tập đoàn kinh tế mạnh có khả năng c¹nh cao tranh trªn thÞ tr−êng quèc tÕ. Cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN còng ®−îc tiÕn hµnh ë lÜnh vùc giao th«ng vËn t¶i nh−: c«ng ty chÕ t¹o « t«, HSng hµng kh«ng quốc gia Malaixia, các bến cảng, ph−ơng tiện vận tải…; các ngành hoạt động khai kho¸ng nh− c¸c má kho¸ng s¶n ë Selanhgor, Perak. Ph−¬ng thøc tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ còng th«ng qua ph¸t hµnh cæ phiÕu trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n. Việc tiến hành cổ phần hoá, đặc biệt việc phát hành cổ phiếu cũng có những −u đSi đối với các nhà đầu t− trong n−ớc và các nhà đầu t− n−ớc ngoài có công nghệ hiện đại, sản xuất theo h−ớng xuất khẩu. Mức cổ phần tối đa bán cho các nhà đầu t− n−ớc ngoài là 25%, với mục đích để các nhà đầu t− n−ớc ngoài không gây ảnh h−ởng quá lớn đối với hoạt động của doanh nghiệp. KÕt qu¶ cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ë Malaixia lµ kh¸ to lín. ViÖc chuyÓn.

(55) 56 mét phÇn c¸c DNNN vµo khu vùc kinh tÕ t− nh©n ®S gi¶m bít g¸nh nÆng cña nhà n−ớc đối với doanh nghiệp. ĐS chuyển sang các công ty cổ phần 96.000 c«ng nh©n, b¸n cæ phÇn ®−îc 6 tû USD, thu hót thªm 35,5 tû USD ë 24 c«ng ty cæ phÇn tõ c¸c DNNN sau cæ phÇn ho¸. Sè tiÒn nhµ n−íc thu ®−îc ®S sö dụng cho các hoạt động khác 2 tỷ USD, chuyển giao 374 công trình cho t− nh©n [9, tr 32]. Sè tiÒn c¸c doanh nghiÖp niªm yÕt cæ phiÕu trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n sau cæ phÇn ho¸ ®S gióp c¸c doanh nghiÖp ®Çu t− më réng s¶n xuÊt, t¨ng c−êng n¨ng lùc c¹nh tranh, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh. 1.3.2.3. Kinh nghiÖm cña Singapore: Singapore. Cæ phÇn ho¸ ë Singapore cßn ®−îc thùc hiÖn muén h¬n Malaixia, b¾t ®Çu tõ n¨m 1986 vµ kÐo dµi 10 n¨m th× c¬ b¶n hoµn thµnh. ViÖc thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ë Singapore kh¸ bµi b¶n víi viÖc thµnh lËp Uû ban cæ phÇn ho¸ khu vùc kinh tÕ nhµ n−íc, x©y dùng Ch−¬ng trình cổ phần hoá hoàn chỉnh và hệ thống, phù hợp với điều kiện của đất n−ớc. Singapore còng tiÕn hµnh thÝ ®iÓm cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ®ang lµm ¨n cã lSi ở một số lĩnh vực, sau đó tổng kết, cuối cùng mới triển khai rộng sang các DNNN ë c¸c lÜnh vùc kh¸c. Mục tiêu cổ phần hoá các DNNN ở Singapore khá da dạng, trong đó mục tiêu cơ bản là hạn chế sự độc quyền của các DNNN ở một số lĩnh vực, chấm døt kiÓu c¹nh tranh kh«ng trung thùc, c¹nh tranh h×nh thøc cña c¸c DNNN. Cổ phần hoá DNNN không để xảy ra thâm hụt ngân sách và vẫn duy trì tích luỹ ở những mức độ cao. Trªn thùc tÕ sau nh÷ng b−íc triÓn khai cã tÝnh vÜ m«, th¸ng 6/1989 trong sè 15 DNNN ®¨ng ký cæ phÇn ho¸ ®S cã 6 DNNN ®¨ng ký b¸n 100% vèn cæ phÇn cña nhµ n−íc. C¸c hSng cßn l¹i thùc hiÖn b¸n mét phÇn cæ phÇn së h÷u cña nhµ n−íc nh− hSng Hµng kh«ng quèc gia Singapore gi¶m phÇn vèn cña nhµ n−íc tõ 61% xuèng cßn 56%, c«ng ty VËn t¶i Neptune gi¶m tõ 74% xuèng cßn 54%, Ng©n hµng Singapore vèn cña nhµ n−íc tõ 48% cßn 44%..

(56) 57 Sau 1 n¨m thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN, sè vèn nhµ n−íc ®−îc thu håi lµ 1,28 tû USD [7, tr 8]. §Õn n¨m 1996, ch−¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ®S c¬ b¶n ®−îc hoµn thµnh, sím h¬n dù kiÕn 2-3 n¨m. KÕt qu¶ cña cæ phÇn ho¸ còng rÊt kh¶ quan. Nhê cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ë nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc kh«ng then chèt, nh÷ng ngµnh cã kh¶ n¨ng thu lîi nhuËn cao, chÝnh phñ Singapore cã ®iÒu kiÖn tËp trung vèn ®Çu t− vµo c¸c lÜnh vùc mang tÝnh chiÕn l−îc, nh÷ng n¬i t− nh©n kh«ng ®Çu t− v× lîi nhuËn thÊp. Vai trß cña c¸c DNNN cßn l¹i cã ®iÒu kiÖn ph¸t huy t¸c dông, c¸c DNNN nµy trë thµnh c«ng cụ kinh tế vĩ mô để cơ cấu lại nền kinh tế và phát triển nền kinh tế quốc gia. 1.3.3. Kinh nghiệm của các n−ớc có nền kinh tế chuyển đổi. 1.3.3.1. Kinh nghiÖm cña Trung Quèc: Quèc. Trong qu¸ tr×nh chuyÓn tõ kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang kinh tÕ thÞ tr−êng Trung Quèc lµ mét trong c¸c n−íc sím nhËn thÊy nh÷ng h¹n chÕ cña c¸c DNNN nh−: HiÖu qu¶ kinh tÕ thÊp h¬n c¸c lo¹i h×nh kinh tÕ kh¸c, nhiÒu doanh nghiÖp ë t×nh tr¹ng thua lç vµ t×nh tr¹ng nµy cã xu h−íng ngµy cµng t¨ng; t×nh tr¹ng thÊt tho¸t tµi s¶n nhµ n−íc ngµy cµng t¨ng vµ trë nªn nghiªm trọng; máy móc thiết bị nói riêng, trình độ công nghệ nói chung của các DNNN rÊt thÊp, l¹c hËu rÊt nhiÒu so víi c¸c n−íc kinh tÕ ph¸t triÓn; c¸c DNNN ngoài chức năng kinh tế còn phải đảm nhiệm nhiều chức năng xS hội. HÖ thèng c¸c DNNN qu¸ lín víi kho¶ng 348.000 doanh nghiÖp nhµ n−íc. Tình trạng trên dẫn đến gánh nặng nợ nần của các DNNN ngày càng lớn ngân sách nhà n−ớc phải chịu, trong khi đó nguồn ngân sách nhà n−ớc có hạn và cÇn chi dïng cho nhiÒu môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ xS héi kh¸c. Trung Quèc còng sím nhËn thÊy con ®−êng tho¸t khái khã kh¨n do c¸c DNNN mang l¹i lµ mở cửa nền kinh tế, đổi mới hệ thống DNNN, chuyển một số DNNN thành c¸c c«ng ty cæ phÇn qua tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN. ViÖc tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ë Trung Quèc ®−îc tiÕn hµnh kh¸ khoa häc. Bëi v×, nã đ−ợc thực hiện theo một lộ trình tuân thủ các vấn đề mang tính lý thuyết và phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng ngµnh, lÜnh vùc. ViÖc triÓn khai còng.

(57) 58 đ−ợc tiến hành thí điểm trên phạm vi hẹp sau đó rút kinh nghiệm để các đơn vị ë c¸c cÊp, c¸c ngµnh nghiªn cøu häc tËp. Cuèi cïng, cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN mới đ−ợc triển khai trên phạm vị rộng. Điều đặc biệt của Trung Quốc so với c¸c n−íc khi tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN lµ vai trß cña nhµ n−íc trong x©y dùng kÕ ho¹ch, lé tr×nh vµ sö dông c¸c biÖn ph¸p m¹nh cña qu¶n lý hµnh chính nên kết quả của cổ phần hoá các DNNN đạt đ−ợc rất cao. Cụ thể: + Trong nh÷ng n¨m 1991-1995 ®S cã tíi 13.500 doanh nghiÖp ®S cæ phÇn ho¸ xong. ViÖc cæ phÇn ho¸ xong mét khèi l−îng lín c¸c DNNN ®S t¹o cho chÝnh phñ cã nguån thu ng©n s¸ch kh¸ lín. ChØ tÝnh 700 doanh nghiÖp b¸n cæ phiÕu trªn thÞ tr−êng ®S thu ®−îc 500 tû nh©n d©n tÖ, b»ng 7,3% GDP cña Trung Quèc n¨m 1996. Víi 97 c«ng ty b¸n cæ phiÕu lo¹i B ra thÞ tr−êng trong n−íc vµ 38 c«ng ty b¸n cæ phiÕu ra thÞ tr−êng quèc tÕ ®S thu ®−îc 13 tû USD. Nhµ n−íc ®S sö dông nguån vèn quan träng nµy vµo c¸c dù ¸n c¶i t¹o vµ ®Çu t− vào các công trình trọng điểm của nền kinh tế đất n−ớc. Gánh nặng đối với c¸c DNNN sau khi cæ phÇn ho¸ ®S ®−îc lo¹i bá. T¹o thªm ®−îc 10.000 viÖc lµm míi trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n, 31 triÖu ng−êi ®S mua cæ phiÕu - mét l−ợng tiền lớn trong dân c− đS đ−ợc thu hút vào các hoạt động kinh doanh của c¸c DNNN khi cæ phÇn ho¸ [ 48, tr.57]. + Cæ phÇn ho¸ ®S t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp chuyÓn đổi quản lý, chuyển đổi h−ớng sản xuất kinh doanh nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Sở hữu nhà n−ớc đS chuyển sang các hình thức sở hữu khác, những lý do để nhà n−ớc can thiếp trực tiếp vào quá trình kinh doanh cña doanh nghiÖp kh«ng cßn. C«ng ty cæ phÇn (s¶n phÈm cña cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN) cã ®iÒu kiÖn ph¸t huy vai trß tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm trong ho¹t động sản xuất kinh doanh, những yêu cầu tối cần thiết của doanh nghiệp khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. + Sau cổ phần hoá, các doanh nghiệp đS có điều kiện để tổ chức lại bộ máy quản lý theo h−ớng tinh giản, gọn nhẹ, năng động. Chỉ riêng Tập đoàn ô tô số 1 sau cổ phần hoá năm 1996, đến nay đS giảm đ−ợc 12.000 ng−ời, 200.

(58) 59 đơn vị trong cơ cấu tổ chức [48,tr.48]. + Theo cơ chế hoạt động của các công ty cổ phần, các DNNN sau cổ phÇn ho¸ kh«ng chØ tu©n thñ ph¸p luËt kinh doanh vµ c¸c chÝnh s¸ch cña chÝnh phủ mà còn chịu sự giám sát chặt chẽ của các cổ đông (những ng−ời bỏ tiền mua cổ phiếu, góp vốn cho doanh nghiệp hoạt động) mà đại diện là Hội đồng quản trị. Sức ép đó buộc doanh nghiệp phải có những đổi mới trong quản lý và hoạt động kinh doanh. Phải trực tiếp tìm hiểu thị tr−ờng, chấp nhận và chủ động trong cạnh tranh, tự tìm cách tồn tại và phát triển khi không còn sự nâng đỡ của nhà n−ớc, khi đ−ợc quyền chủ động. Doanh nghiệp đS năng động hơn, thận trọng hơn khi đ−a ra những quyết định về kinh doanh. + Từ những đổi mới trong hoạt động kinh doanh, các doanh nghiệp sau cổ phần hoá đS mạnh lên. Cổ phần hoá đS tạo ra những điều kiện để Trung Quèc thùc hiÖn chiÕn l−îc x©y dùng c¸c tËp ®oµn kinh tÕ lín, cã kh¶ n¨ng canh tranh m¹nh víi c¸c tËp ®oµn kinh tÕ cña n−íc ngoµi. + Hoạt động hiệu quả của các doanh nghiệp sau cổ phần hoá đS nâng cao vÞ thÕ cña nhµ n−íc khi n¾m cæ phÇn chi phèi trong doanh nghiÖp. Vai trß “chủ đạo” của kinh tế nhà n−ớc từng b−ớc đ−ợc phát huy. Tuy nhiên để khống chế đ−ợc các cổ phiếu trong các công ty cổ phần, nhµ n−íc ph¶i cã c¬ chÕ kiÓm tra, kiÓm so¸t thÝch hîp…Muèn lµm ®−îc ®iÒu đó, đòi hỏi nhà n−ớc phải có những chính sách hợp lý, năng lực quản lý của nhµ n−íc ph¶i n©ng nªn. 1.3.3.2. Kinh nghiÖm cña Liªn bang Nga vµ c¸c n−íc §«ng ¢u:. Cã thÓ coi viÖc thùc hiÖn nh÷ng c¶i c¸ch kinh tÕ nh÷ng n¨m 60-70 cña thÕ kû XX ë c¸c n−íc §«ng ¢u theo h−íng cña kinh tÕ thÞ tr−êng lµ nh÷ng b−ớc khởi đầu của đổi mới các DNNN nói riêng nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung nói chung. Tuy nhiên, ở các n−ớc này, đổi mới triệt để nền kinh tế, trong đó có đổi mới các DNNN đ−ợc tiến hành những năm 80-90 của thế kỷ XX. Có những điểm khác với một số n−ớc có nền kinh tế chuyển đổi ở châu.

(59) 60 á, các n−ớc ở Đông Âu và Cộng hoà Liên bang Nga coi trọng chuyển đổi DNNN sang c¸c c«ng ty t− nh©n, tiÕn hµnh t− nh©n ho¸ c¸c DNNN lµ chñ yÕu. Cæ phÇn ho¸ DNNN theo h−íng t− nh©n ho¸ ®−îc coi lµ mét trong c¸c ®iÓm then chốt và nội dung cơ bản của tiến trình đổi mới ở các n−ớc này. Nó đ−ợc coi nh− là “liệu pháp sốc” và thực hiện triệt để ở Ban Lan, Tiệp Khắc (cũ), Hung gai ri. Mục đích của “liệu pháp sốc” nhằm thực hiện các biện pháp mạnh để có đ−ợc kết quả tức thì, giúp chuyển biến mau lẹ về chế độ sở hữu. Hy vọng cải cách sở hữu nhanh chóng sẽ huy động đ−ợc vốn, kỹ thuật và kinh nghiÖm qu¶n lý cña c¸c nhµ doanh nghiÖp t− nh©n trong x©y dùng kinh tÕ. Tuy nhiªn, cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ë c¸c n−íc §«ng ¢u vµ Nga diÔn ra trong bối cảnh các Đảng Cộng sản không còn cầm quyền, các n−ớc đều thực hiện chế độ đa đảng. Các n−ớc đều muốn thông qua ch−ơng trình này để tận dông viÖn trî cña c¸c chÝnh phñ ph−¬ng T©y, nh»m thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh chuyển đổi nền kinh tế. Bản thân “liệu pháp sốc” đ−ợc đi kèm với nguồn tài trợ cho quá trình chuyển đổi thông qua Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF), Ngân hàng thÕ giíi (WB) vµ Liªn minh ch©u ¢u. Nh÷ng bèi c¶nh vµ ®iÒu kiÖn trªn cïng víi c¸c ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng n−íc ®S lµm phong phó thªm qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ DNNN vèn ®S rÊt ®a d¹ng vµ phøc t¹p. Tuy nhiªn, nghiªn cøu cô thÓ cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ë khu vùc nµy cã thÓ ®−a ra c¸c nhËn xÐt sau: + Về đối t−ợng của cổ phần hoá: Cổ phần hoá các DNNN đ−ợc thực hiện ë tÊt c¶ c¸c ngµnh kinh tÕ. MÆc dï thùc hiÖn “liÖu ph¸p sèc”, nh−ng c¸c n−íc Đông Âu và Nga đều giữ các DNNN ở các ngành kinh tế có vị trí quan trọng, quyết định đến nền kinh tế nh− những ngành hạ tầng cơ sở, những ngành định h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ xS héi nh− b−u chÝnh viÔn th«ng, giao th«ng vËn t¶i, ®iÖn lùc, khai kho¸ng… + Về tốc độ của cổ phần hoá: các n−ớc đều tiến hành với tốc độ cao đối với các doanh nghiệp đ−ợc xác định của cổ phần hoá nhằm giảm tối đa sở hữu nhµ n−íc trong c¸c DNNN. Tuy nhiªn, khi thùc hiÖn t− do ho¸ nÒn kinh tÕ.

(60) 61 nhanh chóng các vấn đề quản lý vĩ mô ch−a có sự chuyển biến kịp nhiều vấn đề kinh tế xS hội tiêu cực có cơ hội nảy sinh. ở n−ớc Nga, sau khi tự do hoá nÒn kinh tÕ, kinh tÕ ngÇm ph¸t triÓn vµ hoµnh hµnh, nhµ n−íc khã kiÓm so¸t các quá trình kinh tế-xS hội. Cổ phần hoá không phát huy đ−ợc tác động nh− mong muèn, hËu qu¶ lµ sù suy sôp vÒ tµi chÝnh cña n−íc Nga ngµy cµng trë nªn trÇm träng. Th¸ng 10 n¨m 1997, khñng ho¶ng tµi chÝnh trÇm träng víi mức giảm tỷ số chứng khoán 20%/ngày. Tình trạng đó kéo dài hàng năm, đến tháng 8 năm 1998, thị tr−ờng tài chính Nga cơ bản bị sụp đổ. Thu nhập bằng tiÒn cña ng−êi Nga chØ b»ng 1/10 thu nhËp cña ng−êi d©n Mü. C¸c n−íc kh¸c mức độ không trầm trọng nh− n−ớc Nga, nh−ng tác động tích cực do cổ phần hoá các DNNN những năm đó cũng không nh− mong muốn. + VÒ h×nh thøc cæ phÇn ho¸: H×nh thøc cæ phÇn ho¸ kh¸ ®a d¹ng. Cã nhiÒu h×nh thøc ®−îc ¸p dông nh− ph¸t hµnh cæ phiÕu nh©n d©n, b¸n cæ phiÕu giá thấp cho ng−ời lao động đang làm việc ở các DNNN cổ phần hoá. Việc b¸n cæ phiÕu ®−îc thùc hiÖn trùc tiÕp hoÆc th«ng qua c¸c tæ chøc kiÓm to¸n trung gian. §èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, h×nh thøc chñ yÕu lµ b¸n cæ phiếu trực tiếp cho ng−ời lao động đang làm việc hoặc đấu thầu cho thuê bằng hợp đồng quản lý. Đối với DNNN có quy mô lớn, do muốn cổ phần hoá trong thêi gian ng¾n nh−ng søc mua cæ phiÕu cña c«ng d©n kh«ng lín nªn mét sè n−íc nh− Ba Lan, Céng hoµ sÐc, Céng hoµ Slovaky…®S chia tµi s¶n cho c«ng d©n d−íi d¹ng c¸c giÊy chøng nhËn së h÷u gi¸ trÞ thÊp hoÆc cho kh«ng. V× vậy, tốc độ cổ phần hoá đS đ−ợc đẩy nhanh; việc bù đắp cho các công dân về những đóng góp của họ tr−ớc đây cho doanh nghiệp đ−ợc thực hiện. + Cổ phần hoá đ−ợc thực hiện đồng thời với khuyến khích các doanh nghiệp t− nhân mới. Vì vậy, những vấn đề phát sinh tiêu cực sau cổ phần hoá cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, nhiÒu n−íc còng ®S ®−a ra c¸c ®iÒu luËt, các chính sách chú trọng đến các vấn đề cá biệt nh− giải pháp kinh doanh t− nhân, các điều kiện hoạt động kinh tế độc lập của công dân, điều tiết thị tr−ờng vốn nên các vấn đề tiêu cực cũng đS từng b−ớc đ−ợc hạn chế..

(61) 62 1.3.4. Những bài học kinh nghiệm về cổ phần hoá và giải quyết các vấn đề kinh tÕ - x· héi sau cæ phÇn ho¸ DNNN cña c¸c n−íc nghiªn cøu. Nghiên cứu quá trình cổ phần hoá các DNNN và xử lý những vấn đề sau cæ phÇn ho¸ cña mét sè n−íc trªn thÕ giíi cã thÓ rót ra nh÷ng bµi häc kinh nghiệm để có thể vận dụng vào quá trình cổ phần hoá các DNNN ở n−ớc ta nãi chung, ngµnh GTVT nãi riªng. + Mét lµ, cæ phÇn ho¸ ®S ®−îc thùc hiÖn phæ biÕn ë hÇu hÕt c¸c n−íc vµ vùng lSnh thổ trên thế giới, nhất là ở những n−ớc có nền kinh tế chuyển đổi và nh÷ng n−íc cã nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn. Thùc chÊt qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ lµ xö lý mèi quan hÖ gi÷a kinh tÕ nhµ n−ớc với kinh tế ngoài nhà n−ớc, giảm bớt mức độ sở hữu và sự can thiệp trực tiếp của nhà n−ớc đối với các hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Thực hiện chức năng quản lý nhà n−ớc về kinh tế theo đặc tr−ng của nền kinh tế thị tr−ờng, giảm bớt độc quyền, sự bao cấp nặng nề của nhà n−ớc lµm cho g¸nh nÆng cña nhµ n−íc víi doanh nghiÖp vÒ kinh tÕ gi¶m xuèng, nâng cao vai trò chủ động của doanh nghiệp. Những biểu hiện tích cực trong chuyển đổi các DNNN sau cổ phần hoá. Đó là sự vận động tích cực nhằm đ−a nền kinh tế thoát khỏi sự trì trệ, kém năng động và kém hiệu quả. Vì vậy, đó là sự vận động phù hợp và cần thiết. Từ tổng kết này, một lần nữa khẳng định chủ tr−ơng đổi mới các DNNN nói chung, cổ phần hoá chúng nói riêng của Đảng và nhà n−ớc ta là đúng đắn. + Hai là, cổ phần hoá có mối quan hệ chặt chẽ đến các doanh nghiệp sau cổ phần hoá. Các n−ớc thực hiện cổ phần hoá với quy mô, tốc độ, ph−ơng ph¸p tiÕn hµnh cã kh¸c nhau. §ã lµ viÖc triÓn khai phï hîp víi yªu cÇu cña cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN. Tuy nhiªn, thùc tÕ cho thÊy: nh÷ng n−íc cã thêi gian cæ phần hoá ngắn, kết quả cổ phần tốt là những n−ớc đS xác định thời gian, mục tiªu, c¸ch thøc tiÕn hµnh phï hîp víi ®iÒu kiÖn vµ hoµn c¶nh cô thÓ cña n−íc đó. Th−ờng thì những n−ớc có cách thức tiến hành vững chắc, xây dựng thành ch−¬ng tr×nh, chuÈn bÞ c¸c ®iÒu kiÖn vÒ ph¸p lý vµ tæ chøc, nghiªn cøu lùa.

(62) 63 chọn mục tiêu, xây dựng bộ máy chỉ đạo, thực hiện, xác lập các giải pháp tiến hµnh, kiÓm tra gi¸m s¸t, ®iÒu chØnh, tiÕn hµnh c¸c b−íc tõ thÝ ®iÓm, tæng kÕt đúc rút kinh nghiên sau đó mới triển khai rộng thì kết quả cổ phần hoá tốt, các vấn đề tiêu cực nảy sinh sau cổ phần hoá ít. Kinh nghiệm triển khai cụ thể, chi tiÕt, v÷ng ch¾c cña Singapore lµ minh chøng vÒ cæ phÇn ho¸ tèt, cña n−íc Nga về đốt cháy giai đoạn là minh chứng về cổ phần hoá ch−a thật thành công. + Ba lµ, muèn cæ phÇn ho¸ thµnh c«ng cÇn ph¶i cã sù vµo cuéc vµ phèi hợp chặt chẽ giữa chính phủ và các bộ, ban ngành với các DNNN, đối t−ợng cña cæ phÇn ho¸. Trong sù phèi hîp trªn, vai trß cña chÝnh phñ vµ c¸c bé, ban, ngành trong việc xây dựng chiến l−ợc, xác định mục tiêu, ph−ơng thức tiến hành, xác định các DNNN cần cổ phần hoá, xác định tỷ lệ cổ phần của nhà n−íc sau cæ phÇn ho¸, ph−¬ng ph¸p tÝnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp… Vai trß cña các DNNN trong việc chủ động triển khai các chủ tr−ơng và biện pháp cổ phần hoá doanh nghiệp mình. Th−ờng các doanh nghiệp có đội ngũ cán bộ năng động, có khả năng kinh doanh có hiệu quả muốn thực hiện cổ phần hoá. Những doanh nghiệp có đội ngũ cán bộ kém năng động, kinh doanh thua lỗ kh«ng muèn triÓn khai cæ phÇn ho¸. Để cổ phần hoá các DNNN đạt đ−ợc kết quả tốt các doanh nghiệp phải thông suốt từ giám đốc đến những ng−ời lao động; các n−ớc đều có cơ quan chính phủ đặc trách về cổ phần hoá. Cơ quan này đ−ợc tổ chức thống nhất từ cấp nhà n−ớc đến các bộ, ban ngành và các doanh nghiệp. Cơ quan này phải quản lý toàn bộ ch−ơng trình cổ phần hoá DNNN, đồng thời phải kiểm tra, giám sát, điều chỉnh, tổng kết, bổ sung và tạo mọi điều kiện để thực hiện ch−¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸ ®S x¸c lËp. + Bốn là, để cổ phần hoá thành công cần xác lập môi tr−ờng pháp lý hoàn chỉnh, xác định vai trò, chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của các tổ chøc tham gia vµo qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸. §Æc biÖt, cÇn x©y dùng ph¸p luËt hoµn chØnh cho qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ diÔn ra thuËn lîi, h¹n chÕ nh÷ng tiªu cùc ph¸t sinh sau cæ phÇn ho¸. Thùc tÕ cho thÊy: ë nh÷ng n−íc cã nÒn kinh tÕ phát triển hệ thống pháp luật khá đồng bộ và hoàn chỉnh, không có sự phân.

(63) 64 biÖt gi÷a c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau. C¸c DNNN kh«ng sî sau khi cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp bÞ lÐp vÕ so víi khi ch−a cæ phÇn ho¸… cæ phÇn ho¸ ®S diÔn ra rÊt thuËn lîi. V× vËy, c¸c n−íc ®ang phát triển, những n−ớc có nền kinh tế chuyển đổi là những n−ớc có hệ thống ph¸p luËt ch−a thuËn lîi cho tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸. §èi víi nh÷ng n−íc nµy, x©y dùng hÖ thèng ph¸p luËt hoµn chØnh, x¸c lËp m«i tr−êng kinh tÕ vÜ m« æn định là một trong các điều kiện để cổ phần hoá thành công. Đồng thời giải quyết tốt các vấn đề sau khi cổ phần hoá nảy sinh. + Năm là, để cổ phần hoá thành công, để thu cho ngân sách một nguồn vèn, cÇn ph¶i ®Çu t− chi phÝ ban ®Çu cho qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸; cÇn cã nh÷ng hỗ trợ cho ng−ời lao động để giải quyết các vấn đề xS hội nảy sinh do cổ phần hoá và sau cổ phần hoá. Rõ ràng, để thực hiện cổ phần hoá cần có những chi phí hoạt động cho các hoạt động của các tổ chức và cá nhân tham gia vào quá tr×nh cæ phÇn ho¸. §Æc biÖt cÇn chi phÝ kh¸ lín chi b¸n cæ phiÕu −u ®Si cho ng−ời lao động, cho tầng lớp dân c− có thu nhập thấp. Cần có khoản chi phí cho đào tạo và đào tạo lại ng−ời lao động ở các doanh nghiệp cổ phần hoá; khoản chi phí để chi trả bảo hiểm xS hội, trợ cấp thôi việc do không đáp ứng yêu cầu sau cổ phần hoá… Tất cả những khoản trên đều thuộc ngân sách nhà n−íc. Kinh nghiÖm cho thÊy, n−íc nµo khi tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ chÊp nhËn các khoản chi phí trên sẽ tạo đ−ợc sự đồng thuận cuả ng−ời lao động và doanh nghiệp. Cổ phần hoá diễn ra thuận lợi, các vấn đề nảy sinh sau cổ phần hóa đS tõng b−íc ®−îc gi¶i quyÕt ngay chÝnh trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸. Thùc tÕ cæ phần hoá của n−ớc Nga và các n−ớc Đông Âu với cách xử lý vấn đề này khác nhau ®S mang l¹i nh÷ng kÕt qu¶ kh¸c nhau lµ nh÷ng minh chøng. + Sáu là, để cổ phần hoá không làm suy yếu tiềm lực kinh tế của nhà n−ớc dẫn đến suy yếu chức năng quản lý kinh tế của nhà n−ớc hầu hết các n−íc (kÓ c¶ n−íc Nga lµ n−íc muèn chuyÓn biÕn c¨n b¶n nÒn kinh tÕ theo h−ớng t− nhân hoá) đều lựa chọn các doanh nghiệp của các ngành, các lĩnh vực không then chốt, không có tính chất quyết định đến nền kinh tế để cổ phần hoá. Đặc biệt, các n−ớc đều sử dụng nguồn vốn thu đ−ợc sau cổ phần.

(64) 65 hoá để đầu t− tăng tiềm lực kinh tế của nhà n−ớc. + Bảy là, cổ phần hoá các DNNN đều tạo những tác động tích cực đến nền kinh tế, nh−ng cũng đặt ra những vấn đề kinh tế xS hội cần phải xử lý. NÕu kh«ng xö lý kÞp thêi sÏ gi¶m nh÷ng −u viÖt do cæ phÇn ho¸ mang l¹i. * *. *. Qua hÖ thèng ho¸, ph©n tÝch c¸c c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ cæ phÇn ho¸ vµ sau cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN luËn ¸n thÊy r»ng, cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN lµ mét h×nh thøc chuyÓn ho¸ DNNN tõ mét chñ së h÷u lµ nhµ n−íc sang c¸c doanh nghiÖp cã nhiÒu chñ së h÷u d−íi h×nh thøc c¸c c«ng ty cæ phÇn. Thùc chất đó là quá trình bao gồm hàng loạt các biện pháp về kinh tế, tổ chức cả về vĩ mô và vi mô tác động vào DNNN, chuyển chúng thành công ty cổ phần. Cổ phÇn ho¸ DNNN lµ tÊt yÕu kh¸ch quan do nhiÒu yÕu tè chi phèi vµ chÞu sù t¸c động của các nhân tố ảnh h−ởng. Nghiên cứu cổ phần hoá và giải quyết các vấn đề sau cổ phần hoá của các DNNN ở một số quốc gia trong khu vực cho thÊy viÖc tæ chøc triÓn khai cæ phÇn ho¸ bµi b¶n, v÷ng ch¾c kh«ng chØ t¹o những kết quả trong cổ phần hoá mà còn hạn chế những tác động xấu đến doanh nghiÖp sau cæ phÇn ho¸. Về những vấn đề sau cổ phần hoá, luận án khẳng định mối quan hệ giữa các vấn đề tr−ớc cổ phần hoá, trong quá trình cổ phần hoá có quan hệ trực tiếp đến các vấn đề sau cổ phần hoá. Sau cổ phần hoá các DNNN đS có sự thay đổi về chất, vì đS chuyển sang một hình thức tổ chức kinh doanh mới đó là các doanh nghiÖp tån t¹i d−íi h×nh thøc c¸c c«ng ty cæ phÇn v× vËy nh÷ng −u viÖt cña cæ phần hoá sẽ từng b−ớc đ−ợc phát huy. Tuy nhiên, mức độ phát huy phụ thuộc vào các vấn đề còn tồn tại sau cổ phần hoá nhiều hay ít. Đặc biệt, những vấn đề hậu cổ phần hoá, với những vấn đề tiêu cực nảy sinh là những vấn đề mang cả tính chñ quan vµ kh¸ch quan cÇn ph¶i ®−îc xem xÐt trªn tÊt c¶ c¸c mÆt. Những vấn đề của cổ phần hoá và sau cổ phần hoá cũng đ−ợc khẳng định.

(65) 66 khi luËn ¸n nghiªn cøu kinh nghiÖm cña mét sè n−íc trªn thÕ giíi vµ trong khu vực. Những nghiên cứu đó đS đ−ợc đúc kết thành những bài học kinh nghiệm, cùng với các vấn đề lý luận đS trở thành cơ sở khoa học cho các nghiên cứu thực trạng cổ phần hoá và giải quyết các vấn đề sau cổ phần hoá trong c¸c DNNN ngµnh giao th«ng vËn t¶i ë ViÖt Nam ë ch−¬ng 2..

(66) 67. Ch−¬ng 2 Thùc tr¹ng cæ phÇn ho¸ vµ sau cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc trong ngµnh giao th«ng vËn t¶i ë ViÖt Nam 2.1. §Æc ®iÓm cña ngµnh gtvt vµ dnnn trong ngµnh gtvt ¶nh h−ởng đến cổ phần hoá và sau cổ phần hoá 2.1.1. Đặc điểm của ngành giao thông vận tải Việt Nam ảnh h−ởng đến cổ phÇn ho¸ vµ sau cæ phÇn ho¸.. Ngành giao thông vận tải có lịch sử hình thành lâu đời, nh−ng đ−ợc phát triển đồng bộ trong những năm là thuộc địa của Pháp. Sự phát triển của ngành GTVT có những đặc điểm đặc thù gắn với từng giai đoạn phát triển sau: - D−ới thời Pháp thuộc, hoạt động của ngành GTVT do chính quyền thuộc địa điều hành. Với quan điểm: đẩy mạnh mở mang xây dựng các công trình giao thông công chính tự nó sẽ đẩy nhanh nhịp độ trao đổi, tăng l−u th«ng c¸c s¶n phÈm. Ng−êi Ph¸p ®S tËp trung nguån lùc, ¸p dông c¸c tiÕn bé kü thuËt vµo x©y dùng ph¸t triÓn hÖ thèng giao th«ng vËn t¶i kÓ c¶ ®−êng biÓn, ®−êng bé, ®−êng s¾t vµ hµng kh«ng. V× vËy, nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû XX n−íc ta cã hÖ thèng giao th«ng kh¸ hoµn chØnh víi hÖ thèng c¶ng s«ng biÓn ë c¶ 3 miÒn, hÖ thèng ®−êng bé, ®−êng s¾t nèi liÒn B¾c - Trung - Nam, nèi liÒn c¸c tØnh víi tæng chiÒu dµi 30.000 km ®−êng bé, 2.590 km ®−êng s¾t; hÖ thèng s©n bay nèi Hµ Néi víi Sµi Gßn, víi H¶i Phßng, §iÖn Biªn Phñ, c¸c tØnh miÒn Trung vµ Nam Bé. - Trong thêi kú kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p (1945 - 1954), ngµnh giao th«ng vận tải có b−ớc phát triển về chất, với sự ra đời của Bộ Giao thông công chính và các Sở giao thông công chính ở các địa ph−ơng, Sở (hoặc Ty) vận tải, Nha giao th«ng c«ng chÝnh, ho¶ xa… C¸c tæ chøc trªn ®S tÝch cùc x©y dùng ph¸t.

(67) 68 triển ngành để phục vụ kháng chiến một cách thiết thực, làm tròn nhiệm vụ đối với cuộc kháng chiến chống Pháp. Tuy nhiên, trong thời kỳ Pháp chiếm lại Thủ đô và các tỉnh hệ thống giao thông rút lên chiến khu, bộ máy các tỉnh tạm chiÕm bÞ ph¸ vì. - Sau hßa b×nh lËp l¹i, ngµnh giao th«ng vËn t¶i cã nhiÖm vô kh«i phôc phát triển kinh tế và chống chiến tranh phá hoại đối với miền Bắc đồng thời chi viện cho cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc ở miền Nam. Nhiệm vụ đó đS đòi hỏi ngành giao thông vận tải nhanh chóng tiếp quản, thành lập bộ máy qu¶n lý theo ngµnh chuyªn m«n ho¸ hÑp nh−. Tæng côc ®−êng s¾t. (13/5/1955), Nha giao th«ng c«ng chÝnh (n¨m 1955). Thµnh lËp Bé GTVT vµ B−u điện, đến năm 1961, b−u điện tách ra khỏi GTVT, thành 2 bộ riêng. Bộ GTVT trở thành bộ độc lập cho đến ngày nay với 15 nhiệm vụ chính, theo 7 lĩnh vực hoạt động: vận tải đ−ờng sắt; đ−ờng bộ; đ−ờng thuỷ; cơ khí vận tải; xây dựng sửa chữa cầu đ−ờng; cung ứng vật t− giao thông; đào tạo nguồn nhân lùc, nghiªn cøu vµ qu¶n lý kü thuËt. - Trong nh÷ng n¨m chèng Mü, ngµnh GTVT ®S tËp trung x©y dùng hÖ thống giao thông huyết mạch để vận chuyển l−ơng thực, vũ khí đạn d−ợc… chi viÖn cho miÒn Nam vµ phôc vô cho s¶n xuÊt ë miÒn B¾c. ViÖc x©y dùng mở tuyến đ−ờng Tr−ờng Sơn, tuyến đ−ờng trên biển và đảm bảo cho chúng hoạt động có hiệu quả trong điều kiện bom đạn hết sức ác liệt là điều thần kỳ cña ngµnh GTVT ViÖt Nam, gãp phÇn to lín vµo sù nghiÖp gi¶i phãng miÒn Nam, thống nhất đất n−ớc. - Sau gi¶i phãng miÒn Nam, c¶ n−íc tËp trung vµo kh«i phôc vµ x©y dùng kinh tÕ, ngµnh GTVT ®S cã b−íc ph¸t triÓn vÒ chÊt, nhÊt lµ tõ khi chuyÓn tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ tr−êng. HÖ thèng c¬ së vËt chÊt cña ngµnh GTVT ®S cã sù ph¸t triÓn v−ît bËc trong tÊt c¶ c¸c ngµnh, t¹o ®iÒu kiÖn giao l−u kinh tÕ thuËn lîi gi÷a c¸c vïng, miÒn vµ gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n−íc trong khu vùc vµ quèc tÕ. Cô thÓ:.

(68) 69 + VÒ giao th«ng ®−êng bé: Năm 1993 chính phủ ra nghị định 07/chính phủ về thành lập Cục Đ−ờng bé ViÖt Nam, lµ c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc chuyªn ngµnh vÒ GTVT ®−êng bé trªn c¶ n−íc, tæ chøc gåm 4 khu qu¶n lý ®−êng bé, 10 c«ng ty vËn t¶i «t« vµ 2 nhà máy đại tu, sửa chữa ôtô. Bộ GTVT có chủ tr−ơng tìm mọi cách huy động nhiều nguồn vốn để củng cè vµ x©y dùng ph¸t triÓn ngµnh GTVT. Ngoµi vèn ®Çu t− cña nhµ n−íc cho ngành còn có vốn vay tín dụng của nhà n−ớc, vốn của địa ph−ơng, nguồn vốn đóng góp của các đơn vị sản xuất, vốn tự có của các xí nghiệp, vốn vay và vốn ®Çu t− cña n−íc ngoµi do liªn doanh, liªn kÕt... Bé GTVT ®S tËn dông khai th¸c các nguồn vốn để tập trung xây dựng một số công trình về cầu, đ−ờng trọng ®iÓm, c¸c trôc ®−êng chÝnh. VÒ tæ chøc vËn t¶i Bé thµnh lËp Liªn hiÖp c¸c xÝ nghiÖp vËn t¶i «t« trùc thuéc Bé, s¶n xuÊt kinh doanh chuyªn ngµnh vËn t¶i ôtô. Liên hiệp các xí nghiệp vận tải ôtô đ−ợc tổ chức và sắp xếp lại các đơn vị trực thuộc theo tuyến và vùng lSnh thổ, đ−ợc chia ra thành 12 đơn vị vận tải ôtô vµ nhµ m¸y söa ch÷a trªn toµn quèc. Ngoµi lùc l−îng vËn t¶i quèc doanh cßn cã lùc l−îng vËn t¶i hîp t¸c xS c¶ n−íc cã chõng gÇn 3.000 hîp t¸c xS vËn t¶i. Hệ thống đ−ờng bộ đ−ợc đầu t− mỗi năm từ 6.500 tỷ đồng đến 7.800 tỷ đồng nên ngày càng đ−ợc cải thiện: Đ−ờng quốc lộ đ−ợc mở rộng và nâng cấp t¹o ®iÒu kiÖn giao l−u th«ng tho¸ng vµ nhanh chãng; c¸c tuyÕn ®−êng liªn tỉnh, huyện, đặc biệt là giao thông liên xS đS đ−ợc nhựa hoá và bê tông hoá. Số xS ch−a có đ−ờng ô tô đến xS chỉ còn rất ít. + VÒ giao th«ng ®−êng s¾t: N¨m 1976, bªn c¹nh hÖ thèng giao th«ng ®−êng s¾t ë phÝa B¾c ®−îc n©ng cÊp, tuyÕn ®−êng s¾t B¾c- Nam dµi h¬n 1.000 km ®S ®−îc nèi l¹i, c¶ n−íc cã mét hÖ thèng ®−êng s¾t liªn tôc nèi víi nhau do Tæng côc ®−êng s¾t trùc thuéc Bé GTVT qu¶n lý..

(69) 70 Năm 1989 Bộ GTVT và B−u điện đS ký quyết định thành lập 3 xí nghiệp Liªn hiÖp vËn t¶i ®−êng s¾t khu vùc I, II, III trùc thuéc Tæng côc ®−êng s¾t. Liên hiệp I quản lý các tuyến đ−ờng sắt phía Bắc đến Đồng Hới. Liên hiệp II qu¶n lý tõ §ång Híi tíi Diªu Tr×. Liªn hiÖp III qu¶n lý tõ Diªu tr× trë vµo. Năm 1990, Bộ GTVT lại quyết định chuyển Tổng cục đ−ờng sắt thành Liên hiệp đ−ờng sắt Việt Nam trực thuộc Bộ GTVT. Từ năm 2003 đến nay chuyển thµnh Tæng c«ng ty §−êng s¾t ViÖt Nam Ngµnh GTVT ®S cã nh÷ng ®Çu t− lín cho kh«i phôc vµ x©y dùng c¸c c¬ së vËt chÊt cña ngµnh ®−êng s¾t. V× vËy, hÖ thèng ®−êng s¾t ®S ®−îc nèi liÒn Bắc Nam. Tiến trình rút ngắn lịch trình chạy tàu đS đạt đ−ợc những thành tựu rất đáng khích lệ: Từ lịch trình Hà Nội - Thành phố Hồ Chí Minh là 48 giờ nay ®S rót xuèng cßn 29 giê. + VÒ giao th«ng ®−êng biÓn: Tiếp thu quan điểm đổi mới của Đảng, ngành đ−ờng biển đS đẩy mạnh quá trình đổi mới, tr−ớc hết là đổi mới t− duy kinh tế và cơ cấu tổ chức. Từ 1975 đến 1990 cơ cấu tổ chức của ngành vẫn là Tổng cục, Liên hiệp hàng hải Việt Nam trực thuộc Bộ GTVT. Các đơn vị sản xuất kinh doanh trong liên hiÖp vµ c¸c xÝ nghiÖp thµnh viªn do Liªn hiÖp hµng h¶i qu¶n lý, ®iÒu hµnh theo kÕ ho¹ch cña Bé GTVT. Liªn hiÖp Hµng H¶i ®−îc Bé uû quyÒn tham m−u gióp Bé thùc hiÖn mét sè nhiÖm vô qu¶n lý chuyªn ngµnh trong c¶ n−íc. §Ó kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i, yÕu kÐm vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn mµ Bé chính trị đS chỉ ra, ngành hàng hải đS đề ra kế hoạch thực hiện với các biện pháp đồng bộ để xây dựng, phát triển hệ thống cảng, đội tàu, dịch vụ hàng hải, tæ chøc mét c¸ch hîp lý viÖc qu¶n lý c¸c c¶ng biÓn, ph©n biÖt râ gi÷a qu¶n lý về mặt nhà n−ớc với hoạt động kinh doanh của các hSng vận tải biển, phát triển các đội tàu viễn d−ơng và cận hải. Năm 1995 chính phủ đS có quyết định 91/chÝnh phñ thµnh lËp Tæng c«ng ty hµng h¶i ViÖt Nam lµ mét trong 18 Tæng c«ng ty m¹nh cña nhµ n−íc. Tæng c«ng ty hµng h¶i qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp vËn t¶i biÓn lµ: Vosco, Vitranchart, Vinaship, Falcon, C«ng ty CP Hµng h¶i.

(70) 71 §«ng §«, C«ng ty vËn t¶i Thuû B¾c vµ Tæng c«ng ty Hµng h¶i cßn qu¶n lý mét sè c¶ng chÝnh nh− H¶i Phßng, Sµi Gßn, §µ N½ng, CÇn Th¬. Cßn l¹i c¸c cảng khác và các đơn vị sự nghiệp, doanh nghiệp công ích do Cục hàng hải qu¶n lý. Hoạt động vận tải đ−ờng thuỷ đS từ chỗ là con số không đS có sự phát triển v−ợt bậc với sự ra đời và phát triển của Tổng công ty Hàng hải Việt Nam, cña hµng lo¹t c¸c xÝ nghiÖp vËn t¶i biÓn cã tªn tuæi vµ th−¬ng hiÖu m¹nh nh− Vosco, Vitranchart… + VÒ giao th«ng vËn t¶i ®−êng s«ng: Cùng với sự đổi mới của cả n−ớc và toàn ngành GTVT, ngành đ−ờng s«ng còng cã sù chuyÓn biÕn râ rÖt trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña m×nh. §øng tr−ớc sự thay đổi to lớn của nền kinh tế vốn từ cơ chế quan liêu bao cấp chuyÓn sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, s¶n xuÊt kinh doanh theo c¬ chÕ thÞ tr−êng. VÒ tæ chøc cña ngµnh ®S tiÕn hµnh s¾p xÕp l¹i nh− sau: Thµnh lËp Côc ®−êng s«ng trùc thuéc Bé GTVT, Côc cã nhiÖm vô thay mặt Bộ để quản lý về nhà n−ớc chuyên ngành đ−ờng sông. D−ới Cục là các trạm hoa tiêu, kho quản lý đ−ờng sông cảng, các đơn vị sự nghiệp, công ích. PhÝa B¾c, Bé ®S thµnh lËp mét Tæng c«ng ty vËn t¶i ®−êng s«ng vµ phÝa Nam mét Tæng c«ng ty vËn t¶i ®−êng s«ng trùc thuéc Bé GTVT còng ®S ®−îc thµnh lËp. D−íi c¸c Tæng c«ng ty lµ c¸c CTCP vËn t¶i ®−êng s«ng chuyªn vÒ sản xuất kinh doanh vận tải đ−ờng sông cảng và sửa chữa, đóng mới các ph−ơng tiện thuỷ nội địa. Tổng công ty đ−ờng sông phía Bắc có 7 đơn vị vận tải sông, 5 cảng sông. Tổng công ty đ−ờng sông phía Nam có 9 đơn vị và 3 c«ng ty liªn doanh víi n−íc ngoµi. 2.1.2. §Æc ®iÓm cña c¸c DNNN trong ngµnh GTVT ViÖt Nam ¶nh h−ëng đến cổ phần hoá và sau cổ phần hoá. Các DNNN trong ngành giao thông vận tải một mặt có những đặc điểm chung của các DNNN trong nền kinh tế, mặt khác nó có những đặc điểm riêng.

(71) 72 do tính chất hoạt động kinh doanh của ngành chi phối. Những đặc điểm riêng đó sẽ tác động đến các doanh nghiệp cả trong và sau cổ phần hoá. *Những đặc điểm chung của các DNNN đ−ợc thể hiện trong các DNNN ngµnh giao th«ng vËn t¶i. Phần lớn các đặc điểm đó đ−ợc thể hiện ở những nội dung về tổ chức và quản lý cña c¸c DNNN. V× vËy, c¸c DNNN trong ngµnh giao th«ng vËn t¶i bªn c¹nh nh÷ng sù cÇn thiÕt kh¸ch quan ph¶i duy tr×, cßn cã nh÷ng khiÕm khuyÕt tõ m« h×nh kinh tÕ nhµ n−íc nh−: tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng hiÖu qu¶, tÝnh chủ động trong kinh doanh kém, quản lý còn gây nhiều lSng phí, tệ nạn tham nhũng…. Đó cũng là những lý do dẫn đến cần thiết phải cổ phần hoá các DNNN cña ngµnh. *Những đặc điểm riêng của các DNNN ngành giao thông vận tải. Phần lớn các đặc điểm này thể hiện ở tính hấp dẫn của các doanh nghiệp khi tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸. §ã lµ: - Tính đa dạng trong các hoạt động của ngành giao thông vận tải. T−ơng ứng với mỗi hoạt động đó, mức độ sinh lợi có khác nhau. Ngoài ra, trạng thái cụ thÓ cña tõng doanh nghiÖp ngµnh giao th«ng vËn t¶i (®−îc xem xÐt nh− nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ xS héi cña c¸c doanh nghiÖp nµy) nh− lµm ¨n cã lSi hay kh«ng cã lSi, tr¹ng th¸i tiÒn vèn, m¸y mãc thiÕt bÞ còng lµ nh÷ng nh©n tè t¸c động trực tiếp đến quá trình cổ phần hoá và sau cổ phần hoá các DNNN trong ngµnh giao th«ng vËn t¶i. Về tính đa dạng trong các hoạt động của ngành giao thông vận tải: Ngµnh giao th«ng vËn t¶i cã rÊt nhiÒu lo¹i h×nh vËn t¶i. §ã lµ: VËn t¶i ®−êng thuû, vËn t¶i ®−êng bé, vËn t¶i ®−êng s¾t vµ vËn t¶i hµng kh«ng. Trong mçi lo¹i h×nh vËn t¶i l¹i chia thµnh c¸c lo¹i h×nh cô thÓ, nh− vËn t¶i thuû cã vËn t¶i s«ng vµ vËn t¶i biÓn, trong vËn t¶i biÓn l¹i cã vËn t¶i viÔn d−¬ng vµ vËn t¶i biÓn trong n−íc… §èi víi vËn t¶i bé cã vËn t¶i néi tØnh, vËn t¶i liªn tØnh vµ vËn t¶i liªn vËn quèc tÕ..

(72) 73 Đối với mỗi loại hình vận tải chia theo đối t−ợng vận tải có vận tải hành khách và vận tải hàng hoá. Bên cạnh các hoạt động mang tính vận tải là các hoạt động phục vụ và bổ trợ. Đó là các hoạt động xây dựng các cơ sở vật chất cho ngµnh nh− c¸c c«ng ty x©y dùng vµ b¶o d−ìng ®−êng bé, c¸c liªn hiÖp x©y dùng vµ b¶o d−ìng ®−êng s¾t. C¸c doanh nghiÖp phôc vô nh− côm c¶ng đối với hàng không và vận tải thuỷ, các bến xe, nhà ga đối với vận tải bộ và vËn t¶i ®−êng s¾t…Trong mçi lo¹i h×nh vËn t¶i, bªn c¹nh c¸c nh©n tè néi t¹i của đặc điểm ngành còn có những nhân tố ngoại cảnh. Những nhân tố này cũng tác động đến hoạt động vận tải và theo đó cũng tác động trực tiếp đến qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ vµ sau cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN cña ngµnh. Tính đến 31/12/2005 cả n−ớc có 3.204 doanh nghiệp hoạt động chuyên ngành GTVT trong tổng số 62.908 doanh nghiệp, chiếm 5,1%, trong đó vận t¶i bé cã 1.755 doanh nghiÖp chiÕm 54,78% c¸c doanh nghiÖp GTVT, vËn t¶i thuû cã 438 doanh nghiÖp chiÕm 13,67%, vËn t¶i hµng kh«ng cã 4, c¸c ho¹t động phụ trợ cho vận tải 1.007 doanh nghiệp chiếm 31,14% [ 10, 89-90]. Xét theo lo¹i h×nh doanh nghiÖp cã c¸c DNNN, doanh nghiÖp ngoµi nhµ n−íc (t− nh©n, c«ng ty cæ phÇn, c¸c hîp t¸c xS vËn t¶i…). Nh÷ng thµnh tùu cña ngµnh GTVT trong những năm đổi mới có sự đóng góp to lớn và trực tiếp của các doanh nghiÖp trong ngµnh, tr−íc hÕt lµ c¸c DNNN. Tuy nhiªn, do thµnh lËp tràn lan, do tác động của cơ chế thị tr−ờng nhiều doanh nghiệp trong ngành GTVT hoạt động không hiệu quả, kể cả các doanh nghiệp nhà n−ớc. XÐt vÒ DNNN: C¸c DNNN trong ngµnh giao th«ng vËn t¶i ViÖt Nam cã qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn chung cïng víi ngµnh giao th«ng vËn t¶i c¶ n−íc. Nh÷ng n¨m tr−íc ®©y, ngµnh giao th«ng vËn t¶i cã hÖ thèng DNNN kh¸ hïng hËu, do ngµnh giao th«ng vËn t¶i qu¶n lý. ở cấp địa ph−ơng có các công ty vận tải đ−ờng bộ, đ−ờng sông, các công ty b¶o d−ìng ®−êng bé, c¸c c«ng ty c¬ khÝ vËn t¶i (c«ng ty trung tu «t«, c«ng ty sản xuất phụ tùng…). Trong những năm đổi mới một số doanh nghiệp của các địa ph−ơng đS đ−ợc cổ phần hoá. Tuy nhiên, hiện nay các doanh nghiệp.

(73) 74 nhµ n−íc cña ngµnh vÉn cßn sè l−îng kh¸ lín. VÝ dô: Hµ Néi cßn 86 DNNN, Thµnh phè Hå ChÝ Minh cã 73 DNNN, c¸c tØnh miÒn Trung vµ c¸c tØnh cßn l¹i cã 123 DNNN. Đối với Trung −ơng, tính đến tháng 12 năm 2005, tổng số doanh nghiệp thuộc BộGiao thông vận tải là 538, trong đó có 267 doanh nghiệp cổ phần, 135 doanh nghiệp độc lập, 84 doanh nghiệp hạch toán phụ thuộc, 52 doanh nghiÖp c«ng Ých. Cô thÓ: Có 4 Tổng công ty 91 với 202 doanh nghiệp, trong đó 97 doanh nghiệp cổ phần, 55 doanh nghiệp độc lập, 30 doanh nghiệp hạch toán phụ thuộc Tổng c«ng ty, 20 doanh nghiÖp c«ng Ých, riªng Tæng c«ng ty C«ng nghiªp tÇu thñy ViÖt Nam nay lµ TËp ®oµn C«ng nghiÖp tµu thñy ViÖt Nam (VINASHIN). Có 12 Tổng công ty 90 với 237 doanh nghiệp, trong đó 127 doanh nghiệp cổ phần, 56 doanh nghiệp độc lập, 54 doanh nghiệp hạch toán phụ thuộc Tổng c«ng ty. Doanh nghiÖp trùc thuéc Bé, c¸c Côc chuyªn ngµnh vµ c¸c tr−êng lµ 99 doanh nghiệp, trong đó có 43 doanh nghiệp cổ phần, 24 doanh nghiệp độc lập, 32 doanh nghiÖp c«ng Ých. Các DNNN trong ngành GTVT hoạt động chủ yếu trong các lĩnh vực nh−: Các hoạt động vận tải, bao gồm vận tải thuỷ (đ−ờng biển, đ−ờng sông), vËn t¶i ®−êng bé, ®−êng s¾t; X©y dùng nhµ m¸y vµ c¸c c«ng tr×nh c¬ b¶n cña ngµnh; §ãng tµu s«ng, biÓn; C¸c dÞch vô nh− t− vÊn vÒ c«ng tr×nh vµ tµi chÝnh, nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ, tuyÓn dông vµ xuÊt khÈu lao động, du lịch…Trong các hoạt động trên, các hoạt động về xây dựng nhà m¸y vµ c¸c c«ng tr×nh giao th«ng cã tíi 139 doanh nghiÖp, chiÕm 55,16% c¸c DNNN cña ngµnh; c¸c doanh nghiÖp lµm chøc n¨ng vËn t¶i cã 34 doanh nghiÖp, chiÕm 13,49%. Nh− vậy, các DNNN của ngành GTVT hoạt động ở hầu hết trong các lĩnh vực hoạt động của ngành. Tình trạng trên một mặt cho thấy tính đa dạng.

(74) 75 trong hoạt động của các DNNN trong ngành; mặt khác cũng cho thấy tính đặc thï cña c¸c DNNN theo c¸c vai trß vèn cã cña nã (víi t− c¸ch lµ doanh nghiÖp hoạt động trong các lĩnh vực then chốt, có vai trò chi phối đến nền kinh tế), biÓu hiÖn kh«ng ®Ëm nÐt. Nã võa lµm râ thªm tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cÇn ph¶i cæ phÇn ho¸ DNNN, võa t¹o nªn tÝnh da d¹ng trong cæ phÇn ho¸ vµ những vấn đề nảy sinh sau cổ phần hoá các DNNN của ngành. - T×nh tr¹ng c¸c DNNN cña ngµnh tr−íc khi cæ phÇn ho¸ nh×n chung ch−a t−¬ng xøng víi ®Çu t− cña ngµnh. B¸o c¸o vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh cña c¸c DNNN cho thấy: Bình quân vốn kinh doanh của mỗi DNNN là 16 tỷ đồng. Doanh thu từ hoạt động sản xuất kinh doanh của 252 DNNN tăng lên qua các năm (năm 1997 đạt 8.567 tỷ đồng, bình quân mỗi doanh nghiệp đạt 34 tỷ đồng. năm 2000 đạt 13.114 tỷ đồng, bình quân 52 tỷ đồng). Tuy nhiên, lSi tr−ớc thuế và sau thuế đạt thấp (năm 1997 đạt 186 tỷ lSi tr−ớc thuế, bình quân 738 triệu/doanh nghiệp; 114 tỷ lSi sau thuế, bình quân 452 triệu; năm 2000 đạt 201 tû lSi tr−íc thuÕ, 798 triÖu/doanh nghiÖp, 144 triÖu lSi sau thuÕ, b×nh qu©n 571 triÖu). Tuy nhiªn, c¸c DNNN ®ang ë trong t×nh tr¹ng xÊu. §ã lµ t×nh tr¹ng nî ®S v−ît qu¸ sè tµi s¶n hiÖn cã cña doanh nghiÖp. Tõ b¸o c¸o cña c¸c DNNN năm 2001, tài sản ròng của các doanh nghiệp âm 1.208 tỷ đồng, bình quân 4,8 tỷ đồng/doanh nghiệp. Trong số khoản nợ của doanh nghiệp, các khoản nợ ngân hàng chiếm khoảng 1/2 và tăng 2 lần từ năm 1997 đến năm 2000. - Hầu hết các doanh nghiệp thi công giao thông vận tải đều có tình hình tµi chÝnh xÊu, nî lín. §¸nh gi¸ vÒ nh÷ng v−íng m¾c trong qu¸ tr×nh CPH n¨m 2007, b¸o ViªtNamNet (13/12/2007) ®−a tin “c¸c TCT x©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng thuéc Bé Giao th«ng vËn t¶i lµ nhãm doanh nghiÖp cã sè nî qu¸ hạn lớn nhất, kéo dài nhất và nan giải đối với các ngân hàng th−ơng mại nhà n−íc, nh−: Ng©n hµng C«ng th−¬ng ViÖt Nam, Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn ViÖt Nam...Sè nî cña c¸c TCT nµy −íc tÝnh hiÖn nay lªn tíi trªn 12.300.

(75) 76 tỷ đồng, chủ yếu là nợ xấu, đS đ−ợc các ngân hàng th−ơng mại xử lý dự phòng rñi ro ®−a ra theo dâi ngo¹i b¶ng. - Ngµnh GTVT lµ ngµnh cã nhiÒu doanh nghiÖp cung cÊp dÞch vô vµ s¶n phÈm c«ng Ých ( hiÖn nay cã trªn 50 doanh nghiÖp), hoÆc cã tÝnh phôc vô xS hội nh−: đảm bảo hàng hải, quản lý cảng biển, cảng hàng không, quản lý các ®o¹n ®−êng s¾t, ®−êng bé, qu¶n lý bay, th«ng tin tÝn hiÖu ®−êng s¾t, ®−êng biÓn, ®−êng s«ng... -. Đây cũng là thực tế để thấy rõ sự cần thiết phải cổ phần hoá các DNNN và cũng đặt ra những vấn đề phức tạp khi thực hiện cổ phần hoá và xử lý các vấn đề hậu cổ phần hoá. 2.1.3. §¸nh gi¸ chung vÒ ¶nh h−ëng cña ngµnh giao th«ng vËn t¶i vµ c¸c DNNN trong ngành giao thông vận tải đến cổ phần hoá và sau cổ phần hoá. Qua nghiên cứu các đặc điểm của ngành giao thông vận tải và các DNNN trong ngµnh cã thÓ rót ra mét sè nhËn xÐt vÒ sù ¶nh h−ëng cña chóng đến cổ phần hoá và hậu cổ phần hoá các DNNN của ngành nh− sau: + Thứ nhất, đặc điểm về lịch sử hình thành, nhất là những đóng góp của các DNNN, của các thế hệ cán bộ công nhân của Ngành đòi hỏi mọi sự thay đổi về tổ chức và quản lý một mặt cần nâng cao vai trò chức năng của ngành trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất n−ớc, nâng cao hiệu quả hoạt động của ngành; mặt khác cần phải tôn trọng các yếu tố lịch sử, tr−ớc hết là đội ngò c¸n bé c«ng chøc ®S g¾n bã víi ngµnh trong nh÷ng n¨m b¶o vÖ tæ quèc, xây dựng đất n−ớc trong những năm của cơ chế kế hoạch hoá tập trung, với đời sống hết sức gian khổ. Cổ phần hoá cần l−u ý tới lợi ích của đội ngũ này. Sù l−u ý kh«ng chØ trong c¸c ph−¬ng ¸n cæ phÇn ho¸, mµ cßn ë nh÷ng gi¶i pháp đảm bảo lợi ích của họ sau cổ phần hoá. + Thø hai, giao th«ng vËn t¶i víi hÖ thèng ngµnh víi nhiÒu chøc n¨ng hoạt động trong nhiều lĩnh vực, trong đó có những lĩnh vực then chốt của nền kinh tÕ quèc d©n. V× vËy, cÇn lùa chän c¸c DNNN ë nh÷ng ngµnh, nh÷ng lÜnh.

(76) 77 vực cần thiết phải cổ phần hoá. Cần có những ph−ơng án cổ phần hoá… để Nhµ n−íc vÉn n¾m ®−îc vai trß ®iÒu phèi trong qu¶n lý ngµnh, nh−ng hiÖu qu¶ hoạt động của các DNNN vẫn không ngừng đ−ợc tăng lên. + Thø ba, c¸c DNNN trong ngµnh cã sè l−îng lín, bao gåm nhiÒu ngµnh với những tính chất hoạt động khác nhau. Có những DNNN có tính chất hoạt động kinh doanh cao, khả năng tạo lợi nhuận lớn, sức hấp dẫn của cổ phần hoá cao. Cũng có những doanh nghiệp hoạt động với tính chất phục vụ biểu hiện ®Ëm nÐt, kh¶ n¨ng t¹o lîi nhuËn thÊp, søc hÊp dÉn cña cæ phÇn ho¸ kÐm. Còng cã nh÷ng doanh nghiÖp cã qu¸ tr×nh tæ chøc vµ qu¶n lý tèt, t×nh tr¹ng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp tèt. Nh−ng còng cã doanh nghiÖp tæ chøc vµ qu¶n lý kh«ng tèt, t×nh tr¹ng tµi chÝnh kh«ng tèt. Thực trạng trên cũng đặt ra sức hấp dẫn và những vấn đề xử lý trong và sau cổ phần hoá khác nhau. Vì vậy, cần có sự phân định trạng thái của các doanh nghiệp theo sức hấp dẫn của cổ phần hoá, để có các ph−ơng án khác nhau khi cổ phần hoá và giải quyết các vấn đề sau cổ phần hoá một cách phù hợp. + Thø t−, trong hÖ thèng c¸c DNNN cña ngµnh giao th«ng vËn t¶i cã những doanh nghiệp có quy mô rất lớn, có nhiều đơn vị thành viên, có khối l−îng c¸n bé, c«ng nh©n lín nh− c¸c Tæng c«ng ty 91 (Tæng c«ng ty Hµng H¶i, Tæng c«ng ty c«ng nghiÖp tµu thuû, Tæng c«ng ty ®−êng s¾t ViÖt Nam ), c¸c Tæng c«ng ty 90. Nh−ng còng cã c¸c DNNN cã quy m« nhá h¬n, nh− mét sè c«ng ty nhá trùc thuéc Bé. V× vËy, víi c¸c Tæng c«ng ty lín cÇn tiÕn hµnh cổ phần hoá ở từng đơn vị thành viên… rút kinh nghiệm để mở rộng. 2.2. Thùc tr¹ng c¸c doanh nghiÖp ngµnh giao th«ng vËn t¶i ViÖt Nam trong vµ sau cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n−íc 2.2.1. Kh¸i qu¸t t×nh h×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN vµ c¸c DNNN trong trong ngµnh giao th«ng vËn t¶i ë ViÖt Nam nh÷ng n¨m qua. 2.2.1.1. Kh¸i qu¸t t×nh h×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ë ViÖt Nam. Cổ phần hoá các DNNN là một trong những nội dung quan trọng của đổi.

(77) 78 míi doanh nghiÖp nhµ n−íc ë ViÖt-Nam vµ lµ chñ tr−¬ng lín cña §¶ng vµ nhµ n−íc, ®−îc tiÕn hµnh thÝ ®iÓm n¨m 1992 vµ ®−îc thùc hiÖn më réng tõ n¨m 1996, triÓn khai m¹nh tõ n¨m 1998 vµ ®Èy nhanh h¬n vµo n¨m 2003 cã b−íc ph¸t triÓn m¹nh vµo n¨m 2004 vµ ®Èy nhanh h¬n vµo n¨m 2005 vµ nh÷ng n¨m tiÕp theo. Theo b¸o c¸o cña ChÝnh phñ vÒ t×nh h×nh thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ DNNN t¹i phiªn häp thø 43 cña Uû ban Th−êng vô Quèc héi ngµy 21/9/ 2006 vµ b¸o c¸o cña ChÝnh phñ tr×nh Quèc héi trong phiªn häp toµn thÓ ngµy 16/10/ 2006 vÒ kÕt qu¶ vµ ph−¬ng h−íng nhiÖm vô, gi¶i ph¸p cæ phÇn ho¸ DNNN 5 n¨m 2006- 2010 đS chỉ rõ: Tính đến 31 tháng 12 năm 2005 cả n−ớc đS CPH đ−ợc 2.935 DNNN. Trong đó, doanh nghiệp thuộc các ngành công nghiệp, giao th«ng, x©y dùng chiÕm 66%; ngµnh th−¬ng m¹i, dÞch vô chiÕm 27,6%; ngµnh n«ng, l©m, ng− nghiÖp chiÕm 6,4%. NÕu ph©n theo chñ së h÷u, doanh nghiÖp thuéc c¸c tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung −¬ng chiÕm 61,7%; thuéc c¸c Bé, ngµnh chiÕm 29%; thuéc c¸c tæng c«ng ty 91 chiÕm 9,3%. Ph©n theo quy m« vốn, doanh nghiệp có vốn nhà n−ớc d−ới 5 tỷ đồng chiếm 54%, từ 5- 10 tỷ đồng chiếm 23%; trên 10 tỷ chiếm 23% [59, tr 2]. Riêng giai đoạn ( 20012005), cả n−ớc đS cổ phần hoá đ−ợc 2.347 doanh nghiệp . XÐt theo qu¸ tr×nh cña cæ phÇn ho¸: Cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ®−îc ph©n thµnh 3 giai ®o¹n. Giai ®o¹n thÝ ®iÓm cæ phÇn ho¸ (5/1992 - 4/1996), giai đoạn này đ−ợc đánh dấu bằng Quyết định 202/CT ngày 8/6/1992 của Hội đồng Bộ tr−ởng về thí điểm chuyển 7 DNNN thành công ty cổ phần. Đó là Nhµ m¸y Xµ phßng ViÖt Nam (Bé c«ng nghiÖp), Nhµ m¸y diªm Thèng nhÊt (Bé c«ng nghiÖp), XÝ nghiÖp nguyªn vËt liÖu chÕ biÕn thøc ¨n gia sóc Hµ Néi (Bé c«ng nghiÖp), XÝ nghiÖp gç l¹ng Long B×nh (Bé N«ng nghiÖp), C«ng ty vËt t− tæng hîp H¶i H−ng (Bé Th−¬ng m¹i), XÝ nghiÖp dÖt da may Legamex (Thµnh phè Hå ChÝ Minh), XÝ nghiÖp s¶n xuÊt bao b× Hµ Néi (thµnh phè Hµ Nội). Tính đến tháng 5/1996, sau 5 năm thí điểm chỉ có 5 DNNN đ−ợc cổ phần hoá, nh−ng đó không phải là 7 DNNN đS đ−ợc chọn thí điểm..

(78) 79 Giai ®o¹n më réng cæ phÇn ho¸ (5/1996 - 6/1998): sau thÝ ®iÓm cæ phÇn hoá DNNN, Chính phủ đS ban hành Nghị định 28/CP ngày 7/5/1996 để tiến hµnh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN mét c¸ch më réng. Giai ®o¹n nµy ®−îc kÕt thóc khi Chính phủ ban hành Nghị định 44/1998/NĐ-CP. Tính từ khi mở rộng cổ phần hoá đến khi ban hành NĐ 44, cả n−ớc đS cổ phần hoá 25 DNNN theo kế hoạch kết quả trên không đạt. Giai ®o¹n thóc ®Èy nhanh cæ phÇn ho¸ (tõ 6/1998 - nay): Giai ®o¹n nµy ®−îc đánh dấu bằng việc ban hành Nghị định 44/1998/NĐ - CP, và ngày 16/11/2004 chính phủ ban hành Nghị định 187/2004/NĐ- CP về chuyển đổi công ty Nhà n−ớc thành CTCP, có hiệu lực thi hành từ ngày 10/12/2005 đS có tác động tốt thúc đẩy tiến trình CPH DNNN.. Tính đến hết tháng 12 năm 2004, sau 8 năm cả n−ớc đS cổ phÇn ho¸ ®−îc gÇn 2.900 DNNN, gÊp 96,7 lÇn c¸c DNNN cña 2 giai ®o¹n tr−íc đ−ợc cổ phần hoá tr−ớc đó, bình quân mỗi năm cổ phần hoá đ−ợc 362 doanh nghiÖp, riªng n¨m 2004 cæ phÇn ho¸ 753 doanh nghiÖp vµ n¨m 2005 cæ phÇn ho¸ ®−îc 693 doanh nghiÖp. Theo sè liÖu cña Vietnamnet, ngµy 7/10/2006 ®¨ng trong bài “Chính sách mới về Cổ phần hoá” thì tính đến 30/06/2006 cả n−ớc đS CPH ®−îc 3.365 doanh nghiÖp, bé phËn doanh nghiÖp. Biểu 2.1. Số l−ợng DNNN đã CPH- tính đến 31/06/2006 STT. N¨m. 1. Từ 1992 đến 1998. Sè l−îng DNNN ®−îc CPH 123. 2. 1999. 235. 3. 2000. 212. 4. 2001. 205. 5. 2002. 164. 6. 2003. 532. 7. 2004. 753. 8. 2005. 693. 9. 2006. 430. Ghi chó. (6 th¸ng ®Çu n¨m).

(79) 80 10. Tổng cộng đến 31/6/2006. 3.365. Nguồn: Ban Chỉ đạo Đổi mới và Phát triển doanh nghiệp TW, tháng 2/2005 và Vietnamnet, ngµy 07/10/2006 XÐt theo ngµnh kinh tÕ: C¸c ngµnh c«ng nghiÖp, x©y dùng vµ giao th«ng vËn t¶i cæ phÇn ho¸ ®−îc 1.469 doanh nghiÖp, chiÕm 65,5% c¸c DNNN ®−îc cæ phÇn ho¸; ngµnh dÞch vô cæ phÇn ho¸ 643 doanh nghiÖp, chiÕm 28,7%; c¸c ngµnh n«ng nghiÖp cæ phÇn ho¸ 130 doanh nghiÖp, chiÕm 5,8%. XÐt theo c¬ quan chñ qu¶n: C¸c tØnh vµ thµnh phè trùc thuéc Trung −¬ng cæ phÇn ho¸ ®−îc 1.473 doanh nghiÖp, chiÕm 65,7% c¸c DNNN ®−îc cæ phÇn ho¸; c¸c bé cæ phÇn ho¸ ®−îc 578 doanh nghiÖp, chiÕm 25,8%; c¸c tæng c«ng ty 91 cổ phần hoá 191 đơn vị thành viên, chiếm 8,5%. Những bộ và địa ph−ơng có nhiều DNNN cổ phần hoá là Thành phố Hồ ChÝ Minh cã 182 doanh nghiÖp, chiÕm 8,12%, Bé X©y dùng cã 163 doanh nghiÖp, chiÕm 7,27%, Hµ Néi cã 157 doanh nghiÖp, chiÕm 7,0%. NhiÒu c¬ quan chñ qu¶n cã nh÷ng cè g¾ng trong triÓn khai c¸c chñ tr−¬ng cæ phÇn ho¸ DNNN và ban hành các văn bản triển khai đề án sắp xếp, đổi mới các DNNN nh−: Bé X©y dùng, Bé C«ng nghiÖp, Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n, Tæng C«ng ty B−u chÝnh ViÔn th«ng, Tæng C«ng ty DÖt may Hµ Néi, Thµnh phè Hå ChÝ Minh, An Giang, H¶i D−¬ng… Tuy nhiên, xét tổng thể, việc thực hiện cổ phần hoá các DNNN mới đạt 79% kế hoạch. Tiến độ cổ phần hoá ở một số bộ, địa ph−ơng, tổng công ty còn rất chậm trễ nh−: Bộ Văn hoá và Thông tin đạt 15% kế hoạch, Bộ Khoa học và Công nghệ đạt 25%, Bộ thuỷ sản đạt 38%, Tổng Công ty Hàng không đạt 22%, Tổng Công ty Dầu khí đạt 25%, tỉnh Kiên Giang đạt 20%, tỉnh H−ng Yên đạt 29%, tỉnh Đồng Nai đạt 32%. XÐt theo quy m«: So víi hÖ thèng c¸c DNNN, c¸c DNNN ®S ®−îc cæ phần hoá đại bộ phận là các doanh nghiệp quy mô vừa và nhỏ. Trong số gần 3.000 doanh nghiÖp vµ bé phËn doanh nghiÖp ®−îc cæ phÇn ho¸, 1.327 doanh.

(80) 81 nghiệp có vốn d−ới 5 tỷ đồng, chiếm 41,46%; từ 5-10 tỷ đồng chiếm 23,0%. PhÇn lín c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc ®−îc cæ phÇn ho¸ tËp trung trong c¸c ngµnh thi c«ng, x©y l¾p, c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng, th−¬ng m¹i vµ dịch vụ do địa ph−ơng quản lý. Chỉ có 415 doanh nghiệp đ−ợc cổ phần hoá có số vốn trên 10 tỷ đồng, chiếm 18,5% DNNN và bộ phận DNNN chuyển thµnh c«ng ty cæ phÇn. Tiến trình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà n−ớc đến nay đS b−ớc sang năm thø 15, tuy nhiªn, c¬ cÊu së h÷u vèn trong c¸c DNNN sau cæ phÇn ho¸ vÉn không thay đổi bao nhiêu. Tổng số vốn của các DNNN đS cổ phần hoá là trên 20.000 nghìn tỷ đồng, chỉ chiếm 12% tổng vốn của các DNNN tr−ớc khi cổ phần ho¸. TÝnh b×nh qu©n chung, trong tæng sè vèn c¸c DNNN ®S cæ phÇn ho¸ Nhµ n−íc n¾m gi÷ 46,5%, c¸n bé c«ng nh©n viªn trong doanh nghiÖp n¾m gi÷ 38,1%, c¸c nhµ ®Çu t− bªn ngoµi doanh nghiÖp 15,4%. Cã 661 doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸, nhµ n−íc n¾m cæ phÇn chi phèi víi tû lÖ tõ 50% trë lªn, b»ng 29,5% tæng sè DNNN ®S cæ phÇn ho¸. Trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ thêi gian võa qua, nhµ n−íc lu«n gi÷ mét tû lÖ cæ phÇn cao trong c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn hãa (trung b×nh kho¶ng 30% trong giai ®o¹n 1998-2002). §Æc biÖt, tõ n¨m 2002, tû lÖ cæ phÇn hãa nhµ n−íc trong c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn hãa cã chiÒu h−íng t¨ng lªn. N¨m 2003, nhµ n−íc n¾m gi÷ 55,4% tæng cæ phÇn ph¸t hµnh bëi c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn hãa vµ tû lÖ nµy vÉn duy tr× ë møc cao trong n¨m 2004 (50%) [60- 163]. ViÖc nhµ n−íc duy tr× tû lÖ cæ phÇn ®a sè v« h×nh trung ®S t¹o ra mét sè khã kh¨n trong viÖc ®iÒu hµnh c«ng ty cña c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn hóa, đồng thời làm nảy sinh một số vấn đề pháp lý mới. Cụ thể là: cổ phần hóa vÉn ch−a t¹o ra ®−îc sù r¹ch rßi gi÷a quyÒn qu¶n lý nhµ n−íc vµ quyÒn chñ së hữu, vì nhà n−ớc vừa là ng−ời ban hành các quy định, vừa là cổ đông lớn. Khi sở hữu đa số cổ phần, những ng−ời đại diện vốn nhà n−ớc tại doanh nghiệp có quyền phủ quyết các quyết định quản lý và đầu t− quan trọng, và điều này có thể dẫn đến tr−ờng hợp can thiệp một cách duy ý chí vào hoạt động điều hành.

(81) 82 của doanh nghiệp. ở tầm vĩ mô, việc nhà n−ớc đóng vai trò kép - vừa là ng−ời chñ së h÷u c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc vµ c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn hãa, võa lµ c¬ quan hµnh ph¸p tèi cao - t¹o ra kh¶ n¨ng mét sè c¬ quan cña nhµ n−íc bÞ thao tóng. Một vấn đề khác là khả năng và nguồn lực của cơ quan quản lý vốn nhà n−íc rÊt h¹n chÕ trong khi c¬ quan nµy ph¶i gi¸m s¸t cïng lóc rÊt nhiÒu doanh nghiệp cổ phần hoá. Hệ quả là cho dù trở thành cổ đông lớn trong nhiều doanh nghiÖp th× nhµ n−íc còng kh«ng thÓ sö dông quyÒn ®iÒu hµnh vµ gi¸m s¸t mét cách đúng đắn. Điều này, cùng với việc ng−ời lao động th−ờng chỉ có tiếng nói yếu ớt, dẫn đến tình trạng Ban Giám đốc không bị giám sát và trong nhiều tr−êng hîp cã thÓ tù do lµm theo ý m×nh, v× vËy rÊt dÔ x¶y ra t×nh tr¹ng l¹m dụng quyền của tập thể để phục vụ lợi ích cá nhân. Theo báo cáo gần đây của Ban chỉ đạo đổi mới và Phát triển Doanh nghiÖp, hiÖn nay cã kho¶ng 30% doanh nghiÖp cæ phÇn hãa cã tû lÖ vèn nhµ n−íc chiÕm trªn 50%. Cã thÓ ®−a ra mét vµi vÝ dô ®iÓn h×nh nh− : Ph−¬ng ¸n CPH TCty Bia- R−îu- N−íc gi¶i kh¸t Sµi Gßn ®−îc Bé C«ng nghiÖp tr×nh Chính phủ phê duyệt với vốn điều lệ là 5.500 tỷ đồng thì phần vốn Nhà n−ớc n¾m tíi 80% lµ qu¸ lín vµ kh«ng cÇn thiÕt, cßn phÇn vèn b¸n cho CBNV vµ ra ngoài chỉ có 20%. Hay gần đây, theo hồ sơ bán đấu giá cổ phần lần đầu của Cty thuû ®iÖn Th¸c M¬ thuéc TËp ®oµn §iÖn lùc ViÖt nam ngµy 29/03/2007 có vốn điều lệ 700 tỷ đồng thì phần vốn Nhà n−ớc nắm giữ cũng tới 79,73%, bán ra bên ngoài 20%, còn phần bán −u đSi cho ng−ời lao động chỉ có 0,27%. Tỷ lệ này đang kìm hSm đà phát triển của nhiều doanh nghiệp nhà n−ớc sau cổ phÇn ho¸. CÇn nhËn thøc r»ng, së h÷u nhµ n−íc thÊp h¬n 51% kh«ng cã nghÜa nhµ n−ớc mất quyền kiểm soát doanh nghiệp, bởi nếu vẫn nắm vai trò cổ đông chi phối thì vẫn kiểm soát đ−ợc. Do đó, vấn đề đặt ra ở đây là chúng ta có thực sự cần thiết để một doanh nghiệp nào đó có hơn 51% vốn thuộc sở hữu của nhà.

(82) 83 n−ớc hay không. Và ngay cả trong tr−ờng hợp, việc chiếm giữ đa số đó là cần thiÕt, chóng ta còng cÇn mét lé tr×nh râ rµng h¬n vÒ c¬ cÊu vèn nhµ n−íc trong c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn hãa. CÇn nhËn thøc ®−îc r»ng, víi viÖc nhµ n−íc vÉn gi÷ tû lÖ 51% hoÆc h¬n n÷a ë doanh nghiÖp sau khi ®S cæ phÇn hãa, viÖc đ−a công nghệ và kỹ năng quản lý điều hành hiện đại, đặc biệt là quản trị rủi ro vµo nh÷ng doanh nghiÖp nµy sÏ cã kh¶ n¨ng gÆp nhiÒu khã kh¨n h¬n trong khi qu¸ tr×nh héi nhËp nÒn kinh tÕ quèc tÕ ®ang diÔn ra ngµy mét nhanh ë hÇu hÕt c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n. MÆt kh¸c, c¸c nhµ ®Çu t− bao giê còng cã t©m lý muèn n¾m gi÷ nhiÒu hơn ở những doanh nghiệp hoạt động tốt, và đó là nguyện vọng chính đáng. Nh− vËy t×nh tr¹ng tû lÖ së h÷u cña nhµ n−íc cao kh«ng thÓ kÐo dµi mSi ®−îc. Hơn nữa, nguyện vọng chính đáng này của các nhà đầu t− cũng tạo tiền đề cho việc đẩy mạnh xS hội hoá đầu t− và huy động mọi nguồn lực để phát triển thị tr−ờng vốn của đất n−ớc. Một đặc điểm nổi bật nữa của cổ phần hóa ở Việt Nam là có tính khép kÝn vµ néi bé cao. Lý do chñ yÕu cña hiÖn t−îng nµy cã thÓ lµ do ë ®©y cã sù bất cân xứng thông tin đáng kể giữa những nhà đầu t− bên trong và bên ngoài doanh nghiÖp vÒ gi¸ trÞ thùc vµ gi¸ trÞ t−¬ng lai cña doanh nghiÖp sÏ ®−îc cæ phần hoá. Khi thông tin không minh bạch hoặc không đầy đủ, đồng thời quyền lợi của các nhà đầu t− thiểu số không đ−ợc bảo vệ một cách thích đáng th× hÖ qu¶ lµ ®a sè c¸c nhµ ®Çu t− bªn ngoµi sÏ kh«ng chÊp nhËn rñi ro vµ kh«ng mua cæ phiÕu cña doanh nghiÖp. KÕt qu¶ lµ trong nhiÒu tr−êng hîp, cæ phiếu tập trung vào tay ban Giám đốc, họ hàng và ng−ời quen của họ, tức là nh÷ng ng−êi cã th«ng tin néi bé. Ngoµi ra, viÖc khèng chÕ tû lÖ cæ phÇn b¸n cho c¸c nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi cµng lµm cho cæ phÇn ho¸ néi bé trë nªn phæ biến hơn. Điều này giải thích tại sao ban Giám đốc của nhiều doanh nghiệp nhµ n−íc kh«ng muèn tiÕt lé th«ng tin ch©n thùc vÒ doanh nghiÖp cña m×nh. Mặt khác, hiện đang có một rào cản rất lớn đối với các nhà đầu t− chiến.

(83) 84 l−îc, lµ kh«ng ph¶i doanh nghiÖp nµo còng muèn cã nhµ ®Çu t− chiÕn l−îc tham gia. Bëi v× mét khi nhµ ®Çu t− chiÕn l−îc tham gia vµ cã tiÕng nãi trong các quyết định của doanh nghiệp thì quyền lực của những ng−ời điều hành hiện tại bị giảm đi rất nhiều và khả năng bị sa thải vì năng lực không đáp ứng ®−îc yªu cÇu c«ng viÖc lµ ®iÒu khã tr¸nh khái. Do đó, có thể nói, chính cổ phần hóa nội bộ là nguyên nhân của sự thất b¹i trong viÖc thu hót l−îng vèn v« cïng lín tõ nguån tiÕt kiÖm trong n−íc. Thêm vào đó, không có sự tham gia hiệu quả của các chủ sở hữu ở bên ngoài (đặc biệt là các cá nhân và tổ chức n−ớc ngoài), chất l−ợng quản trị doanh nghiÖp hËu cæ phÇn hãa sÏ rÊt khã ®−îc c¶i thiÖn. §¸ng chó ý, mét cuéc ®iÒu tra 261 doanh nghiÖp cæ phÇn hãa do ViÖn nghiªn cøu Qu¶n lý Kinh tÕ Trung −ơng (CIEM) thực hiện vào năm 2002 cho thấy, ban Giám đốc cũ đ−ợc duy trì trong gÇn 90% doanh nghiÖp nhµ n−íc trong thêi gian cæ phÇn hãa, vµ trong h¬n 80% doanh nghiÖp nhµ n−íc sau khi cæ phÇn hãa [60-168]. N¨m 2004, theo tinh thÇn NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø chÝn Ban chÊp hành Trung −ơng Đảng khoá IX, diện các DNNN đ−ợc mở rộng. Nghị định 187/2004/NĐ- CP của Chính phủ về chuyển đổi công ty Nhà n−ớc thành CTCP, có hiệu lực từ ngày 10/12/2004 đS có tác động tốt thúc đẩy tiến trình CPH DNNN. Mét sè tæng c«ng ty nhµ n−íc vµ DNNN cã quy m« lín nh− Ng©n hµng Ngo¹i th−¬ng ViÖt Nam, Ng©n hµng Ph¸t triÓn nhµ §ång b»ng s«ng Cöu Long, Tæng C«ng ty §iÖn tö vµ Tin häc, Tæng C«ng ty XuÊt nhËp khÈu vµ X©y dùng ViÖt Nam, Tæng C«ng ty Th−¬ng m¹i vµ X©y dùng sÏ trong diÖn thÝ ®iÓm cæ phÇn ho¸. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ viÖc triÓn khai nhiÖm vô này gặp rất nhiều khó khăn, vì v−ớng về cơ chế chính sách. Vì vậy, đến tháng 3/2006 nhiệm vụ này mới dừng lại ở mức độ xây dựng các đề án triển khai cổ phần hoá để trình các cơ quan có thẩm quyền quyết định. Xét theo quá trình của cổ phần hoá các DNNN: tiến độ cổ phần hoá từ triển khai thí điểm sang triển khai đại trà; từ việc thực hiện chậm chạp ở 5 năm.

(84) 85 ®Çu mçi n¨m thùc hiÖn vµi tr¨m doanh nghiÖp vµ ®−îc ®Èy m¹nh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Sau hơn 15 năm tiến hành cổ phần hoá , qua phân tích ở những mức độ kh¸c nhau cã thÓ nhËn thÊy: * KÕt qu¶ thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu c¬ b¶n cña CPH DNNN, cô thÓ lµ: - Sè l−îng doanh nghiÖp CPH t¨ng m¹nh, chiÕm kho¶ng 24% tæng sè DN khi ch−a tiến hành sắp xếp lại: tính đến 31/6/2006 cả n−ớc đS CPH đ−ợc 3.365 doanh nghiệp, bộ phận doanh nghiệp, trong đó chỉ tính riêng năm 2005 thực hiện cơ chế CPH theo Nghị định 187/2004/NĐ-CP đS có 967 đơn vị đ−ợc phê duyÖt ph−¬ng ¸n CPH. - Về mục tiêu huy động vốn phát triển sản xuất kinh doanh.: Qua việc thùc hiªn cæ phÇn ho¸, kh«ng nh÷ng vèn cña Nhµ n−íc t¹i doanh nghiÖp ®−îc đánh giá lại chính xác hơn và Nhà n−ớc thu về đ−ợc một phần vốn để thực hiện những mục tiêu đầu t− khác, mà quan trọng hơn là huy động thêm đ−ợc vốn của ng−ời lao động trong doanh nghiệp, các thể nhân và pháp nhân ngoài doanh nghiệp để đầu t− nhằm đổi mới công nghệ, mở rộng sản xuất kinh doanh. Thông qua CPH đS huy động đ−ợc trên 22.000 tỷ đồng. Việc tiến hành cổ phần hoá các doanh nghiệp nhà n−ớc tạo tiền đề cho sự hình thành và phát triển thị tr−ờng chứng khoán. Sự ra đời và phát triển thị tr−ờng chứng khoán, mét mÆt trë thµnh trî lùc h÷u hiÖu cho viÖc cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc; mÆt kh¸c sù h×nh thµnh c¸c c«ng ty cæ phÇn b»ng con ®−êng cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc l¹i gãp phÇn t¹o thªm hµng ho¸ cho thÞ tr−êng chøng kho¸n ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh h¬n. Trong mÊy n¨m gÇn ®©y, nhê cã thị tr−ờng chứng khoán mà việc điều chỉnh mệnh giá cổ phần; quy định số l−ợng cổ phần tối thiểu phải đấu giá công khai; xoá bỏ cơ chế bán cổ phần theo mệnh giá chuyển sang ph−ơng thức bán đấu giá cổ phần lần đầu tại các tổ chức trung gian tài chính (đặc biệt tại 2 trung tâm giao dịch chứng khoán) đS gãp phÇn n©ng cao tÝnh c«ng khai, minh b¹ch trong qu¸ tr×nh CPH DNNN,.

(85) 86 kh¾c phôc c¬ b¶n t×nh tr¹ng CPH khÐp kÝn trong néi bé doanh nghiÖp, g¾n CPH với việc phát triển thị tr−ờng chứng khoán, giảm áp lực cho công tác định giá, giảm tổn thất cho Nhà n−ớc. Thông qua đấu giá, hầu hết các doanh nghiệp đều bán đ−ợc cổ phần cao hơn mệnh giá. Với việc bán cổ phần ra bên ngoài, doanh nghiệp CPH đS chủ động lựa chọn đ−ợc nhà đầu t− chiến l−ợc cho mình và tạo điều kiện để các nhà đầu t− chiến l−ợc tham gia góp vốn quản lý doanh nghiÖp. - Doanh nghiÖp CPH cã quy m« ngµy cµng lín h¬n tr−íc ®©y: Trong sè 967 đơn vị đS đ−ợc phê duyệt ph−ơng án CPH trong năm 2005 có tới 310 đơn vị có số vốn trên 10 tỷ đồng (chiếm 32%), trong đó có gần 10 doanh nghiệp có vốn nhà n−ớc trên 300 tỷ đồng. Việc đẩy mạnh CPH doanh nghiệp có quy mô lín, hiÖu qu¶ cao g¾n liÒn víi viÖc thùc hiÖn niªm yÕt, ®¨ng ký giao dÞch t¹i Trung t©m chøng kho¸n Thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ Trung t©m giao dÞch chứng khoán Hà Nội đS tạo đà cho thị tr−ờng chứng khoán phát triển. Tính đến nay tổng số doanh nghiệp đS niêm yết, đăng ký giao dịch tại các trung tâm giao dịch chứng khoán là 57, trong đó có tới 49 doanh nghiệp đ−ợc hình thµnh tõ qu¸ tr×nh CPH DNNN víi tæng sè vèn ®iÒu lÖ ®¨ng ký giao dÞch, niêm yết trên 9.100 tỷ đồng. BiÓu 2.2 Quy m« vèn c¸c DNNN cæ phÇn ho¸ ë ViÖt Nam . Quy m« vèn nhµ n−íc D−ới 5 tỷ đồng. Sè l−îng DNCPH (Tính đến 31/12/2004) 1.327. Tû lÖ (%). §Æc ®iÓm. 59,2. TËp trung ë c¸c ngµnh thi c«ng x©y l¾p, c«ng nghiÑp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng, th−¬ng m¹i dÞch vô, chÕ biến nông phẩm do các địa ph−¬ng qu¶n lý. Tù 5 – 10 tỷ đồng 500 22,3 Trên 10 tỷ đồng 415 18,5 Nguồn : Ban Chỉ đạo Đổi mới và Phát triển doanh nghiệp TW, tháng 2/2005.

(86) 87 - Về mục tiêu đổi mới cơ chế quản lý, nâng cao hiệu quả kinh doanh: Sau cæ phÇn ho¸, c¸c chñ thÓ së h÷u cô thÓ vÒ vèn vµ tµi s¶n cña c¸c doanh nghiÖp (công ty cổ phần) đS đ−ợc xác định. Cơ chế chủ quản đối với các doanh nghiệp này về cơ bản đS đ−ợc xoá bỏ, quyền chủ động và tính tự chịu trách nhiệm đ−ợc nâng cao, cơ chế hoạt động linh hoạt và thích ứng hơn với điều kiện của thị tr−ờng. Công tác quản trị đối với doanh nghiệp có nhiều đổi mới vì vậy hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh sẽ ngày càng cao hơn. Qua số liệu điều tra 850 doanh nghiệp cổ phần hoá đS hoạt động trên 1 năm cho thấy: vốn điều lệ b×nh qu©n t¨ng 44%; doanh thu t¨ng 23%; lîi nhuËn t¨ng 139,76%; nép ng©n sách tăng 24,9%; thu nhập ng−ời lao động tăng 12%; cổ tức đạt 17,11%. - Quyền lợi của ng−ời lao động trong doanh nghiệp CPH đ−ợc đảm bảo: Cán bộ công nhân viên trong đơn vị cổ phần đ−ợc mua cổ phần −u đSi giảm giá 40% so với giá đấu bình quân thành công. Trong số 967 đơn vị CPH, theo ph−ơng án đS đ−ợc duyệt thì ng−ời lao động đ−ợc mua −u đSi giảm giá tới 260 triệu cổ phần. Lao động dôi d− ở các đơn vị cổ phần đ−ợc h−ởng chính sách trợ cấp theo quy định tại Nghị định số 41/2002/NĐ - CP, đ−ợc hỗ trợ đào tạo nghÒ míi cho phï hîp víi yªu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh. Riªng n¨m 2005 cã trên 85.500 lao động dôi d− do sắp xếp lại đ−ợc h−ởng chính sách này, bình quân mỗi lao động dôi d− đ−ợc hỗ trợ 32 triệu đồng/ng−ời. Nhờ có chính sách hợp lý quyền lợi của ng−ời lao động đ−ợc đảm bảo, góp phần quyết định trong việc đẩy nhanh tiến trình CPH, ổn định xS hội. Với những kết quả đạt đ−ợc, chứng tỏ t− duy cải cách DNNN đS có sự chuyển biến, sự quyết tâm đẩy nhanh tiến độ cổ phần hoá DNNN đS tăng lên. Tuy đại bộ phận các doanh nghiệp sau cổ phần hoá hoạt động có hiệu quả hơn, sản xuất kinh doanh có sự tăng tr−ởng, vốn điều lệ và nộp ngân sách tăng, đảm bảo đ−ợc việc làm cho bộ phận lao động hiện có của doanh nghiệp và có thu hút thêm lao động ở một số doanh nghiệp, thu nhập của các cổ đông và ng−ời lao động tăng..

(87) 88 * Nh÷ng tån t¹i, khuyÕt tËt, bÊt cËp cña CPH DNNN, cô thÓ lµ:: - Tiến độ cổ phần hoá diễn ra chậm trễ. Gần nh− ch−a có năm nào kế hoạch cổ phần hoá đ−ợc hoàn thành theo đúng đề án sắp xếp lại doanh nghiệp nhà n−ờc đS đ−ợc Thủ t−ớng Chính phủ phê duyệt. Đối t−ợng CPH còn hạn chế ch−a đáp ứng yêu cầu tiếp tục đổi mới, đẩy mạnh công tác CPH theo Nghị quyết Trung −¬ng 9 kho¸ IX. VÉn cßn hiÖn t−îng c¸c tæng c«ng ty nhµ n−íc, c«ng ty nhµ n−íc mµ theo tiªu chÝ ph©n lo¹i kh«ng thuéc diÖn Nhµ n−íc cÇn n¾m gi÷ 100% vốn chuyển sang hoạt động theo mô hình công ty mẹ - công ty con, công ty TNHH nhà n−ớc một thành viên để tránh CPH. - Số l−ợng các đơn vị đ−ợc cổ phần hoá tuy lớn, nh−ng phần nhiều là các doanh nghiÖp cã quy m« nhá v× vËy tû träng phÇn vèn Nhµ n−íc ®−îc chuyÓn sang h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn kh«ng cao. Chóng ta ®S CPH vµ s¾p xÕp l¹i ®−îc kh¸ nhiÒu doanh nghiÖp nh−ng xÐt vÒ chØ tiªu vèn nhµ n−íc ®S CPH th× vÉn ch−a tíi 10%. H¬n n÷a trong sè c¸c DNNN CPH cã tíi 29% sè doanh nghiệp ở đó Nhà n−ớc vẫn giữ l−ợng cổ phần chi phối (trên 51%). Thực chất míi chØ cã kho¶ng 8% vèn kinh doanh cña c¸c DNNN ®S CPH thuéc vÒ chñ sở hữu khác - chủ yếu ng−ời lao động trong các DN này. Con số này quá ít thể hiÖn tiÕn tr×nh CPH diÔn ra cßn chËm ch¹p, v× CPH chØ tiªu chñ yÕu nhÊt lµ CPH vèn kinh doanh. - VÒ vai trß cña Nhµ n−íc, hiÖn nay c¸c doanh nghiÖp ®S ®−îc CPH th× Nhµ n−íc ®ang cßn n¾m kh¸ nhiÒu vèn thÓ hiÖn sù chi phèi, ¶nh h−ëng cña Nhà n−ớc vẫn ở mức độ lớn. Điều này dẫn đến trong nhiều doanh nghiệp ch−a thấy có những thay đổi về tổ chức và quản lý hoạt động kinh doanh theo mô h×nh míi cña CTCP thùc sù. C¸c doanh nghiÖp ch−a cã hay rÊt thiÕu c¸c cæ đông chiến l−ợc, có quyền lực mạnh. Việc Nhà n−ớc còn nắm giữ các cổ phần chi phèi trong nhiÒu doanh nghiÖp thÓ hiÖn Nhµ n−íc cßn ®Çu t− dµn tr¶i trªn nhiều lĩnh vực và phạm vi hoạt động kinh doanh. - Chính sách hỗ trợ lao động dôi d− theo Nghị định 41 đS thúc đẩy nhanh.

(88) 89 tiÕn tr×nh CPH nh−ng kÓ tõ sau khi hÕt nguån hç trî, kÕt thóc ngµy 31/12/2005, tốc độ CPH đS bị chững lại. Cơ chế hỗ trợ theo Nghị định 41 ch−a thống nhất với quy định của Bộ Luật lao động và Luật Ngân sách nên gây khó kh¨n vÒ nguån. Đây là những vấn đề nằm ngoài khả năng của doanh nghiệp. Do vậy, nếu nhà n−ớc không giải quyết triệt để các vấn đề này không đẩy nhanh đ−ợc tiến tr×nh CPH. Nh÷ng tån t¹i, bÊt cËp ®−îc nªu ë trªn b¾t nguån tõ nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu sau ®©y: - Thø nhÊt, nhËn thøc vÒ cæ phÇn ho¸ cßn nh÷ng v−íng m¾c. Mét sè lo ng¹i sù “chÖch h−íng xS héi chñ nghÜa”, v× cho r»ng: nÕu thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ sÏ thu hÑp ph¹m vi cña c¸c DNNN, kinh tÕ nhµ n−íc suy yếu đi, vai trò điều tiết theo định h−ớng xS hội chủ nghĩa sẽ bị giảm sút, các thành phần kinh tế khác sẽ lấn át. Ng−ời lao động trong DNNN lại lo sợ sự x¸o trén cã thÓ x¶y ra khi cæ phÇn ho¸, viÖc lµm thu nhËp bÞ ¶nh h−ëng xÊu. Cán bộ lSnh đạo DNNN e ngại vì sợ mất quyền lợi liên quan đến c−ơng vị ®ang n¾m gi÷. C¸n bé cÊp trªn doanh nghiÖp e ng¹i mÊt ®i quyÒn lùc víi DNNN và các lợi ích cá nhân gắn với DNNN trực thuộc. Những vấn đề trên dẫn đến những thái độ thờ ơ với cổ phần hoá, thậm chí chạy trốn cổ phần hoá b»ng nhiÒu c¸ch kh¸c nhau. VÝ dô: s¸t nhËp vµo DNNN kh¸c khi doanh nghiÖp n»m trong danh s¸ch ph¶i cæ phÇn ho¸. - Thø hai, cßn cã nh÷ng v−íng m¾c vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch cæ phÇn ho¸. Trong 15 n¨m triÓn khai cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN cã nhiÒu v¨n b¶n ®−îc ban hành. Từ Chỉ thị 202/TTg năm 1992, Nghị định 28/CP năm 1996, Nghị định 44/CP năm 1998, Nghị định41/2002/NĐ-CP, Nghị định 155/2004/NĐ-CP, Nghị định 170/2004/NĐ-CP đến Nghị định 187/2004/NĐ-CP, Nghị định 199/2004/NĐ-CP, Nghị định 200/2004/NĐ-CP... cơ chế chính sách về cổ phần.

(89) 90 ho¸ ®S ®−îc hoµn thiÖn, bæ sung theo h−íng t¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn râ rµng vµ th«ng tho¸ng h¬n cho c¸c DNNN tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸. Tuy nhiªn, thùc hiÖn c¸c v¨n b¶n trªn trong thùc tÕ vÉn cßn nh÷ng v−íng m¾c ch−a hoµn toµn ®−îc tháo gỡ. Ví dụ chính sách về cổ đông chiến l−ợc còn sự cách biệt giữa nhà đầu t− trong n−ớc và n−ớc ngoài, ch−a tạo điều kiện để thu hút và gắn kết giữa hoạt động đầu t− của nhà đầu t− chiến l−ợc với sự phát triển của doanh nghiệp CPH. C¬ chÕ b¸n cæ phÇn cßn ch−a phï hîp víi c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn cã quy mô lớn nh− các nhà máy xi măng, các nhà máy điện… Ch−a có quy định cho phép các nhà đầu t− chiến l−ợc đ−ợc quyền mua lô lớn đối với số cổ phần bán ra tại một CTCP để đ−ợc tham gia quản lý, điều hành doanh nghiệp sau khi CPH. Ch−a cã c¬ chÕ gi¸m s¸t vµ t¹o sù g¾n kÕt gi÷a tr¸ch nhiÖm vµ quyền lợi của các tổ chức trung gian với kết quả bán đấu giá cổ phần. Một số tổ chức trung gian định giá doanh nghiệp CPH ch−a sát và phù hợp với thực tế dẫn tới các Ban chỉ đạo CPH doanh nghiệp phải yêu cầu giải trình, chỉnh sửa nhiÒu lÇn lµm thêi gian CPH kÐo dµi. Sù v−íng m¾c vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch xuÊt hiÖn ngay tõ khi cæ phÇn ho¸ vµ ®S tõng b−íc ®−îc kh¾c phôc. Nh−ng, hiÖn nay sù v−íng m¾c vÒ c¬ chÕ chÝnh sách vẫn còn hiện hữu khá rõ khi cổ phần hoá các tổng công ty lớn - đối t−ợng sÏ triÓn khai m¹nh trong nh÷ng n¨m tíi. -. Thứ ba, Việc xác định giá trị doanh nghiệp vẫn còn nhiều bất cập dẫn. đến tính toán không chính xác, tình trạng CPH khép kín những năm trức đây cũng để lại những hậu quả không nhỏ sau CPH. Điều này bộc lộ rất rõ trong việc xác định giá trị quyền sử dụng đất vào doanh nghiệp CPH ch−a có h−ớng dẫn cụ thể trong các văn bản h−ớng dẫn thi hành Luật đất đai, đặc biệt là mức giá áp dụng, trình tự thủ tục… Thực tế hầu nh− các đơn vị đều lựa chọn hình thức thuê đất, không lựa chọn hình thức giao đất vì giá thuê đất do các địa ph−¬ng ban hµnh cßn ch−a s¸t víi gi¸ thÞ tr−êng hoÆc ch−a ®−îc ®iÒu chØnh kịp thời với sự biến động trên thị tr−ờng; nếu thực hiện giao đất thì phải tính.

(90) 91 giá trị quyền sử dụng đất vào giá trị doanh nghiệp, tăng quy mô vốn Nhà n−ớc tại đơn vị CPH quá lớn ảnh h−ởng đến hiệu quả sản xuất kinh doanh của các doanh nghiÖp sau CPH vµ kh«ng hÊp dÉn nhµ ®Çu t−. Trªn thùc tÕ, viÖc x¸c định ch−a chính xác trong định giá doanh nghiệp không chỉ có nguyên nhân từ việc quy định không rõ ràng về tính giá trị quyền sử dụng đất mà còn biểu hiện ở quy định về vai trò, chức trách của Hội đồng định giá và ph−ơng thức phát hành cổ phiếu. Hội đồng định giá đ−ợc tổ chức từ cán bộ của nhiều cơ quan, nên không có tính chuyên nghiệp, do vậy tính chính xác của định giá còng kh«ng cao. H¬n n÷a, sè cæ phÇn b¸n ra ngoµi qu¸ Ýt vµ kh«ng b¾t buéc bán đấu giá nên giá trị thực của doanh nghiệp cũng không xác định đ−ợc. Có rất nhiều ví dụ về việc không định giá đất hoặc định giá quá thấp làm thiệt hại tài sản nhà n−ớc trong quá trình CPH nh− định giá Khách sạn Phú Gia; ví dụ vÒ c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ khÐp kÝn lµm gi¶m t¸c dông cña cæ phÇn ho¸ nh− tr−ờng hợp Công ty nh−ạ Bình Minh vốn điều lệ 107,18 tỷ đồng, cổ phần nhµ n−íc n¾m gi÷ 64,6%; C«ng ty bia Thanh Ho¸, cæ phÇn nhµ n−íc n¾m gi÷ 83,3%, C«ng ty Pin ¾c quy miÒn Nam cổ phần Nhà nước nắm giữ lªn tíi 90,15%, Công ty Bóng đèn phích n−ớc Rạng Đông 91,91%. - Thø t−, cã nh÷ng v−íng m¾c trong triÓn khai thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN. Cæ phÇn ho¸ lµ nhiÖm vô quan träng cña c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc, nh−ng trªn thùc tÕ c«ng t¸c nµy vÉn do c¸c c¸n bé kiªm nhiÖm thùc hiện, mặc dù có thành lập Ban chỉ đạo cổ phần hoá. Tính chuyên môn hoá thấp trong quản lý nhà n−ớc đS dẫn đến việc đôn đốc kiểm tra và trợ giúp các doanh nghiÖp trong cæ phÇn ho¸ kÐm hiÖu qu¶. VÒ phÝa c¸c doanh nghiÖp, cïng mét lóc ph¶i lo 2 viÖc lín: duy tr× s¶n xuất kinh doanh diễn ra bình th−ờng, thực hiện các công việc liên quan đến cổ phÇn ho¸. V× vËy, c¸c c«ng viÖc triÓn khai khã diÔn ra víi kÕt qu¶ tèt ®−îc. Ngoµi ra, c¸c c«ng viÖc cña tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ hÕt søc phøc t¹p do c¸c thñ.

(91) 92 tục phiền hà cũng làm chậm tiến độ cổ phần hoá. Nh÷ng tån t¹i vµ nguyªn nh©n trªn trong cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN kh«ng ph¶i míi n¶y sinh mµ xuÊt hiÖn tõ nhiÒu n¨m tr−íc, nh−ng ch−a ®−îc gi¶i quyết kịp thời. Sự chậm trễ trong giải quyết những vấn đề đó đS tạo ảnh h−ởng dây chuyền trong quá trình cổ phần hoá các DNNN nói riêng và đổi mới, phát triÓn c¸c DNNN nãi chung. 2.2.1.2. Kh¸i qu¸t t×nh h×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN trong ngµnh giao th«ng vËn t¶i. - Giai ®o¹n thùc hiÖn thÝ ®iÓm cæ phÇn ho¸ DNNN (5/1992-4/1996) C¸c DNNN trong ngµnh giao th«ng vËn t¶i, ban ®Çu kh«ng n»m trong sè các DNNN đ−ợc Chủ tịch Hội đồng Bộ tr−ởng (nay là Thủ t−ớng Chính phủ) lựa chọn theo Quyết định 203 CT ngày 8/6/1992 để chỉ đạo thí điểm chuyển thành công ty cổ phần. Nh−ng, ngành giao thông vận tải là 1 trong 5 đơn vị có DNNN ®Çu tiªn ®−îc cæ phÇn ho¸ sau 3 n¨m thùc hiÖn - C«ng ty §¹i lý Liªn hiệp vận chuyển. Đây là Công ty kinh doanh có lSi khá cao, hoạt động trong lÜnh vùc dÞch vô cña ngµnh giao th«ng, cã trô së t¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh. ViÖc triÓn khai cæ phÇn ho¸ ®−îc tiÕn hµnh theo c¸c b−íc sau: Thành lập Hội đồng cổ phần hoá và xây dựng đề án chi tiết để chuyển sang c«ng ty cæ phÇn. Hoạt động của Hội đồng cổ phần hoá sau khi xây dựng đề án: Phổ biến kÕ ho¹ch cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp; yªu cÇu c¸n bé, c«ng nh©n viªn trong công ty và trong ngành đăng ký mua cổ phần lần 1 để sơ bộ xác định tính khả thi của đề án. Sau khi hoµn tÊt c¸c c«ng viÖc cã tÝnh thÝ ®iÓm, c«ng ty dù kiÕn ph¸t hành các đợt cổ phiếu mới để bán cho các công ty khác hoặc cho cá nhân n−ớc ngoài để huy động thêm vốn. Việc xác định giá trị tài sản của công ty do Bé tµi chÝnh, Bé giao th«ng vµ C«ng ty kiÓm to¸n ViÖt Nam thùc hiÖn, víi trÞ giá là 6.257,5 triệu đồng Việt Nam. Công ty đS phát hành cổ phiếu loại có ghi tên và chuyển nh−ợng đ−ợc, trị giá 200 ngàn đồng/cổ phiếu. Hội đồng quy.

(92) 93 định, cổ phần nhà n−ớc nắm giữ chiếm 20% tổng số cổ phần; bán cho cán bộ c«ng nh©n viªn trong doanh nghiÖp lµ 40%, b¸n cho c¸c c¸ nh©n ngoµi doanh nghiÖp lµ 40%. Giíi h¹n tèi thiÓu cho mét c¸ nh©n lµ 10 cæ phÇn (t−¬ng ®−¬ng 2 triệu đồng), giới hạn tối đa là 5% tổng cổ phần phát hành cho cá nhân (t−ơng đ−ơng 25 triệu đồng). Cổ phần đ−ợc bán theo thứ tự −u tiên: cán bộ c«ng nh©n viªn trong c«ng ty; c¸n bé c«ng nh©n viªn c«ng ty Gemartrans (c«ng ty cã vay vèn); c¸n bé c«ng nh©n viªn V¨n phßng Tæng côc Hµng h¶i vµ Tæng c«ng ty ph¸t triÓn hµng h¶i; c¸n bé c«ng nh©n viªn trong ngµnh giao th«ng vËn t¶i. Kết quả: Đợt đăng ký mua cổ phần lần 1 khá đông, Công ty đS bán đ−ợc 80% tổng số cổ phần. Tuy nhiên, số cổ phiếu còn lại đợt đăng lý lần 2 kéo dài gần 2 tháng mới bán hết. Số cổ phiếu nắm giữ của các thành viên có thay đổi so víi dù kiÕn, trong tæng sè 31.038 cæ phÇn, nhµ n−íc n¾m gi÷ 18,0% (dù kiÕn 20%), cán bộ công nhân viên trong Công ty là 33,1% (thấp hơn quy định 40%), ng−ời ngoài công ty 48,9% (cao hơn quy định - 40%). Tháng 7 năm 1993, Công ty có quyết định chuyển sang Công ty cổ phần. Nh− vËy, viÖc thÝ ®iÓm cæ phÇn ho¸ cña ngµnh Giao th«ng vËn t¶i diÔn ra khá suôn sẻ. Kết quả đó có thể đ−ợc đánh giá do các nguyên nhân chủ yếu sau: + Tr−ớc hết, nguyên nhân ở việc lựa chọn doanh nghiệp nhà n−ớc làm đơn vÞ thÝ ®iÓm cæ phÇn ho¸. Nh− trªn ®S tr×nh bµy, C«ng ty §¹i lý Liªn hiÖp vËn chuyÓn lµ C«ng ty kinh doanh cã lSi kh¸ cao. V× vËy, tÝnh hÊp dÉn trong cæ phần hoá lớn. Tính hấp dẫn đó sẽ lấn át sự e ngại của các nhà đầu t−, nhất là những nhà đầu t− ở ngoài doanh nghiệp về một chú tr−ơng hoàn toàn mới mẻ cổ phần hoá các DNNN ở thời điểm đó. + Hai lµ, c¸c c«ng viÖc triÓn khai tiÕn hµnh thÝ ®iÓm cæ phÇn ho¸ rÊt tû mû và thận trọng từ việc xây dựng đề án đến xác định tính khả thi của đề án thông qua tæ chøc ®¨ng ký mua cæ phÇn lÇn ®Çu. + Ba là, đS xác định khá hợp lý đối t−ợng và mức độ −u tiên trong mua cổ phần. Vì vậy, đS huy động đ−ợc sự tham gia khá đông đảo đối t−ợng mua cổ.

(93) 94 phiÕu lµ nh÷ng ng−êi trong doanh nghiÖp vµ trong ngµnh, t¹o niÒm tin cho nh÷ng ng−êi ngoµi ngµnh tham gia mua cæ phÇn. - Giai ®o¹n më réng cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN (5/1996 - 6/1998) B−íc sang giai ®o¹n 2 - giai ®o¹n më réng cæ phÇn ho¸, ngµnh giao thông vận tải có 5 DNNN đ−ợc cổ phần hoá, trong đó có 3 doanh nghiệp triển khai vµo n¨m 1996 vµ 2 doanh nghiÖp triÓn khai vµo ®Çu n¨m 1998. Trong số 5 DNNN cổ phần hoá chỉ có Công ty khai thác đá Đồng Giao trùc thuéc Bé giao th«ng vËn t¶i qu¶n lý, sè cßn l¹i lµ c¸c DNNN cña ngµnh nh−ng do c¸c tØnh qu¶n lý (2 cña H¶i Phßng, 1 cña H¶i D−¬ng vµ 1 cña B×nh §Þnh). Tuy lµ giai ®o¹n më réng cæ phÇn ho¸ DNNN, nh−ng còng gièng nh− qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN nãi chung, cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN trong ngµnh giao th«ng vËn t¶i diÔn ra chËm so víi kÕ ho¹ch. Nguyªn nh©n cæ phÇn ho¸ chËm cña ngµnh Giao th«ng vËn t¶i kh«ng ngoµi nh÷ng nguyªn nh©n chung của cổ phần hoá các DNNN trên phạm vi cả n−ớc, trong đó việc chậm ph¸t huy vai trß cña c¸c DNNN ®S cã phÇn ho¸ do thêi gian cßn ng¾n lµ mét trong các nguyên nhân chủ yếu. Tuy nhiên, so với tốc độ chung của cả n−ớc kÕt qu¶ 5/25 DNNN ®−îc cæ phÇn ho¸ lµ mét cè g¾ng lín cña ngµnh Giao th«ng vËn t¶i trong tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN nÕu so s¸nh víi tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN cña c¸c ngµnh kh¸c. BiÓu 2.1. T×nh h×nh cæ phÇn ho¸ DNNN ngµnh GTVT giai ®o¹n 1996-1998. C.ty khai thác đá Đồng Giao. Ngµy chuyÓn h×nh thøc 1/9/1996. C«ng ty xe kh¸ch H¶i Phßng. 1/9/1996. 1.826,0. 30,0. 70,0. 0,0. XÝ nghiÖp tµu thuyÒn B×nh §Þnh. 1/7/1996. 1.150,0. 51,0. 19,0. 30,0. C.ty vËn t¶i thuû H¶i D−¬ng. 1/1/1998. 2.863,0. 45,7. 54,3. 0,0. C«ng ty. Tæng vèn Tû lÖ vèn Tû lÖ vèn Tû lÖ vèn ®iÒu lÖ nhµ n−íc CB, CN cổ đông (TriÖu ®) (%) (%) ngoµi 3.200,0 49,8 30,7 19,5. C.ty H¶i ¢u H¶i Phßng 1/6/1998 1.282,0 15,0 57,9 Nguån: B¸o c¸o t×nh h×nh thùc hiÖn CPH trong ngµnh GTVT - Bé GTVT. 27,7.

(94) 95 - Giai ®o¹n thóc ®Èy nhanh cæ phÇn ho¸ (tõ 6/1998 - 2006) Việc thay thế Nghị định 28 CP bằng Nghị định 44 CP ngày 29 tháng 6 năm 1998 là điều kiện để đẩy nhanh tiến trình cổ phần hoá các DNNN nói chung ở ngành Giao thông vận tải nói riêng. Tính 6/1998 đến năm 2006, ngành giao thông vận tải đS cổ phần hoá đ−ợc 167 DNNN hoặc đơn vị thành viên của DNNN, đ−a tổng số các DNNN và các đơn vị thành viên của ngành ®S ®−îc cæ phÇn ho¸ lµ 173 doanh nghiÖp. Cô thÓ: - 6/1998 - 12/1998 ®S cæ phÇn ho¸ 1 DNNN vµ 2 bé phËn DNNN. - Năm 1999, Bộ Giao thông vận tải đS chuyển đ−ợc 19 DNNN hoặc đơn vị thµnh viªn thµnh c«ng ty cæ phÇn - Năm 2000, ngành Giao thông vận tải cổ phần hoá 17 DNNN hoặc đơn vÞ thµnh viªn cña DNNN. - N¨m 2001 cæ phÇn ho¸ 3 DNNN vµ 2 bé ph©n DNNN. - N¨m 2002, ngµnh Giao th«ng vËn t¶i ®S cæ phÇn ho¸ 6 DNNN cña ngµnh. - Trong năm 2003, có 30 đơn vị đ−ợc quyết định phê duyệt chuyển thành Công ty cổ phần. Trong số đó có 11 công ty Công trình giao thông, là các đơn vÞ thµnh viªn thuéc c¸c Tæng C«ng ty X©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng; 6 doanh nghiÖp lµm chøc n¨ng vËn t¶i « t« vµ tµu thuû, 6 doanh nghiÖp lµm c¸c chøc n¨ng dÞch vô; sè cßn l¹i lµ c¸c doanh nghiÖp c¬ khÝ, s¶n xuÊt xi m¨ng, đóng và sửa chữa ph−ơng tiện thuỷ. - Năm 2004, ngành GTVT có quyết định chuyển 77 DNNN và các đơn vị thµnh viªn thuéc c¸c Tæng c«ng ty thµnh c«ng ty cæ phÇn. BiÓu 2.2. T×nh h×nh cæ phÇn ho¸ DNNN ngµnh GTVT giai ®o¹n 1999-2005 ChØ tiªu 1. Sè doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ 2. Thêi gian b×nh qu©n cæ phÇn ho¸ 3. Vèn nhµ n−íc tr−íc cæ phÇn ho¸ 4. Vèn ®iÒu lÖ. §.vÞ. 6/98-99. 2000. 2001. 2002. 2003. 2004. DN. 21. 17. 5. 6. 31. 76. Ngµy. 68. 139. 114. 125. 111. 105. Tû.®. 45,034. 99,206. 44,,850. 75,014. Tû. 75,401. 153,849. 107,180. 108,873. 1.581,30 0 2.259,28. 5.814,200 8.306,241.

(95) 96 5. TL vèn nhµ n−íc sau cæ phÇn ho¸ 6. Tû lÖ vèn ng−êi L§ cña D.nghiÖp 7. Tû lÖ vèn ng−êi ngoµi D.nghiÖp 8. Lao động DN sau cæ phÇn ho¸. %. 32,0. 44,0. 47,0. 42,0. 46,26. 52,2. “. 34,0. 41,0. 32,0. 43,0. 38,2. 22,6. “. 34,0. 15,0. 21,0. 15,0. 15,54. 25,2. Ng−êi. 1.263. 3.007. 1890. 1900. 7.750. 19.000. Ghi chú: Tính theo ngày quyết định chuyển thành Công ty cổ phần - N¨m 2005, ngµnh tiÕp tôc thùc hiÖn chuyÓn c¸c doanh nghiÖp theo quyết định của năm 2004 và thực hiện mục tiêu “Phấn đấu đến hết 2005 sẽ hoàn thành cơ bản việc cổ phần hoá các DNNN thuộc Bộ theo đúng tinh thần NghÞ quyÕt Trung −¬ng 3 Khãa 9”. Theo ph−¬ng ¸n ChÝnh phñ phª duyÖt, Bé sÏ tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ 75 DNNN, nh−ng Bé ®S cæ phÇn ho¸ ®−îc 100 doanh nghiệp, trong đó: 14 doanh nghiệp thuộc các Tổng Công ty 91 và 86 doanh nghiÖp trùc thuéc Bé, c¸c Côc chuyªn ngµnh vµ trùc thuéc c¸c Tæng công ty 90 (67 công ty nhà n−ớc độc lập và 19 bộ phận doanh nghiệp). Biểu 2.3. Tình hình cổ phần hóa các DNNN ngành GTVT (đến 12/2005). 1. DNNN thuéc Bé GTVT. 538. §· cæ phÇn hãa 267. 2. Trong đó: Các DN trực thuộc TCT 91. 202. 97. 105. 3. Trong đó: Các DN trực thuộc TCT 90. 237. 127. 110. 99. 43. 56. TT. 4. Tên đơn vị. Trong đó: Các DN trực thuộc Bộ, Cục chuyªn ngµnh vµ c¸c trêng. Tæng sè. Cßn l¹i 271. Nguồn: Báo cáo công tác sắp xếp, đổi mới, phát triển DNNN t¹i Héi nghÞ doanh nghiÖp Bé GTVT - Th¸ng 9/ 2006 - N¨m 2006, trong 9 th¸ng ®Çu n¨m Bé Giao th«ng vËn t¶i ®S cæ phÇn ho¸ 15 doanh nghiÖp. Bao gåm: C«ng ty VËn t¶i vµ thuª tµu (Vietfracht), XÝ nghiệp XDCT thuộc TCT Xây dựng đờng thủy, Xí nghiệp XDCT 2 thuộc TCT Xây dựng đờng thủy, Công ty Thi công cơ giới thuộc TCT Xây dựng đ−ờng.

(96) 97 thuû, C«ng ty §Çu t− x©y dùng vµ th−¬ng m¹i thuéc TCT X©y dùng §êng thñy, C«ng ty s¶n xuÊt vµ kinh doanh xe m¸y thuéc TCT C«ng nghiÖp « t« ViÖt Nam, C«ng ty Th−¬ng m¹i vµ SXVTTB GTVT thuéc TCT CN « t« ViÖt Nam, C«ng ty XDCT thủy thuộc TCT XDCTGT 1, Công ty Cầu đờng 10 thuộc TCT XDCTGT 1, C«ng ty SXKD VLXD sè 2 thuéc TCT XDCTGT 1, C«ng ty CÇu 14 thuéc TCT XDCTGT 1, C«ng ty Th¬ng m¹i ®Çu t vµ x©y dùng 424 thuéc TCT XDCTGT 4, C«ng ty CTGT 675 thuéc TCT XDCTGT 6, Chi nh¸nh C«ng ty xuÊt nhËp khÈu vµ HT§T GTVT t¹i §µ N½ng. Nh− vËy, giai ®o¹n thóc ®Èy nhanh cæ phÇn ho¸ DNNN (6/1998 - 2006), đúng nh− tên gọi của nó là giai đoạn cổ phần hoá các DNNN nói chung, ngµnh giao th«ng vËn t¶i nãi riªng ®S cã b−íc chuyÓn biÕn vÒ chÊt. §ã lµ qu¸ trình tăng một cách đột biến số l−ợng các DNNN đS đ−ợc cổ phần hoá (tính riªng giai ®o¹n 2001-2006 ®S cã 234/253 DNNN ®S ®−îc cæ phÇn ho¸). NhiÒu Tæng c«ng ty hoµn thµnh vµ hoµn thµnh v−ît møc cæ phÇn ho¸ DNNN nh−: Tổng công ty đ−ờng sông miền Nam (đS chuyển thành công 100% đơn vị trực thuéc thµnh c«ng ty cæ phÇn tõ n¨m 2003), Tæng c«ng ty Hµng H¶i ViÖt Nam, Công ty vận tải và xếp dỡ đ−ờng thuỷ nội địa, thuộc Cục đ−ờng sông Việt Nam. Một số đơn vị hoàn thành khá tốt nh−: Tổng công ty Đ−ờng sắt Việt Nam, Tæng C«ng ty X©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 4, Tæng C«ng ty X©y dựng công trình giao thông 6, Công ty vận tải và thuê tàu. Bên cạnh đó vẫn còn đơn vị tiến hành chậm và phải đẩy mạnh vào những năm 2005- 2006 nh−: Tæng c«ng ty Hµng kh«ng ViÖt Nam, Tæng c«ng ty x©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 5, Tæng c«ng ty Th−¬ng m¹i vµ x©y dùng, Tæng c«ng ty C«ng nghiÖp tµu thuû ViÖt Nam. 2.2.1.3. §¸nh nh gi¸ nh÷ng kÕt qu¶ vµ nh÷ng tån t¹i cña cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ngµnh giao th«ng vËn t¶i ViÖt Nam. * Những kết quả đạt đ−ợc: - Cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ngµnh giao th«ng vËn t¶i ViÖt Nam ®S tiÕn hµnh ®−îc gÇn 15 n¨m. §©y c¶ lµ mét qu¸ tr×nh triÓn khai kh¸ dµi. Nh−ng.

(97) 98 kết quả đạt đ−ợc của cổ phần hoá các DNNN ngành giao thông vận tải Việt Nam so với kế hoạch, yêu cầu và mục tiêu đặt ra cho tiến trình cổ phần hoá là ch−a đáp ứng. Tuy nhiªn nÕu so kÕt qu¶ cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN cña ngµnh Giao th«ng vËn t¶i víi kÕt qu¶ chung cña c¶ n−íc, kÕt qu¶ cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN cña ngành đS đạt đ−ợc những kết quả nổi bật sau: + Sè l−îng c¸c DNNN ®−îc cæ phÇn ho¸ trong ngµnh ngµy cµng t¨ng theo chiều h−ớng giai đoạn sau tăng nhanh hơn giai đoạn tr−ớc. Điều đó thể hiÖn cô thÓ b»ng c¸c con sè: Giai ®o¹n thÝ ®iÓm cã 1 DNNN ®−îc cæ phÇn ho¸; giai ®o¹n më réng cã tíi 5 DNNN; giai ®o¹n ®Èy nhanh tiÕn tr×nh cæ phần hoá có tới 219 DNNN đS đ−ợc cổ phần hoá. Các đơn vị trong ngành đS cã nhiÒu cè g¾ng vµ cã kÕt qu¶ cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN kh¸ lµ Tæng c«ng ty Hµng h¶i ViÖt Nam, Tæng c«ng ty X©y dùng C«ng tr×nh Giao th«ng 5, C«ng ty DÞch vô vËn t¶i 1, C«ng ty vËn t¶i « t« s« 3… + C¸c h×nh thøc cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN trong ngµnh ®−îc thùc hiÖn víi nhiều hình thức đa dạng và thích hợp: Theo Nghị định 64 CP, việc lựa chọn hình thức cổ phần hoá hoàn toàn do doanh nghiệp tự quyết định với 4 hình thøc. V× vËy, c¸c doanh nghiÖp ®S tuú theo t×nh h×nh cô thÓ cã sù lùa chän h×nh thøc phï hîp. TÝnh linh ho¹t trong lùa chän h×nh thøc ®S gióp cho cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN trong ngµnh ®−îc ®Èy nhanh vµ cã kÕt qu¶ tèt. ThËm chÝ cã doanh nghiÖp, khi x©y dùng ph−¬ng ¸n cæ phÇn ho¸ ®S chän h×nh thøc gi÷ nguyên vốn Nhà n−ớc hiện có, phát hành cổ phiếu để thu hút thêm vốn cho doanh nghiệp. Nh−ng, khi triển khai gặp những khó khăn đS thay đổi và lựa chọn hình thức vừa chuyển một phần vốn Nhà n−ớc thành vốn cổ đông, vừa thu hót thªm vèn míi lµm phong phó thªm c¸c h×nh thøc thu hót vèn. KÕt qu¶, các khó khăn đS đ−ợc tháo gỡ, cổ phần hoá đạt kết quả tốt. + Thêi gian cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN trong ngµnh cã xu h−íng rót ng¾n T×nh tr¹ng chung cña cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN lµ thêi gian qu¸ dµi. §èi.

(98) 99 với cổ phần hoá các DNNN trong ngành giao thông vận tải, tình trạng đó cũng kh«ng tr¸nh khái. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh triÓn khai cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN của ngành đS có nhiều cố gắng để giảm bớt thời gian tiến hành. Vì vậy so víi thêi gian cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN nãi chung, cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN trong ngµnh ®S kh¸ h¬n nhiÒu. Trung b×nh n¨m 2001, cæ phÇn ho¸ 1 DNNN nãi chung mất 512 ngày, năm 2004 mất 439 ngày. Trong khi đó, cổ phần hoá các DNNN ngµnh giao th«ng vËn t¶i cã thêi gian dµi nhÊt lµ 365 ngµy (tr−êng hîp cña C«ng ty cæ phÇn x©y dùng c«ng tr×nh 525), thêi gian cæ phÇn ho¸ ng¾n nhÊt chØ cã 26 ngµy (tr−êng hîp cña C«ng ty cæ phÇn dÞch vô ®−êng s¾t khu vùc 1). Cã thÓ nãi, viÖc rót ng¾n thêi gian cña qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ DNNN lµ ®iÓm næi bËt cña ngµnh Giao th«ng vËn t¶i trong cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN. * Nguyªn nh©n cña nh÷ng thµnh tùu: Nguyªn nh©n chñ yÕu cña nh÷ng kÕt qu¶ trªn lµ do c«ng t¸c tæ chøc chØ đạo thực hiện cổ phần hoá đ−ợc tiến hành khá tốt, quy trình của cổ phần hoá ®S ®−îc x©y dùng vµ thùc hiÖn kh¸ hîp lý. Cô thÓ: + Về công tác chỉ đạo thực hiện cổ phần hoá: Để chỉ đạo thực hiện cổ phÇn ho¸ c¸c DNNN cña ngµnh, Bé tr−ëng Bé Giao th«ng vËn t¶i ®S ra QuyÕt định thành lập Ban chỉ đạo đổi mới và phát triển DNNN do Thứ tr−ởng của Bộ làm tr−ởng ban. Trên cơ sở đó, các Cục, các Tổng công ty và các đơn vị trong ngành thành lập các Ban đổi mới và cổ phần hoá các DNNN theo từng đơn vị t−ơng ứng. Hệ thống Ban chỉ đạo đổi mới và phát triển DNNN cấp bộ cũng nh− Ban chỉ đạo đổi mới và cổ phần hoá các DNNN các cấp đS từng b−ớc đ−ợc hoàn thiện trên các mặt về tổ chức và chức năng hoạt động. Nhờ đó, việc tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra, giám sát các hoạt động của cổ phần hoá các DNNN ®S ®−îc thùc hiÖn cã kÕ ho¹ch vµ chÆt chÏ h¬n. Mét sè v−íng m¾c trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN cña ngµnh ®S ®−îc ph¸t hiÖn vµ xö lý kÞp thêi vµ nhanh chãng. + VÒ quy tr×nh cña cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN: Trªn c¬ së quy tr×nh cña Ban.

(99) 100 chỉ đạo đổi mới DNNN ban hành và h−ớng dẫn của Văn phòng Chính phủ theo công văn 3395/VPCP - ĐMDN ngày 29/8/1998, Ban chỉ đạo của Bộ Giao thông vận tải đS h−ớng dẫn các đơn vị trong ngành nghiên cứu, quán triệt vận dông. VÒ b¶n quy tr×nh vµ v¨n b¶n h−íng dÉn: c¸c néi dung cña v¨n b¶n quy định khá rõ ràng và t−ơng đối hợp lý. Nhờ đó việc nghiên cứu vận dụng có những thuận lợi nhất định. Về chỉ đạo của Bộ: Bộ nhận rõ tính hợp lý và không can thiệp làm phức tạp mà h−ớng dẫn cụ thể cho các đơn vị thực hiện. Tất cả những −u việt đó đS tạo những điều kiện cho các doanh nghiệp trong ngµnh triÓn khai c¸c ph−¬ng ¸n cæ phÇn ho¸ thuËn lîi, chÊt l−îng kh¸ tèt. V× vậy, khi các ph−ơng án đ−ợc đệ trình lên cấp trên phê duyệt ít có những sai sót, không phải điều chỉnh nhiều. Nhờ đó, thời gian thực hiện cổ phần hoá ng¾n h¬n thêi gian cæ phÇn ho¸ cña c¸c ngµnh kh¸c. * Nh÷ng tån t¹i trong qu¸ tr×nh CPH DNNN ngµnh GTVT: + Một là, tiến độ triển khai cổ phần hoá các DNNN nói chung, các DNNN của ngành giao thông vận tải nói riêng diễn ra chậm, không đạt kế hoạch đề ra, nhÊt lµ ë nh÷ng giai ®o¹n tr−íc. Tån t¹i trªn lµ do c¸c nguyªn nh©n chñ yÕu sau: Thø nhÊt, qu¸n triÖt c¸c quan ®iÓm, chñ tr−¬ng cña §¶ng vµ Nhµ n−íc vÒ cổ phần hoá DNNN của cả n−ớc nói chung, ngành GTVT nói riêng ch−a đầy đủ và nhất quán. Vì vậy, nhận thức về vấn đề cổ phần hoá DNNN còn hạn chế. Trên thực tế không phải các cấp, các ngành đS có nhận thức đầy đủ về vấn đề nµy, nhÊt lµ vµo nh÷ng n¨m 1990 - 2002. Cô thÓ: NhËn thøc vÒ cæ phÇn ho¸ DNNN ch−a ®−îc nhÊt qu¸n trong c¸c cÊp, c¸c cục, vụ chuyên ngành, các Tổng công ty 91. Điều đó thể hiện ở chỗ ch−a quán triÖt s©u s¾c vµ ch−a thÓ chÕ ho¸ nghÞ quyÕt héi nghÞ trung −¬ng lÇn thø 4 kho¸ VIII vÒ cæ phÇn ho¸ DNNN lµ “§èi víi c¸c DNNN kh«ng cÇn n¾m 100% vốn, cần lập kế hoạch cổ phần hoá để tạo động lực phát triển, thúc đẩy lµm ¨n cã hiÖu qu¶”. Một số lSnh đạo chính quyền cơ sở lo ngại cổ phần hoá làm mất chủ quyÒn cña Nhµ n−íc, lµm mÊt vai trß cña kinh tÕ quèc doanh, thËm chÝ mét sè.

(100) 101 ng−êi cßn quan niÖn r»ng cæ phÇn ho¸ DNNN lµ “chÖch h−íng XHCN”. V× vậy t− t−ởng còn chờ đợi là khá phổ biến, nếu có làm thì làm từ từ, ch−a dám lµm m¹nh. Một số lSnh đạo của doanh nghiệp ch−a thấy đ−ợc sự cần thiết của việc cổ phần hoá, đa số lo ngại mất quyền lợi, địa vị, ng−ời lao động lo lắng về đời sèng, sù mÊt viÖc lµm gi¶m thu nhËp, do vËy kh«ng h¨ng h¸i tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸. §Êt n−íc ta cßn nghÌo, c¸c DNNN phÇn lín lµm ¨n kÐm hiÖu qu¶, ng−êi d©n ch−a cã thãi quen chÞu rñi ro b»ng c¸ch ®Çu t− mua cæ phiÕu, thÞ tr−êng chøng kho¸n míi ®ang thêi kú ®Çu. Nh÷ng tån t¹i trªn tuy gi¶m dÇn theo thêi gian cña qu¸ tr×nh 15 n¨m triÓn khai cổ phần hoá các DNNN. Nh−ng cho đến nay, chúng vẫn còn hiện hữu, nhất là các tồn tại đối với các doanh nghiệp. Đó là một trong các nguyên nhân lµm chËm qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN, kÕt qu¶ cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN nói chung, trong ngành giao thông vận tải nói riêng không đạt kế hoạch đề ra vµ nh÷ng hËu qu¶ ph¸t sinh sau cæ phÇn ho¸. Thứ hai, công tác chỉ đạo của Nhà n−ớc còn chậm và lúng túng. Điều đó ®−îc biÓu hiÖn trªn c¸c mÆt nh−: * Nhà n−ớc ch−a có đủ các văn bản tầm cỡ về mặt pháp lý. Trên thực tế, sau 15 năm triển khai cổ phần hoá các DNNN, trong đó có các DNNN ngành giao th«ng vËn t¶i, hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p lý chñ yÕu lµ c¸c v¨n b¶n cña ChÝnh phñ vµ c¸c v¨n b¶n triÓn khai cña c¸c ngµnh. C¸c v¨n b¶n cã tÝnh ph¸p lý cao h¬n nh− luËt, ph¸p lÖnh vÒ cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ch−a ®−îc so¹n th¶o vµ ban hµnh. §©y lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm cho tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN nãi chung DNNN ngµnh giao th«ng vËn t¶i nãi riªng. Bëi v×, khi cßn cã ng−êi ch−a th«ng, kh«ng muèn cæ phÇn ho¸ c¸c v¨n b¶n cã tÝnh pháp lý thấp sẽ tạo ra b−ớc chuyển trong nhận thức và hành động của họ. Việc chậm triển khai các văn bản liên quan đến cổ phần hoá là tất yếu. * §èi víi mét sè chÝnh s¸ch ®S ban hµnh vÒ cæ phÇn ho¸ DNNN, nhÊt lµ.

(101) 102 giai đoạn từ 1990 đến 2002 còn nhiều hạn chế. Một số nội dung trong văn bản chỉ đạo ch−a rõ ràng, thiếu cụ thể, nhiều vấn đề ch−a đ−ợc khẳng định dứt kho¸t nh−: Trách nhiệm các Bộ, các ngành, các địa ph−ơng trong việc chỉ đạo cổ phÇn ho¸. Cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN lµ tù nguyÖn hay b¾t buéc. Nh÷ng doanh nghiÖp nµo sÏ cæ phÇn ho¸, nh÷ng doanh nghiÖp nµo ch−a hoÆc kh«ng cæ phÇn ho¸. Tỷ lệ cổ phần chi phối của Nhà n−ớc, tỷ lệ giành cho ng−ời lao động trong doanh nghiÖp, tû lÖ b¸n ra ngoµi xS héi bao nhiªu lµ võa. Việc bán cổ phần cho ng−ời n−ớc ngoài có quy định nh−ng ch−a có văn bản h−ớng dẫn để thực hiện, các ngành, các cấp ít quan tâm đến việc huy động vèn b»ng h×nh thøc nµy, nh÷ng c¬ së muèn lµm còng lóng tóng, e ng¹i ch−a d¸m lµm, v× sî vi ph¹m. Những vấn đề trên tuy từng b−ớc có đ−ợc sửa đổi, nh−ng quá trình sửa đổi chậm, các vấn đề cần sửa đổi ch−a đ−ợc xử lý triệt để. Đây cũng là nguyên nh©n lµm cho cæ phÇn ho¸ diÔn ra chËm so víi kÕ ho¹ch. Thứ ba, việc giải quyết một số thủ tục về pháp lý để tạo điều kiện cho các doanh nghiệp tiến hành CPH rất chậm nh− thủ tục pháp lý về nhà x−ởng, đất đai xác định vốn và chuyển vốn đối với doanh nghiệp sử dụng những tài sản Nhà n−ớc do nhiều cơ quan quản lý. Còn nhiều đơn vị ch−a phân định rõ và nhận thức đúng vai trò ng−ời đại diện sở hữu cổ phần nhà n−óc và ng−ời trực tiÕp qu¶n lý cæ phÇn nhµ n−íc t¹i c¸c c«ng ty cæ phÇn. Thø t−, quy tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN r−êm ra, phøc t¹p, nhiÒu thñ tục phiền phức, tốn kém. Ban chỉ đạo cổ phần hoá ở Trung −ơng, Bộ, Tổng công ty đều kiêm nhiệm nên ch−a tập trung vào công tác chỉ đạo cổ phần hoá DNNN dẫn đến công việc bị chậm trễ, kéo dài. Ban chỉ đạo cổ phần hoá ở Trung −ơng không đủ thẩm quyền quyết định trực tiếp các đề án cổ phần hoá DNNN, chỉ có nhiệm vụ h−ớng dẫn, theo dõi,.

(102) 103 đôn đốc và giám sát các Bộ, ngành, địa ph−ơng, Tổng công ty để thực hiện cổ phÇn ho¸. Thứ năm, môi tr−ờng kinh tế ch−a thật sự bình đẳng, ch−a tạo đ−ợc mặt b»ng thèng nhÊt vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cïng c¹nh tranh ph¸t triÓn. Do vËy ch−a l«i cuèn ®−îc c¸c doanh nghiÖp h¨ng h¸i tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸. C¸c DNNN cßn ®−îc nhµ n−íc −u ®Si nhiÒu h¬n so víi C«ng ty cæ phÇn nh−: vÒ møc vay vèn, lSi suÊt cho vay kho¶n nî vµ xo¸ nî t¹i c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i, ®−îc miÔn thÕ chÊp khi vay vèn ng©n hµng. C¸ch tÝnh gi¸ trÞ doanh nghiệp bao gồm cả việc xác định giá trị lợi thế của doanh nghiệp ch−a có căn cứ khoa học chế độ −u đSi đối với doanh nghiệp sau khi cổ phần hoá chØ ®−îc gi¶m thuÕ lîi tøc 50% trong hai n¨m ®Çu (bÊt kÓ cã lSi hay kh«ng) cßn thÊp h¬n so víi ®Çu t− n−íc ngoµi vµ khuyÕn khÝch ®Çu t− trong n−íc. + Hai lµ, viÖc tÝnh to¸n gi¸ trÞ tµi s¶n cña c¸c DNNN ch−a thèng nhÊt vµ kh«ng thËt sù khoa häc. Theo c¸c v¨n b¶n hiÖn hµnh: Gi¸ trÞ tµi s¶n doanh nghiÖp lµ sè vèn b»ng tiÒn vµ gi¸ trÞ tµi s¶n cßn l¹i (sau khi ®S trõ khÊu hao, bï trõ c¸c kho¶n nî ph¶i thu, ph¶i tr¶) céng thªm gi¸ trÞ tµi s¶n v« h×nh, trong đó có lợi thế của doanh nghiệp nh−: tên và nhSn mác hàng hoá, vị trí đắc địa, tr¹ng th¸i kinh doanh cã lSi hiÖn t¹i cña doanh nghiÖp (biÓu hiÖn b»ng møc lîi nhuËn b×nh qu©n 3 n¨m gÇn ®©y). Ph−¬ng ph¸p nµy chñ yÕu dùa trªn c¸c sè liệu trên sổ sách kế toán mà không gắn với thực tế biến động của thị tr−ờng và víi gi¸ hiÖn hµnh. Vì vậy nhìn chung, giá trị của doanh nghiệp đ−ợc định với mức thấp. Trong sè c¸c DNNN ®S cæ phÇn ho¸, doanh nghiÖp cã gi¸ trÞ cao nhÊt lµ 30 tỷ, doanh nghiệp có giá trị thấp nhất là 512 triệu đồng. Điều này thể hiện rất rõ, vào đầu năm 2005 khi chuyển sang đấu giá cổ phiếu giá trị thực của DNNN cæ phÇn ho¸ (C«ng ty s÷a ViÖt Nam vµ Thuû ®iÖn S«ng Hinh) ®S t¨ng lên 2-3 lần. Thực tế này cho thấy, tài sản nhà n−ớc bị thất thoát do việc định.

(103) 104 gi¸ thiÕu c¬ së khoa häc cña cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ngµnh giao th«ng vËn t¶i lµ rÊt lín. + Ba lµ, cæ phÇn ho¸ cßn mang tÝnh khÐp kÝn: Thu hót vèn cña toµn xS héi, trong ngµnh lµ mét môc tiªu chñ yÕu cña cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ngµnh giao th«ng vËn t¶i. V× vËy, tû lÖ cæ phÇn ho¸ ra ngoµi xS héi cßn qu¸ thÊp, viÖc tuyªn truyÒn phæ biÕn chñ tr−¬ng chÝnh s¸ch vÒ cæ phÇn ho¸ DNNN ch−a đ−ợc tiến hành sâu rộng trong nhân dân và trong ng−ời lao động trong DNNN, trong ngành. Kể cả trong các doanh nghiệp dự định tiến hành cổ phần hoá. §©y lµ sù nghiÖp cña toµn §¶ng mµ c¶ Bé phËn nh©n d©n ch−a quan t©m nªn gÆp khã kh¨n trong qu¸ tr×nh triÓn khai. Nguån vèn cña xS héi ch−a ®−îc huy động triệt để qua cổ phần hoá các DNNN. - Bèn lµ, c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ lµ nh÷ng doanh nghiÖp có quy mô nhỏ, do vậy mục tiêu huy động vốn từ xS hội để phát triển sản xuất kinh doanh ch−a cao. HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ cã vèn nhµ n−íc nhỏ hơn 5 tỷ đồng (t−ơng đ−ơng với giá trị 1 nhà làm việc theo giá cả hiện tại). Qua tổng hợp 95 DNNN của ngành GTVT đS cổ phần hoá đến hết 2003 cho thÊy: Tæng sè vèn nhµ n−íc cña 95 doanh nghiÖp tr−íc khi cæ phÇn ho¸ chỉ đạt 472,6 tỷ đồng, bình quân 4,97 tỷ/doanh nghiệp, bằng 3,3 tổng số vốn nhà n−ớc tại các DNNN ở thời điểm đó. Trong 95 doanh nghiệp cổ phần hoá có tới 68,6% doanh nghiệp có vốn nhà n−ớc nhỏ hơn 5 tỷ đồng, 22% doanh nghiệp cổ phần hoá có vốn nhà n−ớc từ trên 5 tỷ đến d−ới 10 tỷ đồng, 9,4% doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ cã vèn nhµ n−íc lín h¬n 10 tû, nh−ng kh«ng cã doanh nghiÖp nµo cã vèn nhµ n−íc lín h¬n 20 tû. Giai ®o¹n 2003-2005, quy m« c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ cã t¨ng, nh−ng doanh nghiÖp cã vèn ®iÒu lÖ cao nhÊt ch−a v−ît qu¸ 100 tû. 2.2.2. Thùc tr¹ng c¸c C«ng ty cæ phÇn cña ngµnh giao th«ng vËn t¶i ViÖt Nam sau cæ phÇn ho¸ DNNN. Sau cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN nãi chung, cña ngµnh GTVT nãi riªng trë.

(104) 105 thành các Công ty cổ phần. Sự chuyển biến đó là sự thay đổi về chất trong việc chuyển hoá các DNNN. Điều đó đ−ợc xem xét trên các mặt sau: 2.2.2.1. T×nh h×nh vÒ së h÷u cña c¸c C«ng ty cæ phÇn. Sù chuyÓn ho¸ së h÷u tõ hoµn toµn së h÷u nhµ n−íc sang së h÷u ®an xen giữa nhà n−ớc với sở hữu của cán bộ công nhân viên và các cổ đông bên ngoài doanh nghiệp là đặc tr−ng của cổ phần hoá các DNNN. Vì vậy sau cổ phần ho¸ c¸c DNNN thµnh c¸c C«ng ty cæ phÇn, sù chuyÓn ho¸ vÒ së h÷u ®S diÔn ra là tất yếu. Mức độ chuyển hoá về sở hữu từ sở hữu Nhà n−ớc sang sở hữu đan xen quyết định đến các nội dung chuyển đổi khác của các doanh nghiệp tõ DNNN sang c«ng ty cæ phÇn. Sù chuyÓn ho¸ ®−îc thùc hiÖn ngay trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ (nh− kh¸i niÖm vÒ cæ phÇn ho¸ luËn ¸n ®S ph©n tÝch) vµ sau khi cæ phÇn ho¸ vÉn tiÕp tôc chuyÓn ho¸. Nghiªn cøu c¸c C«ng ty cæ phÇn ngµnh giao th«ng vËn t¶i Việt Nam sau khi cổ phần hoá DNNN về ph−ơng diện sở hữu có sự biến động theo c¸c xu h−íng vµ néi dung sau: - Thứ nhất, biến động về sở hữu trong quá trình tiến hành cổ phần hoá: Biến động về sở hữu trong quá trình cổ phần hoá là quá trình chuyển hoá tõ së h÷u cña Nhµ n−íc sang së h÷u cña c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n mua cæ phiÕu của các doanh nghiệp thông qua việc bán cổ phần của doanh nghiệp. Mức độ của sự chuyển biến này một mặt phụ thuộc vào mức ấn định tỷ lệ cổ phần Nhà n−íc cÇn n¾m gi÷ (th«ng qua c¸c ph−¬ng ¸n cæ phÇn ho¸); mÆt kh¸c phô thuéc vµo møc hÊp dÉn cña DNNN tham gia cæ phÇn ho¸. Møc hÊp dÉn nµy chñ yÕu phô thuéc vµo tr¹ng th¸i kinh doanh cña DNNN tr−íc khi cæ phÇn hoá, nh−ng cũng phụ thuộc vào mức độ đánh giá giá trị của doanh nghiệp. §¸nh gi¸ thÊp sÏ cã sù hÊp dÉn cao vµ ng−îc l¹i. Trong tổng số 253 doanh nghiệp (tính đến năm 2006) của Bộ đS cổ phần ho¸ cã 118 doanh nghiÖp Nhµ n−íc n¾m cæ phÇn chi phèi. Kh¶o s¸t s©u 148 DNNN ®S cæ phÇn ho¸ (tÝnh tõ 1990 - 2004) cã 78 doanh nghiÖp nhµ n−íc.

(105) 106 n¾m cæ phÇn chi phèi víi tû lÖ vèn tõ 51% - 70%, chiÕm 53% sè DNNN ®S cæ phÇn ho¸, cã 70 doanh nghiÖp nhµ n−íc kh«ng n¾m cæ phÇn chi phèi. Còng t¹i 148 doanh nghiÖp kh¶o s¸t, cæ phÇn cña c¸n bé c«ng nh©n viªn trong doanh nghiÖp chiÕm tû lÖ kh¸ cao. ChØ cã 1 doanh nghiÖp cæ phÇn cña c¸n bé c«ng nh©n viªn trong doanh nghiÖp lµ 0%, cã tíi 35 doanh nghiÖp cæ phÇn cña c¸n bé c«ng nh©n viªn cña doanh nghiÖp chiÕm tõ 50% - 88%. Đối với cổ phần của các cổ đông ngoài doanh nghiệp, có 5 doanh nghiệp không có cổ đông ngoài doanh nghiệp, 143 doanh nghiệp còn lại đều cã sù tham gia cña hä, nh−ng tû lÖ thÊp h¬n. ChØ cã 2 doanh nghiÖp cã tû lÖ vốn của cổ đông ngoài doanh nghiệp trên 50%, số còn lại ở mức d−ới 50%, chủ yếu d−ới 30%. Thực trạng trên cho thấy, vấn đề sở hữu theo đặc tr−ng của cæ phÇn ho¸ (tiªu chÝ quan träng ph©n biÖt víi t− nh©n ho¸ c¸c DNNN) ®S ®−îc chó ý trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸. Tû lÖ nµy cã t¨ng lªn vµo nh÷ng n¨m 2003, 2004, 2005. §iÒu nµy mét mÆt ph¶n ¸nh tÝnh chÊt më trong cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN cña ngµnh; mÆt kh¸c sÏ t¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn cho sù chuyÓn biÕn mạnh hơn trong các hoạt động kinh doanh của Công ty cổ phần sau này. Bởi vì, phần vốn sở hữu Nhà n−ớc và phần vốn của cổ đông là thành viên của DNNN là những ng−ời gắn với cơ chế hoạt động cũ của doanh nghiệp, phần vèn cña nh÷ng ng−êi ngoµi doanh nghiÖp (nhÊt lµ nh÷ng ng−êi cã l−îng vèn lớn tham gia trực tiếp hoạt động quản lý của doanh nghiệp) sẽ tạo ra phong cách và nề nếp mới trong hoạt động của doanh nghiệp sau cổ phần hoá. Đi sâu vào xem xét sự biến động về sở hữu theo các năm và theo loại h×nh doanh nghiÖp theo c¸c lÜnh vùc kinh doanh cña ngµnh cho thÊy: + XÐt theo n¨m: Së h÷u vèn cña nhµ n−íc trong c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ cã xu h−íng t¨ng lªn. Tõ 1990 -1998, trong c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ tû lÖ vèn nhµ n−íc trong doanh nghiÖp lµ 23%, cña c¸n bé trong doanh nghiÖp lµ 42%, cña ng−êi ngoµi doanh nghiÖp lµ 35%. N¨m 1999 c¸c tû lÖ t−¬ng øng lµ: 32%, 34% vµ 34%. §Õn n¨m 2000, c¸c tû lÖ trªn lµ 44%, 41%, 15% vµ n¨m 2001 lµ: 47%, 32%, 21%; n¨m 2002 lµ: 42%,,43%, 15%. N¨m 2003 lµ 46,26%, 38,2%, 15,54% vµ n¨m 2004 lµ 52,2%, 22,6%, 25,2%..

(106) 107 Nguyên nhân chủ yếu của sự biến động trên là sự tăng dần quy mô và vị trí cña c¸c DNNN cæ phÇn ho¸ qua c¸c n¨m. V× vËy, Nhµ n−íc ®S n¾m gi÷ vai trò chi phối đối với các DNNN cổ phần hoá trong cổ phần hoá trong các doanh nghiÖp nµy ngµy cµng t¨ng. + Xét theo các lĩnh vực hoạt động của ngành giao thông vận tải: Sở hữu vốn của nhà n−ớc ở mức chi phối đối với các lĩnh vực xây dựng giao thông vËn t¶i vµ c«ng nghiÖp giao th«ng vËn t¶i; c¸c ngµnh vËn t¶i vµ th−¬ng m¹i, dịch vụ sở hữu vốn của nhà n−ớc ở mức độ nhỏ hơn. Sở hữu vốn của nhà n−ớc trong các DNNN hoạt động trong lĩnh vực xây dựng công trình giao th«ng ®−îc cæ phÇn ho¸ lµ 48%, cña c¸c DNNN ®−îc cæ phÇn ho¸ trong lÜnh vực công nghiệp giao thông là 54%, trong khi đó sở hữu vốn của nhà n−ớc trong c¸c lÜnh vùc vËn t¶i, th−¬ng m¹i vµ dÞch vô giao th«ng vËn t¶i ®−îc cæ phÇn ho¸ t−¬ng øng lµ 35% vµ 38%. Biểu 2.4. Biến động sở hữu vốn của các DNNN ngành GTVT do tác động của quá trình cổ phần hoá Vèn nhµ Vèn ®iÒu lÖ Trong đó tỷ lệ vốn: ChØ tiªu n−íc khi cæ cña doanh Vèn nhµ Vèn ng−êi Vèn cæ phÇn ho¸ nghiÖp Tr.®) n−íc trong L§ trong đông ngoài (Tr.®) DN (%) DN (%) DN (%) I. Xét theo năm thực hiện cổ phần hoá (đến năm 2004) + §Õn 1998 7.573 14.422 23,0 42,0 35,0 + 1999 45.034 75.401 32,0 34,0 34,0 + 2000 99.206 153.849 44,0 41,0 15,0 + 2001 44.850 107.180 47,0 32,0 21,0 + 2002 75.014 108.873 42,0 43,0 15,0 + 2003 1.581.300 2.259.280 46,26 38,2 15,54 + 2004 5.814.200 8.306.241 52,2 22,6 25,2 II. xét theo lĩnh vực hoạt động của DNNN ngành GTVT + X©y dùng CTGT 79.439 135.553 48,0 40,0 12,0 + C«ng nghiÖp GTVT 31.403 52,785 54,0 37,0 9,0 + VËn t¶i 123.072 185.118 35,0 42,0 23,0 + Th−¬ng m¹i vµ dÞch vô 37.763 86.269 38,0 26,0 36,0.

(107) 108 Nguån: B/C t×nh h×nh thùc hiÖn CPH, DNNN ngµnh GTVT - Bé GTVT Đối với sở hữu vốn của các cổ đông ngoài doanh nghiệp: xu h−ớng biến động theo chiều ng−ợc lại. Đối với các DNNN trong lĩnh vực xây dựng các c«ng tr×nh giao th«ng vµ c«ng nghiÖp giao th«ng vËn t¶i t−¬ng øng lµ 12% vµ 9%, trong khi đó sở hữu vốn của các cổ đông ngoài doanh nghiệp trong các DNNN trong lÜnh vùc vËn t¶i, th−¬ng m¹i vµ dÞch vô giao th«ng vËn t¶i ®−îc cæ phÇn ho¸ t−¬ng øng lµ 23%% vµ 36%. Së h÷u vèn cña c¸n bé c«ng nh©n viªn trong doanh nghiÖp gi÷ ë møc trung bình cho tất cả các lĩnh vực hoạt động của ngành, với các tỷ lệ t−ơng øng theo c¸c lÜnh vùc lµ: 40%, 37%, 26% vµ 42%. Nguyªn nh©n chñ yÕu cña t×nh tr¹ng trªn do tÝnh chÊt quan träng vµ quy mô của các doanh nghiệp xét theo từng lĩnh vực hoạt động. Rõ ràng, đối với ngành giao thông vận tải, hoạt động xây dựng giao thông vận tải và công nghiệp (chủ yếu là cơ khí chế tạo và sửa chữa) là những hoạt động quan trọng và là hoạt động cần phải có sự đầu t− lớn. Trên thực tế, đây cũng là những doanh nghiệp đS đ−ợc đầu t− khá hiện đại và quy mô lớn, với sự hình thành hệ thèng c¸c doanh nghiÖp trong c¸c tæng c«ng ty x©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng. V× vËy, viÖc nhµ n−íc n¾m cæ phÇn chi phèi trong c¸c doanh nghiÖp thuộc lĩnh vực hoạt động này là hợp lý. Thực trạng trên là do Nhà n−ớc đS nhận thức đ−ợc vấn đề này và những tỷ lệ phần vốn Nhà n−ớc nắm giữ là hoàn toàn do những quy định của Nhà n−ớc trong các ph−ơng án cổ phần hoá. Tuy nhiên, việc Nhà n−ớc vẫn giữ vai trò chi phối đối với đa số các DNNN trong ngành GTVT sau khi cổ phần hoá cũng sẽ đặt ra nhiều vấn đề cần giải quyết, trong đó có việc xác định cơ chế phối hợp giữa các thành viên Hội đồng quản trị là những ng−ời trực tiếp góp vốn với những ng−ời đại diện cho nguån vèn thuéc së h÷u Nhµ n−íc cã vai trß hÕt søc quan träng. NÕu mèi quan hệ này không đ−ợc xác lập một cách hợp lý hoạt động của các Công ty cæ phÇn cã thÓ r¬i vµo mét trong 2 t×nh tr¹ng: “B×nh míi, r−îu cò” khi nhµ.

(108) 109 n−ớc vẫn can thiệp sâu vào hoạt động của Công ty; hoặc “t− nhân hoá” nếu vai trß cña Nhµ n−íc bÞ lu mê. Trªn thùc tÕ, c¸c c«ng ty cæ phÇn cña ngµnh GTVT sau khi chuyÓn tõ DNNN sang có sự xuất hiện của cả 2 tình trạng trên (tuy ch−a có sự đánh giá cô thÓ ë tõng c«ng ty cæ phÇn), mÆc dï c¬ chÕ phèi hîp ch−a ®−îc x¸c lËp hîp lý. Trong tr−êng hîp cña c¸c DNNN cæ phÇn ho¸ nãi chung cña ngµnh GTVT nói riêng, tính quyết định thuộc về vai trò của ng−ời đứng đầu Công ty của ai và vị thế của họ nh− thế nào trong Công ty và đối với bộ chủ quản. Đối với Công ty cổ phần Nhà n−ớc giữ vai trò chi phối, phần lớn chủ tích Hội đồng qu¶n trÞ lµ ng−êi cña Nhµ n−íc. Trong tr−êng hîp nµy, sù chi phèi cña Nhµ n−íc vÉn cßn rÊt lín, t×nh tr¹ng “B×nh míi, r−îu cò’ diÔn ra lµ phæ biÕn. Ng−îc l¹i, ë nh÷ng c«ng ty nhµ n−íc kh«ng n¾m quyÒn chi phèi, chñ tÞch Héi đồng quản trị th−ờng là ng−ời có cổ phần lớn, vai trò của ng−ời đứng đầu biểu hiÖn râ, tÝnh chÊt t− nh©n cã c¬ héi béc lé. - Thứ hai, biến động về sở hữu sau khi tiến hành cổ phần hoá. Sau cổ phần hoá biến động về sở hữu của các Công ty cổ phần vẫn diễn ra. Điều đó do sự huy động thêm vốn của Công ty thông qua phát hành mới cổ phiÕu. Nhê ph¸t hµnh cæ phiÕu míi, tæng vèn cña C«ng ty cæ phÇn sÏ t¨ng lªn, mối t−ơng quan giữa vốn của nhà n−ớc và vốn của các cổ đông khác sẽ có sự thay đổi. Đồng thời sự thay đổi về sở hữu còn có thể thay đổi do chuyển nh−ợng cổ phiếu của các cổ đông. Sự biến động về sở hữu của những DNNN sau cổ phần hoá về vấn đề sở hữu của ngành giao thông vận tải đ−ợc biểu hiện trªn nh÷ng khÝa c¹nh sau: + Những biến động tích cực: Từ DNNN chuyển sang công ty cổ phần là sự thay đổi mọi mặt, trong đó có quyền sở hữu. Đó là sự thay đổi hết sức căn bản. Tr−ớc đây khi còn là DNNN, mọi hoạt động của doanh nghiệp phải tuân thủ Luật DNNN. Bản thân DNNN là một pháp nhân, nh−ng không có quyền sở hữu đối với tài sản, mọi.

(109) 110 hoạt động của doanh nghiệp đều tuân thủ sự chỉ đạo của chủ sở hữu nhà n−ớc, th«ng qua c¬ quan chñ qu¶n. Khi chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn, b¶n th©n công ty cổ phần là một pháp nhân đầy đủ nên có quyền sở hữu đối với tài sản, kÓ c¶ c«ng ty cæ phÇn nhµ n−íc n¾m cæ phÇn chi phèi (tÊt nhiªn so víi doanh nghiÖp nhµ n−íc kh«ng n¾m cæ phÇn chi phèi sÏ cã nh÷ng kh¸c biÖt h¬n). C¬ quan lSnh đạo cao nhất của công ty cổ phần là Đại hội đồng cổ đông. Đại hội đồng cổ đông gồm những ng−ời chủ sở hữu công ty, có quyền quyết định mọi hoạt động của công ty. Công ty hoạt động theo Luật doanh nghiệp, Điều lệ c«ng ty, trªn c«ng ty kh«ng cã c¬ quan nµo chñ qu¶n nh− DNNN. §©y lµ sù chuyÓn biÕn chung cña c¸c DNNN sau khi thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ vµ chuyÓn thµnh c¸c c«ng ty cæ phÇn. §ã lµ sù chuyÓn biÕn mang tÝnh tÝch cùc, nh−ng nã chỉ phát huy tác dụng nếu sự chuyển biến này đ−ợc thực hiện một cách đầy đủ. Trªn thùc tÕ, c¸c C«ng ty cæ phÇn cña ngµnh GTVT (s¶n phÈm cña qu¸ trình cổ phần hoá các DNNN) sự chuyển biến này chỉ mới phát huy ở mức độ nhất định. Nguyên nhân chủ yếu do tỷ lệ Nhà n−ớc nắm giữ phần vốn sở hữu khá lớn. Trong khi đó cơ chế phối hợp giữa phần sở hữu Nhà n−ớc và phần sở h÷u cña c¸c thµnh viªn kh¸c trong C«ng ty ch−a ®−îc x¸c lËp mét c¸ch hîp lý. T×nh tr¹ng trªn biÓu hiÖn ë nh÷ng néi dung cô thÓ trong qu¶n trÞ kinh doanh cña C«ng ty cæ phÇn vµ sÏ ®−îc ph©n tÝch kü ë c¸c néi dung sau. + Những biến động có tính tiêu cực: * Nh÷ng phÇn tÝch vÒ mÆt lý luËn ®S chØ ra mét xu h−íng cã tÝnh quy luËt về những vấn đề sở hữu của doanh nghiệp sau cổ phần hoá. Đó là quá trình chuyển sở hữu DNNN sau cổ phần hoá từ các cổ đông riêng lẻ vào một số ng−ời với mục đích khống chế doanh nghiệp, từng b−ớc chuyển công ty cổ phÇn thµnh c¸c doanh nghiÖp t− nh©n. Nh÷ng −u viÖt cña cæ phÇn ho¸ bÞ triÖt tiêu do xu h−ớng vận động này. Tuy nhiên, đây là xu h−ớng khá phổ biến trên thực tế đối với các doanh nghiệp có tiềm năng tạo lợi nhuận, vai trò chi phối cña nhµ n−íc bÞ h¹n chÕ..

(110) 111 §èi víi c¸c DNNN ngµnh giao th«ng vËn t¶i, sau khi trë thµnh C«ng ty cổ phần sự biến động về sở hữu cũng không thoát khỏi những xu h−ớng có tính quy luật đó. Trong báo cáo của Ban cán sự Đảng bộ Giao thông vận tải “Một năm thực hiện Nghị quyết trung −ơng 3 về tiếp tục sắp xếp, đổi mới phát triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ c¸c DNNN”, ®S nhÊn m¹nh: “Bé Giao th«ng vËn tải đS tập trung giải quyết tốt các vấn đề hậu cổ phần hoá, để tránh những diễn biÕn phøc t¹p theo h−íng chuyÓn tõ cæ phÇn ho¸ thµnh t− nh©n ho¸, khi mét số t− nhân bỏ tiền thu gom toàn bộ cổ phiếu để chiếm đoạt doanh nghiệp, trở thành những ông chủ mới và biến ng−ời lao động trong các doanh nghiệp cổ phần hoá thành ng−ời làm thuê. Thực tế đS xảy ra và đây là vấn đề hết sức phức tạp cần đ−ợc quan tâm chỉ đạo” [11, 9]. Mét b¸o c¸o kh¸c vÒ t×nh h×nh thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ngµnh giao thông vận tải (TS Nguyễn Xuân Hào, Phó vụ tr−ởng Vụ Tổ chức cán bộ Lao động Bộ Giao thông vận tải) năm 2001, cũng đS chỉ rõ “ĐS xuất hiện vấn đề t− nhân hoá sau cổ phần hoá, khi một số t− nhân bỏ tiền mua ngầm lại cổ phần của các cổ đông (hiện t−ợng này th−ờng chỉ xảy ra ở những doanh nghiệp sau cổ phần hoá hoạt động có hiệu quả hoặc có lợi thế trong kinh doanh mà khi xác định giá trị doanh nghiệp đS không tính hết hoặc không có cơ sở để tính đến). Đây là vấn đề các doanh nghiệp và d− luận xS hội đang quan tâm”. Đây là nhận định của ng−ời có trách nhiệm liên quan đến cổ phần hoá các DNNN của ngành, vì vậy là thông tin hết sức tin cậy và cần đặc biệt quan t©m. Nh− vậy, vấn đề chuyển sở hữu của các cổ đông cho một số t− nhân là thùc tr¹ng ®S diÔn ra trong c¸c DNNN ®S cæ phÇn ho¸ cña ngµnh giao th«ng vận tải. Tuy không có những số liệu cụ thể, vì phần lớn các hoạt động ngầm diễn ra, ng−ời ta chỉ có thể nắm đ−ợc về định tính chứ ch−a nắm đ−ợc về định l−ợng, nh−ng đây không phải là tình trạng hiếm mà là khá phổ biến ở c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n cã lSi hoÆc cã lîi thÕ trong kinh doanh. Nguyªn.

(111) 112 nh©n kh«ng ph¶i ph¸t sinh sau khi cæ phÇn ho¸ mµ hiÖn h÷u ngay trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸. Vì vậy, những giải pháp đối với các DNNN đS cổ phần hoá chỉ là những giải pháp có tính tình thế. Sự đổi mới công tác cổ phần hoá thông qua đấu giá cổ phiếu là một trong các giải pháp hữu hiệu. Tiếc rằng nó mới đ−ợc triển khai năm 2005 và ch−a đ−ợc áp dụng đối với các DNNN của ngµnh giao th«ng vËn t¶i khi thùc hiÖn cæ phÇn ho¸. * Phần vốn của doanh nghiệp sau cổ phần hoá tuy đ−ợc xác định sau định giá doanh nghiệp, nh−ng vấn đề giải quyết liên quan đến sở hữu là rất phức tạp. Nhất là vấn đề xử lý các khoản nợ của doanh nghiệp (kể cả khoản doanh nghiệp nợ các doanh nghiệp khác, nợ nhà n−ớc và các đơn vị khác nợ doanh nghiệp). Đây cũng là một trong những vấn đề của hậu cổ phần hoá và đ−ợc đánh giá là một trong 7 vấn đề v−ớng mắc, khó khăn của ngành giao thông vận tải khi sắp xếp đổi mới DNNN. Cụ thể: Có những v−ớng mắc trong việc bàn giao tài sản, nhất là bất động sản nh− nhµ x−ëng, v¨n phßng lµm viÖc, vËt kiÕn tróc. Doanh nghiÖp ®S cæ phÇn hoá đS đầu t− xây dựng cơ bản trên đất đi thuê của DNNN khác ch−a cổ phần ho¸ hoÆc cña c¸c tæ chøc kh¸c. T×nh tr¹ng trªn diÔn ra ë hÇu hÕt c¸c DNNN trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ vµ gi¶i quyÕt nh÷ng hËu qu¶ sau cæ phÇn ho¸. Cã nh÷ng kho¶n nî cña doanh nghiÖp tr−íc khi cæ phÇn ho¸, nh÷ng khoản nợ này thuộc diện nợ khó đòi cần phải đ−ợc xử lý. Đặc biệt, hiện t−ợng doanh nghiÖp cã tµi s¶n kh«ng cÇn dïng vµ tµi s¶n cÇn thanh lý ®S trë nªn phæ biÕn ë c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ nãi chung, cña ngµnh giao th«ng vËn t¶i nãi riªng. Mét tæng kÕt ë Thµnh phè Hå ChÝ Minh cho thÊy: cã tíi 60% sè doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ cã tµi s¶n kh«ng cÇn dïng vµ tµi s¶n thanh lý. ViÖc mua b¸n c¸c tµi s¶n thanh lý hay kh«ng cÇn dïng sau cæ phÇn ho¸ diÔn ra rÊt chËm vµ rÊt Ýt, chØ cã kho¶ng 4% gi¸ trÞ thanh lý ®−îc thùc hiÖn. Víi nh÷ng tµi sản là vật t− tồn kho để càng lâu sẽ càng mất phẩm chất, kể cả máy móc thiết.

(112) 113 bị mới nếu không bảo d−ỡng trong thời gian ngắn cũng không đảm bảo chỉ tiªu kü thuËt. V× vËy, t×nh tr¹ng trªn sÏ cÇn ph¶i ®−îc xö lý nhanh chãng vµ triệt để. Nhất là, khi tiến hành cổ phần hoá vấn đề công nợ, tài sản không dùng đến hoặc cần thanh lý phải đ−ợc xử lý dứt điểm tránh để tồn đọng ở giai đoạn hËu cæ phÇn ho¸, g©y tæn thÊt cho nhµ n−íc (biÓu 2.5). nhËn thøc ®−îc ®iÒu nµy, Bé Giao th«ng vËn t¶i ®S tÝch cùc phèi hîp víi Bé Tµi chÝnh gi¶i quyÕt những tồn đọng về vốn cho các doanh nghiệp. Kết quả năm 2003, 2 bộ đS phối hợp giải quyết tồn đọng tài chính cho 6 công ty thực hiện cổ phần hoá với tổng trị giá là 15,9 tỷ đồng lỗ và nợ khó đòi. Cụ thể: Công ty cổ phần cung ứng và dịch vụ Hàng hải số 1 là 3,7 tỷ đồng. Công ty cổ phần công trình giao thông 510 là 2,9 tỷ đồng. Công ty cổ phần Xây dựng công trình giao thông 842 là 3,1 tỷ đồng. Công ty cổ phần Công trình giao thông 624 là 3,3 tỷ đồng. Công ty cổ phần Dịch vụ du lịch đ−ờng sắt Sài Gòn là 0,5 tỷ đồng. Công ty cổ phần Công trình đ−ờng thuỷ là 2,2 tỷ đồng. Năm 2004 Bộ Giao thông vận tải xem xét xử lý tồn đọng tài chính cho C«ng ty x©y dùng sè 9 thuéc Tæng c«ng ty x©y dùng Th¨ng Long vµ 2005, Bé tiếp tục xem xét cho một số đơn vị khác nhằm xử lý hết công nợ tr−ớc khi các doanh nghiÖp nµy chuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn. §Æc biÖt trong n¨m 2004 vµ 2005, Bé Giao th«ng vËn t¶i ®S ®−a ra nh÷ng giải pháp khá kiên quyết và hữu hiệu để giải quyết các tồn đọng về tài chính cho c¸c doanh nghiÖp. Cô thÓ: §èi víi nh÷ng doanh nghiÖp nhµ n−íc cã sè nî lín, Bé GTVT ®S cho thµnh lËp ngay bé phËn (ban, tæ) xö lý nî víi nh÷ng thµnh phÇn phï hîp, nh÷ng thành viên có năng lực, d−ới sự chỉ đạo trực tiếp của Tổng giám đốc, Giám đốc. Các bộ phận có nhiệm vụ đề xuất và triển khai các biện pháp cụ thể cho từng khoản nợ, tồn đọng. §èi víi c¸c Tæng c«ng ty nh−: Tæng c«ng ty x©y dùng ®−êng thuû, Tæng.

(113) 114 c«ng ty x©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 8, Tæng c«ng ty Th¨ng Long… cÇn x¸c định rõ các khoản nợ phải trả khá lớn tồn đọng không có khả năng thanh toán, kịp thời đề xuất với Bộ để làm việc với các cơ quan hữu quan tập trung tìm h−ớng giải quyết (giSn nợ, khoanh nợ, đánh giá lại nợ). 2.2.2.2. Tình hình về huy động và sử dụng vốn của doanh nghiệp sau cổ phÇn ho¸. Vấn đề huy động vốn và sử dụng vốn của Công ty cổ phần, DNNN trong ngµnh giao th«ng vËn t¶i sau cæ phÇn ho¸ còng theo xu h−íng chung cña c¸c doanh nghiÖp sau cæ phÇn ho¸ vµ thÓ hiÖn theo 2 chiÒu h−íng sau: - ChiÒu h−íng tÝch cùc: Vèn cña c¸c doanh nghiÖp sau cæ phÇn ho¸ ®S ®−îc t¨ng lªn trong chÝnh qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ nhê b¸n cæ phiÕu cho c¸c cæ đông ở trong và ngoài doanh nghiệp. Qua khảo sát 56 doanh nghiệp đS cổ phần hoá của ngành giao thông vận tải cho đến tr−ớc năm 2003 cho thấy: + Vèn ®iÒu lÖ cña c¸c C«ng ty cæ phÇn - c¸c DNNN sau cæ phÇn ho¸ t¨ng lªn kh¸ nhiÒu so víi vèn cña c¸c DNNN tr−íc khi cæ phÇn ho¸. Kh«ng nh÷ng thÕ Nhµ n−íc cßn rót ®−îc phÇn vèn tõ doanh nghiÖp ra cho c¸c ho¹t động khác. Cụ thể: Các Công ty cổ phần - DNNN cổ phần hoá đến 2002 có vốn tr−ớc khi cổ phần là 338.677 triệu đồng, sau khi cổ phần hoá vốn của doanh nghiệp đS tăng lên đến 459.725 triệu đồng, tăng 1,36 lần. Số vốn nhà n−ớc rút ra là 146.936 triÖu, b»ng 43,39% tæng vèn cña DNNN tr−íc cæ phÇn ho¸. Nh− vËy, thùc chÊt nhµ n−íc vµ doanh nghiÖp ®S thu hót ®−îc 267.984 triệu đồng, chiếm 79,13 tổng vốn của doanh nghiệp sau cổ phần hoá. Số vốn đó t−ơng đ−ơng với số tiền ng−ời lao động trong doanh nghiệp và các cổ đông ngoài doanh nghiệp mua cổ phiếu. Tất nhiên, một phần tiền bán cổ phiếu DNNN đ−ợc chuyển vào ngân sách để sử dụng vào một số mục đích nh−: ®Çu t− bæ sung vµo c¸c doanh nghiÖp kh¸c trong ngµnh, hç trî ng−êi lao động mua cổ phiếu và thực hiện các phúc lợi xS hội khác. Dù sử dụng vào.

(114) 115 mục đích nào, l−ợng tiền thu hút do thực hiện cổ phần hoá là kết quả của sự tác động tích cực đối với xS hội và với chính các DNNN sau khi thực hiện cổ phÇn ho¸ chóng (biÓu 2.5). Biểu 2.5. Mức độ huy động vốn từ cổ phần hoá các DNNN ngành GTVT đến tháng 12 năm 2004 Đơn vị: Tỷ đồng ChØ tiªu 1. Vèn ®iÒu lÖ cña DN. 90-98. 1999. 2000. 2001. 2002. 2003. 2004. 14,42. 75,40. 153,85. 107,18. 108,87. 2.259,28. 8.306,24. 7,57. 45,03. 99,21. 44,85. 75,01. 1.581,30. 5.814,20. 6,85. 30,37. 54,64. 62,33. 33,86. 677,98. 2.492,04. 3,23. 24,57. 67,90. 50,80. 45,20. 1.045,14. 4.335,86. 6,02. 25,35. 63,30. 33,63. 46,64. 863,04. 1.877,21. 5,16. 25,48. 22,65. 22,75. 17,03. 351,1. 2.093,17. 11,20. 50,83. 85,95. 56,38. 63,67. -. -. sau cæ phÇn ho¸ 2. Vèn nhµ n−íc cña DN tr−íc CPH 3. Vèn t¨ng lªn cña DN sau cæ phÇn ho¸ 4. Vèn nhµ n−íc t¹i DN sau cæ phÇn ho¸ 5. Vèn ng−êi L§ trong DN sau CPH 6. Vốn cổ đông ngoài doanh nghiÖp 4. Tæng vèn cña nhµ n−íc vµ doanh nghiÖp t¨ng thªm. Nguån: TÝnh to¸n cña t¸c gi¶ dùa trªn b¸o c¸o t×nh h×nh thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ DNNN trong ngµnh Giao th«ng vËn t¶i - 4/2005. + Sau cæ phÇn ho¸, mét sè doanh nghiÖp ®S cæ phÇn vÉn tiÕp tôc huy động thêm đ−ợc vốn, đầu t− chiều sâu, mở rộng sản xuất kinh doanh. Công ty cæ phÇn §¹i lý liªn hiÖp vËn chuyÓn Gemadept lµ DNNN ®−îc cæ phÇn hoá và đi vào hoạt động tháng 7/1993, với giá trị vốn là 6.257,5 triệu đồng, trong đó vốn cố định là 13,8 triệu đồng (ch−a tính khoản vốn vay), quỹ phát.

(115) 116 triển sản xuất 554,8 triệu đồng, quỹ vay mua ph−ơng tiện 4.340,9 triệu đồng, vốn vay của Công ty Gemartrans 1.148,2 triệu đồng, chi phí cổ phần hoá 149,8 triệu đồng. Sau 9 năm chuyển thành Công ty cổ phần, số vốn của Công ty đS lên đến 90.187 triệu đồng, gấp 14,41 lần (t−ơng đ−ơng tốc độ tăng vốn lµ 1.441%) so víi 1993, b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng 134,5%. §©y lµ møc t¨ng tr−ëng rÊt cao vÒ vèn cña doanh nghiÖp. C¸c c«ng ty cæ phÇn nh−: C«ng ty cæ phÇn D−îc vµ thiÕt bÞ y tÕ Giao th«ng vËn t¶i (Traphaco), C«ng ty cæ phÇn x©y l¾p c«ng tr×nh (Tæng c«ng ty ®−êng s«ng miÒn Nam)… lµ nh÷ng doanh nghiệp sau cổ phần hoá có số vốn huy động tăng rất nhiều lần so với thời ®iÓm cæ phÇn ho¸ (biÓu 2.6) BiÓu 2.6. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh doanh cña C«ng ty cæ phÇn §¹i lý Liªn hiÖp vËn chuyÓn Gemadept (DNNN sau 9 n¨m cæ phÇn ho¸) Đơn vị: Triệu đồng, % TT. ChØ tiªu. 1. Vèn cæ phÇn cña DN. 2. 7/1993. 12/2001. So s¸nh 93/01. 6.257,5. 90.187,0. 1.441,3. Tæng doanh thu. 16.363,0. 256.021,0. 1.564,6. 3. Lîi tøc sau thuÕ. 3.850,0. 43.801,0. 1.137,7. 4. Nép ng©n s¸ch. 3.707,0. 70.294,0. 1.896,2. 5. Thu nhËp b×nh qu©n 1 L§. 1,3. 4,0. 307,7. Nguån: B¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh cña C«ng ty cæ phÇn Gemadept n¨m 1993 vµ 2001. Kh¶o s¸t cña t¸c gi¶ luËn ¸n th¸ng 2 n¨m 2006 cho thÊy bøc tranh kh¸ sáng sủa về mức độ huy động vốn tăng của các doanh nghiệp ngành giao th«ng vËn t¶i sau cæ phÇn ho¸. Trong sè 8 doanh nghiÖp kh¶o s¸t s©u cã 7 doanh nghiệp có mức tăng tr−ởng về vốn, trong đó có doanh nghiệp có mức t¨ng h¬n 6 lÇn (C«ng ty cæ phÇn c¶ng §o¹n X¸ - H¶i Phßng: vèn tr−íc cæ phần hoá có 10,502 tỷ đồng, sau 2 năm đến năm 2005 đS tăng lên 62,336 tỷ đồng); chỉ có 1 doanh nghiệp là Công ty cổ phần dịch vụ tổng hợp cảng Đà.

(116) 117 N½ng cã møc gi¶m vÒ vèn ®Çu t−. Tuy sau cæ phÇn ho¸, c¸c DNNN ®S trë thµnh c¸c C«ng ty cæ phÇn vµ không còn những −u đSi (trong đó có −u đSi về vay vốn) nh− DNNN, nh−ng do sự năng động trong quản lý, do làm ăn có lSi nên sức hấp dẫn trong thu hút cña c¸c doanh nghiÖp nµy kh¸ cao. V× vËy, c¸c doanh nghiÖp ®S cã c¬ héi vµ khai thác các cơ hội đó để tăng thêm nguồn vốn cho các hoạt động kinh doanh cña m×nh. §ã lµ nh÷ng −u viÖt cña c¸c C«ng ty cæ phÇn - DNNN sau cæ phÇn ho¸ cÇn ®−îc ph¸t huy vµ më réng ra toµn ngµnh. - ChiÒu h−íng tiªu cùc: + Mét trong c¸c yÕu tè t©m lý cña c¸c DNNN tr−íc khi thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ lµ sau khi cæ phÇn ho¸, nh÷ng −u ®Si nh− DNNN kh«ng cßn n÷a, nhất là −u đSi về vốn cũng đS nảy sinh đối với một số doanh nghiệp của ngành Giao th«ng vËn t¶i sau cæ phÇn ho¸. Mặc dù cơ chế và các chính sách đối với việc vay vốn ngày càng xoá bỏ cách biệt về quy định vay vốn với các loại hình doanh nghiệp, nh−ng trên thực tế các doanh nghiệp ngoài quốc doanh vẫn có những khó khăn nhất định trong viÖc vay vèn, nhÊt lµ nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n kh«ng cã lSi. + Điều đáng l−u tâm là tình trạng nợ đọng vốn của doanh nghiệp nhà n−íc tr−íc khi cæ phÇn ho¸ ®S kh«ng ®−îc gi¶i quyÕt døt ®iÓm trong qu¸ tr×nh cổ phần hoá, ảnh h−ởng tiêu cực nhiều mặt đến các hoạt động kinh doanh của doanh nghiÖp sau cæ phÇn ho¸. KÕt qu¶ kh¶o s¸t c¸c DNNN khèi s¶n xuÊt kinh doanh ngµnh Giao th«ng vËn t¶i n¨m 2002 cho thÊy: Tổng nguồn vốn của chủ sở hữu là Nhà n−ớc là 8.519,8 tỷ đồng. Ph©n theo lÜnh vùc gåm: Khèi vËn t¶i cã tæng vèn nhµ n−íc së h÷u lín nhất, là 6.877,5 tỷ đồng, chiếm 80,72%; tiếp theo là khối xây dựng cơ bản 947,7 tỷ đồng, chiếm 11,12%; khối cơ khí 400,2 tỷ đồng, chiếm 4,69%; khối dịch vụ 294,4 tỷ đồng, chiếm 3,47%. Phân theo loại vốn gồm: Vốn cố định là 6.817,8 tỷ đồng, chiếm 80,02%;.

(117) 118 vốn l−u động là 483,7 tỷ đồng, chiếm 5,67%; các quỹ và nguồn thu khác 646,8 tỷ đồng, chiếm 14,31%. Trong khi đó, tổng số nợ phải thu của các doanh nghiệp lên đến 5.720,1 tỷ đồng, bằng 67,1% nguồn vốn của chủ sở hữu. Khèi cã tû lÖ nî cao nhÊt lµ khèi c¸c DNNN x©y dùng c¬ b¶n cña ngµnh víi 3.026,6 tỷ đồng, chiếm 52,91% tổng số nợ phải thu, bằng 319,4% tổng số vốn của chủ sở hữu. Với thực trạng nợ đọng trên, các DNNN khối xây dựng cơ bản ®ang gÆp ph¶i rÊt nhiÒu khã kh¨n vÒ vèn sau cæ phÇn ho¸. BiÓu 2.7. T×nh h×nh nî cña c¸c DNNN trong ngµnh giao th«ng vËn t¶i tr−íc khi tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ Đơn vị: Tỷ đồng Khèi VËn t¶i 6.877,5. Khèi XDCB 947,7. Khèi DÞch vô 294,4. Khèi C¬ khÝ 400,2. Tæng céng 8.519,8. 1.1. Vốn cố định + Vèn ng©n s¸ch. 5.759,0 4.439,0. 703,0 261,7. 127,3 33,6. 228,5 180,1. 6.817,8 4.914,4. + Vèn tù cã bæ sung. 1.326,3. 441,3. 91,6. 48,4. 1.907,6. 1.2. Vốn l−u động. 218,8. 146,8. 39,0. 79,1. 483,7. 1..3. C¸c quü vµ nguån thu kh¸c. 422,1. 98,0. 126,1. 0,6. 646,8. 2.166,6. 3.026,6. 389,3. 137,6. 5.720,1. 43,8. 0. 23,4. 2,5. 69,7. ChØ tiªu 1. Nguån vèn chñ së h÷u. 2. Tæng sè nî ph¶i thu Tr.đó: Nợ khó đòi. Nguån: B¸o c¸o d− nî cña DNNN Bé Giao th«ng vËn t¶i 12/2002. + Ngoài ra, một vấn đề đặt ra là: Sự chi phối của cơ quan chủ quản cũ đối víi DNNN ®S cæ phÇn ho¸ sÏ nh− thÕ nµo, khi mµ c¬ quan chñ qu¶n cò vÉn tiÕp tục chi phối doanh nghiệp nh− quyết định mức l−ơng và hệ số l−ơng của ng−ời trùc tiÕp qu¶n lý cho ®aÞ diÖn vèn Nhµ n−íc t¹i doanh nghiÖp. §©y còng lµ những vấn đề liên quan đến bộ máy của doanh nghiệp sau cổ phần hoá. 2.2.2.3. Tình hình về hoạt động của bộ máy quản lý và lao động của doanh nghiÖp sau cæ phÇn ho¸. Nh÷ng −u, nh−îc ®iÓm cña cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN xÐt vÒ mÆt lý thuyÕt ®S ®−îc béc lé kh¸ râ trong cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ë ViÖt Nam nãi chung,.

(118) 119 trong ngành giao thông vận tải nói riêng. Tuy nhiên, mức độ của các biểu hiện phụ thuộc vào các vấn đề đ−ợc xử lý trong cổ phần hoá và các cơ chế quản lý vĩ mô đ−ợc chuyển đổi sau cổ phần hoá. Cụ thể: - Những tác động có tính tích cực: ở hầu hết các doanh nghiệp trong ngành giao thông vận tải đều có sự thay đổi về mô hình tổ chức của bộ máy qu¶n lý doanh nghiÖp. Xu h−íng x©y dùng bé m¸y qu¶n lý gän nhÑ vµ cã hiÖu lùc ®S ®−îc chó ý ë c¸c doanh nghiÖp tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸. Theo c¬ chÕ quản lý mới, Hội đồng quản trị, Ban kiểm soát do Đại hội cổ đông bầu ra, Bộ máy quản lý đ−ợc tinh giản ở hầu hết các doanh nghiệp. Nhờ đó, các hoạt động quản lý của các doanh nghiệp ngành giao thông vận tải sau cổ phần hoá cã hiÖu qu¶ h¬n. Trong cæ phÇn ho¸ ®S cã nh÷ng c¸n bé qu¶n lý cña doanh nghiệp cũ phải về h−u do tuổi cao, bắt buộc thay đổi do không đủ uy tín và trình độ, một số ít tự nguyên xin nghỉ quản lý do thay đổi cơ chế quản lý. Tình tr¹ng nµy tiÕp tôc diÔn ra víi quy m« lín h¬n ë c¸c doanh nghiÖp sau cæ phÇn hoá. Phần đông các cán bộ này không trụ đ−ợc do không phù hợp với cách thức quản lý của mô hình doanh nghiệp mới (biểu 2.8). Sự biến động của đội ngũ lao động trực tiếp tuy theo các chiều h−ớng khác nhau, nh−ng đều bộc lộ xu h−íng tæ chøc hîp lý, sö dông hiÖu qu¶ h¬n tr−íc. Biểu 2.8. Biến động cán bộ quản lý các DNNN cổ phần hoá VÞ trÝ qu¶n lý. Không đổi. Tù nguyÖn th«i chøc. VÒ h−u. B¾t buéc thay đổi. I. Trong cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN 1. Giám đốc. 88,6. 5,7. 2,0. 3,7. 2. Phó giám đốc. 91,1. 4,3. 2,1. 3,2. 3. KÕ to¸n tr−ëng. 90,0. 3,9. 3,2. 2,1. 1. Chñ tÞch H§QT. 85,2. 4,2. 4,6. 6,1. 2. Giám đốc. 81,5. 6,0. 7,0. 5,6. 3. Phó giám đốc. 77,9. 6,2. 7,0. 9,0. 4. KÕ to¸n tr−ëng. 78,2. 5,1. 9,9. 6,8. II. Sau cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN.

(119) 120 Nguån: ViÖn Qu¶n lý kinh tÕ Trung −¬ng - n¨m 2002 Kh¶o s¸t mét sè C«ng ty cæ phÇn - DNNN sau cæ phÇn ho¸ cña t¸c gi¶ luËn ¸n vµo th¸ng 2/2006 cho thÊy: Mét sè doanh nghiÖp sau cæ phÇn ho¸ vèn huy động tăng, quy mô sản xuất kinh doanh đ−ợc mở rộng. Vì vậy, bộ máy quản lý và đội ngũ lao động trực tiếp tăng lên nh− Công ty cổ phần cảng §o¹n X¸, C«ng ty Cæ phÇn vËn t¶i 1 (Traco), C«ng ty cæ phÇn VINAFCO. Một số doanh nghiệp huy động đ−ợc vốn đầu t− công nghệ lại có xu h−ớng giảm bớt lao động trực tiếp, tinh giản bộ máy quản lý nh−: Công ty cổ phần ph¸t triÓn hµng h¶i (VIMADECO), C«ng ty cæ phÇn c¶ng VËt C¸ch, C«ng ty cæ phÇn Container phÝa Nam. §©y lµ nh÷ng biÓu hiÖn tÝch cùc cña cæ phÇn ho¸ đối với bộ máy quản lý và đội ngũ lao động của các doanh nghiệp nhà n−ớc sau cæ phÇn ho¸. - Nh÷ng biÓu hiÖn tiªu cùc: Mét sè doanh nghiÖp sau cæ phÇn ho¸ vÉn duy tr× kiÓu tæ chøc bé m¸y qu¶n trÞ nh− tr−íc khi cæ phÇn ho¸. §Æc biÖt t×nh trạng ít thay đổi các cán bộ quản trị cũ đS hạn chế phát huy những −u việt của m« h×nh qu¶n lý míi do chuyÓn DNNN thµnh c¸c c«ng ty cæ phÇn. Mét kh¶o s¸t cña ViÖn Qu¶n lý kinh tÕ Trung −¬ng n¨m 2002 cho thÊy: Khi cổ phần hoá có tới 88,6% giám đốc, 91,1% phó giám đốc và 90,9% kế toán tr−ởng không thay đổi vị trí. Chỉ có 2,0% giám đốc, 4,3% phó giám đốc và 3,9% kế toán tr−ởng về h−u (phần lớn do tuổi cao) và 5,7% giám đốc, 2,1% phó giám đốc, 3,2% kế toán tr−ởng tự nguyện thôi giữ chức. Đặc biệt, chỉ có 3,7% giám đốc, 2,5% phó giám đốc và 2,1% kế toán tr−ởng bắt buộc thay đổi, trong đó có giám đốc hoặc phó giám đốc trở thành Hội đồng quản trị với t− c¸ch lµ ng−êi ®−îc uû nhiÖm së h÷u vèn nhµ n−íc. T×nh tr¹ng cña c¸c doanh nghiÖp nµy sau cæ phÇn ho¸ còng kh«ng mÊy sáng sủa. Có 85,2% chủ tịch Hội đồng quản trị, 81,5% giám đốc, 77,9% phó giám đốc và 78,2% kế toán tr−ởng vẫn giữ nguyên chức vụ. Có 4,2% Chủ tịch Hội đồng quản trị về h−u, 4,6% tự nguyên thôi giữ chức và 6,1% bắt buộc thay đổi. Đối với giám đốc các tỷ lệ t−ơng ứng là 6,0%, 7,0% và 5,6%; các phó giám.

(120) 121 đốc là 6,2%, 7,0% và 9,0%, các kế toán tr−ởng là 5,1%, 9,9% và 6,8%. Nếu khi cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN, viÖc s¾p xÕp c¸n bé qu¶n lý cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cực thì sự ổn định nh− trên là cần thiết và đó là tác động tích cực của cổ phần hoá. Nh−ng, trong bối cảnh không đổi mới cán bộ trong cổ phần hoá, đây là vấn đề mang tính tiêu cực. Bởi vì, những g−ơng mặt quản lý cũ với tỷ lệ cao nh− trªn, khã t¹o nªn søc chuyÓn biÕn m¹nh trong qu¶n lý kinh doanh cña C«ng ty cổ phần. Có lẽ sự chi phối về sở hữu của Nhà n−ớc đối với DNNN sau cổ phần ho¸ lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng mang tÝnh tiªu cùc trªn. 2.2.2.4. T×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Trªn b×nh diÖn chung cña cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN, theo thèng kª cña Ban chỉ đạo đổi mới và phát triển doanh nghiệp Trung −ơng: Sau cổ phần hoá vốn ®iÒu lÖ b×nh qu©n cña c¸c doanh nghiÖp trong c¶ n−íc t¨ng 44%, doanh thu t¨ng 23,6%, lîi nhuËn t¨ng 140%. H¬n 90% sè c«ng ty cæ phÇn lµm ¨n cã lSi, nộp ngân sách bình quân tăng 24,9%, cổ tức bình quân đạt 17%/năm. §èi víi ngµnh giao th«ng vËn t¶i, ch−a cã cuéc ®iÒu tra toµn diÖn vÒ thùc tr¹ng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp sau cæ phÇn ho¸. Tuy nhiên, theo báo cáo của Ban đổi mới và phát triển doanh nghiệp của Bộ Giao th«ng vËn t¶i: Sau cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN thuéc ngµnh ®S cã sù t¨ng tr−ëng khá cao, tổng lợi nhuận tr−ớc thuế, mức đóng góp của các doanh nghiệp đều tăng. Tuy nhiên, trong số các doanh nghiệp sau cổ phần hoá có những đơn vị gặp nhiều khó khăn, hoạt động sản xuất kinh doanh bị thua lỗ. Khảo sát các doanh nghiệp sau cổ phần hoá theo 3 nhóm đại diện cho 3 giai ®o¹n triÓn khai cæ phÇn ho¸ (cña t¸c gi¶ luËn ¸n th¸ng 2 n¨m 2006) cho thấy: Sản xuất kinh doanh của các DNNN ngành giao thông vận tải biến động theo 2 chiều h−ớng: tích cực và tiêu cực, trong đó tích cực (sản xuất tăng về quy m«, hiÖu qu¶ kinh doanh vµ thu nhËp cña c¸n bé vµ c«ng nh©n cña doanh nghiệp tăng...) là chủ yếu (đúng nh− nhận định của Ban đổi mới và phát triển doanh nghiÖp cña ngµnh). Cô thÓ: - §èi víi doanh nghiÖp sau cæ phÇn ho¸ cã sù t¨ng tr−ëng vÒ s¶n xuÊt kinh doanh:.

(121) 122 Trong sè c¸c doanh nghiÖp t¸c gi¶ luËn ¸n kh¶o s¸t, c¸c doanh nghiÖp cã mức tăng tr−ởng so với khi ch−a cổ phần hoá chiếm tới 75%, trong đó có nhiÒu doanh nghiÖp cã møc t¨ng tr−ëng rÊt cao nh−: C«ng ty dÞch vô du lÞch ®−êng s¾t Hµ Néi sau 3 n¨m cæ phÇn ho¸ (tõ 2003-2005) doanh thu t¨ng 7,3 lÇn, b×nh qu©n t¨ng 93,98%; C«ng ty cæ phÇn C¶ng §o¹n X¸ sau 5 n¨m cæ phÇn ho¸ (2001-2005) doanh thu t¨ng 5,3 lÇn, b×nh qu©n t¨ng 39,6%; C«ng ty cæ phÇn VINAFCO sau 5 n¨m cæ phÇn ho¸ (tõ 2001-2005) t¨ng doanh thu 4,6 lÇn, b×nh qu©n t¨ng 35,69%/n¨m; C«ng ty cæ phÇn C¶ng VËt C¸ch (Qu¸n Toan - H¶i Phßng) sau 4 n¨m cæ phÇn ho¸ (20022005) doanh thu t¨ng 2,3 lÇn, b×nh qu©n 23,0%/n¨m; C«ng ty cæ phÇn vËn t¶i 1 - Traco sau 6 n¨m cæ phÇn ho¸ doanh thu t¨ng 3,4 lÇn, b×nh qu©n 22,6%/n¨m. Tuy nhiªn, còng cã doanh nghiÖp cã møc t¨ng tr−ëng nh−ng ë møc thÊp nh− C«ng ty cæ phÇn DÞch vô tæng hîp c¶ng §µ N½ng sau 4 n¨m cæ phÇn ho¸ chØ t¨ng 1,39 lÇn, b×nh qu©n 8,6%/n¨m. Nguyªn nh©n chung vÒ t¨ng tr−ëng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c C«ng ty cæ phÇn - DNNN ngµnh Giao th«ng vËn t¶i sau cæ phÇn ho¸ chñ yÕu do t¨ng kh¶ n¨ng thu hút vốn đầu t−, đổi mới bộ máy quản lý và các hoạt động quản trị kinh doanh. Mức độ tăng tr−ởng khác nhau giữa các Công ty cổ phần - DNNN sau cổ phÇn ho¸ cña Ngµnh mét mÆt do tr¹ng th¸i cña doanh nghiÖp tr−íc cæ phÇn hoá, đặc điểm của hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, mặt khác do sự năng động của bộ máy khai thác các −u việt do cổ phần hoá mang lại. BiÓu 2.9. KÕt qu¶ kinh doanh cña c¸c DNNN tr−íc vµ sau cæ phÇn ho¸ Ngành GTVT đến tháng 2 năm 2006 TT Doanh nghiÖp 1 2 3 4 5 6. C«ng ty dÞch vô du lÞch ®−êng s¾t Hµ Néi C«ng ty cæ phÇn C¶ng §o¹n X¸ C«ng ty cæ phÇn VINAFCO C«ng ty cæ phÇn C¶ng VËt C¸ch C«ng ty cæ phÇn vËn t¶i 1 C«ng ty cæ phÇn DÞch vô tæng hîp c¶ng. Sè n¨m đã CPH (n¨m) 3 5 5 4 6 4. Doanh thu tr−íc CPH (tỷ đồng) 21,90 8,28 32,00 10,30 25,00 38,00. Doanh thu n¨m 2005 (tỷ đồng) 161,50 44,17 85,00 23,90 85,00 52,91. B×nh qu©n/n¨m (%) 93,98 39,60 35,69 23,00 22,60 8,60.

(122) 123. 7 8. §µ N½ng C«ng ty Cæ phÇn ph¸t triÓn Hµng H¶i (VIMADECO) C«ng ty Cæ phÇn CONTAINER phÝa Nam. 2. 62,17. 62,7. 0,00. 7. 40,66. 33,67. - 22,22. Nguån: §iÒu tra cña t¸c gi¶ luËn ¸n th¸ng 2 n¨m 2006. - §èi víi c¸c DNNN sau cæ phÇn ho¸ kh«ng cã sù t¨ng tr−ëng vµ suy gi¶m: Tuy sè c¸c doanh nghiÖp lo¹i nµy chiÕm tû trong nhá trong c¸c doanh nghiệp khảo sát (25%), nh−ng đây là điều đáng phải suy nghĩ. Bởi vì, mục tiêu của cổ phần hoá đS không đạt đ−ợc. Trong số các doanh nghiệp loại này, C«ng ty cæ phÇn ph¸t triÓn hµng h¶i (VIMADECO) cã trô së t¹i 11 Vâ ThÞ S¸u (H¶i Phßng). Doanh nghiÖp ®−îc cæ phÇn ho¸ n¨m 2004. Sau cæ phÇn ho¸, doanh thu cña doanh nghiÖp hÇu nh− kh«ng t¨ng (tr−íc cæ phÇn ho¸ doanh thu đạt 62,116 tỷ, sau cổ phần hoá doanh thu đạt 62,70 tỷ đồng). BiÓu 2.10. Thùc tr¹ng cña c«ng ty cæ phÇn container sau cæ phÇn ho¸ tính đến tháng 2 năm 2006 ChØ tiªu 1. §Êt ®ai. §.vÞ m2. 1999. 2003. 2004. 2005. 57.138,0. 57.138,0. 57.138,0. 57.138,0. ng−êi. 309. 180. 167. 167. 2.1. Lao động quản lý. “. 24. 18. 19. 18. 2.2. Lao động trực tiếp. “. 285. 165. 148. 149. 3. Lao động thời vụ. “. 4. 7. 5. 5. 4. M¸y mãc chuyªn dïng. C¸i. 12. 12. 12. 12. 5. Tæng vèn cña C«ng ty. Tû. 25,216. 34,272. 34,840. 37,762. 6. Tæng doanh thu. “. 40,665. -. -. 33,675. 6.1. VËn t¶i « t«. “. 5,899. -. -. 4,872. 6.2. Bèc xÕp. “. 15,455. -. -. 11,683. 6.3. Kho b·i. “. 0,200. -. -. 1,682. 6.4. §¹i lý container. “. 18,591. -. -. 15,437. 6.5. §¹i lý tµu biÓn. “. 0,528. -. -. 0,000. 2. Lao động th−ờng xuyên.

(123) 124 Nguån: §iÒu tra cña t¸c gi¶ luËn ¸n th¸ng 2 n¨m 2006. Tuy nhiên, đi sâu vào nghiên cứu toàn diện sự biến đổi của doanh nghiệp cho thấy: nguồn lao động của doanh nghiệp đS giảm từ 438 ng−ời xuống còn 330 ng−ời, trong đó chủ yếu là giảm lao động thời vụ (từ 288 ng−ời xuống còn 194 ng−ời). Nguồn vốn của doanh nghiệp tăng từ 46,12 tỷ đồng lên 54,96 tỷ đồng. Cơ sở vật chất đ−ợc tăng c−ờng, máy chuyên dùng, ô vận tải những ph−ơng tiện quan trọng của doanh nghiệp đều tăng. Có lẽ, thời gian sau cổ phần hoá còn ngắn ch−a đủ để doanh nghiệp khai thác −u việt của cổ phần hoá lµ nguyªn nh©n quan träng cña sù kh«ng t¨ng doanh thu cña doanh nghiÖp sau cæ phÇn ho¸. Riêng đối với Công ty cổ phần CONTAINER phía Nam, thời gian cổ phần hoá đS tiến hành đ−ợc 7 năm, một thời gian quá dài cho sự ổn định Công ty và cho nó phát huy −u việt của cổ phần hoá. Nh−ng, hoạt động kinh doanh cña C«ng ty l¹i gi¶m sót so víi thêi gian tr−íc cæ phÇn ho¸. Tõ nguån sè liÖu kh¶o s¸t cho thÊy: Sau 7 n¨m doanh thu kinh doanh cña C«ng ty ®S gi¶m tõ 40,665 tû n¨m 1999 xuèng cßn 33,675 tû n¨m 2005. So víi tr−íc cæ phÇn ho¸ tæng vèn cña doanh nghiệp tăng từ 25,216 tỷ lên 37,762 tỷ đồng, các cơ sở vật chất đ−ợc duy trì, lao động của doanh nghiệp đS giảm từ 309 ng−ời xuống còn 167 ng−ời, chủ yếu là giảm lao động trực tiếp. Nh− vậy phải chăng, tr−ớc cổ phần hoá hoạt động của Công ty chủ yếu dựa vào lao động thủ công, sau cổ phần hoá khi giảm bớt lực l−ợng lao động này doanh thu của Công ty không tăng mµ gi¶m xuèng. Đi sâu vào cơ cấu doanh thu của Công ty cho thấy: Hoạt động vận tải ô tô giảm gần 1 tỷ đồng, bốc xếp giảm 3,772 tỷ đồng, đại lý container giảm 3,154 tỷ đồng. Điều này cho thấy, −u việt của cổ phần hoá đS không đ−ợc phát huy từ sự không năng động của bộ máy quản lý. Trong điều kiện cạnh tranh.

(124) 125 ngµy cµng gay g¾t, C«ng ty ®S kh«ng ®Çu t− vµo c¬ së vËt chÊt, sau 7 n¨m c¬ sở vật chất của công ty không thay đổi. Vì vậy, các hoạt động kinh doanh của C«ng ty ®S bÞ gi¶m sót. 2.2.2.5. 2.2.2.5. T×nh h×nh vÒ ph©n phèi cña c¸c doanh nghiÖp sau cæ phÇn ho¸. Phân phối của các DNNN sau cổ phần hoá có sự biến đổi so với tr−ớc cổ phÇn ho¸ c¶ vÒ ph−¬ng thøc ph©n phèi vµ c¸c kÕt qu¶ cña ph©n phèi. - VÒ ph−¬ng thøc ph©n phèi: Nh÷ng ph−¬ng thøc ph©n phèi cho DNNN nói chung, ngành Giao thông vận tải nói riêng đS đ−ợc thay đổi theo ph−ơng thức phân phối của công ty cổ phần, trong đó sự khác biệt là: phân phối đ−ợc thực hiện một mặt theo chế độ hạch toán theo các khoản chi phí cho hoạt động kinh doanh, c¸c kho¶n trÝch nép... MÆt kh¸c cßn ®−îc h¹ch to¸n theo c¸c cæ phần đóng góp. Sự biến đổi này đ−ợc thực hiện ở tất cả các DNNN ngành giao th«ng vËn t¶i sau cæ phÇn ho¸. BiÓu 2.11. HiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña DNNN ngµnh GTVT sau cæ phần hoá - tính đến tháng 2 năm 2006 Tr−íc cæ phÇn ho¸ DOANH NGHIÖP. SAU C¤ PHÇN HO¸. Lîi nhuËn. Tû suÊt LN. Lîi nhuËn. Tû suÊt LN. (Tr.®). (%). (Tr.®). (%). 1. C«ng ty dÞch vô du lÞch ®−êng s¾t Hµ Néi. 930,0. 4,2. 1.950,0. 1,2. 2. C«ng ty cæ phÇn C¶ng §o¹n X¸. -1.548. - 18,7. 7.647,0. 17,3. 3. C«ng ty cæ phÇn VINAFCO. 2.900,0. 9,0. 3.300,0. 2,2. 4. C«ng ty cæ phÇn C¶ng VËt C¸ch. 1.703,0. 16,5. 2.918,0. 12,20. 350,0. 1,4. 2.000,0. 2,4. 530,0. 1,4. 1.555,0. 2,9. H¶i (VIMADECO). 4.713,0. 7,6. 7.900,0. 12,6. 8. C«ng ty Cæ phÇn CONTAINER phÝa Nam. 1.224,6. 3,0. 1.159,0. 3,4. 5. C«ng ty cæ phÇn vËn t¶i 1 6. C«ng ty cæ phÇn DÞch vô tæng hîp c¶ng §µ N½ng 7. C«ng ty Cæ phÇn ph¸t triÓn Hµng. Nguån: §iÒu tra cña t¸c gi¶ luËn ¸n th¸ng 2 n¨m 2006..

(125) 126 - Về kết quả của quá trình phân phối: Theo đánh giá chung, nhờ −u việt của cổ phần hoá, hoạt động kinh doanh của các DNNN ngành Giao thông vận tải đều có xu h−ớng tăng cao, đa số các doanh nghiệp sau cổ phần hoá làm ăn cã lSi, thu nhËp cña c¸n bé vµ c«ng nh©n t¨ng. Tuy nhiªn, còng tõ kÕt qu¶ kh¶o s¸t cña t¸c gi¶ luËn ¸n th¸ng 2 n¨m 2006 cho thÊy: + Tû suÊt lîi nhuËn sau thuÕ cña c¸c DNNN ngµnh Giao th«ng vËn t¶i sau cæ phÇn ho¸ t¨ng cao h¬n tr−íc ë mét sè doanh nghiÖp vµ gi¶m ®i ë mét sè doanh nghiÖp kh¸c (biÓu 2.10). C¸c DNNN sau cæ phÇn hãa cã tû suÊt lîi nhuËn t¨ng lµ C«ng ty cæ phÇn c¶ng §o¹n X¸ (tõ -18,7% lªn 17,3%); C«ng ty cæ phÇn vËn t¶i 1 (tõ 1,4% lªn 2,4%); C«ng ty cæ phÇn dÞch vô tæng hîp c¶ng §µ N½ng (tõ 1,4% lªn 2,9%); C«ng ty cæ phÇn ph¸t triÓn Hµng H¶i (tõ 7,6% lªn 12,6%) vµ C«ng ty cæ phÇn CONTAINER phÝa Nam (tõ 3,0% lªn 3,4%). C¸c DNNN sau cæ phÇn ho¸ cã tû suÊt lîi nhuËn gi¶m lµ C«ng ty dÞch vô du lÞch ®−êng s¾t Hµ Néi (tõ 4,2% cßn 1,2%); C«ng ty cæ phÇn VINAFCO (tõ 9,0% cßn 2,2%); C«ng ty cæ phÇn c¶ng VËt C¸ch (tõ 16,5% cßn 12,2%). V× sè l−îng doanh nghiÖp cña t¸c gi¶ luËn ¸n kh¶o s¸t nhá so víi sè l−îng c¸c DNNN ngµnh Giao th«ng vËn t¶i ®S cæ phÇn ho¸ nªn ch−a thÓ ®−a ra kết luận về nhận định chung nêu trên. Tuy nhiên, kết quả trên về hiệu quả kinh doanh cho thÊy mèi t−¬ng quan gi÷a sù ph¸t triÓn cña DNNN sau cæ phÇn ho¸ víi hiÖu qu¶ cña chóng. + Thu nhËp b×nh qu©n cña c¸n bé, c«ng nh©n trong c¸c doanh nghiÖp sau cổ phần hoá có sự biến động theo xu h−ớng tăng là chủ yếu. Trong số DNNN cña ngµnh sau cæ phÇn ho¸ kh¶o s¸t t¨ng thu nhËp cho c¸n bé, c«ng nhân có Công ty cổ phần vận tải 1 (từ 1,1 triệu đồng/tháng tăng lên 2,3 triÖu/th¸ng); C«ng ty cæ phÇn c¶ng §o¹n X¸ (tõ 1 triÖu/th¸ng lªn 2,6 triÖu đồng/tháng); Công ty cổ phần cảng Vật Cách (từ 1,2 triệu/tháng lên 1,6 triệu đồng/tháng); Công ty cổ phần dịch vụ tổng hợp cảng Đà Nẵng (từ 1,8 triệu/tháng lên 2,0 triệu đồng/tháng). Công ty du lịch dịch vụ đ−ờng sắt Hà.

(126) 127 Nội có thu nhập không đổi (bình quân 1,2 triệu/tháng); Công ty cổ phần phát triÓn Hµng h¶i thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng−êi gi¶m (tõ 2,9 triÖu/th¸ng cßn 2,6 triÖu/th¸ng). 2.2.2.6. Tình hình các vấn đề kinh tế - xã hội khác. Bên cạnh những vấn đề thuần tuý kinh tế, sau cổ phần hoá các DNNN ngành giao thông vận tải cũng có những vấn đề xS hội phát sinh nh−: Một số doanh nghiệp trong sắp xếp lại đội ngũ lao động đS giảm bớt lực l−ợng lao động của mình. Một số lao động (lao động th−ờng xuyên của doanh nghiệp) yếu sức khoẻ, trình độ chuyên môn thấp đ−ợc cho nghỉ theo chế độ (đ−ợc quy định theo các văn bản triển khai cổ phần hoá). Đây là việc làm cần thiết, đảm bảo yêu cầu nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Tuy nhiên sau cổ phần hoá, một số doanh nghiệp tiếp tục giảm lực l−ợng lao động, nh−ng việc giải quyết các chế độ cho ng−ời còn trong độ tuổi nghỉ việc ch−a thật thoả đáng. Quan điểm chỉ đạo của Bộ Giao thông vận tải đối với vấn đề nµy lµ “C¸c doanh nghiÖp khi tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ ph¶i cè g¾ng sö dông hÕt, sử dụng tối đa lao động hiện có, tránh tình trạng đẩy ng−ời lao động ra ngoài dây chuyền sản xuất của doanh nghiệp. Số lao động không sắp xếp đ−ợc thì thực hiện theo Nghị định sô 41/2002/NDD - CP ngày 11/04/2002 của Chính phủ”. Quan điểm trên là đúng, nh−ng cần phải có những biện pháp cụ thể hơn về vấn đề này, nhất là tránh tình trạng đẩy ng−ời ra khỏi doanh nghiệp sau khi đS cổ phần hoá, nh−ng không giải quyết thoả đáng quyền lợi cho họ. Đối với hoạt động của các tổ chức chính trị nh− tổ chức Đảng, công ®oµn, ®oµn thanh niªn: mét sè doanh nghiÖp duy tr× kh¸ tèt. Tuy nhiªn, cã nh÷ng doanh nghiÖp (nhÊt lµ doanh nghiÖp Nhµ n−íc kh«ng n¾m quyÒn chi phối) việc duy trì các hoạt động của các tổ chức chính trị, kể cả tổ chức đảng ch−a thùc sù tèt. Theo b¸o c¸o cña Bé Giao th«ng vËn t¶i. tæ chøc c¬ së §¶ng của các đơn vị trong ngành phân tán. Một số Tổng Công ty ch−a có Đảng bộ thống nhất toàn Công ty, một số đơn vị thành viên đS cổ phần hoá trực thuộc.

(127) 128 nhiều cấp bộ đảng khác nhau. Từ tình trạng trên, việc triển khai các nghị quyết của Đảng trong ngành hạn chế, vai trò của Đảng trong lSnh đạo của các C«ng ty cæ phÇn ch−a ®−îc ph¸t huy. 2.2.3. Những kết quả đạt đ−ợc và những vấn đề đặt ra cần giải quyết. 2.2.3.1. Những kết quả đạt đ−ợc của cổ phần hoá các DNNN ngành giao th«ng vËn t¶i. Cæ phÇn ho¸ ®S ®−îc tiÕn hµnh trong ngµnh Giao th«ng vËn t¶i trªn 10 n¨m, nhiÒu doanh nghiÖp sau cæ phÇn ho¸ ®S trë thµnh c¸c c«ng ty cæ phÇn vµ đi vào hoạt động nhiều năm. Trong khoảng thời gian đó, những −u việt của cổ phần hoá đS đ−ợc bộc lộ ở những mức độ khác nhau tuỳ theo đặc điểm kinh doanh cña doanh nghiÖp, tr¹ng th¸i cña doanh nghiÖp tr−íc cæ phÇn ho¸, thêi ®iÓm triÓn khai cæ phÇn ho¸ (thêi ®iÓm cæ phÇn ho¸ kh¸c nhau chi phèi bëi các văn bản cổ phần hoá khác nhau) và sự năng động của đội ngũ cán bộ quản lý sau cổ phần hoá. Tuy nhiên đánh giá chung, sau cổ phần hoá các DNNN ngành giao thông vận tải trở thành công ty cổ phần và hoạt động của các công ty đạt đ−ợc những kết quả sau: - Tr−ớc hết sau cổ phần hoá, tất cả các Công ty cổ phần của ngành đều cã sù t¨ng tr−ëng vÒ vèn. Sù t¨ng tr−ëng vÒ vèn kh«ng chØ diÔn ra trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ mµ sau cæ phÇn ho¸ nhiÒu doanh nghiÖp tiÕp tôc ph¸t huy. Ngoµi ra, khi cæ phÇn ho¸ nhµ n−íc cßn rót l−îng vèn kh¸ lín (do b¸n cæ phiếu) để sử dụng tái đầu t− cho các DNNN còn lại và các hoạt động chung của ngµnh. §©y lµ −u thÕ næi tréi cña c¸c DNNN trong ngµnh trong vµ sau cæ phÇn ho¸. Kh«ng nh÷ng vËy, nguån vèn cña c¸c doanh nghiÖp ®−îc sö dông hiÖu qu¶ hơn, tạo những điều kiện cho doanh nghiệp chủ động trong kinh doanh. - Thứ hai, sự biến động sở hữu của các DNNN trong ngành sau cổ phần ho¸ thµnh c¸c C«ng ty cæ phÇn ®S tõng b−íc theo h−íng g¾n chÆt gi÷a quyÒn sở hữu và quyền sử dụng. Điều đó một mặt buộc doanh nghiệp phải có trách.

(128) 129 nhiệm hơn đối với tài sản của mình (khác biệt với chế độ công hữu tr−ớc đây của các DNNN); mặt khác tạo quyền chủ động cho doanh nghiệp trong sử dụng các tài sản của mình vào các hoạt động kinh doanh. Nhờ đó, các tài sản của doanh nghiệp đ−ợc sử dụng đầy đủ và hợp lý hơn. Những tiêu cực trong ®Çu t− míi tµi s¶n còng dÇn ®−îc kh¾c phôc. - Thứ ba, hoạt động của bộ máy quản lý và đội ngũ lao động trong các c«ng ty cæ phÇn ®S cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc theo h−íng n©ng cao vai trß của ng−ời đứng đầu doanh nghiệp, phát huy quyền chủ động của các thành viên và ng−ời lao động. Phần nhiều công ty cổ phần đS tiến hành sắp xếp lại bé m¸y qu¶n lý theo h−íng tinh gi¶n vµ bè trÝ l¹i c¸n bé phï hîp h¬n víi tr×nh độ và phẩm chất của từng ng−ời. Những lao động trực tiếp cũng đ−ợc tổ chức lại, đặc biệt kỷ luật lao động đ−ợc siết lại và chặt chẽ hơn. Ng−ời lao động có cæ phiÕu cã tr¸ch nhiÖm h¬n, khi hä ®−îc coi lµ ng−êi chñ thùc sù cña doanh nghiệp, kết quả kinh doanh không chỉ ảnh h−ởng đến thu nhập từ công sức lao động mà còn từ phần cổ phiều họ có do những chính sách −u đSi từ cổ phần ho¸ c¸c DNNN mang l¹i. - Thứ t−, hoạt động kinh doanh của các Công ty cổ phần sau cổ phần hoá DNNN trong ngành Giao thông vận tải có biến động theo h−ớng quy mô mở rộng, tốc độ tăng tr−ởng cao hơn. Sự biến động này là do các biến động về sở hữu, biến động về tăng tr−ởng vốn và biến động tích cực trong tổ chức và duy trì lực l−ợng lao động cña doanh nghiÖp sau cæ phÇn ho¸ mang l¹i. Tuy nhiªn, kÕt qu¶ nµy cã sù biÓu hiện khác nhau giữa các doanh nghiệp. Điều đó còn tuỳ thuộc vào thời điểm doanh nghiệp thực hiện cổ phần hoá, loại hình kinh doanh và tính năng động của đội ngũ cán bộ quản lý doanh nghiệp. - Thø n¨m, thùc tr¹ng ph©n phèi cña doanh nghiÖp sau cæ phÇn ho¸ còng cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc. TÝnh ®a d¹ng cña ph©n phèi ®S ®−îc thùc hiÖn. Bªn c¹nh ph©n phèi theo c¸c bé phËn cÊu thµnh s¶n phÈm, ph©n phèi theo cæ.

(129) 130 phÇn ®S ®−îc thùc hiÖn. NhiÒu doanh nghiÖp, khèi l−îng c¸c phÇn ph©n phèi biÓu hiÖn kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ cña kinh doanh ®S t¨ng lªn (thu nhËp cña ng−êi lao động, lợi nhuận...) 2.2.3.2. Những vấn đề đặt ra cần giải quyết của các Công ty cổ phần ngµnh giao th«ng vËn t¶i sau cæ phÇn ho¸ DNNN. Bên cạnh những kết quả đạt đ−ợc, hoạt động của các Công ty cổ phần ngµnh giao th«ng vËn t¶i sau cæ phÇn ho¸ DNNN diÔn ra theo chiÒu h−íng tiêu cực và đang đặt ra những vấn đề cần giải quyết sau: - Thứ nhất, sự biến động về sở hữu vốn theo những xu h−ớng khác nhau, đS và đang đặt ra những vấn đề cần giải quyết khác nhau. Việc Nhà n−ớc nắm quyền chi phối vốn của DNNN sau cổ phần hoá đối với một số doanh nghiệp lµ cÇn thiÕt. Tuy nhiªn, sè l−îng doanh nghiÖp nhµ n−íc n¾m quyÒn chi phèi qu¸ lín. §èi víi doanh nghiÖp nhµ n−íc thùc sù cÇn thiÕt n¾m quyÒn chi phèi nÕu kh«ng cã c¬ chÕ phèi hîp gi÷a nhµ n−íc víi doanh nghiÖp sù chuyÓn biÕn trong hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp sẽ không nhiều do sự níu kéo cña c¬ chÕ qu¶n lý cña c¸c DNNN cßn hiÖn h÷u nhiÒu trong c¸c doanh nghiÖp loại này, đặc biệt của đội ngũ đại diện cho Nhà n−ớc tại doanh nghiệp. Thực trạng này dẫn đến hiện t−ợng mô hình doanh nghiệp thì mới , nh−ng bộ máy tổ chức và cơ chế hoạt động vẫn không có sự thay đổi cơ bản . §èi víi xu h−íng th©u tãm cæ phiÕu theo h−íng t− nh©n ho¸ doanh nghiÖp: ®©y lµ xu h−íng tÊt yÕu sÏ x¶y ra, nÕu nhµ n−íc kh«ng cã biÖn ph¸p can thiệp. Trên một khía cạnh nào đó, xu h−ớng này cũng có những −u điểm cña nã, v× nã t¹o cho nh÷ng ng−êi qu¶n lý, nh÷ng ng−êi cã ®Çu ãc kinh doanh có thực quyền để điều hành doanh nghiệp. Tuy nhiên xét trên khía cạnh tiêu cực, việc thâu tóm cổ phiếu (nhất là trong điều kiện cổ phiếu đ−ợc đánh giá víi gi¸ trÞ thÊp - th−êng ë c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn cæ phÇn giai ®o¹n tr−íc) sẽ đẩy ng−ời lao động ở các DNNN sau cổ phần hoá đến chỗ bị thua thiệt và biÕn hä trë thµnh ng−êi lµm thuª..

(130) 131 - Thứ hai, những vấn đề tài chính của các doanh nghiệp sau cổ phần hoá vẫn ch−a đ−ợc giải quyết triệt để, nhất là vấn đề công nợ, vấn đề bàn giao tài sản. Đây là trở ngại cho hoạt động của doanh nghiệp sau cổ phần hoá. Vấn đề nµy ®S ®−îc Bé Giao th«ng vËn t¶i chó träng gi¶i quyÕt. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ vÉn cßn tån t¹i ë c¸c DNNN ®S cæ phÇn ho¸ vµ tiÕp tôc ph¸t sinh ë c¸c DNNN sÏ cæ phÇn ho¸. - Thø ba, trªn thùc tÕ c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®S xo¸ ®i nh÷ng c¸ch biÖt gi÷a DNNN với doanh nghiệp ngoài Nhà n−ớc đối với việc vay vốn. Tuy nhiên, trên thực tế vẫn còn khó khăn nhất định đối với các Công ty cổ phần - DNNN sau cæ phÇn ho¸ cña ngµnh Giao th«ng vËn t¶i nãi riªng cña tÊt c¶ c¸c DNNN sau cæ phÇn ho¸ nãi chung, trong viÖc vay vèn. - Thứ t−, hoạt động quản trị kinh doanh của doanh nghiệp đS có những biến động tích cực. Tuy nhiên, sự chi phối của cơ quan chủ quản đối với doanh nghiÖp cßn kh¸ nÆng nÒ. §Æc biÖt lµ Bé vÉn chi phèi viÖc bè trÝ c¸n bé khi cæ phÇn ho¸, sau cæ phÇn ho¸ vÉn chi phèi møc l−¬ng, hÖ sè l−¬ng cña ng−êi trùc tiếp là đại diện vốn sở hữu của Nhà n−ớc. Nói cách khác, trong quản lý ch−a có sự đổi mới triệt để của Công ty cổ phần - DNNN sau cổ phần hoá nh− những c«ng ty cæ phÇn ®−îc thµnh lËp míi cña c¸c c¬ quan qu¶n lý vÜ m«. - Thứ năm, hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp tuy có những chuyÓn biÕn theo h−íng tÝch cùc. Nh−ng, nh×n chung sù chuyÓn biÕn ch−a thËt m¹nh mÏ nh− mong muèn, nh− −u viÖt cña h×nh thøc doanh nghiÖp mµ c¸c DNNN của ngành chuyển đổi sang. Hiện tại, sức cạnh tranh của các Công ty cæ phÇn - DNNN sau cæ phÇn ho¸ ch−a thËt cao, hiÖu qu¶ kinh doanh cña C«ng ty tuy cã t¨ng, nh−ng møc t¨ng thÊp. - Thứ sáu, những vẫn đề xS hội trong các Công ty cổ phần sau cổ phần ho¸ DNNN vÉn tiÕp tôc ph¸t sinh phøc t¹p. c¸c tæ chøc chÝnh trÞ trong doanh nghiệp ch−a phát huy sức mạnh trong hoạt động. Đánh giá chung, bên cạnh những biến động tích cực của các DNNN.

(131) 132 ngµnh GTVT sau cæ phÇn ho¸, ®S xuÊt hiÖn 2 xu h−íng cã tÝnh tr¸i ng−îc nhau trong c¸c DNNN cña ngµnh sau cæ phÇn ho¸ lµ: T×nh tr¹ng mét sè doanh nghiÖp cã xu h−íng t− nh©n ho¸ vµ mét bé phËn kh¸c l¹i ë trong t×nh tr¹ng “bình mới, r−ợu cũ” sự chuyển biến không nhiều. Cả 2 xu h−ớng này đều cần cã nh÷ng biÖn ph¸p can thiÖp kÞp thêi. 2.2.3.3. Nguyªn nh©n cña nh÷ng tån t¹i, h¹n chÕ cña c¸c C«ng ty cæ phÇn GTVT sau cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN. Nguyên nhân của những tồn tại trên, một mặt bắt nguồn từ những vấn đề tr−íc vµ trong cæ phÇn ho¸; mÆt kh¸c b¾t nguån tõ nh÷ng ph¸t sinh sau khi thực hiện cổ phần hoá, trong đó những nguyên nhân tr−ớc và trong cổ phần ho¸ lµ chñ yÕu. Cô thÓ: - Nh÷ng nguyªn nh©n tõ tr−íc cæ phÇn ho¸. §ã lµ: + Trªn thùc tÕ, tr−íc cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN trong ngµnh giao th«ng vËn tải có những đóng góp nhất định cho sự nghiệp xây dựng đất n−ớc. Nh−ng nh×n chung, c¸c DNNN cña ngµnh ë trong t×nh tr¹ng lµm ¨n kÐm hiÖu qu¶ lµ chủ yếu. Vì vậy, bản thân các DNNN có sức hấp dẫn kém đổi với cổ phần hoá. T×nh tr¹ng trªn mét mÆt lµm cho qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ chËm; mÆt kh¸c buéc các DNNN khi cổ phần hoá cần xác định các ph−ơng án cổ phần có tính khuyÕn khÝch ng−êi mua cæ phiÕu. §ã lµ nh÷ng c¬ së lµm n¶y sinh nh÷ng biến động trong chuyển hoá các cổ phiếu sau này, khi các DNNN trở thành c¸c C«ng ty cæ phÇn. + VÒ mÆt lý thuyÕt, cæ phÇn ho¸ cã nhiÒu −u ®iÓm. Tuy nhiªn, cæ phÇn hoá các DNNN nh− ở n−ớc ta sẽ dễ dẫn đến t− nhân hoá chúng. Đây là tính kh«ng bÕn v÷ng cña cæ phÇn ho¸ vµ lµ xu h−íng cã nh÷ng c¬ së kh¸ch quan của nó. Cơ sở đó thuộc về mô hình Công ty cổ phần - sản phẩm của cổ phần hoá các DNNN nói chung, ngành GTVT nói riêng. Về vấn đề này cũng xin nh¾c l¹i r»ng, m« h×nh C«ng ty cæ phÇn ®−îc thµnh lËp míi cã ®iÓm kh¸c víi C«ng ty cæ phÇn ®−îc h×nh thµnh tõ cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN. Trong sè c¸c.

(132) 133 ®iÓm kh¸c biÖt, sù chi phèi hoÆc tham gia së h÷u cæ phÇn cña Nhµ n−íc vµ của các cổ đông là ng−ời của doanh nghiệp là những khác biệt chủ yếu. Chính những khác biệt này sẽ tiềm ẩn những nguy cơ nảy sinh các vấn đề sau cổ phần hoá nếu không xác định đ−ợc cơ chế phối hợp hoạt động của các cổ đông, nhất là những cổ đông nắm quyền chi phối. + Trªn thùc tÕ, c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung tån t¹i qu¸ l©u trong c¸c DNNN nói chung, ngành giao thông vận tải nói riêng. Vì vậy, sự níu kéo dẫn đến sự chậm chuyển đổi ngay trong các DNNN đS cổ phần hoá cũng trở thành phổ biến. Đây là một trong các nguyên nhân sẽ dẫn đến sự chuyển biến chậm trong hoạt động kinh doanh của các Công ty cổ phần. Tính −u việt của cổ phần hoá DNNN kh«ng ph¸t huy hÕt t¸c dông cña nã, khi chóng trë thµnh C«ng ty cæ phÇn. + Trên thực tế, mọi ng−ời và các văn bản đều khẳng định tính chất bình đẳng giữa các thành phần kinh tế trong hoạt động kinh doanh. Tuy nhiên, trên thùc tÕ sù ph©n biÖt trong qu¶n lý gi÷a DNNN vµ doanh nghiÖp ngoµi nhµ n−íc vÉn tån t¹i. V× vËy, sau khi cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN hÇu nh− kh«ng cßn là DNNN nữa. Đây là cơ sở nảy sinh những bất cập đối với DNNN sau khi trở thµnh c«ng ty cæ phÇn. - Nguyên nhân từ những vấn đề trong cổ phần hoá. Cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN nãi chung, ngµnh GTVT nãi riªng lµ c«ng viÖc míi mÎ, ph¶i lµm thÝ ®iÓm vµ võa lµm võa rót kinh nghiÖm. H¬n n÷a, qu¸ trình cổ phần hoá diễn ra thời gian khá dài. Trong thời gian đó, việc triển khai cæ phÇn ho¸ dÇn hoµn thiÖn. V× vËy theo nh÷ng thêi ®iÓm kh¸c nhau, c¸c doanh nghiÖp ®−îc cæ phÇn ho¸ theo nh÷ng néi dung vµ ph−¬ng thøc kh¸c nhau. Tình trạng đó đS phát sinh những nguyên nhân ảnh h−ởng đến hoạt động của doanh nghiệp sau cổ phần hoá. Đó là: + Sù m©u thuÉn trong c¸c néi dung triÓn khai cæ phÇn ho¸, nhÊt lµ ph−ơng thức xác định cổ phần, định giá trị tài sản doanh nghiệp và cơ chế mua, b¸n cæ phiÕu ®S n¶y sinh nh÷ng hËu qu¶ kh¸c nhau gi÷a c¸c doanh.

(133) 134 nghiệp. Nhất là mâu thuẫn về lợi ích giữa các cổ đông của các doanh nghiệp thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ ë c¸c thêi ®iÓm kh¸c nhau. + Những bất cập trong xác định tỷ lệ vốn Nhà n−ớc nắm giữ ch−a hợp lý (qu¸ nhiÒu doanh nghiÖp nhµ n−íc n¾m quyÒn chi phèi, thËm chÝ cã nh÷ng doanh nghiÖp Nhµ n−íc kh«ng cÇn n¾m gi÷ cæ phiÕu, nh−ng vÉn n¾m gi÷), xác định giá trị doanh nghiệp, hình thức phát hành cổ phiếu những giai đoạn ®Çu lµ nh÷ng nguyªn nh©n lµm cho c¸c DNNN sau cæ phÇn ho¸ vÉn kh«ng cã sù chuyÓn biÕn nhiÒu. T×nh tr¹ng “b×nh míi, r−îu cò” chñ yÕu do nh÷ng nguyên nhân này tác động. - Nguyên nhân từ những vấn đề phát sinh sau cổ phần hoá. Sau cæ phÇn ho¸, DNNN trë thµnh c«ng ty cæ phÇn. PhÇn lín c¸c bÊt cËp do nguyªn nh©n tõ tr−íc vµ trong cæ phÇn ho¸. Tuy nhiªn, sau cæ phÇn ho¸ những nguyên nhân tác động đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp còng cã vµ biÓu hiÖn trªn c¸c mÆt sau: + VÒ phÝa nhµ n−íc: Nh÷ng hËu qu¶ trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ ch−a đ−ợc giải quyết dứt điểm (tình trạng công nợ, các vấn đề xS hội của doanh nghiÖp…) vÉn chËm ®−îc xö lý sau qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸. Trong ®iÒu kiÖn cña mét tæ chøc míi c¶i tæ, ®©y lµ mét trong nguyªn nh©n g©y nªn nh÷ng t¸c động tiêu cực cho doanh nghiệp. + Về phía doanh nghiệp: Những nội dung hoạt động của loại hình doanh nghiÖp míi (c«ng ty cæ phÇn so víi DNNN tr−íc ®©y) lµ nh÷ng trë ng¹i ban ®Çu cho doanh nghiÖp sau cæ phÇn ho¸, nhÊt lµ nh÷ng doanh nghiÖp vÉn duy tr× bé m¸y ®iÒu hµnh cò. Hơn nữa hầu hết các doanh nghiệp, sau cổ phần hoá đều tăng c−ờng đầu t−, c¶i tæ l¹i bé m¸y qu¶n lý… V× vËy, nh÷ng n¨m ®Çu c¸c néi dung nµy ch−a ph¸t huy t¸c dông. T×nh tr¹ng chuyÓn biÕn chËm cña c¸c DNNN sau cæ phÇn ho¸ lµ do c¸c nguyªn mang tÝnh kh¸ch quan nµy..

(134) 135 * *. *. Qua phân tích thực trạng cổ phần hoá và giải quyết các vấn đề sau cæ phÇn ho¸ DNNN trong ngµnh GTVT, luËn ¸n thÊy r»ng: mçi ngµnh của nền kinh tế quốc dân đều có những đặc điểm nhất định. Những đặc điểm đó là những tiêu chí để phân biệt chúng với các ngành khác. Đối với ngành giao thông vận tải và các DNNN trong ngành, những đặc điểm của ngành và các DNNN trong ngành đS ảnh h−ởng không nhỏ đến cổ phÇn ho¸ vµ sau cæ phÇn ho¸ trªn c¶ 2 ph−¬ng diÖn: thuËn lîi vµ khã khăn, trong đó khó khăn là cơ bản. Qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN nãi chung, ngµnh giao th«ng vËn t¶i nói riêng qua các giai đoạn đS đạt đ−ợc những thành tựu nhất định, nh−ng vẫn còn những bất cập. Tiến độ triển khai cổ phần hoá chậm; việc tính toán giá trị tµi s¶n cña c¸c DNNN ch−a thèng nhÊt vµ kh«ng thËt sù khoa häc; cæ phÇn ho¸ cßn mang tÝnh khÐp kÝn; cæ phÇn ho¸ míi chñ yÕu thùc hiÖn ë c¸c DNNN cã quy m« nhá lµ nh÷ng nguyªn nh©n lµm n¶y sinh nh÷ng bÊt cËp sau cæ phÇn ho¸, gi¶m ®i tÝnh −u viÖt cña cæ phÇn ho¸. Thùc tr¹ng c¸c DNNN ngµnh giao thông vận tải sau cổ phần hoá thể hiện trên cả hai mặt về sự tác động tích cực và tiêu cực của cổ phần hoá đến hoạt động của các doanh nghiệp. Những tác động tích cực đ−ợc thể hiện chủ yếu trên ph−ơng diện sở hữu, từ vấn đề sở hữu đS dẫn đến khả năng tăng c−ờng trong huy động vốn, trong sử dụng có hiệu quả hơn các nguồn lực của doanh nghiệp… Nhờ đó, hoạt động kinh doanh của các DNNN của ngành sau cổ phần hoá đS có sự tăng tr−ởng, đời sống của ng−ời lao động đ−ợc cải thiện. Tuy nhiên, những biểu hiÖn mang tÝnh tÝch cùc trªn cßn ch−a nhiÒu. Nh÷ng −u viÖt cña cæ phÇn ho¸ về mặt lý thuyết ch−a đ−ợc phát huy về mặt thực tế. Nhiều vấn đề hậu cổ phần hoá còn nảy sinh làm hạn chế những −u việt của cổ phần hoá. Những vấn đề.

(135) 136 nµy tiÕp tôc cÇn ®−îc quan t©m xö lý vµ lµ bµi häc cho qu¸ tr×nh triÓn khai cæ phÇn ho¸ cña c¸c DNNN cßn l¹i ë nh÷ng n¨m tiÕp theo.. Ch−¬ng 3 Quan ®iÓm vµ gi¶i ph¸p nh»m gi¶i quyÕt tèt các vấn đề cổ phần hoá và sau cổ phần hoá doanh nghiÖp nhµ n−íc ë ViÖt Nam 3.1. Quan điểm, ph−ơng h−ớng và mục tiêu giải quyết các vấn đề cæ phÇn ho¸ vµ sau cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN nãi chung vµ ngµnh giao th«ng vËn t¶i nãi riªng 3.1.1. Quan điểm chung giải quyết các vấn đề cổ phần hoá và sau cổ phần ho¸ c¸c DNNN nãi chung vµ ngµnh Giao th«ng vËn t¶i nãi riªng. 3.1.1.1. Phải đặt quá trình giải quyết các vấn đề cổ phần hoá và sau cổ phần hoá trong chiến l−ợc đổi mới các DNNN. Qua nghiên cứu về lý thuyết và thực tiễn, tất cả đều chỉ ra rằng: Cổ phần hoá và giải quyết các vấn đề kinh tế, xS hội nảy sinh sau cổ phần hoá các DNNN nãi chung, ngµnh giao th«ng vËn t¶i nãi riªng lµ mét trong c¸c gi¶i pháp nhằm sắp xếp, đổi mới các DNNN. Vì vậy, để phát triển các doanh nghiệp sau cổ phần hoá cần phải đặt quá trình cổ phần hoá các DNNN và giải quyết các vấn đề sau cổ phần hoá trong chiến l−ợc đổi mới các DNNN. Việc đặt quá trình cổ phần hoá các DNNN và giải quyết các vấn đề sau cổ phần hoá trong chiến l−ợc đổi mới các DNNN sẽ tạo ra những thuận lợi cho qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ nh−: Xác định đ−ợc những DNNN cần tiến hành cổ phần hoá, xây dựng lộ trình cổ phần hoá cho các doanh nghiệp đ−ợc xác định sẽ cổ phần hoá; xác định rõ những ph−ơng án cho cổ phần hoá. Đặc biệt, Chính phủ và Bộ giao thông vận tải sẽ chủ động chỉ đạo quá trình cổ phần hoá, có những hỗ trợ cần.

(136) 137 thiết đối với từng doanh nghiệp trong quá trình cổ phần hoá. Những b−ớc chuẩn bị tốt nh− trên sẽ là điều kiện cần thiết để cổ phần hoá thùc hiÖn thµnh c«ng. Vµ ®−¬ng nhiªn, khi cæ phÇn ho¸ ®−îc thùc hiÖn tèt sÏ làm cho những vấn đề hậu cổ phần hoá sẽ giảm bớt đi những tiêu cực, những vấn đề bức xúc cần phải giải quyết. Những −u việt của cổ phần hoá các DNNN, v× thÕ míi ®−îc ph¸t huy sau khi c¸c doanh nghiÖp tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ trë thµnh c¸c C«ng ty cæ phÇn. Trên thực tế, Nhà n−ớc cũng nh− các Bộ, ngành đS hiểu rất rõ vấn đề này, trong các đề án và trong việc chỉ đạo hàng năm các vấn đề của cổ phần hoá và sau cổ phần hoá đ−ợc coi nh− là một nội dung của quá trình đổi mới và sắp xếp lại các DNNN. Tuy nhiên, tính gắn kết các nội dung của đề án, đặc biệt trong việc chỉ đạo ch−a cao. Qu¸n triÖt quan ®iÓm nµy, c¸c Bé, ngµnh cÇn t¹o nªn sù g¾n kÕt gi÷a c¸c nội dung của đổi mới và sắp xếp lại các DNNN. Cần quán triệt t− t−ởng cổ phần hoá trong đổi mới các DNNN với các h−ớng cơ bản theo từng nhóm doanh nghiÖp: Nhãm thø nhÊt: lµ c¸c doanh nghiÖp trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay cÇn ph¶i gi÷ l¹i h×nh thøc DNNN 100% vèn hoÆc CTCP mµ Nhµ n−íc n¾m gi÷ tû lÖ cæ phiÕu chi phèi trªn 51%. Thuéc vµo nhãm nµy lµ nh÷ng doanh nghiÖp ho¹t động trong lĩnh vực sau: + C¸c doanh nghiÖp thuéc lÜnh vùc an ninh quèc phßng nh− s¶n xuÊt vò khÝ, thuèc næ, c¸c ph−¬ng tiªn thu ph¸t sãng. + Các doanh nghiệp đóng vai trò then chốt của nền kinh tế mà Nhà n−ớc cần phải nắm để tạo tiềm lực kinh tế và thực hiện các chức năng điều tiết vĩ m« nÒn kinh tÕ nh− c¸c lÜnh vùc kinh doanh tiÒn tÖ, ng©n hµng, n¨ng l−îng, dÇu khÝ, khai kho¸ng. + C¸c doanh nghiÖp thuéc vÒ c¬ së h¹ tÇng cã tÝnh chÊt nÒn t¶ng gióp c¸c.

(137) 138 ngành khác phát triển. Đó là ngành đòi hỏi vốn đầu t− lớn, thời gian thu hồi vèn chËm, tû suÊt lîi nhuËn thÊp nh− ®−êng s¸, cÇu cèng, bÕn c¶ng, s©n bay. C¸c ngµnh v¨n ho¸ gi¸o dôc, y tÕ, thuû lîi... nãi chung lµ nh÷ng ngµnh kh«ng hấp dẫn và cũng ch−a đủ sức đối với t− nhân. + Các doanh nghiệp hoạt động trong các lĩnh vực nêu trên thực hiện các giải pháp đổi mới tổ chức và cán bộ quản lý, áp dụng kỷ luật của thị tr−ờng vµo trong doanh nghiÖp, thùc hµnh trao quyÒn tù chñ trong viÖc b¶o toµn vèn đ−ợc giao đồng thời kiểm soát chặt chẽ theo luật DNNN. Đối với các doanh nghiệp này trong một số tr−ờng hợp và trong những điều kiện nhất định có thể ®−îc nhµ n−íc bao cÊp hoÆc bï lç. Nhãm thø hai: lµ c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc thÊy kh«ng cÇn thiÕt ph¶i duy tr× h×nh thøc së h÷u nhµ n−íc th× nªn thu hÑp dÇn bằng quá trình đa dạng hóa và cổ phần hóa để khuyến khích cạnh tranh và nâng cao hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp này. Nhãm thø ba: lµ c¸c DNNN thua lç kÐo dµi, mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n, kh«ng thuéc diÖn nhµ n−íc trî cÊp nh− nhãm thø nhÊt vµ kh«ng thÓ tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ nh− ë nhãm thø hai th× ®−îc xö lý theo luËt ph¸ s¶n doanh nghiÖp hoặc theo quyết định 315/HĐBT với 4 giải pháp: sát nhập, cho thuê, nh−ợng b¸n vµ gi¶i thÓ kiªn quyÕt kh«ng duy tr× nã d−íi mäi h×nh thøc lµn t¨ng thªm g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch xS héi. 3.1.1.2. Nhận thức và giải quyết tốt vấn đề đa sở hữu và đa thành phần kinh tế đối với các DNNN. Một trong các nội dung cơ bản của đổi mới cơ chế quản lý kinh tế ở n−ớc ta lµ §¶ng vµ Nhµ n−íc ®S thõa nhËn sù tån t¹i kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ nhiều thành phần và có cơ chế để các thành phần kinh tế cùng tồn tại và phát triển theo quy định của pháp luật. Trªn thùc tÕ, triÓn khai vµ ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN nãi chung, ngµnh giao th«ng vËn t¶i nãi riªng lµ thõa nhËn sù tån t¹i kh¸ch.

(138) 139 quan cña nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, thÊy râ −u ®iÓm cña cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi kinh tÕ nhµ n−íc. Tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN, viÖc cæ phÇn ho¸ khép kín trong nội bộ doanh nghiệp vừa thể hiện tính hình thức trong đổi mới các DNNN, vừa làm cho quá trình đổi mới kém hiệu quả. Những tồn tại trên ®S ®−îc thõa nhËn vµ cã nh÷ng biÖn ph¸p kh¾c phôc. B»ng chøng lµ: cã nh÷ng đổi mới trong việc xác định tỷ lệ cổ phiếu −u đSi, thực hiện niêm yết cổ phiếu và đấu giá cổ phiếu, cho phép các nhà đầu t− n−ớc ngoài mua cổ phiếu của các DNNN khi cổ phần hoá. Những chuyển biến trên là rất đáng mừng, nh−ng mới chỉ là b−ớc đầu, đặc biệt triển khai còn hạn chế trong cổ phần hoá các DNNN ngµnh giao th«ng vËn t¶i. Qu¸n triÖt quan ®iÓm trªn, trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ c¸c Bé, ngành cần chỉ đạo các đơn vị thuộc diện tiến hành cổ phần hoá cần đổi mới triệt để trong các ph−ơng án cổ phần hoá. Cần hạn chế những diễn biến xấu trong së h÷u c¸c cæ phÇn cña c¸c DNNN sau khi ®S cæ phÇn ho¸, nh−ng còng không can thiệp làm ảnh h−ởng đến quá trình chuyển nh−ợng cổ phiếu theo đúng quy luật của kinh tế thị tr−ờng, đến những cam kết khi đàm phán gia nhËp WTO. CÇn nhÊn m¹nh r»ng, c¸c DNNN sau khi cæ phÇn ho¸ chuyÓn thµnh c¸c công ty cổ phần đS gặp những khó khăn nhất định trong hoạt động kinh doanh. Khó khăn đó là do những phân biệt của Nhà n−ớc đối với các loại hình doanh nghiÖp kh¸c nhau. CÇn thÊy r»ng, c«ng ty cæ phÇn lµ mét lo¹i h×nh ph¸p lý của doanh nghiệp trong cơ chế thị tr−ờng định h−ớng XS hội chủ nghĩa. Vì vậy, việc đảm bảo các điều kiện cần thiết cho nó hoạt động không chỉ liên quan đến các DNNN sau cổ phần hoá mà là vấn đề liên quan đến hoạt động cña mäi lo¹i h×nh doanh nghiÖp tån t¹i trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. 3.1.1.3. 3.1.1.3. Phải đảm bảo các DNNN sau cổ phần hoá đạt hiệu quả kinh tế xã hội cao.

(139) 140 Đổi mới các DNNN trên nhiều ph−ơng diện, trong đó có cổ phần hoá là một trong các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh của các DNNN. XÐt trªn ph−¬ng diÖn nµy, cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN nãi chung, ngµnh giao th«ng vËn t¶i nãi riªng ®S qu¸n triÖt rÊt râ quan ®iÓm hiÖu qu¶ trong ph¸t triÓn kinh tÕ xS héi. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ, cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN trong ngµnh giao th«ng vËn t¶i còng nh− cña c¶ n−íc ®ang béc lé nh÷ng h¹n chÕ nÕu xÐt theo c¸c yªu cÇu cña hiÖu qu¶ kinh tÕ. T×nh tr¹ng trªn ®−îc béc lé trªn tất cả các ph−ơng diện: từ thời gian triển khai cổ phần hoá dài ảnh h−ởng đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp đến những giải pháp xử lý để doanh nghiÖp hoµ nhËp vµo m« h×nh kinh doanh míi; tõ viÖc xö lý gi¸ trÞ tµi s¶n cña doanh nghiệp ch−a sát dẫn đến xác định giá trị cổ phiếu thấp gây thất thoát cho ngân sách đến giải quyết lợi ích của những ng−ời lao động là thành viên cña doanh nghiÖp trong vµ sau cæ phÇn ho¸. Cổ phần hoá các DNNN hiện đang phải xử lý một vấn đề hết sức phức t¹p - xö lý mèi t−¬ng quan gi÷a hiÖu qu¶ tµi chÝnh cña doanh nghiÖp vµ hiÖu quả kinh tế xS hội. Trong việc xử lý này nếu thiên lệch về một phía nào đó sẽ lµm mÊt ®i −u viÖt cña cæ phÇn ho¸ hoÆc g©y nªn nh÷ng g¸nh nÆng cho doanh nghiÖp sau cæ phÇn ho¸. CÇn ph¶i xö lý mét c¸ch hµi hoµ gi÷a hiÖu qu¶ tµi chÝnh cña doanh nghiệp với hiệu quả kinh tế xS hội. Để làm đ−ợc điều đó, nhà n−ớc cần một mÆt t¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp ph¸t huy −u viÖt cña DNNN sau cæ phần hoá; mặt khác cần có những hỗ trợ cần thiết để doanh nghiệp làm tốt các vấn đề mang tính xS hội, giảm bớt đi gánh nặng cho doanh nghiệp trong nh÷ng n¨m ®Çu sau khi chuyÓn thµnh c¸c C«ng ty cæ phÇn. 3.1.1.4. Phải đảm bảo sự bình đẳng đối với doanh nghiệp sau cổ phần hoá trong qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp. Mét trong nh÷ng lý do cæ phÇn ho¸ tiÕn hµnh chËm lµ c¸c DNNN sî sau.

(140) 141 khi chuyển sang các Công ty cổ phần những quan tâm của nhà n−ớc đối với doanh nghiÖp sÏ kh«ng cßn ®−îc nh− tr−íc. Doanh nghiÖp sÏ gÆp nh÷ng khã khăn nhất định trong hoạt động, nhất là trong vay vốn, trong các quan hệ với c¸c c¬ quan qu¶n lý vÜ m«. Về mặt nguyên tắc trong quá trình đổi mới, nhà n−ớc đang xoá dần bao cấp tạo sự bình đẳng giữa các doanh nghiệp. Tuy nhiên trên thực tế, sự đối xử bất bình đẳng giữa doanh nghiệp nhà n−ớc với các loại hình doanh nghiệp khác vẫn còn tồn tại theo kiểu “con đẻ” và "con nuôi”. Điều đó một mặt do quan niệm doanh nghiệp nhà n−ớc giữ vai trò chủ đạo và do nhà n−ớc nắm giữ, vì vậy cÇn t¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn tèt nhÊt cho nã ph¸t triÓn. MÆt kh¸c, c¸c doanh nghiÖp ngoài nhà n−ớc trong quá trình phát triển bên cạnh những đóng góp tích cực cho nÒn kinh tÕ, còng cã kh«ng Ýt doanh nghiÖp cã nh÷ng hiÖn t−îng tiªu cùc nh− trèn thuÕ, bu«n lËu, vay ng©n hµng kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n. TÊt nhiªn, nh÷ng hiÖn t−îng trªn còng cã c¶ trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n−ớc. Tuy nhiên, đối với các doanh nghiệp nhà n−ớc do vị thế của nó, việc xử lý c¸c tiªu cùc cã sù kh¸c biÖt h¬n c¸c doanh nghiÖp ngoµi nhµ n−íc. Trong điều kiện hội nhập của nền kinh tế, đặc biệt để thúc đẩy nhanh quá tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN nãi chung, ngµnh giao th«ng vËn t¶i nãi riªng; để các DNNN ngành giao thông vận tải sau cổ phần hoá không gặp những khó khăn nhà n−ớc cần tạo cơ chế quản lý nh− là một sân chơi bình đẳng giữa các doanh nghiÖp. Tr−ớc mắt, cần tiếp tục xoá bỏ những “đặc quyền, đặc lợi” của các DNNN trong hàng loạt các vấn đề liên quan đến hoạt động của doanh nghiệp nh−: vay vèn, chuyÓn giao tiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ, −u ®Si tiªu thô s¶n phÈm... TiÕp theo, hoµn thiÖn LuËt doanh nghiÖp tiÕn tíi chØ thùc hiÖn duy nhÊt luËt doanh nghiÖp cho tÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp trong n−íc trªn lSnh thæ ViÖt Nam. 3.1.1.5. LÊy hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi lµm thíc thớc đo đánh giá kết quả của.

(141) 142 gi¶i ph¸p CPH DNNN. Quan ®iÓm nµy xuÊt ph¸t tõ môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ- xS héi mµ §¶ng và Nhân dân ta h−ớng đến, đó là thực hiện một xS hội: dân giàu, n−ớc mạnh, xS hội công bằng, dân chủ, văn minh. Mục tiêu này chỉ có thể đạt đ−ợc trong một mô hình kinh tế có khả năng động viên tối đa nguồn lực của xS hội, các thµnh phÇn kinh tÕ vµo ph¸t triÓn lùc l−îng s¶n xuÊt, t¨ng nhanh khèi l−îng của cải cho xS hội. CPH DNNN phải nhằm tạo điều kiện để thu hút rộng rSi mọi nguồn vốn để đầu t−, đổi mới kỹ thuật, công nghệ, quản lý và phát triển doanh nghiÖp, gãp phÇn tÝch cùc vµo c¬ cÊu l¹i hÖ thèng DNNN theo yªu cÇu phát triển kinh tế thị tr−ờng định h−ớng XHCN. Đồng thời quá trình cổ phần ho¸ DNNN còng ph¶i lµm sao b¶o vÖ ®−îc tµi s¶n cña Nhµ n−íc trong qu¸ tr×nh chuyÓn DNNN thµnh CTCP, ph¸t triÓn doanh nghiÖp sau khi CPH vµ g¾n với sự phát triển đó là việc làm và thu nhập của ng−ời lao động đ−ợc tăng lên. Doanh nghiệp tham gia tích cực vào việc giải quyết các vấn đề xS hội và bảo vÖ m«i tr−êng sinh th¸i. NÕu kh«ng lµm t¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ - xS héi vµ không góp phần tích cực vào thực hiện mục tiêu định h−ớng XHCN thì cũng kh«ng thÓ nãi r»ng CPH DNNN ®S thµnh c«ng. Quan điểm này đòi hỏi phải tăng c−ờng vai trò quản lý của Nhà n−ớc trong toµn bé tiÕn tr×nh CPH vµ c¶ sau khi DNNN ®S chuyÓn thµnh CTCP, phải phát huy cao độ ý thức sáng tạo của ng−ời lao động trong các doanh nghiệp CPH, phải tạo điều kiện để họ có cổ phần tại doanh nghiệp mình làm việc; đồng thời có cơ chế, biện pháp ngăn ngừa và xử lý những tiêu cực có thể x¶y ra trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh CPH. 3.1.1.6. Nâng cao vai trò quản lý của nhà n−ớc đối với doanh nghiệp sau cæ phÇn ho¸. Xoá bỏ bao cấp là đúng, là giải pháp hữu hiệu nâng cao hiệu quả kinh tế xS hội của nền kinh tế, đặc biệt là các DNNN. Nh−ng xoá bỏ bao cấp không đồng nghĩa với sự buông lơi vai trò quản lý của nhà n−ớc đối với các doanh nghiệp, nhất là, đối với các DNNN sau cổ phần hoá..

(142) 143 CÇn ph¶i thÊy r»ng, chuyÓn tõ DNNN sang c¸c c«ng ty cæ phÇn lµ biÖn pháp sắp xếp và đổi mới các DNNN, tạo cho chúng một sức sống mới, một −u thế mới trong hoạt động kinh doanh. Nh−ng cũng cần phải hiểu rằng, cổ phần hoá các DNNN là quá trình “phẫu thuật một cơ thể bị bệnh”. Vì vậy, cơ thể đó sau phẫu thuật cần có chế độ chăm sóc “hậu phẫu” mới có thể bình phục và n©ng cao søc khoÎ ®−îc. Trong cổ phần hoá, nhiều vấn đề kinh tế xS hội đS đ−ợc xử lý với sự can thiệp và hỗ trợ của Nhà n−ớc nh− thành lập Ban chỉ đạo cổ phần hoá, tổ chức các hoạt động nghiệp vụ để định giá tài sản doanh nghiệp, xây dựng các ph−ơng án cổ phần hoá, xử lý các vấn đề kinh tế xS hội nảy sinh trong và sau quá trình cổ phần hoá (công nợ, vấn đề lao động dôi d−...). Tuy nhiªn sau cæ phÇn ho¸, ë c¸c doanh nghiÖp - nh÷ng C«ng ty cæ phÇn vẫn tiếp tục phát sinh những vấn đề kinh tế, xS hội mới và ngay cả những vấn đề trong cổ phần hoá vẫn ch−a có thể giải quyết dứt điểm. Những vấn đề đó cÇn tiÕp tôc ®−îc xö lý. Từ những vấn đề trên, cần xác định rõ vai trò của nhà n−ớc đối với các doanh nghiệp đS cổ phần hoá. Vai trò đó đ−ợc thể hiện trong việc giải quyết dứt điểm các vấn đề tồn tại trong cổ phần hoá và những vấn đề nảy sinh trong cổ phần hoá còn kéo dài sau cổ phần hoá. Vai trò đó còn thể hiện ở những nắm bắt những vấn đề kinh tế, xS hội nảy sinh sau cổ phần hoá nh− vấn đề biến cổ phần hoá thành t− nhân hoá, vấn đề ổn định doanh nghiệp sau biến động về tổ chức, những vấn đề xS hội nảy sinh khi biến một DNNN thành công ty cổ phần có nh− vËy míi ph¸t huy tÝnh −u viÖt cña cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN. Trªn ®©y lµ c¸c quan ®iÓm c¬ b¶n cã tÝnh nguyªn t¾c trong tiÕn hµnh CPH DNNN cần phải nắm vững và quán triệt đồng bộ, không coi nhẹ quan điểm nào. Những vấn đề trên đS và đang hiện hữu trên thực tế và biến động hết sức phức tạp, cần đ−ợc xác định kỹ và xử lý kịp thời. 3.1.2. Ph−ơng h−ớng và mục tiêu đối với cổ phần hoá hoá và xử lý các vấn đề sau cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN nãi chung vµ c¸c DNNN trong ngµnh giao th«ng vËn t¶i..

(143) 144 3.1.2.1. Ph−¬ng h−íng. Văn kiện đại hội X của Đảng đề ra nhiệm vụ có ý nghĩa chiến l−ợc đối với việc sắp xếp, đổi mới doanh nghiệp nhà n−ớc giai đoạn 2006- 2010 là hình thµnh vµ ph¸t triÓn hÖ thèng doanh nghiÖp ViÖt Nam lín m¹nh, cã søc c¹nh tranh cao. §èi víi c¸c DNNN, cÇn" khÈn tr−¬ng hoµn thµnh kÕ ho¹ch s¾p xÕp, đổi mới DNNN theo h−ớng hình thành loại hình công ty nhà n−ớc đa sở hữu, chñ yÕu lµ c¸c c«ng ty cæ phÇn. Thóc ®Èy viÖc h×nh thµnh mét sè tËp ®oµn kinh tế và tổng công ty nhà n−ớc mạnh, hoạt động đa ngành, đa lĩnh vực, trong đó có ngành chính có nhiều chủ sở hữu, sở hữu nhà n−ớc giữ vai trò chi phối. §Èy m¹nh vµ më réng diÖn cæ phÇn ho¸ DNNN, kÓ c¶ c¸c c«ng ty 90, 91...." Quốc hội n−ớc ta khi thông qua kế hoạch phát triển kinh tế- xS hội 20062010 đặt ra yêu cầu, nhiệm vụ phát triển đất n−ớc, trong đó một trong các giải pháp quan trọng là phải sắp xếp, đổi mới DNNN một cách mạnh mẽ. Tại hội nghị về sắp xếp, đổi mới DNNN giai đoạn 2006- 2010 đ−ợc tổ chức ngày 7/10/2006, Thủ t−ớng Nguyễn Tấn Dũng khẳng định “ Nhiệm vụ sắp xếp, đổi mới DN trong 5 năm tới trọng tâm là CPH. Mục tiêu đến năm 2010, chúng ta sÏ c¬ b¶n CPH xong DNNN”. C¸c luËt míi ban hµnh vµ yªu cÇu c¶i c¸ch chøc năng quản lý hành chính nhà n−ớc về kinh tế cũng đòi hỏi tiếp tục phải có sự đổi mới DNNN một cách cơ bản. Đề án đổi mới và sắp xếp lại các DNNN trong ngành Giao thông vận tải còng ®S chØ râ: Bé Giao th«ng vËn t¶i sÏ tiÕp tôc rµ so¸t, ®iÒu chØnh, bæ sung Ch−ơng trình, kế hoạch đổi mới doanh nghiệp thuộc Bộ. Từ nhận thức về sự cần thiết và hiệu quả sắp xếp, đổi mới DNNN đạt đ−ợc thời gian qua là cơ sở quan trọng cho việc tiếp tục sắp xếp, đổi mới DNNN trong thêi gian tíi theo chóng t«i, trªn ph−¬ng diÖn cæ phÇn ho¸ vµ gi¶i quyÕt các vấn đề sau cổ phần hoá các DNNN cần tập trung vào các h−ớng sau: - Më réng h¬n n÷a diÖn c¸c DNNN thùc hiÖn cæ phÇn ho¸. Nh÷ng doanh nghiệp tr−ớc đây thuộc diện giữ nguyên là DNNN hoặc chuyển đổi sang công.

(144) 145 ty tr¸ch h÷u h¹n 1 thµnh viªn nhµ n−íc n¾m gi÷ 100% vèn, nay cÇn rµ so¸t, xem xét lại để chuyển sang cổ phần hoá cho phù hợp với tiêu chí phân loại míi do ChÝnh phñ ban hµnh. CÇn tiÕp tôc cæ phÇn ho¸ c¶ c¸c c«ng ty nhµ n−íc độc lập thuộc các Bộ, địa ph−ơng theo h−ớng: đối với các doanh nghiệp kinh doanh thì có thể cổ phần hoá toàn bộ, kể cả các doanh nghiệp hoạt động ở địa bµn khã kh¨n. Nhµ n−íc cã chÝnh s¸ch hç trî cho doanh nghiÖp kh«ng ph©n biệt thành phần kinh tế. Với những đơn vị có khó khăn về tài chính cần cơ cấu lại tr−ớc khi chuyển đổi sở hữu; đối với những doanh nghiệp quy mô nhỏ, có cïng ngµnh nghÒ hoÆc cã mèi quan hÖ vÒ c«ng nghÖ, thÞ tr−êng... víi c¸c doanh nghiệp khác thì nên sáp nhập, hợp nhất để hình thành những doanh nghiệp quy mô lớn hoạt động theo mô hình công ty mẹ- công ty con. Sau khi ®S tæ chøc l¹i sÏ tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ c«ng ty mÑ. ViÖc s¸p nhËp, hîp nhÊt không đ−ợc làm ảnh h−ởng lớn đến tình hình sản xuất kinh doanh, tài chính của đơn vị sáp nhập, hợp nhất; đối với doanh nghiệp sản xuất, cung ứng sản phẩm, dịch vụ công ích cần xem xét để chuyển thành công ty trách nhiệm hữu hạn 1 thµnh viªn. - §Èy m¹nh h¬n n÷a viÖc s¾p xÕp, cæ phÇn ho¸ c¸c tËp ®oµn kinh tÕ, tæng c«ng ty nhµ n−íc. C¸c tæng c«ng ty nhµ n−íc lµ lùc l−îng chñ lùc trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, hiÖn ®ang chiÕm tíi 87% tæng sè vèn nhµ n−íc ®Çu t− vµo c¸c doanh nghiÖp, riªng c¸c tæng c«ng ty 91 chiÕm 71,6%. Nh÷ng n¨m tr−íc ®©y chóng ta chñ yÕu s¾p xÕp, cæ phÇn ho¸ nh÷ng doanh nghiÖp quy m« nhá, cã mét sè c«ng ty võa vµ lín nh»m thu gän ®Çu mèi. Trong bèi c¶nh héi nhËp quốc tế ngày càng sâu, đồng thời để triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội §¶ng toµn quèc lÇn thø X cÇn thùc hiÖn m¹nh mÔ h¬n viÖc s¾p xÕp, cæ phÇn hoá các tổng công ty nhà n−ớc, phải coi cổ phần hoá là khâu quan trọng để tạo chuyÓn biÕn c¬ b¶n trong viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ DNNN. Theo kÕ ho¹ch s¾p xếp, đổi mới DNNN giai đoạn 2006- 2010 thì từ nay đến hết năm 2010 sẽ CPH kho¶ng 1.500 DN( riªng cac DN thµnh viªn cña TCT nhµ n−íc ph¶i hoµn.

(145) 146 thành trong năm 2008), trong đó năm 2007 phải CPH 550 DN (có khoảng 20 TCT),số còn lại thực hiện trong các năm 2008- 2009. Theo Quyết định số 1729/Q§- TTg, ngµy 29/1/2007 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vÒ CPH c¸c TCT Nhà n−ớc, thì năm 2007 sẽ CPH 20 đơn vị. Tuy nhiên, đến hết tháng 11/2007, mới chỉ CPH đ−ợc 3 đơn vị đó là: TCT Điện tử và tin học, TCT Xuất nhập khÈu vµ X©y dùng- Vinaconex, TCT Th−¬ng m¹i vµ X©y dùng, TCT B¶o hiÓm ViÖt Nam- B¶o ViÖt. Ng©n hµng Ngo¹i th−¬ng ViÖt Nam- Vietcombank vµ Ng©n hµng Ph¸t triÓn Nhµ §ång b»ng s«ng Cöu Long, TCT R−îu bia vµ N−íc gi¶i kh¸t Hµ Néi, TCT R−îu bia vµ N−íc gi¶i kh¸t Sµi Gßn... ®S vµ ®ang hoµn thành xác định giá trị doanh nghiệp, nh−ng ch−a phát hành cổ phiếu lần đầu ®−îc. - Nghiªn cøu c¸c h×nh thøc, biÖn ph¸p ®Èy m¹nh xS héi ho¸ c¸c ho¹t động công ích theo h−ớng cổ phần hoá các doanh nghiệp công ích hoặc chuyển về cho các địa ph−ơng trực tiếp quản lý, hoặc xác lập các hình thức ®Çu t− míi. - X©y dùng c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch g¾n víi cæ phÇn ho¸ theo h−íng ®Èy m¹nh h¬n n÷a; më réng quyÒn cho c¸c doanh nghiÖp; kh«ng khÐp kÝn theo từng doanh nghiệp; định giá đúng giá trị và nâng cao hiệu quả kinh tế xS hội cña cæ phÇn ho¸. - Đẩy nhanh tiến trình sắp xếp đổi mới doanh nghiệp nhà n−ớc. Nghiêm túc thực hiện đúng nội dung và lộ trình của Ch−ơng trình cổ phần hoá DNNN cña chÝnh phñ còng nh− cña c¸c Bé, ngµnh ®S ®−îc ChÝnh phñ phª duyÖt. C¸c Bé, ngµnh cÇn cã kÕ ho¹ch chi tiÕt mçi quý víi nh÷ng nhiÖm vô cô thÓ, phân công ng−ời phụ trách và chỉ đạo thực hiện kế hoạch. - Bªn c¹nh ®Èy m¹nh cæ phÇn ho¸, cÇn x©y dùng ch−¬ng tr×nh cñng cè phát triển những DNNN đS cổ phần hoá. Tổng kết lại những kết quả đS đạt đ−ợc ở các DNNN đS cổ phần hoá, xác định rõ những tồn tại, những vấn đề cần xử lý để nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh ở các DNNN đS chuyển.

(146) 147 thµnh c«ng ty cæ phÇn. 3.1.2.2. Môc tiªu. * Mục tiêu chung đối vơi tất cả DNNN trong nền kinh tế: Theo số liệu tổng hợp từ các bộ, địa ph−ơng, tổng công ty 91, lấy mốc thời gian đến 31 tháng 12 năm 2005 cả n−ớc còn 2176 doanh nghiệp 100% vốn nhà n−ớc với tổng số vốn gần 260 nghìn tỷ đồng. Trong đó, 1546 doanh nghiệp hoạt động sản xuất kinh doanh, 335 doanh nghiệp quốc phòng an ninh vµ s¶n xuÊt, cung øng s¶n phÈm c«ng Ých vµ 295 n«ng, l©m tr−êng quèc doanh. NÕu ph©n theo c¬ quan chñ së h÷u, cã 301 doanh nghiÖp thuéc tæng c«ng ty 91; 408 doanh nghiÖp thuéc tæng c«ng ty 90; 307 doanh nghiệp thuộc các Bộ, ngành; 1.160 doanh nghiệp thuộc địa ph−ơng (Báo c¸o CP sè 133/BC-CP, ngµy 16/10/2006). Để chỉ đạo tiếp tục thực hiện công tác sắp xếp, đổi mới và cổ phần hoá DNNN, ChÝnh phñ ®S ®−a ra ch−¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n−ớc giai đoạn 2006-2010. Mục tiêu của ch−ơng trình đặt ra là: - Tiếp tục quá trình đổi mới doanh nghiệp Nhà n−ớc, kiên trì việc cổ phần hoá song song với việc tạo môi tr−ờng mới để thúc đẩy hình thành các tËp ®oµn kinh tÕ lín. - Kiện toàn các Tổng công ty để làm nòng cốt phát triển thành các tập ®oµn kinh tÕ. §©y sÏ lµ nh÷ng tËp ®oµn kinh tÕ ®a së h÷u, ®an xen gi÷a kinh tÕ Nhµ n−íc vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. - ChØ gi÷ l¹i 100% vèn Nhµ n−íc ë mét sè lo¹i h×nh doanh nghiÖp nhÊt định. Một số lĩnh vực lâu nay đ−ợc coi là nhạy cảm thì tr−ớc yêu cầu hội nhập. Chính phủ đS xác định lại để tiến hành cổ phần, ví dụ lĩnh vực ngân hàng, bảo hiểm.. Kế hoạch để cổ phần hoá tất cả các ngân hàng th−ơng mại Nhà n−ớc đS ®−îc chÝnh phñ v¹ch râ, b¾t ®Çu tõ Ng©n hµng Ngo¹i th−¬ng vµ sau cïng lµ Ng©n hµng n«ng nghiÖp..

(147) 148 - Chính phủ đS quyết định chỉ có 28 tập đoàn và tổng công ty Nhà n−ớc gi÷ l¹i 100% vèn ë c«ng ty mÑ, cßn l¹i gÇn 80 tËp ®oµn vµ tæng c«ng ty kh¸c sẽ cho tiến hành cổ phần hoá, trong đó có Tổng công ty Dệt may, Tổng công ty Công nghiệp tàu thủy... có thể coi b−ớc đột phá của cổ phần hoá trong giai ®o¹n 2006 -2010 lµ cæ phÇn ho¸ c¸c tËp ®oµn vµ Tæng c«ng ty. - Theo ph−ơng án trên, từ nay đến hết năm 2010 n−ớc ta sẽ tiếp tục cổ phần hoá khoảng 1.500 doanh nghiệp và đến cuối năm 2010 cả n−ớc còn giữ lại 554 doanh nghiệp 100% vốn nhà n−ớc, trong đó 26 tập đoàn kinh tế, tổng công ty quy mô lớn; 178 doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực an ninh, quốc phßng, s¶n xuÊt, cung øng s¶n phÈm, dÞch vô thiÕt yÕu; 200 n«ng, l©m tr−êng; 150 doanh nghiÖp thµnh viªn c¸c tËp ®oµn, tæng c«ng ty nhµ n−íc. * Môc tiªu cña ngµnh GTVT Để thực hiện ch−ơng trình cổ phần hoá DNNN mà Chính phủ đS xác định cho giai ®o¹n 2006- 2010, Bé giao th«ng vËn t¶i ®−a ra lé tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc trong ngµnh cô thÓ lµ: - Đẩy nhanh công tác cổ phần hoá để thực hiện mục tiêu chuyển đổi 169 DNNN đS xác định năm 2005, trong đó 87 DNNN đ−ợc xét trong diện cổ phần hoá (mục tiêu này không đạt trong năm 2005 và 2006). - Đối với 51 DNNN hoạt động công ích, tiếp tục thực hiện chuyển đổi theo 2 h−ớng: Cổ phần hoá hoặc giữ nguyên pháp nhân để chuyển đổi sang DNNN cã ®−îc giao nhiÖm vô c«ng Ých. - §èi víi c¸c DNNN lµ thµnh viªn cña c¸c tæng c«ng ty thµnh lËp theo Quyết định 90/TTg của Thủ t−ớng Chính phủ, tiếp tục tiến hành kế hoạch cổ phÇn ho¸. Cô thÓ: + Tổng công ty Công nghiệp ô tô Việt Nam: đS có đề án chuyển đổi hoạt động sang mô hình công ty mẹ - công ty con, Bộ Giao thông vận tải đang chỉ đạo theo lộ trình đS đ−ợc phê duyệt, trong đó có 2 doanh nghiệp trực thuộc,.

(148) 149 thuéc diÖn cæ phÇn ho¸ lµ: C«ng ty M«i giíi th−¬ng m¹i vµ ®Çu t− ph¸t triÓn giao th«ng vËn t¶i vµ C«ng ty c¬ khÝ vËn t¶i x©y dùng. + Tæng c«ng ty ®−êng s«ng MiÒn B¾c: cã 7 doanh nghiÖp ®−îc Bé chän cæ phÇn ho¸ lµ C«ng ty vËn t¶i thuû 2; C«ng ty vËn t¶i thuû 3; C«ng ty vËn t¶i thuû 4; C«ng ty vËn t¶i vµ c¬ khÝ thuû; C«ng ty vËt t− kü thuËt vµ X©y dùng c«ng tr×nh ®−êng thuû; C¶ng Hµ B¾c vµ c«ng ty S«ng biÓn Nam §Þnh. + Tæng c«ng ty T− vÊn thiÕt kÕ giao th«ng vËn t¶i cã 10 doanh nghiÖp, trong đó 6 doanh nghiệp chọn thực hiện cổ phần hoá: Công ty T− vấn xây dựng địa chất công trình; Công ty T− vấn thiết kế xây dựng đ−ờng thuỷ; Công ty t− vÊn x©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 2; C«ng ty t− vÊn x©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 4; C«ng ty t− vÊn x©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 5; C«ng ty t− vÊn x©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 7. + Tổng công ty xây dựng Thăng Long có 10 doanh nghiệp, trong đó có 7 doanh nghiÖp ®−îc chän thùc hiÖn cæ phÇn ho¸: C«ng ty x©y dùng sè 6 Th¨ng Long; C«ng ty C¬ khÝ vµ X©y dùng Th¨ng Long; C«ng ty CÇu 5 Th¨ng Long; C«ng ty vËn t¶i vµ X©y dùng Th¨ng Long; C«ng ty C¬ khÝ vµ X©y dùng s« 10 Th¨ng Long; C«ng ty CÇu 7 Th¨ng Long; C«ng ty X©y dùng sè 9 Th¨ng Long. + Tæng C«ng ty X©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 1 cã 15 doanh nghiÖp, trong đó có 12 doanh nghiệp đ−ợc chọn thực hiện cổ phần hoá là: Công ty xây dùng c«ng tr×nh thuû; C«ng ty t− vÊn x©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 1; C«ng ty CÇu ®−êng 10; C«ng ty C«ng tr×nh giao th«ng 116; C«ng ty C«ng tr×nh giao th«ng 124; C«ng ty C«ng tr×nh giao th«ng 128; C«ng ty c¬ khÝ x©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 121; C«ng ty ®−êng 126; C«ng ty x©y dùng c«ng tr×nh 136; C«ng ty s¶n xuÊt vËt liÖu vµ x©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 1; C«ng ty x©y dùng c«ng tr×nh vµ s¶n xuÊt vËt liÖu 117; C«ng ty x©y dùng, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ xuÊt nhËp khÈu 125. + Tæng c«ng ty X©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 4 cã 6 doanh nghiÖp, trong đó có 3 doanh nghiệp đ−ợc chọn tiến hành cổ phần hoá là: Công ty Công.

(149) 150 tr×nh giao th«ng 479; C«ng ty C«ng tr×nh giao th«ng 208; C«ng ty C«ng tr×nh giao th«ng 475. + Tæng c«ng ty X©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 5 cã 7 doanh nghiÖp, trong đó có 6 doanh nghiệp đ−ợc chọn tiến hành cổ phần hoá là: Công ty Công tr×nh giao th«ng 503; C«ng ty x©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 501; C«ng ty x©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 586; C«ng ty x©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 506; C«ng ty x©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 507; C«ng ty x©y dùng vµ xuÊt nhËp khÈu giao th«ng 502. + Tæng c«ng ty X©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 6 cã 7 doanh nghiÖp, trong đó có 5 doanh nghiệp đ−ợc chọn tiến hành cổ phần hoá là: Công ty t− vấn xây dựng công trình giao thông 625; Công ty khai thác đá và xây dựng c«ng tr×nh giao th«ng 621; C«ng ty C«ng tr×nh giao th«ng 68; C«ng ty C«ng tr×nh giao th«ng 675; C«ng ty C«ng tr×nh giao th«ng 60. + Tæng c«ng ty X©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 8 cã 8 doanh nghiÖp, trong đó có 5 doanh nghiệp đ−ợc chọn tiến hành cổ phần hoá là: Công ty xây dùng C«ng tr×nh giao th«ng 874; C«ng ty x©y dùng C«ng tr×nh giao th«ng 820; C«ng ty x©y dùng C«ng tr×nh giao th«ng 892; C«ng ty x©y dùng C«ng tr×nh giao th«ng 875 vµ C«ng ty VËt t− vµ x©y dùng C«ng tr×nh. + Tæng c«ng ty X©y dùng ®−êng thuû cã 11 doanh nghiÖp thµnh viªn, trong đó có 8 doanh nghiệp đ−ợc chọn thực hiện cổ phần hoá là: Công ty nạo vÐt vµ x©y dùng ®−êng thuû 1; C«ng ty n¹o vÐt ®−êng thuû 2; C«ng ty T− vÊn x©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 1; C«ng ty thi c«ng c¬ giíi; C«ng ty cung øng lao động; Công ty Công trình đ−ờng thuỷ miền Nam; Công ty Xây dựng công tr×nh ®−êng thuû 2 vµ C«ng ty C«ng tr×nh 5. + Tæng c«ng ty Th−¬ng m¹i vµ X©y dùng: Bé ®S tr×nh Thñ t−íng vÒ ph−¬ng ¸n cæ phÇn ho¸ toµn bé 8 doanh nghiÖp cña Tæng c«ng ty. Ngoµi ra, cßn cã mét sè doanh nghiÖp thuéc Tæng c«ng ty ®−îc thµnh lËp theo Quyết định 91/TTg cũng đ−ợc đ−a vào danh sách cổ phần hoá..

(150) 151 3.2. Những giải pháp chủ yếu nhằm giải quyết những vấn đề kinh tÕtÕ- x· héi trong vµ sau cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp trong ngµnh giao th«ng vËn t¶i. Khi nghiên cứu các vấn đề nảy sinh của các doanh nghiệp trong và sau cæ phÇn ho¸, luËn ¸n ®S chØ ra nh÷ng nguyªn nh©n c¶ tr−íc vµ trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸. Qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN nãi chung vµ trong ngµnh Giao th«ng vËn t¶i nãi riªng vÉn cßn tiÕp tôc vµ ®ang ë trong giai ®o¹n tiÕn hành đối với các đơn vị có quy mô lớn, có tiềm lực kinh tế. Vì vậy, bên cạnh những giải pháp trực tiếp xử lý các vấn đề kinh tế xS héi n¶y sinh sau cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN, cÇn ph¶i ®−a ra nh÷ng gi¶i ph¸p cho c¶ qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸, thËm chÝ c¶ nh÷ng gi¶i ph¸p chung nh»m gi¶m thiÓu những tác động tiêu cực của quá trình cổ phần hoá cho hoạt động của các doanh nghiệp sau cổ phần hoá. Những giải pháp mà luận án đề xuất bao gồm 4 nhãm cô thÓ sau: 3.2.1. Nhóm giải pháp tạo lập tiền đề cần thiết cho cổ phần hoá các DNNN. 3.2.1.1. §æi míi c¬ chÕ qu¶n lý, s¾p xÕp l¹i c¸c DNNN theo h−íng phï hîp víi ngµnh nghÒ kinh doanh vµ khu vùc qu¶n lý. HiÖn t¹i hÖ thèng c¸c DNNN nãi chung, c¸c DNNN trong ngµnh giao thông vận tải nói riêng còn do nhiều đầu mối quản lý. Tình trạng trên dẫn đến những bất cập trong hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp, trong đó có các DNNN đS cổ phần hoá. Vì vậy, đổi mới cơ chế quản lý, sắp xếp lại các doanh nghiÖp nhµ n−íc nãi chung, c¸c DNNN tr−íc vµ sau cæ phÇn ho¸ nãi riêng là một trong những giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp, trong đó có các công ty cổ phần. Theo đánh giá của Bộ Tài chính thì trong thời gian vừa qua, tốc độ cổ phần hóa DNNN vẫn ch−a đáp ứng đ−ợc yêu cầu và mục tiêu đặt ra. Bên cạnh một số Bộ, ngành, địa ph−ơng triển khai tích cực, hoàn thành kế hoạch thì vẫn còn những Bộ, ngành, địa ph−ơng ch−a hoàn thành theo đề án đS đ−ợc phê duyÖt, vÝ dô nh− Tæng c«ng ty C«ng nghiÖp Tµu thuû ViÖt Nam, kÕ ho¹ch cæ.

(151) 152 phÇn ho¸ 21 doanh nghiÖp nh−ng c¶ 2 n¨m 2004, 2005 kh«ng thùc hiÖn ®−îc doanh nghiệp nào. Hơn nữa, cổ phần hoá doanh nghiệp theo lĩnh vực và địa bàn cũng không đồng đều, đến cuối năm 2005, DNNN đ−ợc cổ phần hóa trong ngµnh c«ng nghiÖp, giao th«ng, x©y dùng chiÕm 66%; ngµnh th−¬ng m¹i, dÞch vô chiÕm 27,6%; ngµnh n«ng, l©m, ng− nghiÖp chØ chiÕm 6,4%; doanh nghiÖp nhµ n−íc do tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung −¬ng qu¶n lý ®−îc cæ phÇn hãa chiÕm 61,7%; c¸c tæng c«ng ty 91 chiÕm 9,3%.. Trong thêi gian tíi, ChÝnh phñ tiÕp tôc ®Èy m¹nh cæ phÇn ho¸ c¸c c«ng ty độc lập, trong đó −u tiên thu hút các nhà đầu t− mua cổ phần. Đối với nh÷ng doanh nghiÖp cã khã kh¨n vÒ tµi chÝnh th× cÇn ®−îc c¬ cÊu l¹i tr−íc khi cæ phÇn ho¸, c¸c doanh nghiÖp cã quy m« nhá, kinh doanh cïng ngµnh nghÒ sẽ đ−ợc xem xét sát nhập, hợp nhất, không phụ thuộc đó là doanh nghiệp do Trung −ơng hay địa phơng quản lý. Những doanh nghiệp cung ứng sản phẩm dÞch vô c«ng Ých quèc phßng, an ninh mµ ch−a thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ ®−îc sÏ ®−îc chuyÓn sang thµnh c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn.. Trªn thùc tÕ nh÷ng n¨m tr−íc ®©y, kÕ ho¹ch chñ yÕu lµ s¾p xÕp c¸c doanh nghiÖp quy m« nhá. Thêi gian tíi, ChÝnh phñ vµ c¸c Bé, ngµnh sÏ thùc hiện mạnh cổ phần hoá các công ty lớn và phải coi đây là khâu đột phá trong phát triển doanh nghiệp. Các Bộ, ngành và địa ph−ơng tiếp tục chỉ đạo kiên quyết hơn việc cổ phần hoá và đổi mới DNNN, gắn trách nhiệm lSnh đạo địa ph−ơng, doanh nghiệp với kết quả cổ phần hoá ở địa phơng, đơn vị. Cụ thể đối với ngành GTVT cần tiến hành theo h−ớng: - §èi víi c¸c doanh nghiÖp hiÖn t¹i ch−a cæ phÇn ho¸ cÇn s¾p xÕp l¹i theo c¸c ®Çu mèi phï hîp víi ngµnh nghÒ kinh doanh, víi khu vùc qu¶n lý vµ phï hợp với định h−ớng phát triển của ngành. Chẳng hạn trên địa bàn tỉnh chỉ nên gom thµnh 1-2 doanh nghiÖp cã chung ngµnh nghÒ kinh doanh. §èi víi vËn t¶i ®−êng s¾t nªn s¸t nhËp c¸c c«ng ty khu vùc thµnh 1 c«ng ty, kh«ng nªn chia cắt làm 3 miền nh− hiện nay, để đảm bảo thông suốt huyết mạch giao thông từ B¾c vµo Nam..

(152) 153 - T¸ch c¸c c«ng ty qu¶n lý ®−êng cao tèc, qu¶n lý ®−êng bé, qu¶n lý ®−êng s«ng, qu¶n lý h¹ tÇng ®−êng s¾t, h¹ tÇng c¶ng biÓn… thµnh c¸c c«ng ty hoạt động công ích trực thuộc Cục đ−ờng bộ, Cục đ−ờng sông, Cục đ−ờng sắt, Cục hàng hải để thu phí và cho các công ty kinh doanh thuê khai thác. Ví dụ: §èi víi c¶ng biÓn, phÇn h¹ tÇng Côc sÏ ®Çu t− vµ cho c¸c c«ng ty c¶ng ®Çu t− khêm thiết bị bốc xếp để khai thác. Các công ty kinh doanh sẽ đ−a vào danh sách cổ phần hoá, còn các công ty hoạt động công ích sẽ cho thuê tài sản và thu phí để hoàn vốn đầu t− từ ngân sách. - Nhà n−ớc nên nắm trên 50% vốn đối với các doanh nghiệp thuộc các ngành vận tải đ−ờng biển, vận tải đ−ờng sắt, các x−ởng đóng tàu lớn, các nhà m¸y chÕ t¹o « t« vµ thiÕt bÞ lín. §èi víi lÜnh vùc vËn t¶i ®−êng bé, ®−êng s«ng, c¸c c«ng ty x©y dùng cì võa vµ nhá nhµ n−íc kh«ng nªn gi÷ tû lÖ vèn trên 50%. Còn đối với các tập đoàn, tổng công ty lớn có vai trò đặc biệt đối với nền kinh tế và vai trò phát triển định h−ớng XHCN của nền kinh tế thì không đ−ợc bỏ phần vốn nhà n−ớc để phát hành chứng khoán, giảm tỷ lệ phần vèn nhµ n−íc, lµm mÊt vai trß thËt sù cña kinh tÕ nhµ n−íc. 3.2.1.2. X©y dùng vµ ph¸t triÓn hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng cña nÒn kinh tÕ. Đây là yêu cầu chung của phát triển kinh tế đất n−ớc tr−ớc quá trình hội nhập và đất n−ớc b−ớc vào giai đoạn mới của quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Đối với các DNNN, xây dựng các cơ sở hạ tầng, đặc biệt xây dựng chiÕn l−îc ®Çu t− c¸c trang thiÕt bÞ vµ c¸c ®iÒu kiÖn vËt chÊt tiªn tiÕn cho c¸c hoạt động của các doanh nghiệp là tăng thêm khả năng, tiềm lực cho sản xuất kinh doanh. Điều đó, một mặt tạo cho các DNNN làm tốt chức năng nâng cao hiệu quả trong hoạt động kinh doanh. Mặt khác sẽ tạo cho doanh nghiệp khả năng hấp dẫn đối với các nhà đầu t− với t− cách là những cổ đông t−ơng lai của các DNNN trong khi tiến hành cổ phần hoá. Khó khăn rất lớn đối với n−ớc ta khi ®Çu t− x©y dùng c¬ së vËt chÊt vµ h¹ tÇng c¬ së cña nÒn kinh tÕ lµ vèn. Bëi v×, nhu cầu đầu t− rất lớn, nh−ng khả năng thu hồi vốn đầu t− trực tiếp để tái đầu.

(153) 154 t− x©y dùng míi vµ b¶o d−ìng c«ng tr×nh hÇu nh− kh«ng cã. §Ó gi¶i quyÕt vÊn đề vốn, một mặt cần đa dạng hoá huy động các nguồn vốn; mặt khác phải sử dụng nguồn vốn đầu t− một cách đầy đủ và có hiệu quả. Cụ thể đối với ngành GTVT cần tiến hành theo h−ớng: - Đối với huy động nguồn vốn đầu t− từ n−ớc ngoài: Tiếp tục khai thác nguån vèn ODA x©y dùng c¸c c«ng tr×nh giao th«ng, mÆt kh¸c nghiªn cøu vµ t×m biÖn ph¸p thu hót nguån vèn ®Çu t− BOT. Nguån vèn ®Çu t− tõ n−íc ngoµi tËp trung x©y dùng, c¶i t¹o vµ më réng c¸c c«ng tr×nh giao th«ng träng ®iÓm quy m« lín nh− c¸c tuyÕn ®−êng s¾t, c¸c tuyÕn ®−êng quèc lé, c¸c c©y cÇu lín trªn c¸c tuyÕn ®−êng s¾t, quèc lé. CÇn xö lý nghiªm tóc vµ døt ®iÓm nh÷ng tiªu cùc trong sö dông nguån vèn ®Çu t− n−íc ngoµi trong x©y dùng c¸c c«ng tr×nh giao th«ng, t¹o niÒm tin cho c¸c nhµ cho vay vèn. - Đối với huy động nguồn vốn đầu t− trong n−ớc: Một mặt đẩy mạnh các nguån thu ng©n s¸ch, tËp trung ®Çu t− x©y dùng c¸c c«ng tr×nh giao th«ng; mặt khác huy động nguồn vốn đầu t− của các doanh nghiệp d−ới hình thức BOT, tạo các nguồn vốn mồi từ ngân sách để thu hút nguồn vốn trong dân theo ph−¬ng thøc nhµ n−íc vµ nh©n d©n cïng lµm, nhÊt lµ viÖc x©y dùng c¸c c«ng tr×nh giao th«ng n«ng th«n. - §èi víi viÖc sö dông nguån vèn ®Çu t− sao cho cã hiÖu qu¶: Bé giao thông vận tải cần kiên quyết đình hoSn hoặc dSn tiến độ các công trình có quy m« lín, nh−ng thiÕu tÝnh kh¶ thi, hiÖu qu¶ thÊp, hoÆc ®Çu t− vµo nh÷ng lÜnh vùc Ýt cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh. §èi víi c¸c c«ng tr×nh ®S ®Çu t−, cÇn ®Çu t− døt điểm, tránh kéo dài để sớm đ−a vào khai thác phục vụ sản xuất và đời sống, ph¸t huy hiÖu qu¶ cña c¸c c«ng tr×nh ®Çu t−. - Liên quan đến vấn đề đầu t−, nh−ng tác động trực tiếp đến các doanh nghiệp ngành giao thông vận tải, trong đó có DNNN là việc xác định cơ chế đấu thầu xây dựng các công trình giao thông. Trong thời gian qua, năng lực x©y dùng vµ qu¶n lý cña c¸c DNNN trong ngµnh giao th«ng vËn t¶i, nhÊt lµ.

(154) 155 c¸c Tæng c«ng ty giao th«ng ®S t¨ng lªn rÊt nhiÒu. NhiÒu doanh nghiÖp ®S đảm đ−ơng xây dựng đ−ợc các công trình lớn ở trong n−ớc và v−ơn cả sang n−íc b¹n Lµo vµ Campuchia. Vì vậy, cần có cơ chế để phát huy vai trò của các DNNN và những doanh nghiÖp trong n−íc ®S cæ phÇn ho¸ trong sö dông c¸c nguån vèn x©y dùng c¸c c«ng tr×nh giao th«ng. VÝ dô: cho phÐp c¸c doanh nghiÖp më réng c¸c ho¹t động đầu t− ra n−ớc ngoài, −u đSi trong việc vay vốn,… 3.2.1.3. Ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn c¸c yÕu tè thÞ tr−êng t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy cæ phÇn ho¸ DNNN. Để tái đầu t− các doanh nghiệp, để các doanh nghiệp nói chung, DNNN tr−ớc và sau cổ phần hoá có những cơ chế và điều kiện hoạt động theo kinh tế thÞ tr−êng cÇn ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p mang tÇm vÜ m« nh»m ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn c¸c yÕu tè thÞ tr−êng. §ã lµ: - Nhµ n−íc, còng nh− c¸c Bé, ngµnh ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn, tr−íc hÕt lµ ®−a ra c¸c gi¶i ph¸p thùc hiÖn chÝnh s¸ch nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ. N©ng cao hiÖu quả hoạt động kinh tế nhà n−ớc trong các lĩnh của nền kinh tế. Đồng thời mở rộng cửa cho các thành phần kinh tế khác tham gia để khai thác tiềm năng, đồng thời tăng tính cạnh tranh trong các lĩnh vực của nền kinh tế. - CÇn më réng h¬n n÷a cho sù tham gia cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµo các lĩnh vực kinh doanh. Để làm tốt điều đó, cần cụ thể hoá và thực hiện nghiêm túc các luật đS ban hành, nh− luật đầu t−, luật phá sản, luật đất đai, luËt th−¬ng m¹i, luËt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp... T¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n cã nguån vèn ®Çu t− më réng quy m« s¶n xuÊt kinh doanh. - Hoµn thiÖn c¸c c«ng cô qu¶n lý vÜ m«. C«ng t¸c quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ph¶i g¾n liÒn víi kinh tÕ thÞ tr−êng. Mäi ph−¬ng ¸n vÒ s¶n xuÊt kinh doanh phải đặt trong quan hệ so sánh về chất l−ợng với giá cả trong n−ớc với n−ớc ngoµi, tr−íc hÕt lµ trong khu vùc. - T¨ng c−êng tiÒm lùc vµ lµnh m¹nh nÒn tµi chÝnh quèc gia, thùc hiÖn.

(155) 156 nghiªm chØnh luËt ng©n s¸ch, chuyÓn m¹nh chÝnh s¸ch tµi chÝnh, tiÒn tÖ vµ hoạt động ngân hàng phù hợp với cơ chế thị tr−ờng. Đổi mới về quản lý giá cả cụ thể là cục giám định chất l−ợng, vụ pháp chế, Ban vật giá Chính phủ khuyến khích các đơn vị sản xuất hạ giá thành, nâng cao chất l−ợng để kích thÝch nhu cÇu tiªu dïng cña xS héi, t¨ng søc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiệp. Tất cả những vấn đề trên sẽ tác động đến toàn bộ nền kinh tế, trong đó có quá trình cổ phần hoá các DNNN và các hoạt động sau cổ phần hoá cña c¸c DNNN. Xem xÐt trªn ph−¬ng diÖn ®Çu t− cña ngµnh giao th«ng vËn t¶i cho thÊy: Ngµnh giao th«ng vËn t¶i ®−îc coi lµ ngµnh dÞch vô trong hÖ thèng ngµnh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Tuy nhiªn trong hÖ thèng c¸c ngµnh Giao th«ng vËn tải, có một số hoạt động có những đặc điểm có tính đặc thù nên tính công ích cao, khả năng thực hiện các hạch toán kinh tế khó khăn, nhất là các hoạt động liên quan đến các công trình giao thông quốc gia. Gần đây (6/2006), ngành đS cho phép các đơn vị kinh tế ngoài nhà n−ớc tham gia cung ứng các ph−ơng tiÖn vËn t¶i ®−êng s¾t. §©y lµ ®iÓm më ®Çu cho viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn trong nh÷ng lÜnh vùc vèn tr−íc ®©y lµ “vïng cÊm”, lµ lÜnh vực độc quyền của khu vực kinh tế nhà n−ớc. Trong ®Çu t− c¸c c«ng tr×nh giao th«ng, h×nh thøc ®Çu t− gi¸n tiÕp th«ng qua nguồn vốn ODA có −u điểm tập trung nguồn vốn lớn để xây dựng các công tr×nh tËp trung vµ døt ®iÓm. Tuy nhiªn, ®Çu t− gi¸n tiÕp qua nguån vèn ODA sÏ khó thu hồi vốn và gánh nặng đó sẽ để lại cho thế hệ sau gánh trả, tr−ớc mắt nguồn kinh phí cho duy tu bảo d−ỡng chủ yếu qua lệ phí giao thông sẽ khó đủ trang tr¶i. ViÖc ®Çu t− trùc tiÕp d−íi h×nh thøc BOT lµ h×nh thøc ®Çu t− kinh doanh theo kinh tÕ thÞ tr−êng. H×nh thøc ®Çu t− nµy cã −u ®iÓm nguån vèn cña c¸c nhµ ®Çu t− vµ hä sÏ tù thu håi vèn. Nhµ ®Çu t− sÏ ®Çu t− d−íi h×nh thøc nµy nÕu cã c¬ chÕ cho phÐp hä thu håi vèn vµ kinh doanh cã lSi. H×nh thøc nµy cã thÓ thu hót nguån vèn ®Çu t− tõ n−íc ngoµi, nh−ng còng cã thÓ thu hót ®Çu t− tõ nguån vèn trong n−íc, khi c¸c doanh nghiÖp t− nh©n, c¸c tËp ®oµn kinh tÕ.

(156) 157 m¹nh cña ViÖt Nam ®S cã tiÒm lùc kh¸ lín vÒ vèn. V× vËy, mét mÆt cÇn tiÕp tôc t¨ng c−êng ®Çu t− th«ng qua nguån vèn ODA, cÇn t¨ng c−êng khuyÕn khÝch ®Çu t− theo h×nh thøc BOT, nhÊt lµ ®Çu t− cña c¸c tËp ®oµn m¹nh trong n−íc. 3.2.1.4. Phát triển thị tr−ờng chứng khoán tạo môi tr−ờng kinh tế để thực hiÖn cæ phÇn ho¸ DNNN. §øng tr−íc th¸ch thøc vµ c¬ héi cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, sù vËn hµnh của cơ chế thị tr−ờng đòi hỏi DN phải theo kịp tiến trình hội nhập. Do đó, cần phải quy định bắt buộc tất cả các DNNN CPH phải niên yết trên thị tr−ờng chứng kho¸n bëi v× c¸c DNNN ë n−íc ta nguån vèn tõ ®Çu ®S thuéc së h÷u toµn d©n nªn rÊt cÇn c«ng khai ho¸ c¸c th«ng tin kinh tÕ cÇn thiÕt vÒ c¸c DN thùc hiÖn CPH, không những chỉ với những ng−ời làm việc trong các DN đó mà còn đối víi toµn xS héi. H¬n n÷a thÞ tr−êng chøng kho¸n l¹i lµ kªnh thu hót vèn quan trọng từ xS hội để đầu t− và phát triển. Các DN Viẹt Nam nói chung và các DNNN nói riêng hiện đang rất thiếu vốn, đặc biệt đứng tr−ớc nhu cầu đầu t− để hiện đại hoá công nghệ sản xuất, cần phải và không nên bỏ qua kênh tạo vốn nµy. ThÞ tr−êng chøng kho¸n lµ mét yÕu tè cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, nã lµ lo¹i h×nh ph¸t triÓn cao cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. N¬i ®©y diÔn ra c¸c quan hÖ trao đổi, mua bán những chứng khoán nh− cổ phiếu, trái phiếu, ngân phiếu, kỳ phiếu... Sự ra đời và phát triển thị tr−ờng chứng khoán là kết quả tất yếu giải quyết mẫu thuẫn cung cầu về vốn đầu t− trên thị tr−ờng Nó gắn với sự ra đời và ph¸t triÓn cña c¸c c«ng ty cæ phÇn. ë c¸c n−íc trªn thÕ giíi, thÞ tr−êng chøng khoán đ−ợc chia thành hai loại và phụ thuộc vào mức độ quan hệ của giao dịch phát triển của thị tr−ờng chứng khoán đó là: - ThÞ tr−êng s¬ cÊp (thÞ tr−êng ph¸t hµnh) lµ m¬i mua b¸n chøng kho¸n ph¸t hµnh lÇn ®Çu, nhµ ph¸t hµnh lµ ng−êi b¸n nh− ChÝnh phñ, chÝnh quyÒn địa ph−ơng, các công ty, các tổ chức tài chính, còn nhà đầu t− là ng−ời mua bao gồm các cá nhân và các tổ chức đầu t−, họ gặp nhau để xác định giá cả và.

(157) 158 số l−ợng chứng khoán. Thông qua thị tr−ờng này ng−ời bán huy động đ−ợc vốn của ng−ời mua với các đối t−ợng đa dạng và phong phú. - Thị tr−ờng thứ cấp (thị tr−ờng trao đổi) là nơi giao dịch chứng khoán đS ph¸t hµnh trªn thÞ tr−êng s¬ cÊp. ë ®©y diÔn ra c¸c quan hÖ mua b¸n chøng kho¸n lµm h×nh thµnh c¸c tæ chøc nghiÖp vô giao dÞch mua b¸n, chuyÓn nh−îng chøng khoán. Sở giao dịch chứng khoán đ−ợc hình thành và đi vào hoạt động. Th«ng qua mua b¸n chøng kho¸n do thÞ tr−êng s¬ cÊp cung øng, thÞ tr−êng thø cÊp thùc hiÖn ®iÒu hoµ l−u th«ng c¸c nguån vèn trong xS héi. Kh«ng thÓ x©y dùng ®−îc thÞ tr−êng thø cÊp nÕu kh«ng x©y dùng ®−îc thÞ tr−êng s¬ cÊp. ThÞ tr−êng chøng kho¸n cã vai trß vµ t¸c dông to lín, nã thóc ®Èy qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung vèn cho c¸c c«ng ty, t¹o ®iÒu kiÖn Nhµ n−íc qu¶n lý vĩ mô thị tr−ờng vốn để đánh giá đ−ợc sự phát triển của nền kinh tế, đánh giá kh¶ n¨ng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp, lµ c«ng cô m¹nh mÏ thóc ®Èy cæ phần hoá DNNN. Nhiều n−ớc đS sử dụng ph−ơng pháp chỉ số hoá (chỉ số DownJones, Standard, Ford..) để đo l−ờng sự lên xuống của thị tr−ờng chứng khoán qua đó đánh giá đ−ợc sự biến động của nền kinh tế một n−ớc, một khu vực. N−íc ta tõ khi chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr−êng, cïng víi sù ph¸t triÓn cña kinh tế nhiều thành phần, nhiều các tổ chức kinh tế mới ra đời ngày càng đa dạng. Theo đó là sự xuất hiện và phát triển việc phát hành các loại cổ phiếu, trái phiếu đề huy động vốn, là điều kiện khách quan ban đầu rất tốt và quan träng cho viÖc x©y dùng thÞ tr−êng chøng kho¸n. ChÝnh phñ ®S thµnh lËp Uû ban chøng kho¸n Nhµ n−íc (th¸ng 11/1996) vµ trung t©m giao dÞch chøng kho¸n th¸ng 7/1998 ë Hµ Néi vµ ë thµnh phè Hå ChÝ Minh. §©y lµ tæ chøc cã vai trß qu¶n lý ®iÒu hµnh viÖc mua b¸n, giao dÞch chứng khoán, công bố các thông tin về hoạt động giao dịch chứng khoán, kiểm tra và giám sát hoạt động giám định chứng khoán. Những năm qua thị tr−êng chøng kho¸n ViÖt Nam ®S tõng b−íc ®−îc ph¸t triÓn vµ ®S cã b−íc ph¸t triển v−ợt bực trong năm 2006. Đây là cơ hội để các doanh nghiệp tham gia lên.

(158) 159 sàn để thực hiện cổ phần hoá và thu hút vốn. Tuy nhiên, thị tr−ờng chứng khoán ViÖt Nam ®ang ë giai ®o¹n ph¸t triÓn “nãng” vµ Èn chøa nhiÒu nguy c¬ bÊt æn. §Èy m¹nh viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn thÞ tr−êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam cÇn phải tiến hành đồng bộ các ph−ơng pháp chủ yếu để một mặt phát huy những −u việt trong huy động vốn, mặt khác loại trừ những yếu tố bất ổn. Đó là: + Phải duy trì tốc độ kinh tế cao của cả n−ớc, kiểm soát lạm phát, ổn định tỷ giá hối đoái, đây là b−ớc đi đầu tiên nh−ng rất quan trọng để xây dựng thÞ tr−êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam. Ph¸t triÓn thÞ tr−êng vèn ng¾n h¹n, cßn t¹o ra m«i tr−êng thuËn lîi cho thùc hiÖn vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tµi chÝnh, tiền tệ có hiệu quả, qua đó góp phần ổn định kinh tế và duy trì mức tăng tr−ëng cao. + T¨ng sè l−îng vµ n©ng cao chÊt l−îng hµng ho¸ cho thÞ tr−êng chøng khoán. Hiện nay trên thị tr−ờng đS có hàng nghìn tỷ đồng cổ phiếu của các c«ng ty cæ phÇn vµ c¸c DNNN cæ phÇn ho¸. Tuy nhiªn c¸c cæ phiÕu ë ®©y míi dõng l¹i trong ph¹m vi nh÷ng ng−êi s¸ng lËp vµ tham gia lÇn ®Çu. C¸c c«ng ty cæ phÇn míi dõng ë møc c«ng ty cæ phÇn néi bé lµ chñ yÕu. V× vËy, chØ huy động vốn trong phạm vi hẹp, chất l−ợng cổ phiếu ch−a đạt tiêu chuẩn có thể mua ®i b¸n l¹i trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n. CÇn triÓn khai tÝch cùc chuyÓn c¸c chøng kho¸n ®S cã theo tiªu chuÈn, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c chøng kho¸n th«ng th−êng ®−îc ph¸t hµnh mang tÝnh đại chúng cao để các nhà đầu t− có thể mua rộng rSi trên thị tr−ờng thứ cấp. HiÖn t¹i cã mét sè DNNN ë c¸c ngµnh c«ng nghiÖp (®iÖn lùc, chÕ biÕn sữa...) quá trình cổ phần hoá đS gắn với thị tr−ờng chứng khoán thông qua đấu thấu và niêm yết cổ phiếu. Nhờ đó, sự huy động vốn rộng rSi hơn, đặc biệt cổ phiÕu b¸n ®−îc víi gi¸ cao h¬n. Ngµnh Giao th«ng vËn t¶i cÇn nghiªn cøu x©y dựng các đề án triển khai theo kiểu gắn kết giữa cổ phần hoá với thị tr−ờng chứng khoán để nâng cao hiệu quả của cổ phần hoá..

(159) 160 + X©y dùng hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p lý cho thÞ tr−êng chøng kho¸n. §©y lµ yếu tố then chốt đảm bảo cho thị tr−ờng chứng khoán làm đúng chức năng là mét lo¹i c¬ së h¹ tÇng vÒ tµi chÝnh trong nÒn kinh tÕ, lµ hµnh lang ph¸p lý t¹o điều kiện tiền đề duy trì lòng tin và bảo vệ các nhà đầu t−. Chính phủ đS ban hành nghị định về chứng khoán và thị tr−ờng chứng khoán, nghị định về Uỷ ban chứng khoán Nhà n−ớc và quyết định của Thủ t−íng chÝnh phñ thµnh lËp c¸c së giao dÞch chøng kho¸n. §©y lµ c¸c v¨n b¶n pháp lý trực tiếp tác động đến việc xây dựng thị tr−ờng chứng khoán, tạo nh÷ng ®iÒu kiÖn cho cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN vµ xö lý chóng sau cæ phÇn ho¸. Những văn bản trên cần đ−ợc triển khai đồng bộ và điều chỉnh kịp thời. Tuy nhiªn cÇn ban hµnh tiÕp c¸c v¨n b¶n ph¸p lý cÇn thiÕt nh− luËt vÒ l−u gi÷ chøng kho¸n, c¸c quy chÕ vÒ niªm yÕt, giao dÞch, c«ng ty m«i giíi chøng khoán, quỹ đầu t−... các văn bản pháp lý tác động gián tiếp đến thị tr−ờng chøng kho¸n nh− luËt d©n sù, luËt th−¬ng m¹i, luËt doanh nghiÖp t− nh©n luËt đầu t− n−ớc ngoài...bổ sung lại cho phù hợp vì nó liên quan trực tiếp đến vấn đề sở hữu, đến quan hệ vay m−ợn, đến quan hệ kinh tế của các chủ thể và toàn bộ đời sống xS hội. Cần phải thể chế hoá bằng luật để bảo vệ các nhà đầu t−, bảo đảm an toàn cho vốn đầu t− trên thị tr−ờng chứng khoán, ngăn ngừa hiện t−ợng tiêu cực lợi dụng thị tr−ờng chứng khoán để làm giàu bất chính, lừa đảo hoÆc sßng b¹c. Bên cạnh đó cần xây dựng và phát triển các tổ chức trung gian cho hoạt động của thị tr−ờng chứng khoán nh− các công ty bSo lSnh phát hành chứng kho¸n, c¸c c«ng ty m«i giíi chøng kho¸n, c¸c c«ng ty chøng kho¸n giao dÞch cho chÝnh m×nh, c¸c c«ng ty t− vÊn chøng kho¸n, c¸c quü ®Çu t−... ph¸t triÓn các công ty kiểm toán đáp ứng đ−ợc yêu cầu thẩm định cả hai phía: các tổ chøc ph¸t hµnh chøng kho¸n vµ c¸c tæ chøc kinh doanh chøng kho¸n. + Coi trọng việc đào tạo cán bộ nhân viên cho thị tr−ờng chứng khoán. Coi ®©y lµ mét gi¶i ph¸p cã tÝnh chiÕn l−îc v× thÞ tr−êng chøng kho¸n lµ mét lĩnh vực mới, kỹ thuật phức tạp, rủi ro cao, cần có một đội ngũ cán bộ nhân.

(160) 161 viên nhanh nhạy, tinh thông nghiệp vụ và có t− cách đạo đức phải coi trọng cả số l−ợng và chất l−ợng đội ngũ. 3.2.2. Nhãm gi¶i ph¸p thóc ®Èy m¹nh mÏ vµ v÷ng ch¾c cæ phÇn ho¸ DNNN. 3.2.2.1. T¹o lËp m«i tr−êng thÓ chÕ thóc ®Èy cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc. ViÖc cæ phÇn DNNN ë n−íc ta lµ mét c«ng viÖc míi mÎ, võa lµm võa rót kinh nghiÖm vµ ®iÒu chØnh. §èi víi n−íc ta, cæ phÇn ho¸ tiÕn hµnh trong ®iÒu kiÖn tõ mét nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt nhá lªn s¶n xuÊt lín, tõ c¸c quan hÖ kinh tÕ hiÖn vËt lµ chñ yÕu chuyÓn sang ph¸t triÓn c¸c quan hÖ kinh tÕ thÞ tr−êng. Do vậy, để thúc đẩy triển khai vững chắc cổ phần hoá, một mặt chúng ta phải tích cùc t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn kh¸ch quan vÒ kinh tÕ, xS héi, cÇn thiÕt, mÆt kh¸c phải đặc biệt coi trọng vai trò của nhân tố chủ quan trong việc đề ra và thực hiÖn c¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu vÒ t− t−ëng, kÕ ho¹ch vµ ph−¬ng thøc tæ chøc thùc hiÖn, c¬ chÕ chÝnh s¸ch t¹o m«i tr−êng thuËn lîi vµ sù h−ëng øng tÝch cùc cña xS hội đối với cổ phần hoá. Cụ thể: - Tiếp tục việc giải quyết các vấn đề t− t−ởng cho cổ phần hoá các DNNN Giải pháp này có vai trò quan trọng trong nhận thức t− t−ởng, qua đó tạo nên sự thống nhất về ý chí, kích thích lòng nhiệt tình và ý thức sáng tạo để thúc đẩy cổ phần hoá. Cổ phần hoá DNNN là chủ tr−ơng to lớn, liên quan đến những vấn đề rất cơ bản thuộc đ−ờng lối chính sách của Đảng và Nhà n−ớc nh− sở hữu, cơ cấu kinh tế, vai trò chủ đạo của kinh tế Nhà n−ớc, chính sách đối với ng−ời lao động trong các DNNN cổ phần hoá. Tr−ớc những vấn đề nh− vậy, đS không ít cách nhìn và ý kiến khác nhau, mâu thuẫn nhau. Chẳng hạn có ý kiến cho rằng: các DNNN là yếu tố đảm bảo định h−ớng XHCN, giữ vai trò chủ đạo, là thành phần góp nhiều nhất cho ng©n s¸ch Nhµ n−íc. V× thÕ, cÇn ph¶i tiÕp tôc ph¸t triÓn c¸c DNNN, nÕu không là sẽ xa rời định h−ớng XHCN. Mét sè ý kiÕn kh¸c l¹i cho r»ng, trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh.

(161) 162 phÇn, chØ nªn ph¸t triÓn DNNN mét c¸ch chän läc, bëi v× ë c¸c n−íc nãi chung DNNN đạt hiệu quả thấp, nên họ đS t− nhân hoá. Nh− vậy, đS không có sù thèng nhÊt trong tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸, mÆc dï ChÝnh phñ, c¸c Bé, ngµnh đS có đề án đổi mới, sắp xếp lại các DNNN, trong đó có đề án phần cổ phần ho¸ DNNN. H¬n thÕ n÷a, mét sè DNNN vÉn cßn t− t−ëng û n¹i, kh«ng muèn thùc hiÖn cæ phÇn ho¸. V× vËy, cÇn ph¶i: + Làm cho các cấp uỷ, đảng viên trong tất cả các cấp lSnh đạo và cơ sở của các Bộ, ngành quán triệt đầy đủ và thống nhất chủ tr−ơng của Đảng về cổ phÇn ho¸ DNNN, h¨ng h¸i tham gia viÖc cæ phÇn ho¸ trong thêi gian tíi. NhÊt là ở giai đoạn cổ phần hoá các DNNN có quy mô lớn theo lộ trình đS xác định. + Tổ chức tuyên truyền sâu rộng và giải thích cho ng−ời lao động trong các DNNN và toàn xS hội hiểu và nhận thức đúng đắn những nội dung cơ bản cña chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ ChÝnh phñ vÒ cæ phÇn ho¸ mét bé phËn DNNN. Ph¶i lµm râ: cæ phÇn ho¸ DNNN kh«ng ph¶i lµ t− nh©n ho¸ mµ là quá trình chuyển đổi doanh nghiệp từ một chủ sở hữu thành doanh nghiệp đa sở hữu. Cổ phần hoá DNNN là biện pháp hữu hiệu để cơ cấu lại doanh nghiệp, lợi ích của các cổ đông, lợi ích của ng−ời lao động, lợi ích của Nhà n−ớc gắn liền với nhau có nh− vậy mới đảm bảo đ−ợc hoạt động, phát triển bÒn v÷ng doanh nghiÖp. Thùc tiÔn cho thÊy ®©y lµ c«ng t¸c chiÕm vÞ trÝ träng yÕu trong qóa tr×nh chuyÓn doanh nghiÖp nhµ n−íc thµnh c«ng ty cæ phÇn. Tr−ớc hết về mặt quan điểm, cần giải quyết hai vấn đề cơ bản sau đây: Thø nhÊt, thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ mét sè doanh nghiÖp nhµ n−íc kh«ng dÉn tíi lµm suy yÕu kinh tÕ nhµ n−íc, bëi lÏ trong c¬ cÊu kinh tÕ quèc d©n, Nhµ n−íc vÉn n¾m gi÷ c¸c doanh nghiÖp then chèt, träng yÕu, t¹o nÒn t¶ng cña sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ søc m¹nh kinh tÕ cña Nhµ n−íc xS héi chñ nghÜa. XÐt trªn ph¹m vi toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n, tµi s¶n cña Nhµ n−íc kh«ng bÞ gi¶m ®i, mµ cã kh¶ n¨ng t¨ng thªm nhê lîi tøc cæ phÇn cña Nhµ n−íc ë c«ng ty cæ phÇn vµ c¸c c«ng ty cæ phÇn lµm ¨n cã hiÖu qu¶ sÏ gia t¨ng mức đóng góp vào Ngân sách Nhà n−ớc. Quá trình cổ phần hoá đ−ợc tiến hành.

(162) 163 d−ới sự lSnh đạo của Đảng và sự quản lý của Nhà n−ớc xS hội chủ nghĩa. CÇn nhËn thøc r»ng viÖc x©y dùng khu vùc kinh tÕ nhµ n−íc m¹nh kh«ng đồng nghĩa với việc phải duy trì một số l−ợng lớn các DNNN trong hầu hết c¸c ngµnh nghÒ cña nÒn kinh tÕ. Sù duy tr× nh− vËy, trªn thùc tÕ, l¹i lµm cho khu vực kinh tế này bị yếu đi. Điều đó, tr−ớc hết là do với một nguồn lực có h¹n Nhµ n−íc kh«ng thÓ ®Çu t− mét c¸ch cã hiÖu qu¶ cho mét sè l−îng qu¸ lín c¸c DNNN. Trong thêi gian qua, do ®Çu t− mét c¸ch dµn tr¶i, l−îng vèn của tất cả các DNNN đều rất nhỏ so với l−ợng vốn cần đầu t−, gây ra tình trạng thiếu vốn "kinh niên" ở các DNNN. Kết quả là phần đông các doanh nghiệp này đều làm ăn thua lỗ, tạo ra một gánh nặng tài chính khổng lồ cho ng©n s¸ch Nhµ n−íc do ph¶i bï lç, trî gi¸… MÆt kh¸c nã còng lµm gi¶m kh¶ n¨ng tËp trung vèn cho c¸c DNNN quan träng, v× vËy ®S lµm gi¶m søc m¹nh của các doanh nghiệp này, ảnh h−ởng tiêu cực tới vai trò chủ đạo của chúng trong nền kinh tế vì vậy mà cũng ảnh h−ởng đến mục tiêu định h−ớng XHCN. Thứ hai, việc thực hiện cổ phần hoá không làm ảnh h−ởng đến quyền lợi kinh tÕ vµ vÞ trÝ cña mçi ng−êi trong doanh nghiÖp nÕu hä thùc sù cã kh¶ n¨ng và có đóng góp tích cực vào nâng cao hiệu quả sản xuất lao động của doanh nghiệp. Cần làm cho mọi ng−ời lao động nhận thức đ−ợc CPH là một biện pháp tạo điều kiện cho ng−ời lao động đ−ợc thực sự làm chủ. Những chính sách −u đSi về cổ phần cho ng−ời lao động trong các DNNN khi tiến hành CPH ®S t¹o ®iÒu kiÖn cho hä ®−îc thùc sù lµ ng−êi chñ së h÷u cña doanh nghiệp. Với việc nắm giữ một phần tài sản nhất định của doanh nghiệp, ng−ời lao động không những là ng−ời làm thuê cho doanh nghiệp mà còn đồng thời lµ ng−êi chñ së h÷u cña doanh nghiÖp, ng−êi chñ cña chÝnh m×nh. Lîi Ých cña họ càng gắn bó thiết thân với công ty. Điều đó khuyến khích họ năng động, sáng tạo, tự chủ hơn trong công việc. Đây cũng chính là động lực thúc đẩy họ s¶n xuÊt, tiÕt kiÖm chi phÝ, n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng viÖc. §ång thêi, lµ chñ së hữu của công ty, ng−ời lao động sẽ giám sát một cách sát sao hoạt động quản.

(163) 164 lý của Ban lSnh đạo công ty, ngăn chặn những hành vi sai trái của họ gây thiệt hại đến lợi ích của công ty. Khi thùc hiÖn c«ng t¸c phæ biÕn tuyªn truyÒn chñ tr−¬ng cæ phÇn cÇn chó ý một số vấn đề cơ bản sau đây: Cần xác định những nội dung thiết thực CÇn thùc hiÖn víi nh÷ng h×nh thøc ®a d¹ng, coi träng hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c phæ biÕn vµ tuyªn truyÒn. Cần thực hiện xS hội hoá công tác tuyên truyền về sắp xếp lại và đổi mới qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc + TiÕp tôc phæ cËp réng rSi c¸c kiÕn thøc chñ yÕu vÒ ®Çu t− trong kinh tÕ thị tr−ờng, về các tổ chức kinh tế trong đó có Công ty cổ phần, thị tr−ờng chøng kho¸n vµ con ®−êng cæ phÇn ho¸ DNNN. - Sửa đổi, bổ sung các văn bản, quy chế hiện hành của Nhà n−ớc, của c¸c Bé, ngµnh t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ Tõ kinh nghiÖm thùc tiÔn t¹i c¸c DNNN ®S cæ phÇn ho¸ trong nh÷ng n¨m qua, cần rà soát lại các văn bản, quy chế về cổ phần hoá đS ban hành, để xây dựng một hệ thống các văn bản pháp quy đầy đủ và đồng bộ tạo điều kiện thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn cæ phÇn ho¸, cÇn khẩn tr−ơng sửa đổi, bổ sung: + Chế độ đ−ợc mua cổ phần lần đầu khi tiến hành cổ phần hoá: Chính phủ đS có quy định áp dụng cụ thể đối với 3 loại doanh nghiệp, trong đó quy định đối với DNNN giữ cổ phần chi phối, cổ phần đặc biệt: một ph¸p nh©n ®−îc mua kh«ng qu¸ 10% vµ mét c¸ nh©n ®−îc mua kh«ng qu¸ 5% tæng sè cæ phÇn cña doanh nghiÖp. §èi víi doanh nghiÖp mµ Nhµ n−íc kh«ng nắm cổ phiếu chi phối cổ phần đặc biệt: một pháp nhân không đ−ợc mua quá 20% vµ mét c¸ nh©n kh«ng mua qu¸ 10%. ChØ riªng lo¹i doanh nghiÖp mµ Nhµ n−íc kh«ng tham gia cæ phÇn th× kh«ng h¹n chÕ sè l−îng cæ phÇn mçi c¸.

(164) 165 nh©n vµ ph¸p nh©n ®−îc mua. Nh−ng thùc tÕ trong th«ng t− sè 104-1998/TTBTC ngµy 18/7/1998 cña Bé tµi chÝnh h−íng dÉn vÒ tµi chÝnh khi DNNN chuyển thành CTCP đáp ứng một trong hai điều kiện: * Cæ phÇn cña Nhµ n−íc chiÕm trªn 50% tæng sè cæ phÇn cña c«ng ty, * Cổ phần của Nhà n−ớc ít nhất gấp 2 lần cổ phần của cổ đông lớn nhất khác trong công ty. Cổ phần đặc biệt của Nhà n−ớc là cổ phần của Nhà n−ớc trong c«ng ty mµ Nhµ n−íc kh«ng cã cæ phÇn chi phèi nh−ng cã quyÒn quyÕt định một số vấn đề quan trọng của công ty đ−ợc ghi trong điều lệ tổ chức hoạt động của công ty cổ phần. Vì vậy, cũng không nhất thiết phải khống chế quyền đ−ợc mua cổ phần lần đầu đối với một pháp nhân, cá nhân theo tỷ lệ cố định áp dụng cho mọi doanh nghiệp mà Nhà n−ớc giữ cổ phần chi phối, cổ phần đặc biệt nh− đS ban hành. Còn đối với các DNNN mà Nhà n−ớc không nắm cổ phần chi phối, cổ phần đặc biệt thì cũng giống nh− các doanh nghiệp mµ Nhµ n−íc kh«ng tham gia cæ phÇn. V× trong danh môc c¸c DNNN mµ Bé lựa chọn để cổ phần hoá có xác định sẽ áp dụng các hình thức chuyển đổi sử hữu khác trong đó nhà n−ớc không giữ cổ phần chi phối, cổ phần đặc tr−ng tức lµ kh«ng së h÷u cæ phÇn cña c¸c ph¸p nh©n, c¸ nh©n. + Nhà n−ớc ban hành chế độ bán cổ phần cho nhà đầu t− n−ớc ngoài chủ tr−¬ng nµy lµ cÇn thiÕt. Bëi v×, n−íc ta chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr−êng trong hoµn c¶nh c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña nÒn kinh tÕ cßn phæ biÕn ë t×nh tr¹ng cò kü, l¹c hËu, c¸c nhµ qu¶n lý ch−a am hiÓu nhiÒu vÒ kinh tÕ thÞ tr−êng do mét thêi gian dµi ¸p dông c¬ chÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung, c¸c c¸n bé khoa häc, lSnh đạo trong các ngành trong các đơn vị chủ yếu là đào tạo trong n−ớc, các n−ớc XHCN cũ nên còn sâu nặng với có chế kế hoạch hóa cũ. Hơn nữa, đó còng lµ thùc hiÖn nh÷ng cam kÕt khi ViÖt Nam ®S gia nhËp WTO. Quá trình cổ phần hoá ở n−ớc ta thời gian qua, việc đối t−ợng mua cổ phần hạn hẹp đ−ợc Uỷ ban Kinh tế và Ngân sách Quốc hội xác định là nguyên nhân chính khiến đa phần các doanh nghiệp sau CPH không có sự thay đổi.

(165) 166 đáng kể trong ph−ơng thức quản lý, quản trị doanh nghiệp. Thực tiễn cho thấy, trong thêi gian dµi, cæ phÇn lÇn ®Çu chñ yÕu do Nhµ n−íc n¾m gi÷ phÇn chi phối, tiếp đến là bán cho ng−ời lao động, nhà đầu t−, cá nhân có quan hệ với doanh nghiÖp... QuyÒn mua cæ phÇn cña c¸c nhµ ®Çu t− cã tiÒm n¨ng vèn, c«ng nghÖ, n¨ng lùc qu¶n lý (bao gåm nhµ ®Çu t− trong vµ ngoµi n−íc) chØ đ−ợc mua số l−ợng cổ phần hạn chế. Chính sách về cổ đông chiến l−ợc còn sự cách biệt giữa nhà đầu t− trong n−ớc và n−ớc ngoài, ch−a tạo điều kiện để thu hút và gắn kết giữa hoạt động đầu t− của nhà đầu t− chiến l−ợc với sự phát triÓn cña doanh nghiÖp CPH. C¬ chÕ b¸n cæ phÇn cßn ch−a phï hîp víi c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn cã quy m« lín nh− c¸c nhµ m¸y xi m¨ng, c¸c nhµ m¸y điện… Ch−a có quy định cho phép các nhà đầu t− chiến l−ợc đ−ợc quyền mua lô lớn đối với số cổ phần bán ra tại một CTCP để đ−ợc tham gia quản lý, điều hµnh doanh nghiÖp sau khi CPH. Thực tiễn ở n−ớc ta cho thấy, việc nâng cao trình độ quản lý cán bộ trong cơ chế thị tr−ờng là hết sức cấp bách. Thêm vào đó thế giới đang có xu h−ớng toµn cÇu hãa vµ hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ. Môc tiªu b¸n cæ phÇn cho nhµ ®Çu t− n−ớc ngoài cần đạt đ−ợc là thu hút vốn, công nghệ, nâng cao trình độ quản lý của các nhà quản lý doanh nghiệp Việt Nam. Trong đó mục tiêu thu hút vốn còng quan träng, nh−ng quan träng h¬n lµ sö dông vèn nªn ph¶i tÝnh to¸n mét tû lÖ cæ phÇn b¸n cho nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi ë møc thÝch hîp. (Trung Quèc quy định tỷ lệ bán cho nhà đầu t− n−ớc ngoài không quá 30% vốn điều lệ của DNCPH). Mục tiêu nâng cao trình độ của các nhà quản lý Việt Nam là rất quan trọng, vì nó không chỉ có tác dụng đối với bản thân doanh nghiệp mà còn đối với toàn bộ nền kinh tế. C¨n cø vµo c¸c môc tiªu, vµo luËt ®Çu t− n−íc ngoµi ®S ban hµnh cÇn x¸c định loại doanh nghiệp đ−ợc phép bán cổ phần cho nhà đầu t− n−ớc ngoài còng nh− møc ¸p dông b¸n cho tõng doanh nghiÖp cô thÓ. V× ®©y lµ viÖc míi, nªn mét mÆt cÇn nghiªn cøu, lµm thö nghiÖm, häc hái kinh nghiÖm n−íc.

(166) 167 ngoài để vận dụng. + Đơn giản ph−ơng thức cổ phần hoá để rút ngắn thời gian tiến hành CPH: HiÖn nay muèn CPH c¸c DNNN ph¶i thùc hiÖn theo quy tr×nh cã 4 b−íc: chuÈn bÞ cæ phÇn ho¸; x©y dùng ph−¬ng ¸n cæ phÇn ho¸, doanh nghiÖp hay bé phËn doanh nghiÖp; duyÖt vµ triÓn khai thùc hiÖn ph−¬ng ¸n cæ phÇn ho¸; ra m¾t c«ng ty cæ phÇn vµ d¨ng ký kinh doanh. §©y lµ c¸c b−íc cÇn thiÕt chuyÓn 1 DNNN thµnh c«ng ty cæ phÇn. Song kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i ¸p dông lần l−ợt và đày đủ các b−ớc nêu trên đối với tất cả các DNNN cổ phần hoá. Chỉ những doanh nghiệp mà nhà n−ớc giữ cổ phần chi phối, cổ phần đặc biÖt míi ph¶i lËp ph−¬ng ¸n cô thÓ. Cßn c¸c DNNN kh«ng n¾m cæ phÇn chi phối chỉ cần xác định số l−ợng lao động cần giữ lại sau khi cổ phần hoá. Những vấn đề khác nh− ph−ơng án tổ chức sản xuất, tổ chức quản lý, đầu t− do hội đồng cổ đông quyết định. Thời gian thực hiện CPH ở n−ớc ta hiện nay ®S nhanh h¬n tr−íc. NÕu nh− tr−íc ®©y, thêi gian thùc hiÖn CPH b×nh qu©n 1 đơn vị vào khoảng 437 ngày thì sau khi có nghị định 187 đS rút xuống còn kho¶ng 260 ngµy (gi¶m 40%). Thêi gian CPH ®−îc rót ng¾n mét phÇn lµ do các doanh nghiệp trong diện CPH bắt buộc phải chủ động rút ngắn thời gian xö lý nh÷ng tån t¹i vÒ tµi chÝnh tr−íc khi thùc hiÖn CPH. MÆt kh¸c viÖc x¸c định giá trị doanh nghiệp bán cổ phần thông qua các định chế tài chính trung gian đS góp phần nâng cao tính chuyên nghiệp, đảm bảo tính khách quan trong quá trình định giá bán cổ phần, qua đó cũng góp phần rút ngắn thời gian thực hiện công việc này. Thêm vào đó quá trình CPH đS đ−ợc xem xét, trình duyÖt víi thêi gian nhanh h¬n. - Hoàn thiện việc xác định giá trị doanh nghiệp khi tiến hành cổ phÇn ho¸ §Ó chuyÓn doanh nghiÖp nhµ n−íc sang c«ng ty cæ phÇn ph¶i tiÕn hµnh việc xác định giá trị doanh nghiệp, trong đó có xác định giá trị phần vốn của.

(167) 168 Nhà n−ớc tại doanh nghiệp. Xác định giá trị doanh nghiệp không phải là công viÖc mang tÝnh kü thuËt nghiÖp vô thuÇn tuý, mµ cã ý nghÜa kinh tÕ - xS héi trọng yếu vì nó liên quan đến việc bảo toàn vốn của Nhà n−ớc, đến quyền lợi của ng−ời lao động trong doanh nghiệp nhà n−ớc đ−ợc cổ phần hoá và đến khả năng bảo đảm hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty cổ phần trong t−¬ng lai. Việc xác định giá trị thực tế của doanh nghiệp là giá trị toàn bộ tài sản hiÖn cã cña doanh nghiÖp t¹i thêi ®iÓm cæ phÇn ho¸ mµ ng−êi mua, ng−êi b¸n cổ phần đều chấp nhận đ−ợc. Đó là việc làm hoàn toàn phù hợp với nguyên tắc thị tr−ờng. Song việc áp dụng quy định này trong thực tế lại vấp phải nhiều khã kh¨n. §ã lµ: - NÒn kinh tÕ n−íc ta ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr−êng các loại thị tr−ờng ch−a phát triển đồng bộ. Việc tính toán và mua bán tài sản ch−a cã c¬ së, mang nhiÒu tÝnh −íc lÖ chñ quan. - Cã nhiÒu lo¹i tµi s¶n dïng trong doanh nghiÖp nhµ n−íc ®S hÕt thêi h¹n khấu hao lại đ−ợc đánh giá và dùng lại, trình độ kỹ thuật hết sức thấp kém. - Hệ thống sổ sách kế toán của doanh nghiệp ch−a đầy đủ và rõ ràng gây khó khăn cho việc xác định chính xác giá trị doanh nghiệp. Việc xác định giá trị thực tế của doanh nghiệp cần bảo đảm: không gây nªn nh÷ng thÊt tho¸t tµi s¶n vµ vèn cña Nhµ n−íc; t¹o ®iÒu kiÖn tµi chÝnh thuËn lîi cho doanh nghiÖp sau cæ phÇn ho¸. Những nguyên tắc và ph−ơng pháp xác định giá trị thực tế của doanh nghiệp nêu trong Nghị định 44/CP về cơ bản đáp ứng các yêu cầu này. Trong việc thực hiện thực tế cần chú ý thêm một số vấn đề sau đây: - Ph©n lo¹i c¸c tµi s¶n mµ tr−íc ®©y Nhµ n−íc ®Çu t− cho doanh nghiÖp nhà n−ớc để có biện pháp sử lý hợp lý. Theo đó, những tài sản của Nhà n−ớc t¹i doanh nghiÖp phï hîp víi ph−¬ng ¸n kinh doanh míi cña c«ng ty cæ phÇn chuyÓn giao l¹i cho c«ng ty cæ phÇn theo gi¸ thÞ tr−êng t¹i thêi ®iÓm chuyÓn doanh nghiÖp Nhµ n−íc thµnh c«ng ty cæ phÇn. Nh÷ng tµi s¶n cña Nhµ n−íc.

(168) 169 kh«ng phï hîp víi ph−¬ng ¸n kinh doanh míi sÏ chuyÓn giao l¹i cho nhµ n−ớc để điều chuyển cho doanh nghiệp khác hoặc thanh lý, không ép buộc c«ng ty míi ph¶i nhËn. Nh÷ng tµi s¶n míi ®S hÕt thêi h¹n khÊu hao sÏ ®−îc chuyển giao lại cho công ty cổ phần và tuỳ mức độ mà tính vào giá trị phần vốn của Nhà n−ớc tại doanh nghiệp để phù hợp với thông lệ quản lý tài chính. - Với những tài sản tr−ớc đây doanh nghiệp nhà n−ớc vay vốn để đầu t− nay đS hoàn lại đủ vốn cho ng−ời vay, nên đ−ợc chia thành 2 phần: Một phần thuéc së h÷u Nhµ n−íc theo tinh thÇn doanh nghiÖp cña Nhµ n−íc ®Çu t− phÇn vèn t¨ng thªm thuéc së h÷u Nhµ n−íc. Mét phÇn tÝnh cho ng−êi lao động trong doanh nghiệp, coi đó là sự −u đSi khuyến khích tính tích cực và chủ động phát triển vốn của ng−ời lao động trong doanh nghiệp. - Xác định hợp lý, hợp tình những tồn đọng tài chính mà công ty cổ phần cã thÓ kÕ thõa tõ doanh nghiÖp nhµ n−íc. Cã thÓ xo¸ bá cho doanh nghiÖp những khoản nợ khó đòi, khoản lỗ phát sinh trong quá trình sản xuất - kinh doanh tr−íc ®©y do nh÷ng nguyªn nh©n kh¸ch quan (vÝ dô, t×nh tr¹ng l¹m ph¸t cao trong nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90). HiÖn nay, còng nh− thêi gian tíi lùc cản lớn nhất đối với tiến trình CPH DNNN là việc xác định và giải quyết công nî vèn vay ng©n hµng. Thùc tr¹ng nî qu¸ h¹n cña c¸c DNNN víi c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i cã thÓ ph©n theo c¸c nhèm chñ yÕu sau: Mét lµ, c¸c TCT x©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng thuéc Bé GTVT, sè nî −íc tÝnh hiÖn nay lªn đến trên 12.000 tỷ đồng, chủ yếu là nợ xấu. Hai là, một số TCT xây dựng cũng có số nợ xấu khá lớn, −ớc tính lên tới trên 2.000 tỷ đồng. Ba là, các DN xuất nhËp khÈu, th−¬ng m¹i, dÞch vô, c«ng tr×nh giao th«ng, chÕ biÕn n«ng s¶n....sè nợ xấu cũng −ớc tính lên đến 2.5000- 3.000 tỷ đồng. - Việc xác định giá trị quyền sử dụng đất vào giá trị doanh nghiệp CPH ch−a có h−ớng dẫn cụ thể trong các văn bản h−ớng dẫn thi hành Luật đất đai, đặc biệt là mức giá áp dụng, trình tự thủ tục… Thực tế hầu nh− các đơn vị đều lựa chọn hình thức thuê đất, không lựa chọn hình thức giao đất vì giá thuê đất.

(169) 170 do các địa ph−ơng ban hành còn ch−a sát với giá thị tr−ờng hoặc ch−a đ−ợc điều chỉnh kịp thời với sự biến động trên thị tr−ờng; nếu thực hiện giao đất thì phải tính giá trị quyền sử dụng đất vào giá trị doanh nghiệp, tăng quy mô vốn Nhà n−ớc tại đơn vị CPH quá lớn ảnh h−ởng đến hiệu quả sản xuất kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp sau CPH vµ kh«ng hÊp dÉn nhµ ®Çu t−. Tuy nhiªn trong nền kinh tế thị tr−ờng giá trị đất đai là bộ phận quan trong và chiếm tỷ trọng lớn trong tổng giá trị của DN CPH, nếu làm không tốt việc xác định giá trị đất đai sẽ dẫn đến thất thoát lớn tài sản của Nhà n−ớc trong CPH. - Đổi mới việc tổ chức xác định giá trị doanh nghiệp bằng cách: Thu hút c¸c chuyªn gia kinh tÕ - kü thuËt cña c¸c c¬ quan khoa häc, c¸c tr−êng vµo việc đánh giá tài sản. Thật sự tôn trọng ý kiến của các chuyên gia trong việc đánh giá giá trị thực tế của các tài sản. Đề cao vai trò của Đại diện doanh nghiệp trong việc xác định giá trị doanh nghiệp. Xét rộng ra, có thể coi ng−ời đại diện này cũng chính là "đại diện của những ng−ời mua" theo tinh thần Nghị định 44/CP về cổ phần hoá đS xác định. Mở rộng sự phân cấp trong việc quyết định giá trị doanh nghiệp. Với các doanh nghiệp có giá trị trên 10 tỷ đồng, thay vì Bộ Tài chính thẩm định và Thủ t−ớng Chính phủ quyết định, nên quy định là "cấp nào ra quyết định thành lập (hoặc thành lập lại) doanh nghiệp sẽ có thẩm quyền quyết định giá trị doanh nghiệp khi chuyển sang công ty cổ phần". Điều này sẽ góp phần rút ngắn thời gian cổ phần hoá và bảo đảm thực chÊt cña c«ng viÖc h¬n. Ph−ơng thức định giá doanh nghiệp cần đ−ợc linh hoạt hơn, những tài sản doanh nghiÖp kh«ng cÇn sö dông th× ph¶i xö lý kÞp thêi, kh«ng Ðp doanh nghiÖp ph¶i ®−a vµo cæ phÇn ho¸. TÊt nhiªn, còng ph¶i nh×n nhËn tõ phÝa ng−ời mua, để chống độc quyền t− nhân chống hiện t−ợng chuyển tài sản nhà n−ớc vào tay một số ít ng−ời làm sai lệch chủ tr−ơng cổ phần hoá và để đông đảo mọi ng−ời trong xS hội biết và tham gia đầu t−, cần chú trọng chào bán c«ng khai trªn c¸c trung t©m giao dÞch cæ phiÕu, tr¸i phiÕu vµ c¸c ph−¬ng tiÖn.

(170) 171 thông tin đại chúng. Ngoµi c¸c h×nh thøc trªn cã thÓ ¸p dông thªm c¸c h×nh thøc nh− thµnh lËp c«ng ty cæ phÇn míi trªn c¬ së mét DNNN hiÖn cã lµm s¸ng lËp viªn, b¸n cæ phÇn cho c¸n bé c«ng nh©n viªn trong doanh nghiÖp vµ ng−êi ngoµi doanh nghiÖp, kÓ c¶ cho DNNN kh¸c vµ h×nh thøc hîp t¸c xS cæ phÇn trong đó có phần vốn DNNN định cổ phần hoá, nhà n−ớc là 1 cổ đông nắm giữ phÇn vèn nµy. + Thực hiện công tác kế hoạch đối với cổ phần hoá các DNNN: Ban đổi mới doanh nghiệp của các Bộ, ngành cần đệ trình danh sách những DNNN cần phải cổ phần hoá, trên cơ sở đó các Bộ, ngành sẽ xây dựng kế hoạch, xác định lộ trình cổ phần hoá các DNNN trực thuộc Bộ, ngành mình và kế hoạch đó sẽ đ−ợc đệ trình để Chính phủ phê duyệt. Tuy nhiên, các Bộ, ngµnh còng ph¶i tiÕn hµnh triÓn khai mét c¸ch cô thÓ, giao kÕ ho¹ch cho c¸c tæng c«ng ty thùc hiÖn theo tõng n¨m. Cã nh− vËy kÕ ho¹ch ®−a ra míi cã thÓ thực hiện đúng tiến độ. Vì cổ phần hoá DNNN là 1 trong những vấn đề kinh tế xS hội phức tạp, cã nhiÒu biÕn sè rµng buéc cÇn ph¶i xem xÐt, nªn trong x©y dùng vµ triÓn khai kÕ ho¹ch cæ phÇn ho¸ cÇn ph¶i: * Nắm vững các thông t− về hoạt động của các DNNN trong danh mục cæ phÇn ho¸. * Phân tích sâu sắc khả năng chuyển doanh nghiệp thành CTCP để có biÖn ph¸p thÝch hîp. * N¾m v÷ng c¸c ph−¬ng thøc thùc hiÖn cæ phÇn ho¸. * Dù b¸o ph−¬ng h−íng vµ triÓn väng s¶n xuÊt kinh doanh khi doanh nghiÖp chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn. * Lập các ngân quỹ và kế hoạch phụ trợ để thực hiện cổ phần hoá. + N©ng cao tÝnh hiÖu qu¶ cña cæ phÇn ho¸ trong c¸c DNNN..

(171) 172 Để nâng cao hiệu quả của cổ phần hoá, nhất là để tránh những tiêu cực xảy ra sau cổ phần hoá cần xử lý các vấn đề cụ thể sau: * Xác định hợp lý giá trị doanh nghiệp không để xảy ra những thất thoát tiêu cực làn thiệt hại đến tài sản quốc gia. §Æc biÖt, khi tÝnh to¸n gi¸ trÞ doanh nghiÖp cÇn g¾n víi thÞ tr−êng, ®−a giá trị đất đai vào giá trị của doanh nghiệp, nhất là những doanh nghiệp có đất đai ở các đô thị lớn. Đối với những tài sản không cần thiết đối với hoạt động kinh doanh cña doanh nghiÖp cÇn ph¶i xö lý ngay vµ tr¶ cho nhµ n−íc; kh«ng đ−a vào giá trị doanh nghiệp để cổ phần hoá; tạo gánh nặng cho hoạt động của doanh nghiÖp sau cæ phÇn ho¸. * DNNN chuyển thành công ty cổ phần cần đ−ợc h−ởng các chế độ −u đSi nh− đ−ợc h−ởng theo quy định của luật khuyến khích đầu t− trong n−ớc, đ−ợc tiếp tục h−ởng các chế độ vay vốn của các tổ chức tín dụng của nhà n−ớc nh− các DNNN, tiếp tục hoạt động quốc tế, xuất khẩu nh− các DNNN. Tr−ớc khi cổ phần đ−ợc chủ động sử dụng số d− quỹ khen th−ởng và quỹ phúc lợi ch−a ch−a cho ng−ời lao động đang làm việc để họ mua cổ phần. * Tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện chính sách đối với ng−ời lao động trong doanh nghiệp CPH chính sách đối với ng−ời lao động là vấn đề có liên quan trực tiếp đến quyền lợi của mỗi cán bộ công nhên viên làm việc tại doanh nghiệp. Nên đ−ợc quan tâm nhiều nhất khi CPH DNNN, có tác động trực tiếp đến tiến độ thực hiện CPH giải quyết tất cả vấn đề này không chỉ tạo ra tác dông tÝch cùc vÒ mÆt kinh tÕ mµ cßn t¹o ra t¸c dông tÝch cùc vÒ mùt xS héi. * Tạo điều kiện thuận lợi cho ng−ời lao động đ−ợc h−ởng đúng và đủ chế độ −u đSi mua cổ phần trong doanh nghiệp. Trong thời gian vừa qua, chính sách của Nhà n−ớc với ng−ời lao động trong doanh nghiệp nhà n−ớc chuyển thµnh c«ng ty cæ phÇn ®S ®−îc ®iÒu chØnh theo h−íng t¨ng c−êng −u ®Si, t¹o điều kiện cho ng−ời lao động có cổ phần và thực hiện quyền làm chủ, cũng.

(172) 173 nh− bảo đảm công ăn việc làm, thu nhập của họ khi doanh nghiệp nhà n−ớc đS chuyển thành công ty cổ phần. Tuy nhiên, việc thực hiện các quy định này trong thực hiện lại nảy sinh thêm những vấn đề mới cần nghiên cứu điều chỉnh. Cần tăng c−ờng mức độ −u đSi cho ng−ời lao động làm việc trong doanh nghiệp nhà n−ớc theo thâm niên công tác và mức độ đóng góp của họ với doanh nghiệp nhà n−ớc. Cần điều chỉnh u đSi cho ngời lao động có phân biệt theo ngành nghề, lĩnh vực hoạt động. Sự điều chỉnh này nhằm h−ớng tới sự bình đẳng hơn tránh sự ảnh h−ởng của các yếu tố khách quan đến quyền lợi của ngời lao động. * Giải quyết hợp lý lao động dôi d− trong quá trình sắp xếp lại và cổ phần hoá doanh nghiệp nhà n−ớc. Ph−ơng án giải quyết lao động của các doanh nghiÖp nhµ n−íc chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn cÇn ®−îc xÐt trªn 2 mÆt: bảo đảm việc làm và cuộc sống của ngời lao động; bảo đảm điều kiện để công ty cổ phần đạt đ−ợc yêu cầu nâng cao hiệu quả kinh doanh, trong đó có hiệu quả sử dụng lao động * Kịp thời phối kết hợp trong giải quyết các vấn đề cụ thể giữa nhà n−ớc và doanh nghiệp trong giải quyết chế độ đối với ng−ời lao động để họ không c¶m thÊy bÞ thiÖt thßi khi DNNN chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn. * Sớm nghiên cứu và xác lập cơ chế phân phối trong công ty cổ phần để cã nÒn t¶ng ph¸p lý duy nhÊt gi÷a c¸c doanh nghiÖp. 3.2.2.2. Đẩy mạnh các hoạt động triển khai tổ chức cổ phần hoá các DNNN. Hoạt động triển khai cổ phần hoá những năm qua ch−a thật tốt cũng là một trong các nguyên nhân gây những tiêu cực trong hoạt động của Công ty cổ phần - DNNN sau cổ phần hoá. Vì vậy, để khắc phục vấn đề này đối với c¸c doanh nghiÖp sÏ cæ phÇn ho¸ cÇn ph¶i: - Tăng c−ờng sự lãnh đạo và chỉ đạo của Đảng đối với công tác cổ phần hoá đối với các DNNN.

(173) 174 TiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ DNNN ë n−íc ta nãi chung, ngµnh Giao th«ng vận tải nói riêng thành công đến mức nào, đều gắn liền với trách nhiệm lSnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Sự lSnh đạo và chỉ đạo của Đảng là một nhân tố quyết định tạo ra những hiệu quả cổ phần hoá. Nhiệm vụ quan trọng nhất hiện nay là phải làm chủ tr−ơng của Đảng thực sự đi vào cuộc sống đó là: + Ph¶i t¨ng c−êng c«ng t¸c t− t−ëng trong toµn §¶ng, toµn d©n nh»m quán triệt đầy đủ và thông suốt chủ tr−ơng cổ phần hoá DNNN. Uốn nắn những nhận thức lệch lạc, quan điểm sai trái để có sự thống nhất cao trong các cÊp §¶ng vµ chÝnh quyÒn, trong c¸c DNNN. + Ban c¸n sù §¶ng bé c¸c Bé, ngµnh ph¶i kÕt hîp chÆt chÏ víi c¸c cÊp chính quyền chỉ đạo triển khai, khắc phục tình trạng chần chừ do dự, nghe ngãng, thiÕu kiªn quyÕt. + T¨ng c−êng vai trß cña tæ chøc c¬ së §¶ng t¹i c¸c doanh nghiÖp. + Chăm lo xây dựng đội ngũ cán bộ và ng−ời lao động, nhất là cán bộ quản lý doanh nghiệp và các chuyên gia có đủ sức đủ tài phục vụ có hiệu quả viÖc triÓn khai CPH cæ phÇn ho¸ vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp khi chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn. + Thùc hiÖn tèt quy chÕ d©n chñ c¬ së, t¨ng c−êng c«ng t¸c kiÓm tra định kỳ và kỷ luật để cổ phần hoá các DNNN đ−ợc thực hiện nghiêm túc và đạt kết quả. - N©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý cña nhµ n−íc vµ cña c¸c Bé, ngµnh trong cæ phÇn ho¸. Cô thÓ: + Nâng cao hơn nữa năng lực của cơ quan nghiên cứu, ban đổi mới doanh nghiÖp cña ChÝnh phñ, c¸c Bé, ngµnh, ban hµnh c¸c v¨n b¶n, quy chÕ cæ phÇn ho¸ DNNN. Rµ so¸t l¹i c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt ®S ban hµnh, tiÕn hµnh nh÷ng sửa đổi cần thiết cho phù hợp. + Nghiªn cøu ban hµnh c¬ chÕ qu¶n lý vèn nhµ n−íc ®Çu t− mµ c¸c.

(174) 175 doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế để theo dõi giám sát việc sử dụng vốn của doanh nghiệp trong hoạt động sản xuất kinh doanh. + Kiện toàn bộ máy chỉ đạo, điều hành cổ phần hoá DNNN ở các cấp, để bộ máy chỉ đạo các cấp thực sự là cơ quan tham m−u tích cực, chuyên tâm với nhiÖm vô ®−îc giao. + Phát huy vai trò của các tr−ờng đại học, chuyên nghiệp để bồi d−ỡng về nghiÖp vô chøng kho¸n vµ thÞ tr−êng chøng kho¸n. - Phát huy các vai trò đoàn thể trong doanh nghiệp để thúc đẩy tiến tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN cña ngµnh C¸c tæ chøc ®oµn thÓ trong doanh nghiÖp nh− c«ng ®oµn, thanh niªn, n÷ công có vai trò quan trọng đối với việc đáp ứng nhu cầu này và đ−ợc tiến hành với các nội dung: Thông qua các hình thức hội nghị, trao đổi, giải pháp thắc mắc, thu thập ý kiến, đề xuất của từng ng−ời, hoạt động của tổ chức này góp phần giải toả những ách tắc cùng với lSnh đạo doanh nghiệp giải quyết những nguyện vọng chính đáng của công nhân. C¸c gi¶i ph¸p trªn, thùc chÊt lµ nh»m t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn kh¸ch quan c¬ b¶n, cÇn thiÕt cho tiÕn hµnh vµ thóc ®Èy cæ phÇn ho¸ DNNN trong thêi gian tíi. Do vËy cÇn ®−îc c¸c Bé, ngµnh vµ c¸c doanh nghiÖp triÓn khai tÝch cùc vµ đồng bộ. Bởi vì, cổ phần hoá các DNNN có tiến hành tốt, những vấn đề phát sinh sau cæ phÇn ho¸ míi ®−îc gi¶m thiÓu, −u thÕ cña cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN míi ®−îc ph¸t huy. 3.2.3. Nhóm giải pháp giải quyết các vấn đề phát sinh sau cổ phần hoá c¸c DNNN. Những vấn đề tiêu cực nảy sinh ở các DNNN sau cổ phần hoá những năm vừa qua đòi hỏi phải có những biện pháp đề phòng đối với các DNNN sẽ tiến hành cổ phần hoá. Những giải pháp đó đS đ−ợc đề cập ở trên. Đối với các DNNN ®S cæ phÇn ho¸, th× nh÷ng gi¶i ph¸p phßng ngõa kh«ng cßn gi¸ trÞ. V× vậy, cần phải có những giải pháp chữa trị có tính cụ thể cho từng vấn đề. Đó là:.

(175) 176 3.2.3.1. Giải pháp giải quyết các vấn đề phát sinh về sở hữu của doanh nghiÖp sau cæ phÇn ho¸. Những vấn đề phát sinh của Công ty cổ phần mới đ−ợc hình thành từ DNNN sau cæ phÇn ho¸ nh−: Mét sè C«ng ty cæ phÇn - DNNN cæ phÇn ho¸ kh«ng cÇn Nhµ n−íc n¾m gi÷ quyÒn chi phèi, nh−ng Nhµ n−íc vÉn n¾m gi÷ ®S gây những khó khăn trong phát huy tính chủ động của doanh nghiệp. Hiện t−îng thu gom cæ phiÕu vµo mét sè ng−êi biÕn cæ phÇn ho¸ thµnh t− nh©n ho¸ và những vấn đề tồn đọng trong sở hữu là những bất cập cần phải xử lý về vấn đề sở hữu. Những bất cập trên đS ảnh h−ởng rất lớn đến hoạt động của doanh nghiệp sau cổ phần hoá. Vì vậy, xử lý các vấn đề trên đS trở thành yêu cầu cấp bách đối với các DNNN đS cổ phần hoá. Với những bất cập đó, cần phải tập trung các vấn đề sau: - VÒ nguyªn t¾c, cÇn t¹o cho c¸c C«ng ty cæ phÇn - DNNN sau cæ phÇn ho¸ nh÷ng ®iÒu kiÖn khai th¸c c¸c −u viÖt cña doanh nghiÖp sau cæ phÇn ho¸. Sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp nµy sÏ t¹o møc lSi cæ tøc cao, ®©y lµ c¬ së để các cổ đông bảo toàn cổ phiếu, nhất là công nhân của doanh nghiệp. Tình tr¹ng thu gom cæ phiÕu vµo mét sè ng−êi mét c¸ch kh«ng lµnh m¹nh sÏ ®−îc h¹n chÕ mét c¸ch tèi ®a. - §èi víi mét sè doanh nghiÖp, Nhµ n−íc kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i n¾m cæ phÇn chi phèi, nh−ng hiÖn ®ang n¾m cæ phÇn chi phèi: Nhµ n−íc cÇn rµ so¸t l¹i, ®−a ra danh s¸ch vµ cã thÓ tiÕp tôc b¸n cæ phÇn cña Nhµ n−íc hiÖn ®ang n¾m gi÷ hoÆc cho phÐp doanh nghiÖp tiÕp tôc ph¸t hµnh cæ phiÕu mét mÆt tăng thêm vốn, mặt khác tạo sự thay đổi t−ơng quan giữa phần vốn nhà n−ớc n¾m gi÷ víi phÇn vèn kh¸c. §©y lµ gi¶i ph¸p c¸c c«ng ty cæ phÇn cña c¸c n−íc vÉn th−êng lµm vµ còng lµ sù ph¸t huy tÝnh −u viÖt cña c«ng ty cæ phÇn trong việc huy động vốn cho nhu cầu mở rộng quy mô sản xuất kinh doanh cña doanh nghiÖp. Trªn thùc tÕ, mét sè c«ng ty cæ phÇn cña ngµnh GTVT ®S triÓn khai, nh−ng sè c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn kh«ng nhiÒu. Mét mÆt, do.

(176) 177 h×nh thøc ph¸t hµnh cæ phiÕu cßn khÐp kÝn, mÆt kh¸c tÝnh hÊp dÉn cæ phiÕu cña mét sè doanh nghiÖp ch−a cao. Trong ®iÒu kiÖn thÞ tr−êng chøng kho¸n đang sôi động và có nhiều thuận lợi, bên cạnh đ−a các DNNN trong giai đoạn cæ phÇn ho¸ lªn sµn giao dÞch, cÇn khuyÕn khÝch c¸c DNNN ®S cæ phÇn ho¸ tham gia thÞ tr−êng chøng kho¸n. - Cần giải quyết một cách dứt điểm những vấn đề liên quan đến vốn quỹ còn tồn đọng nh−: + Xử lý các vấn đề công nợ giữa doanh nghiệp cổ phần hoá với nhà n−ớc cũng nh− giữa các doanh nghiệp với nhau.. Tuy nhiên, đây là vấn đề phức tạp và quy mô rộng. Vì vậy, trên thực tế vấn đề này vẫn còn nhiều tồn đọng gây nh÷ng trë ng¹i cho doanh nghiÖp sau cæ phÇn ho¸. Trong sè c¸c biÖn ph¸p, biÖn ph¸p khoanh nî vµ xo¸ nî do DNNN tr−íc ®©y g©y nªn lµ biÖn ph¸p cã tính tích cực đối với doanh nghiệp. Bởi vì, các khoản nợ là do DNNN tr−ớc đây gây nên, không thể để các Công ty cổ phần - DNNN đS cổ phần hoá phải chịu, trách nhiệm đó phải thuộc về nhà n−ớc với t− cách là chủ sở hữu của các DNNN tr−íc ®©y. Trong b¸o c¸o cña ChÝnh phñ tr×nh Quèc héi ngµy 16 th¸ng 10 n¨m 2006 cã chØ râ " Nî xÊu cña c¸c DNNN khi cæ phÇn ho¸ ®S ®−îc xö lý mét b−íc c¬ b¶n, t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp thùc sù lµnh m¹nh vÒ tµi chính khi hoạt động với hình thức công ty cổ phần.Trong quá trình sắp xếp, cổ phần hoá DNNN từ năm 2002 đến nay, có 154 doanh nghiệp có khó khăn do nguyªn nh©n kh¸ch quan ®S ®−îc xö lý giSn nî, khoanh nî, xo¸ nî thuÕ vµ các khoản phải nộp ngân sách với tổng số tiền là 314,91 tỷ đồng. Trong số doanh nghiệp đS cổ phần hoá, có 2.000 doanh nghiệp với 2.519 tỷ đồng nợ và tµi s¶n lo¹i trõ kh«ng tÝnh vµo gi¸ trÞ doanh nghiÖp. C«ng ty Mua b¸n nî vµ tµi sản tồn đọng đS tiếp nhận nợ và tài sản loại trừ của 1.222 doanh nghiệp với giá trị là 1.411 tỷ đồng; trong đó, đS xử lý cho 331 doanh nghiệp với giá trịlà 390 tỷ đồng, giá trị thu hồi là 125 tỷ đồng" (Chính phủ. Số: 133/BC-CP, 2006) + Tiếp tục xử lý những vấn đề bất cập trong việc bàn giao tài sản, nhất là bàn giao các bất động sản nh− nhà x−ởng, văn phòng làm việc... DNNN tr−ớc.

(177) 178 đây xây dựng trên đất đi thuê của các DNNN ch−a cổ phần hoá hoặc của các tæ chøc kh¸c. Đối với tài sản xây dựng trên đất của DNNN ch−a cổ phần hoá, nếu đất đó không ảnh h−ởng đến hoạt động của DNNN ch−a cổ phần, cần xử lý theo h−ớng đ−a vào DNNN đS cổ phần và định giá cho doanh nghiệp để thu về ngân sách nhà n−ớc. Đối với đất thuê của các tổ chức khác, tuỳ theo sự cần thiết của các công trình có thể tạo những điều kiện để 2 đơn vị th−ơng l−ợng giải quyết. Giải quyết dứt điểm các tồn đọng về vốn quỹ, về đất đai không chỉ tạo điều kiện cho các công ty cổ phần hoạt động kinh doanh thuận lợi, nâng cao hiÖu qu¶ kinh doanh mµ cßn t¹o søc hÊp dÉn cho c¸c c«ng ty cæ phÇn tham gia vào thị tr−ờng chứng khoán, nhằm cải thiện và giải quyết các vấn đề về mặt sở hữu hiện đang bất cập, gây những trở ngại cho hoạt động kinh doanh của c¸c doanh nghiÖp sau cæ phÇn ho¸. 3.2.3.2. Nh÷ng gi¶i ph¸p pháp về tổ chức và quản lý đối với các DNNN sau cổ phÇn ho¸. Nh÷ng tiªu cùc vÒ tæ chøc vµ qu¶n lý cña c¸c DNNN sau cæ phÇn ho¸ nh−: khã kh¨n trong vay vèn; sù kh«ng râ rµng trong qu¶n lý cña nhµ n−íc vừa với t− cách là đại diện phần vốn của mình trong doanh nghiệp vừa là cơ quan chủ quản các doanh nghiệp, chi phối những ng−ời đại diện của nhà n−ớc trong doanh nghiệp; sự giảm sút quy mô và tốc độ tăng tr−ởng của các DNNN sau cổ phần hoá là những vấn đề cần nhanh chóng đ−ợc khắc phục ở các DNNN sau cổ phần hoá. Theo từng vấn đề xin đ−ợc đ−a ra các cách giải quyÕt sau: - Về khó khăn trong vay vốn: Trong giải pháp liên quan đến cổ phần hoá, luận án đS có kiến nghị về vấn đề này. Trên thực tế, không có văn bản nào ph©n biÖt sù kh¸c biÖt vÒ vay vèn gi÷a DNNN vµ DNNN sau cæ phÇn hãa. Tuy nhiên, trên thực tế có những t− t−ởng dẫn đến những ứng xử khác nhau của các tổ chức tín dụng đối với các doanh nghiệp khác nhau. Về vấn đề này cần gi¶i quyÕt tõ 2 phÝa:.

(178) 179 + §èi víi c¸c C«ng ty cæ phÇn - DNNN sau cæ phÇn ho¸: CÇn t¹o dùng niềm tin đối với các tổ chức tín dụng để xoá đi những định kiến về doanh nghiÖp ngoµi nhµ n−íc. Thùc chÊt DNNN còng kh«ng ph¶i lµ nh÷ng doanh nghiệp có tín chấp trong vay vốn mà họ th−ờng đễ đ−ợc chấp nhận vay vốn vì đứng đằng sau họ là nhà n−ớc với t− cách là “khổ chủ” trong những khoản vay “khó đòi” của các DNNN. Những năm qua, hoạt động của các công ty cổ phần từ các DNNN cổ phÇn ho¸ ®S cã nh÷ng chuyÓn biÕn theo xu h−íng tÝch cùc, nh÷ng −u viÖt cña cæ phÇn ho¸ ®S b−íc ®Çu ®−îc ph¸t huy. Thùc tr¹ng trªn ®S phÇn nµo t¹o ®−îc niÒm tin cña c¸c tæ chøc tÝn dông. V× vËy, viÖc vay vèn ®S tõng b−íc ®−îc c¶i thiện và đây là giải pháp cần thiết đối với doanh nghiệp. + §èi víi nhµ n−íc, cÇn nghiªn cøu c¬ chÕ vay vèn hoÆc t¹o lËp nh÷ng c¬ chÕ thuËn lîi h¬n n÷a trong thu hót vèn; t¹o søc c¹nh tranh cho C«ng ty cæ phần - DNNN sau cổ phần hoá trong việc thu hút vốn đối với các tổ chức tín dông, tr−íc hÕt lµ c¸c ng©n hµng. - Về quan hệ quản lý vốn và hoạt động kinh doanh của nhà n−ớc đối với DNNN sau cæ phÇn ho¸ víi t− c¸ch lµ ng−êi së h÷u hoÆc n¾m quyÒn chi phèi doanh nghiệp: Một mặt có giải pháp thay đổi mối t−ơng quan về quan hệ quản lý vèn; mÆt kh¸c Nhµ n−íc cÇn ban hµnh c¬ chÕ qu¶n lý theo h−íng kho¸n vốn hoặc giải quyết các vấn đề quản lý theo cơ chế Hội đồng quản trị của Công ty cổ phần nhằm tạo sự chủ động cho doanh nghiệp trong hoạt động kinh doanh. Gi¶i ph¸p tèt nhÊt lµ kho¸n quü vèn theo c¸c tiªu chÝ b¶o toµn vµ t¨ng tr−ëng vèn, nhµ n−íc tiÕp nhËn lîi Ých trªn phÇn vèn cña m×nh th«ng qua lợi tức cổ phiếu nh− những cổ đông khác. - Về sự giảm sút tốc độ tăng tr−ởng của các DNNN sau cổ phần hoá: Nh÷ng gi¶i ph¸p vÒ vèn, vÒ së h÷u, vÒ quan hÖ qu¶n lý sÏ ph¸t huy t¸c dông nếu triển khai tốt, nhờ đó mức độ tăng tr−ởng của các DNNN sau cổ phần hoá sẽ đ−ợc đẩy nhanh. Bên cạnh đó, các vấn đề sắp xếp lại tổ chức, đào tạo đội ngũ lao động, đầu t− thêm tài sản cố định... là những vấn đề cần đ−ợc các.

(179) 180 doanh nghiÖp tËp trung gi¶i quyÕt. Cô thÓ: + VÒ s¾p xÕp l¹i tæ chøc: tån t¹i kh¸ phæ biÕn ë c¸c C«ng ty cæ phÇn DNNN sau cæ phÇn ho¸ lµ vÉn duy tr× kiÓu tæ chøc bé m¸y qu¶n trÞ nh− tr−íc khi cổ phần hoá. Tình trạng này một mặt do sự chi phối của nhà n−ớc đối với viÖc s¾p xÕp bé m¸y qu¶n trÞ cña doanh nghiÖp. MÆt kh¸c, do nh÷ng ng−êi trong bé m¸y phÇn lín lµ nh÷ng ng−êi cò cña doanh nghiÖp tr−íc cæ phÇn ho¸ nên ít có sự thay đổi. Về vấn đề này cần giải quyết theo 2 h−ớng. Tr−ớc hết, nhà n−ớc cần giảm bớt sự chi phối đối với doanh nghiệp trong các vấn đề nội bé cña hä. Thø hai, c¸c thµnh viªn trong bé m¸y qu¶n trÞ cÇn n©ng cao tr×nh độ, tiếp cận với các vấn đề quản trị theo mô hình của công ty cổ phần. Tự bản thân những ng−ời trong hội đồng quản trị, nhất là trong bộ máy quản trị (ban giám đốc, các phòng ban chức năng...) phải có sự thay đổi mới hy vọng tạo sự chuyÓn biÕn cña doanh nghiÖp. Cã thÓ nãi, c«ng t¸c c¸n bé cã vai trß quyÕt định đối với sự phát triển của các Công ty cổ phần. Đối với Công ty cổ phần Nhµ n−íc chiÕm gi÷ 51% vèn trë lªn, hiÖn t¹i ban ®iÒu hµnh c«ng ty gÇn nh− theo chế độ bổ nhiệm của một doanh nghiệp nhà n−ớc. Nên chăng cần thay đổi quy trình bổ nhiệm các bộ lSnh đạo công ty nh− sau: Hội đồng quản trị tổ chức thi tuyển giám đốc, phó giám đốc. Giám đốc chỉ là ng−ời làm thuê cho hội đồng quản trị và do hội đồng quản trị lựa chọn bổ nhiệm. Hàng năm hội đồng quản trị đánh giá kết quả, hiệu quả hoạt động của ban giám đốc. Chế độ đSi ngộ (l−ơng và tiền th−ởng…) sẽ trả bằng một phần hiệu quả hoạt động kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ theo sù cèng hiÕn cña tõng ng−êi. Cã nh− vậy mới khuyến khích và đánh giá đúng khả năng cống hiến của những ng−ời qu¶n lý c«ng ty. + Về đào tạo lại đội ngũ lao động: Đây cũng là những vấn đề tối cần thiết đối với đội ngũ lao động của Công ty cổ phần - DNNN sau cổ phần hoá. Trong cổ phần hoá, doanh nghiệp cũng đS có những bố trí lại đội ngũ lao động theo h−ớng tinh giản. Những ng−ời lao động tuổi cao, trình độ không phù hợp.

(180) 181 đS đ−ợc giải quyết chế độ nghỉ việc (h−u chờ hoặc nghỉ chế độ...). Tuy nhiên, viÖc lùa chän nh− vËy míi chñ yÕu dùa vµo tiªu chÝ tuæi t¸c, b»ng cÊp vµ trong số nguồn lao động hiện có của doanh nghiệp. Số lao động hiện có của DNNN tr−íc cæ phÇn ho¸ cã thùc lùc chÊt l−îng thÊp, tuy cã thÓ cã b»ng cÊp cao. Bëi vì, họ đS qua nhiều năm sống trong cơ chế của bao cấp và thuộc đối t−ợng đ−ợc h−ởng −u đS cao của chế độ bao cấp. Vì vậy, cần có kế hoạch đào tạo lại đội ngũ lao động, nâng cao chất l−ợng đáp ứng yêu cầu lao động mới trong cơ chế hoạt động của công ty cổ phần và trong điều kiện gia nhập WTO. Đối với các doanh nghiệp đS cổ phần hoá: nội dung đào tạo đội ngũ lao động của doanh nghiệp rất rộng: từ những kiến thức theo chuyên ngành của từng đội ngũ lao động đảm nhận đến các kiến thức chung của kinh tế thị tr−ờng, các kiến thức pháp luật... Số l−ợng đào tạo và đào tạo lớn, nội dung rộng đòi hỏi các doanh nghiệp cần xây dựng đề án đào tạo, chuẩn bị kinh phí và lựa chọn ph−ơng thức đào tạo phù hợp với điều kiện lao động của doanh nghiệp. + Về đầu t− thêm tài sản cố định: cổ phần hoá tạo thêm nguồn vốn là cơ héi vµng cho c¸c doanh nghiÖp ®Çu t− c¶i t¹o c«ng nghÖ, më réng quy m« s¶n xuÊt. §©y còng lµ gi¶i ph¸p t¹o møc t¨ng tr−ëng cao cho doanh nghiÖp sau cæ phÇn ho¸. ViÖc ®Çu t− thªm tµi s¶n cña c«ng ty cæ phÇn cÇn phèi hîp víi rµ soát chiến l−ợc kinh doanh để đảm bảo đầu t− đúng h−ớng và khai thác đầu t− cã hiÖu qu¶. 3.2.3.3. Gi¶i ph¸p pháp xử lý các vấn đề phân phối sau cổ phần hoá. Sự thay đổi nội dung và ph−ơng thức phân phối theo cơ chế của công ty cổ phần đS tạo nên động lực mới cho các Công ty cổ phần - DNNN sau cổ phần ho¸. Tuy nhiªn, møc t¨ng gi¶m thÊt th−êng cña lîi nhuËn ë c¸c doanh nghiÖp đS cổ phần hoá, mức tăng thu nhập của ng−ời lao động thấp ở nhiều doanh nghiệp trong những năm vừa qua là những vấn đề cần tập trung giải quyết. Về logich, kết quả kinh doanh không tốt sẽ ảnh h−ởng đến hoạt động phân phối của doanh nghiệp. Vì vậy, đổi mới phân phối của các DNNN phải dùa trªn c¬ së c¶i thiÖn t×nh tr¹ng kinh doanh. Tuy nhiªn, trong ®iÒu kiÖn kinh.

(181) 182 doanh ch−a tèt, ph©n phèi trong c¸c DNNN sau cæ phÇn ho¸ cÇn gi¶i quyÕt tèt mối quan hệ giữa tích luỹ và tiêu dùng. Mối quan hệ đó đ−ợc biểu hiện thông qua x¸c lËp tû lÖ gi÷a c¸c kho¶n vèn quü: quü t¸i ®Çu t− më réng s¶n xuÊt, qòy khen th−ëng, quü l−¬ng, lîi tøc vµ quü phóc lîi. §èi víi nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n cã lSi: viÖc gi¶i quyÕt c¸c mèi quan hÖ trong ph©n phèi cã nhiÒu thuËn lîi. V× vËy, lîi tøc cæ phiÕu cña doanh nghiệp có thể đạt ở mức cao. Tuy nhiên, để tái đầu t− và cải thiện điều kiện lao động của doanh nghiệp, nên duy trì mức cổ tức cao không quá 2 lần mức lSi suất ngân hàng trong năm. Việc đề xuất mức cổ tức ở mức không cao quá 2 lần mức lSi xuất ngân hành là nhằm đảm bảo để ng−ời sử hữu các cổ phần của công ty có động lực gắn kết trách nhiệm với việc sản xuất kinh doanh của công ty, song mặt khác cũng là biện pháp để ngăn chặn việc các nhà đầu t− có tiềm lực thông qua thị tr−ờng thu gom cổ phiếu của các cổ đông là ng−ời lao động trong các công ty dẫn tới từng b−ớc đẩy họ ra khỏi công ty nhằm thâu tãm c«ng ty. §èi víi nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n kh«ng cã lSi, cÇn duy tr× møc cæ tøc t−ơng ứng mức lSi suất ngân hàng. Với mức cổ tức nh− vậy cũng đảm bảo đ−ợc lợi ích của các cổ đông để họ yên tâm và gắn kết với công ty ngay cả khi t×nh tr¹ng s¶n xuÊt kinh doanh cña c«ng ty kh«ng ®−îc thuËn lîi. V× thùc chÊt møc cæ tøc bao gåm 2 phÇn: phÇn chi phÝ tiÒn vay (nh− vay vèn tõ c¸c tæ chøc tín dụng) và mức lợi nhuận phân phối qua cổ phiếu. Chú trọng đảm bảo mức thu nhập đảm bảo tiền l−ơng tối thiểu của ng−ời lao động. 3.2.3.4. Giải pháp giải quyết vấn đề xã hội nảy sinh sau cổ phần hoá DNNN. Trong các vấn đề phát sinh ở DNNN sau cổ phần hoá, những vấn đề xS hội có tính phức tạp và khó giải quyết nhất. Bởi vì, nhiều vấn đề thuộc phạm vi cña doanh nghiÖp mµ néi dung tæ chøc vµ qu¶n lý chóng cã nhiÒu ®iÓm kh¸c biệt với các DNNN từ đó chúng đ−ợc hình thành. Tuy nhiên, có thể lấy sự phát triển của doanh nghiệp, hiệu quả của kinh doanh làm mục tiêu và động lực cho đề xuất các h−ớng giải quyết các vấn đề tốn tại của doanh nghiệp về xS.

(182) 183 héi. Cô thÓ: - VÒ ph¸t huy vai trß cña c¸c tæ chøc chÝnh trÞ trong doanh nghiÖp: VÊn đề này đS đ−ợc đề cập trong giải pháp đối với các DNNN. Tuy nhiên, đối với các DNNN đS cổ phần hoá cần tập trung vào các vấn đề sau: + Nâng cao nhận thức cho Hội đồng quản trị và bộ máy quản trị của doanh nghiệp về vai trò của các tổ chức chính trị trong hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Từ đó các chủ thể quản lý của doanh nghiệp chủ động tổ chøc c¸c tæ chøc chÝnh trÞ trong hÖ thèng qu¶n lý cña m×nh. Cã sù phèi hîp tèt gi÷a c¸c tæ chøc chÝnh trÞ cña doanh nghiÖp víi bé m¸y qu¶n trÞ võa phôc vô cho hoạt động kinh doanh, vừa nâng cao đời sống vật chất tinh thần cho các thµnh viªn trong doanh nghiÖp. + §èi víi mçi tæ chøc chÝnh trÞ trong doanh nghiÖp: cÇn n©ng cao vai trß của mình trong hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Từ đó các cán bộ qu¶n trÞ kinh doanh thÊy ®−îc sù cÇn thiÕt vµ t¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn cho doanh nghiệp hoạt động. Đối với tổ chức Đảng: Đảng uỷ, chi bộ và các tổ đảng là những hình thức cần ®−îc tæ chøc trong c¸c C«ng ty cæ phÇn, tr−íc hÕt lµ c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc sau cæ phÇn ho¸. CÇn ph¸t huy vai trß cña c¸c tæ chøc §¶ng trong doanh nghiÖp. Đối với các Công ty cổ phần - DNNN đS cổ phần hoá, các tổ chức đảng vµ tæ chøc ®oµn thÓ trong doanh nghiÖp ®S ®−îc h×nh thµnh tõ tr−íc. V× vËy, nền tảng của tổ chức đS có. Việc còn lại là nâng cao hiệu quả hoạt động của chóng trong doanh nghiÖp. §èi víi c¸c tæ chøc ®oµn thÓ trong doanh nghiÖp nh−: Công đoàn, thanh niên, nữ công có vai trò quan trọng đối với việc đáp øng nhu cÇu nµy. Thông qua các hình thức hội nghị, trao đổi, giải pháp thắc mắc, thu thập ý kiến, đề xuất của từng ng−ời, hoạt động của tổ chức này góp phần giải toả những ách tắc cùng với lSnh đạo doanh nghiệp giải quyết những nguyện vọng chính đáng của công nhân. + §èi víi c¸c tæ chøc chÝnh trÞ cÊp trªn: cÇn chó träng ®Çu t−, h−íng dÉn.

(183) 184 các doanh nghiệp hình thành các tổ chức và giúp đỡ chúng hoạt động theo chøc n¨ng cña tõng tæ chøc trong doanh nghiÖp. * *. *. Từ những vấn đề lý luận và thực tiễn đ−ợc nghiên cứu ở ch−ơng 1, qua phân tích thực trạng của cổ phần hoá và giải quyết các vấn đề phát sinh sau cổ phần hoá các DNNN trong ngành GTVT, nhất là qua đánh giá những thành c«ng còng nh− nh÷ng h¹n chÕ, tån t¹i cña viÖc gi¶i quyÕt c¸c ph¸t sinh sau cæ phần hoá ở ch−ơng 2, ch−ơng 3, luận án đS đề xuất các quan điểm về cổ phần hoá và giải quyết các vấn đề sau cổ phần hoá các DNNN nói chung và trong ngµnh Giao th«ng vËn t¶i nãi riªng. LuËn ¸n ®S kiÕn nghÞ ph−¬ng h−íng tiÕp tục thúc đẩy tiến trình cổ phần hoá các DNNN, xây dựng các mục tiêu đối với cổ phần hoá và xử lý các vấn đề sau cổ phần hoá các DNNN nói chung và các DNNN trong ngµnh GTVT thêi gian tíi. Trªn c¬ së c¸c quan ®iÓm, ph−¬ng h−ớng và mục tiêu đS đ−ợc xác định, luận án đề xuất các giải pháp đối với cổ phần hoá và xử lý các vấn đề sau cổ phần hoá. Việc đề xuất các quan điểm đ−ợc nhấn mạnh vào các vấn đề thực tiễn còn ch−a đ−ợc chú trọng, vào các vấn đề phát sinh trong và sau cổ phần hoá nh−: Phải đặt quá trình giải quyết các vấn đề cổ phần hoá và sau cổ phần hoá trong chiến l−ợc đổi mới các DNNN; nhận thức và giải quyết tốt vấn đề đa sở hữu và đa thành phần kinh tế đối với các DNNN sau cổ phần hoá; phải đảm bảo các DNNN sau cổ phần hoá đạt hiệu quả kinh tế xS hội cao, phải đảm bảo sự bình đẳng đối với doanh nghiệp sau cổ phần hoá trong quản lý các doanh nghiệp; phải nâng cao vai trò quản lý của nhà n−ớc đối với doanh nghiệp sau cổ phần hoá. Ph−ơng h−ớng và các giải pháp đ−ợc luận án xác định cho cả các doanh nghiÖp nhµ n−íc chuÈn bÞ cæ phÇn ho¸ vµ nh÷ng doanh nghiÖp nhµ n−íc ®S cæ phần hoá. Các mục tiêu đ−ợc xác định cụ thể cho từng giai đoạn và từng loại doanh nghiệp. Giải pháp đ−ợc đề xuất thành 3 nhóm: Nhóm giải pháp tạo lập những tiền đề cần thiết cho quá trình cổ phần hoá các DNNN; nhóm giải pháp.

(184) 185 thóc ®Èy m¹nh mÏ vµ v÷ng ch¾c cæ phÇn ho¸ DNNN vµ nhãm gi¶i ph¸p gi¶i quyết các vấn đề đS và đang phát sinh ở các DNNN sau cổ phần hoá. §èi víi nhãm gi¶i ph¸p thø nhÊt, thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p nµy mét mÆt sÏ t¹o ra các điều kiện tiền đề cần thiết cho các DNNN có đủ cơ sở thực hiện cổ phần hoá. §èi víi nhãm gi¶i ph¸p thø hai, mét mÆt nh»m t¹o lËp m«i tr−êng ph¸p lý thông thoáng nh−ng đầy đủ giúp các DNNN khi thực hiện cổ phần hoá sẽ thuËn lîi vµ kh«ng lµm ph¸t sinh nh÷ng h¹n chÕ hay tiªu cùc sau khi tiÕn hµnh cổ phần hoá từ đó góp phần nâng cao hiệu quả của các DNNN sau cổ phần hoá; mặt khác các giải pháp này sẽ thúc đẩy mạnh mẽ hơn các hoạt động khi tiÕn hµnh triÓn khai cæ phÇn ho¸. §èi víi nhãm gi¶i ph¸p thø ba, thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p nµy gióp cho c¸c DNNN đS cổ phần hoá thực hiện đúng mục tiêu của cổ phần hoá, hoạt động kinh doanh có hiệu quả và những vấn đề tiêu cực sẽ đ−ợc hạn chế và từng b−íc kh¾c phôc.. KÕt luËn Cæ phÇn hãa bé phËn doanh nghiÖp nhµ n−íc lµ gi¶i ph¸p quan träng đ−ợc khẳng định trong khuôn khổ cuộc cải cách DNNN nói chung và DNNN trong ngành GTVT nói riêng. Giải pháp này tạo động lực mới trong các DN thông qua sự thay đổi hình thức sở hữu, cơ cấu tổ chức và họat đông quản trị kinh doanh. Gi¶i ph¸p nµy gãp phÇn quan träng n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n trÞ doanh nghiệp tốt hơn hình thức doanh nghiệp tr−ớc CPH, nhờ đó tăng c−ờng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña DN trªn thÞ tr−êng hµng hãa vµ dÞch vô. Tuy nhiªn, những −u việt đó của CPH chỉ bộc lộ khi có những hình thức, b−ớc đi và nội dung thực hiện phù hợp với đặc điểm và điều kiện cụ thể của từng DN. Qua nghiên cứu đề tài “Những vấn đề lý luận và thực tiễn về cổ phần hoá và sau cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ë ViÖt Nam" (LÊy vÝ dô trong ngµnh Giao th«ng vËn t¶i) luËn ¸n ®S ®−a ra nh÷ng kÕt luËn sau:.

(185) 186 1. CPH các DNNN là biện pháp có tính đặc thù của quá trình đổi mới c¸c DNNN, lµ qu¸ tr×nh chuyÓn c¸c DNNN thµnh c¸c c«ng ty CP. §ã lµ biÖn pháp chuyển DN từ sở hữu nhà n−ớc sang sở hữu của nhiều chủ thể, trong đó tồn tại một phần sở hữu của nhà n−ớc; là quá trình huy động các nguồn vốn ®Çu t− ph¸t triÓn s¶n xuÊt , xö lý vµ kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i hiÖn thêi cña DNNN; tạo những điều kiện cho ng−ời góp vốn và ng−ời lao động thực sự làm chủ DN. Tất cả nhằm mục đích nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh của DN, giảm nhẹ gánh nặng của nhà n−ớc đối với DN. 2. CPH c¸c DNNN cã rÊt nhiÒu −u viÖt, nh−ng còng n¶y sinh nhiÒu vÊv đề trong và sau CPH. Những vấn đề đặt ra sau CPH chủ yếu là: Tồn tại t− t−ởng bao cấp do cơ chế cũ để lại; xu h−ớng t− nhân hóa DN; sự chậm chuyể đổi trong quản trị điều hành DN và những vấn đề xS hội nảy sinh. Những vấn đề đó cần đ−ợc lý giải cả về lý luận và về thực tiễn, làm cơ sở cho việc đề xuất c¸c gi¶i ph¸p xö lý trong vµ sau CPH. Cã nh− vËy, c¸c −u viÖt cña CPH c¸c DNNN míi ®−îc ph¸t huy. 3. Kinh nghiệm CPH và giải quyết các vấn đề sau CPH ở một số n−ớc trên thế giới cho thấy: Mỗi n−ớc có quy mô, tốc độ và ph−ơng pháp tiến hành kh¸c nhau. N−íc nµo cã c¸ch thøc tiÕn hµnh v÷ng ch¾c th× kÕt qu¶ CPH tèt, những vấn đề nảy sinh sau CPH ít. Tuy nhiên, muốn CPH thành công cần phải thùc sù vµo cuéc vµ phèi hîp chÆt chÏ gi÷a chÝnh phñ, c¸c bé, ban ngµnh vµ các DNNN. Cần phải xác lập môi tr−ờng pháp lý hoàn chỉnh, xác định vai trò chøc n¨ng, nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n cña c¸c tæ chøc tham gia vµo qu¸ tr×nh CPH. Cần phải đầu t− chi phí ban đầu, có sự hỗ trợ cho ng−ời lao động, giải quyết các vấn đề nảy sinh sau CPH. 4. Thùc tÕ qu¸ tr×nh CPH c¸c DNNN nãi chung, ngµnh GTVT nãi riªng cho thấy: Tuy CPH đS đạt đ−ợc những kết quả nhất định, nh−ng vẫn còn.

(186) 187 những tồn tại. Đó là: Nhận thức về vấn đề CPH còn những v−ớng mắc. Cơ chế chính sách còn những bất cập. Tính toán giá trị DN ch−a đầy đủ dẫn đến thất thãat nguån lùc cña Nhµ n−íc. Bé m¸y thùc hiÖn CPH ch−a thùc sù chuyªn nghiệp. Tiến độ triển khai CPH còn chậm so với kế họach và chủ yếu ở các DNNN có quy mô nhỏ. CPH còn mang tính khép kín và chậm đổi mới. Nhiều vấn đề kinh tế xS hội tiêu cực nảy sinh sau CPH. 5. Từ nghiên cứu lý luận và tổng kết thực tiễn, luận án đS đề xuất các quan điểm, ph−ơng h−ớng và các giải pháp đẩy nhanh tiến độ CPH. Đặc biệt, đề xuất các giải pháp để các DNNN sẽ CPH có ít những vấn đề tiêu cực nảy sinh sau CPH vµ ®−a ra nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ cho c¸c DNNN ®S CPH, nh»m giải quyết những vấn đề nảy sinh của các DN này sau CPH. Kết quả sản xuất kinh doanh của một số DNNN đi đàu trong ch−ơng trình CPH những năm vừa qua càng chứng tỏ tính đúng đắn của giải pháp. CPH c¸c DNNN nghµnh GTVT ®i kÌm víi sù thµnh lËp nhiÒu CTCP vÒ GTVT sẽ đóng vai trò quan trọng xác lập nền kinh tế thị tr−ờng vững chắc ở Việt Nam trong t−ơng lai. Vì vậy việc CPH cần đ−ợc sự lSnh đạo và chỉ đạo chặt chẽ của đảng và Nhà n−ớc, cần có quyết tâm cao, có những ph−ơng án khả thi và lựa chọn cán bộ có trách nhiệm, đủ kiến thức về lĩnh vực này để trùc tiÕp tham gia ch−¬ng tr×nh CPH.. danh môc c«ng tr×nh cña t¸c gi¶ 1. Bïi Quèc Anh (2001), "Doanh nghiÖp nhµ n−íc ë ViÖt Nam vµ sù lùa chän giải pháp cổ phần hoá". Tạp chí Kinh tế và Phát triển, Số chuyên đề Khoa M¸c- Lªnin, th¸ng 11/2001, Hµ Néi. 2. Bïi Quèc Anh (2003), "Thóc ®Èy cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n−íc.

(187) 188 trong ngµnh Giao th«ng vËn t¶i". T¹p chÝ Th−¬ng m¹i, Sè 19, th¸ng 5/2003, Hµ Néi. 3. Bïi Quèc Anh (2003) "Cæ phÇn ho¸, gi¶i ph¸p n©ng cao søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp". T¹p chÝ Th−¬ng m¹i, Sè , th¸ng 7/2003, Hµ Néi. 4. Bùi Quốc Anh (2006) "Làm gì để giải quyết những vấn đề Kinh tế - XS hội ph¸t sinh ë c¸c doanh nghiÖp ngµnh Giao th«ng vËn t¶i sau cæ phÇn ho¸". Tạp chí Kinh tế và Phát triển, Số đặc san khoa Mác - Lênin, tháng 10/2006, Hµ Néi.. Danh môc tµi liÖu tham tham kh¶o 1. Chu Hoàng Anh (1999), “Về chính sách ñối với người lao ñộng trong doanh nghiệp cổ phần hoá” . Tạp chí Lao ñộng và xã hội, số 148, trang 30-31. 2. Chu Hoàng Anh (2001), “Chính sách và chế ñộ ñối với người lao ñộng trong và sau cổ phần hoá và ña dạng hoá”. Tài liệu Hội thảo về cổ phần hoá. 3. ðỗ Trọng Bá (1996), “Doanh nghiệp nhà nước - Một số vấn ñề lý luận và thực tiễn”. Tạp chí nghiên cứu kinh tế số 21, trang 41-45. 4. Trương Văn Bân (1996), “Bàn về cải cách DNNN”. Sách dịch, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia. 5. Boä Giao thoâng vaän taûi (2001), “Báo cáo kết quả tình hình cổ phần hoá các DNNN trong ngành Giao thông vận tải tính ñến 31/12/2000”. Ban ñổi mới doanh nghiệp Bộ Giao thông vận tải. 6. Trần Công Bảng (1998), “Tiến trình và triển vọng cổ phần hoá DNNN ở Việt Nam”. Tạp chí kinh tế phát triển, trang 5-8. 7. Bộ Tài chính (2001),“Viện nghiên cứu tài chính và công ty chứng khoán Merrill Lyuch”, Tài liệu trình bày tại Hội thảo về cổ phần hoá và các kinh nghiệm quốc tế tại Bộ Tài chính Việt Nam..

(188) 189 8. Boä Giao thoâng vaän taûi (2001), “Báo cáo ñổi mới doanh nghiệp nhà nước trợ giúp cho ngành Giao thông vận tảiỢ của Ban quản lý dự án Biển đông thuộc Bộ GTVT ( tháng 7/2001). 9. Boä Giao thoâng vaän taûi (2004), “Báo cáo kết quả sản xuất kinh doanh và công tác sắp xếp, ñổi mới và phát triển DNNN bộ Giao thông vận tải trong năm 2003 và kế hoạch năm 2004”, Bộ Giao thông vận tải ( tháng 2 năm 2004). 10. Boä Giao thoâng vaän taûi (2004), “Báo cáo tình hình sắp xếp ñổi mới doanh nghiệp nhà nước bộ Giao thông vận tải sau 2 năm thực hiện Chương trình hành ñộng của Chính phủ thực hiện Nghị quyết TW 3”, Bộ Giao thông vận tải (3/2004). 11. Bé Giao th«ng v©n tai (2005), “Báo cáo tình hình sắp xếp ñổi mới DNNN năm 2004, dự kiến kế hoạch năm 2005 và các giải pháp thực hiện”, Bộ Giao thông vận tải (01/2005). 12. Nguyễn Văn Biên (1994), “Cổ phần hoá lối ra của các DNNN trong nền kinh tế thị trường canh tranh”, Tạp chí kinh tế phát triển số 44, trang 54-55. 13. Trần Ngọc Bút (4/1998), “Bức xúc của cổ phần hoá DNNN”, Tạp chí kinh tế và dự báo tháng 4/1998, trang 17-18. 14. Bộ Tài chính (1993), “Cơ sở khoa học của việc nghiên cứu một số DNNN thành công ty cổ phần ở Việt Nam”, Chương trình khoa học cấp Nhà nước, mã số KX - 0307 - 05. 15. “Cổ phần hoá các DNNN - các văn kiện hiện hành”. Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, năm 1998. 16. Trần Ngọc Côn (1995), “Vì sao cổ phần hoá chậm?” Thời báo Kinh tế Sài Gòn, số 49 năm 1995, trang 16. 17. Trần Tiến Cường (2001), “Các vấn ñề tồn tại và phát sinh của doanh nghiệp sau cổ phần hoá, ña dạng sở hữu”. Tài liệu Hội thảo về cổ phần hoá..

(189) 190 18. Hà Thị Kim Dung (1996), “Cổ phần hoá một biện pháp giải quyết nguồn vốn trong các DNNN”. Tạp chí kinh tế dự báo tháng 1/1996, trang 40-41. 19. ðoàn Kim ðan (1999), “Những trở ngại trong cổ phần hoá DNNN”. Báo Nhân dân ngày 22/2/1999, trang 2. 20. ðảng Cộng sản Việt Nam (1991), “Văn kiện ðại hội ñại biểu toàn quốc lần thứ VII”. Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, tháng 4/1991. 21. ðảng Cộng sản Việt Nam (1996), “Văn kiện ðại hội ñại biểu toàn quốc lần thứ VIII”. Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, tháng 4/1996. 22. ðảng Cộng sản Việt Nam (2006), “Văn kiện ðại hội ñại biểu toàn quốc lần thứ X”. Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, năm 2006. 23. Lê Hoàng Hải (2001), “Một số vướng mắc về tài chính ñối với doanh nghiệp sau cổ phần hoá và ña dạng sở hữu.” Tài liệu hội thảo về cổ phần hoá. 24. PTS. Nguyễn Xuân Hào (1998), “Cải cách DNNN và vấn ñề lao ñộng dôi dư trong ngành Giao thông vận tải”. Bài viết Hội thảo cổ phần hoá DNNN. 25. TS. Nguyễn Xuân Hào (2001), “Tình hình thực hiện cổ phần hoá DNNN của Bộ Giao thông vận tải”. Tài liệu Hội thảo về cổ phần hoá DNNN. 26. Lê Văn Hội (2003), “Cổ phần hoá một số DNNN trong ngành Giao thông vận tải: Thực trạng và giải pháp”. Luận án tiến sỹ kinh tế. Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. 27. Hiến kế nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh, khắc phục thua lỗ trong các doanh nghiệp nhà nước thuộc Bộ (2005), Vụ tài chính Bộ Giao thông vận tải. 28. Divil Heald (1985), “Tư nhân hoá - chính sách, phương pháp và thủ tục”, ADB Manila năm 1985. 29. Athar Hussaiu (1999), “Gánh nặng về phúc lợi xã hội của các DNNN ở Trung QuốcỢ. Tài liệu dự án đào tạo quản lý kinh tế do Văn phòng Chắnh phủ Việt Nam phối hợp với Viện Adam Smith, tháng 1/1999..

(190) 191 30. Phạm Văn Hùng (1998), “Cổ phần hoá DNNN ở nước ta hiện nay, thành công bước ñầu và những ñiều kiện cần tháo gỡ”. Tạp chí Sinh hoạt lý luận số 3/1998, trang 24-25. 31. Minh Hương (1998), “Nét mới trong xác ñịnh giá trị DNNN”. Tạp chí Tài chính 10/1998, trang 24-25. 32. Nguyễn Văn Huy (2001), “Cổ phần hoá và ña dạng sở hữu DNNN: Thực trạng và ñịnh hướng tiếp tục ñẩy mạnh”. Tài liệu hội thảo về cổ phần hoá DNNN. 33. Nguyễn đình Kháng, Vũ Văn Phúc (1998), ỘNhững nhận thức kinh tế chắnh trị trong giai ñoạn ñổi mới ở Việt nam”. Nhà xuất bản Chính trị quốc gia tháng 4/1998. 34. Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, “Kinh tế nhà nước và quá trình cổ phần hoá DNNN - Những vấn ñề lý luận và thực tiễn ở Việt Nam”. Kỷ yếu khoa học ñề tài cấp bộ năm 1999-2000 35. V.I. Lenin (1998), “Bàn về kiểm kê, kiểm soát”. Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia tháng 4/1988. 36. Ngô Xuân Lộc (1998), “Cổ phần hoá một yêu cầu bức thiết của cải cách DNNN”. Tạp chí Công sản số 17, trang 21-22. 37. Lê Chi Mai (1993), “Vấn ñề vốn trong cổ phần hoá DNNN”. Luận án PTS kinh tế chuyên ngành Tài chính, lưu thông tiền tệ và tín dụng. 38. Bredan Marin (1999), “Tư nhõn hoỏ ở cỏc nước cú nền kinh tế chuyển đổi.” Dự án ñào tạo quản lý của Văn phòng Chính phủ Việt Nam phối hợp với Viện Adam Smith tổ chức. 39. C.Marc (1978), “Tư bản tuyển tập” quyển 1 tập 3. Nhà xuất bản Chính trị quốc gia. 40. C. Mac (1984), “Tư bản tuyển tập”, quyển 1 tập 1, phần II. Nhà xuất bản.

(191) 192 Chính trị quốc gia. 41. C.Marc - P.Ăngghen (1994), “Tuyển tập”, tập 25, phần I. Nhà xuất bản Chính trị quốc gia. 42. ðoàn Văn Mạnh (1998), “Công ty cổ phần và chuyển DNNN thành công ty cổ phần”. Nhà xuất bản Thống kê tháng 4/1998. 43. Bộ kế hoạch và ñầu tư (1997), “Những ñiều kiện cần thiết trong triển khai thị trường chứng khoán Việt Nam”. Thông tin kinh tế xã hội. trang 34 - 38. 44. Ban vật giá Nhà nước (1992), “Những vấn ñề lý luận và thực tiễn cổ phần hoá khu vực kinh tế quốc doanh”. ðề tài nghiên cứu khoa học cấp bộ, mã số 91-98-017. 45. Phan Thành Phố (1996), “Những vấn ñề cơ bản về kinh tế và ñổi mới kinh tế ở Việt Nam”. Nhà xuất bản Chính trị quốc gia. 46. Phan Thành Phố, Nguyễn Thị Thơm (1997), “Phát hành và lưu thông chứng khoán, một giải pháp quan trọng ñể hình thành và phát triển thị trường chứng khoán”. Tạp chí Cộng sản, trang 41-43. 47. Tào Hữu Phùng (1998), “Cổ phần hoá nhiệm vụ quan trọng và bức bách”. Tạp chí Cộng sản số 13, trang 11-13, 24. 48. Chu Hữu Quý (1998), “Trung Quốc ñiều chỉnh chế ñộ sở hữu và cổ phần hoá DNNN”. Tạp chí Cộng sản, trang 56-59. 49. ðặng Quyết Tiến (1996), “Tình hình thực hiện cổ phần hoá DNNN trong thời gian qua và phương hướng trong thời gian tới”. Tạp chí kinh tế phát triển, trang 4-6. 50. ðặng Quyết Tiến (1998), “Tăng tốc cho “cỗ xe” cổ phần hoá”. Tạp chí Tài chính, trang 25 - 26..

(192) 193 51. Doãn Quang Thiện (1998), “Góp phần ñẩy nhanh cổ phần hoá ở nước ta hiện nay”. Tạp chí Kinh tế và dự báo, trang 19-20. 52. Nguyễn Thị Thơm (1999), “Cổ phần hoá DNNN ở Việt Nam”. Luận án tiến sỹ kinh tế. 53. Nguyễn Thị Thơm (1995), “Lựa chän DNNN ở nước ta hiện nay”. Tạp chí sinh hoạt lý luận số 1, trang 39-40. 54. Mai Hữu Thực (1993), “Cổ phần hoá DNNN: Thực chất, mục tiêu, vấn ñề và giải pháp”. Thông báo khoa học, trường ðại học Kinh tế Quốc dân, trang 33-35. 55. ðỗ Bình Trọng (1998), “Một số suy nghĩ về cổ phần hoá DNNN”. Tạp chí nghiên cứu kinh tế, trang 31-34. 56. Trịnh đình Từ (1997), ỘCổ phần hoá DNNN ở Trung Quốc hiện nayỢ. Tạp chí Cộng sản, trang 58-60. 57. Lê Xuân Tùng (1999), “Cổ phần hoá là con ñường ñúng ñắn ñể ñổi mới làm cho doanh nghiệp thêm mạnh”. Báo Hà Nội mới, trang 1. 58. Lê Xuân Tùng (1999), “Cổ phần hoá là chuyển hình thức hoạt ñộng phù hợp cho từng doanh nghiệp”. Báo Hà Nội mới, trang 1. 59. ChÝnh phñ (2006), "B¸o c¸o kÕt qu¶ vµ ph−¬ng h−íng nhiÖm vô, gi¶i ph¸p cæ phÇn ho¸ DNNN 5 n¨m 2006- 2010", Baùo caùo Chính phuû Sè: 133/BC-CP (16/10/2006). 60. §¹i häc kinh tÕ quèc d©n, Th«ng tin kinh tÕ- xk héi, sè 25 th¸ng 5/2006, tr. 159-163. 61. §¹i häc kinh tÕ quèc d©n, Th«ng tin kinh tÕ- xk héi, sè 29 th¸ng 10/2006, tr.202-213..

(193) 194 62. §¹i häc kinh tÕ quèc d©n, Th«ng tin kinh tÕ- xk héi, sè 30 th¸ng 11/2006, tr.163. 63. Chính phủ (2004), “Nghị định của chính phủ về việc chuyển công ty nhà n−ớc thành công ty cổ phần”, Nghị định chính phủ Số: 187/2004/NĐ-CP. 64. Bộ Giao thông vận tải (2006), “Báo cáo công tác sắp xếp, đổi mới, phát triển doanh nghiÖp nhµ n−íc thuéc Bé Giao th«ng vËn t¶i giai ®o¹n 2001- 2005, kÕ ho¹ch 2006”, (th¸ng 9 n¨m 2006). 65. Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o (2006), Gi¸o tr×nh Kinh tÕ ChÝnh trÞ Mac- Lªnin, NXB, CTQG, HN-2006..

(194) phô lôc 1 TẬP PHIẾU ðIỀU TRA, PHỎNG VẤN DOANH NGHIỆP (Về tác ñộng cổ phần hoá doanh nghiệp) I. THÔNG TIN CHUNG VỀ DOANH NGHIỆP Tên doanh nghiệp: CÔNG TY CỔ PHẦN XUẤT NHẬP KHẨU VÀ DỊCH VỤ CẢNG SÀI GÒN Trụ sở doanh nghiệp: 171 Nguyễn Tất Thành - Q4 - Tp Hồ Chí Minh Năm thành lập: 1994 Năm cổ phần hoá: 2003 Lĩnh vực hoạt ñộng chủ yếu: Dịch vụ hàng hải II. BIẾN ðỘNG NGUỒN LỰC CỦA DOANH NGHIỆP Chỉ tiêu. D.v. Trước. 2003. 2004. 2005. CPH 1.. ðất ñai. M2. Diện tích ñất của doanh nghiệp. “. 2.000. a.. ðất XD trụ sở. “. 4.00. b.. ðất XD nhà xưởng. “. c.. ðất kho tàng. “. d.. ðất khác. “. 2.. Nguồn lao ñộng. Ng. 2.1 Tổng Lð thường xuyên. “. 180. 177. 166. 135. a.. Lao ñộng quản lý. “. 27. 27. 26. 25. +. Quản lý DN. “. 19. 19. 17. 14. +. Quản lý ñội, tổ, P.xưởng. “. 08. 08. 09. 11. b.. Lao ñộng trực tiếp. “. 97. 94. 84. 80. 2.2 Lao ñộng thời vụ. “. 06. 19. 06. 05. 2.3 Lð quản lý qua ñào tạo. “. 2.4 Lð trực tiếp qua ñào tạo. “. 04. 04. 04. 04. 3.. Cơ sở vật chất. Cái. 3.1 Trạm ñiện, máy phát. “. 3.2 Máy chuyên dùng. “. 3.3 Ôtô vận tải. “. 3.4 Dây chuyền máy móc. “. 1.600.

(195) 4.. Tổng nguồn vốn DN. Tr.ñ. 4.1 Vốn tự có. “. 4.2 Vốn vay. “. 4.3 Các vốn dự án. “. 4.4 Vốn các nguồn khác. “. 4.5 Vốn nhà nước. “. 4.6 Vốn cổ ñông ngoài nhà. “. 14.978. 7.000. 7.000. 7.000. 5.593. 2.100. 2.100. 2.100. 4.900. 4.900. 4.900. nước. III. KẾT QUẢ VÀ HIỆU QUẢ CỦA CÁC NGÀNH TRONG DOANH NGHIỆP NĂM TRƯỚC NĂM CỔ PHẦN HÓA (ðơn vị: Tr.ñ) TÊN NGHÀNH. TỔNG THU. CHI PHÍ VẬT CHẤT. Dịch vụ HH. 886. 860. CHI PHÍ LAO ðỘNG. THU NHẬP BQ NGƯỜI/THÁNG. LỢI NHUẬN SAU THUẾ. 1,7. 118. VI. KẾT QUẢ VÀ HIỆU QUẢ CỦA CÁC NGÀNH TRONG DOANH NGHIỆP NĂM 2004 (ðơn vị: Tr.ñ) TÊN NGÀNH. Dịch vụ HH. TỔNG THU. 7.798. CHI PHÍ VẬT CHẤT. 6.297. CHI PHÍ LAO ðỘNG. THU NHẬP BQ NGƯỜI/THÁNG. 546. 1,5. LỢI NHUẬN SAU THUẾ. 955. TẬP PHIẾU ðIỀU TRA, PHỎNG VẤN DOANH NGHIỆP (Về tác ñộng cổ phần hoá doanh nghiệp) I. THÔNG TIN CHUNG VỀ DOANH NGHIỆP Tên doanh nghiệp: CÔNG TY CỔ PHẦN CẢNG VẬT CÁCH Trụ sở doanh nghiệp: KM số 9 - QL5 - Quán Toan - Hải Phòng Năm thành lập: 1994 Năm cổ phần hoá: 2002 Lĩnh vực hoạt ñộng chủ yếu: Khai thác cảng.

(196) II. BIẾN ðỘNG NGUỒN LỰC CỦA DOANH NGHIỆP Chỉ tiêu 1.. ðất ñai. D.v. Trước CPH. 2003. 2004. 2005. M2. Diện tích ñất của DN. “. 183.746. a.. ðất XD trụ sở. “. 480. 2.900 183.746. b.. ðất XD nhà xưởng. “. 204. 3.000. 2.9000. 2.900. c.. ðất kho tàng. “. 7.462. 9.990. 3.000. 3.000. d.. ðất khác(bãi, cầu bến, ñường GT). “. 48.200 167.856 167.856. 9.990. 2.. Nguồn lao ñộng. Ng. 2.1 Tổng Lð thường xuyên. “. a.. Lao ñộng quản lý. “. +. Quản lý DN. + b.. 183.746. 383. 383. 167.856. 350. 327. 327. 383. 48. 30. 30. 327. “. 11. 11. 30. Quản lý ñội, tổ, P.xưởng. “. 19. 19. 11. Lao ñộng trực tiếp. “. 297. 297. 19. 214. 2.2 Lao ñộng thời vụ. “. 0. 0. 297. 2.3 Lð quản lý qua ñào tạo. “. 30. 30. 0. 2.4 Lð trực tiếp qua ñào tạo. “. 320. 320. 30. 3.. Cơ sở vật chất. Cái. 3.1 Trạm ñiện, máy phát. “. 04. 02. 02. 3.2 Máy chuyên dùng (ñế, cần trục). “. 06. 10. 12. 03. 3.3 Ôtô vận tải. “. 05. 06. 06. 12. 3.4 Dây chuyền máy móc (xe nâng). “. 02. 02. 02. 06. 8.539. 18.455. 19.259. 03. 6.455. 7.259. 21.858. 3.600. 3.600. 3.600. 8.400. 8.400. 8.400. 4.. Tổng nguồn vốn DN. Tr.ñ. 4.1 Vốn tự có. “. 4.2 Vốn vay. “. 4.3 Các vốn dự án. “. 4.4 Vốn các nguồn khác. “. 4.5 Vốn nhà nước. “. 4.6 Vốn cổ ñông ngoài nhà nước. “. 320. 6.499.

(197) III. KẾT QUẢ VÀ HIỆU QUẢ CỦA CÁC NGÀNH TRONG DOANH NGHIỆP NĂM TRƯỚC NĂM CỔ PHẦN HÓA (ðơn vị: Tr.ñ) TÊN NGHÀNH. TỔNG THU. Khai thác cảng. CHI PHÍ VẬT CHẤT. CHI PHÍ LAO ðỘNG. THU NHẬP BQ NGƯỜI/THÁNG. LỢI NHUẬN SAU THUẾ. 1,2. 1.703. 10.300. VI. KẾT QUẢ VÀ HIỆU QUẢ CỦA CÁC NGÀNH TRONG DOANH NGHIỆP NĂM 2004 (ðơn vị: Tr.ñ) TÊN NGÀNH. Khai thác cảng. TỔNG THU. 23.899. CHI PHÍ VẬT CHẤT. CHI PHÍ LAO ðỘNG. 10.355. THU NHẬP BQ NGƯỜI/THÁNG. 10.779. LỢI NHUẬN SAU THUẾ. 1,6. 2.918. TẬP PHIẾU ðIỀU TRA, PHỎNG VẤN DOANH NGHIỆP (Về tác ñộng cổ phần hoá doanh nghiệp) I. THÔNG TIN CHUNG VỀ DOANH NGHIỆP Tên doanh nghiệp: Công Ty Dịch Vụ Du Lịch ðường Sắt Hà Nội Trụ sở doanh nghiệp ñóng tại: 142 Lê Duẩn - ðống ða - Hà Nội Năm thành lập: 1993. Năm cổ phần hoá: 2004. Lĩnh vực hoạt ñộng chủ yếu: Kinh doanh dịch vụ, du lịch, thương mại II. BIẾN ðỘNG NGUỒN LỰC CỦA DOANH NGHIỆP……………… Chỉ tiêu. ð.V. Trước. 2003. 2004. 2005. CPH I/ ðẤT ðAI. M2. */Diện tích ñất ñai của DN. “. 1 ðất XD trụ sở. “. 6886. 2 ðất XD nhà xưởng. “. 11921. 3 ðất kho tàng. “. 13097. 4 ðất khác. “. 1562.

(198) II/ NGUỒN LAO ðỘNG. Ng. 1 Tổng Lð thường xuyên. “. a. Lao ñộng quản lý. “. - Quản lý DN. “. - Quản lý ñội, tổ, xưởng. “. b. Lao ñộng trực tiếp. “. 170. 2. Lao ñộng thời vụ. “. 70. 3. Lð quản lý qua ñào tạo. “. 7. 4. Lð trực tiếp qua ñào tạo. “. 130. 207 37. III/ CƠ SỞ VẬT CHẤT 1. Trạm ñiện, máy phát. Cái. 4. 4. 2. Máy chuyên dùng. “. 5. 5. 3. Ôtô vận tải. “. 2. 3. 4. Dây chuyền máy móc. “. IV/ TỔNG NGUỒN VỐN Tr.ñ DN 1. Vốn tự có. “. 10,146,408,848 10,146,408,848. 2. Vốn vay. “. 25,497,010,098. 3. Các vốn dự án. “. 10,584,533,637 10,584,533,637. 4. Vốn các nguồn khác. “. 1,163,881,951. 1,163,881,951. 5. Vốn nhà nước. “. 10,146,408,848. 9,271,008,633. 6. Vốn cổ ñông ngoài nhà. “. 1,833,519,015. 5,613,900,000. nước. III. KẾT QUẢ VÀ HIỆU QUẢ CỦA CÁC NGÀNH TRONG DOANH NGHIỆP NĂM TRƯỚC NĂM CỔ PHẦN HÓA ðVT: Triệu ñồng CHI PHÍ TÊN NGHÀNH. TỔNG THU. VẬT CHẤT. CHI PHÍ LAO ðỘNG. LỢI THU NHẬP. NHUẬN. Kinh doanh khách sạn. 10,1 tỷ. 1,2 triệu/ng. 450 triệu. Kinh doanh dịch vụ du lịch. 11,8 tỷ. 1.2 triệu/ng. 480 triệu.

(199) IV. KẾT QUẢ VÀ HIỆU QUẢ CỦA CÁC NGÀNH TRONG DOANH NGHIỆP NĂM 2004 ðVT: Triệu ñồng TÊN NGÀNH. TỔNG THU. CHI PHÍ. CHI PHÍ. VẬT CHẤT. LAO ðỘNG. THU NHẬP. LỢI NHUẬN. KD cho thuê văn phòng. 11 tỷ. 1 triệu/ng. 350 triệu. KD Du Lịch. 130 tỷ. 1.2 triệu/ng. 950 triệu. KD nhà nghỉ, khách sạn. 20,5 tỷ. 1.2 triệu/ng. 650 triệu. TẬP PHIẾU ðIỀU TRA, PHỎNG VẤN DOANH NGHIỆP (Về tác ñộng cổ phần hoá doanh nghiệp) I. THÔNG TIN CHUNG VỀ DOANH NGHIỆP Tên doanh nghiệp: CÔNG TY CỔ PHẦN DỊCH VỤ TỔNG HỢP CẢNG ðÀ NẴNG Trụ sở doanh nghiệp: 02 ựường Bạch đằng - đà Nẵng Năm thành lập: 1994 Năm cổ phần hoá: 2002 Lĩnh vực hoạt ñộng chủ yếu: Dịch vụ hàng hải II. BIẾN ðỘNG NGUỒN LỰC CỦA DOANH NGHIỆP Chỉ tiêu 1.. ðất ñai. D.v. Trước CPH. 2003. 2004. 2005. M2. Diện tích ñất của DN thuê. “. 3869. 3869. 3664. 3664. a.. ðất XD trụ sở DN thuê. “. 1847. 1847. 1642. 1642. b.. ðất XD nhà xưởng DN thuê. “. 2022. 2022. 2022. 2022. c.. ðất kho tàng. “. d.. ðất khác. “. 2.. Nguồn lao ñộng. Ng.

(200) 2.1 Tổng Lð thường xuyên. “. 119. 115. 127. 134. a.. Lao ñộng quản lý. “. 24. 37. 36. 41. +. Quản lý DN. “. 16. 17. 16. 16. +. Quản lý ñội, tổ, P.xưởng. “. 18. 20. 20. 25. b.. Lao ñộng trực tiếp. “. 111. 107. 126. 120. 2.2 Lao ñộng thời vụ. “. 10. 20. 25. 20. 2.3 Lð quản lý qua ñào tạo. “. 18. 20. 20. 25. 2.4 Lð trực tiếp qua ñào tạo. “. 83. 87. 81. 75. 3.. Cơ sở vật chất. Cái. 3.1 Trạm ñiện, máy phát. “. 3.2 Máy chuyên dùng. “. 3.3 Ôtô vận tải. “. 3.4 Dây chuyền máy móc. “. 4.. Tổng nguồn vốn DN. Tr.ñ. 4.1 Vốn tự có. “. 4.2 Vốn vay. “. 4.3 Các vốn dự án. “. 4.4 Vốn các nguồn khác. “. 4.5 Vốn nhà nước. “. 4.6 Vốn cổ ñông ngoài nhà nước. “. 33. 25. 9.192. 4.762. 1.800. 1.800. 1.800. 4.200. 4.200. 4.200. III. KẾT QUẢ VÀ HIỆU QUẢ CỦA CÁC NGÀNH TRONG DOANH NGHIỆP NĂM TRƯỚC NĂM CỔ PHẦN HÓA (ðơn vị: Tr.ñ) TÊN NGHÀNH. CHI PHÍ VẬT CHẤT. TỔNG THU. Dịch vụ tổng hợp. CHI PHÍ LAO ðỘNG. 38.000. THU NHẬP BQ NGƯỜI/THÁNG. LỢI NHUẬN SAU THUẾ. 1,8. 530. VI. KẾT QUẢ VÀ HIỆU QUẢ CỦA CÁC NGÀNH TRONG DOANH NGHIỆP NĂM 2004 (ðơn vị: Tr.ñ) TÊN NGÀNH. TỔNG THU. Dịch vụ tổng hợp. 52.913. CHI PHÍ VẬT CHẤT. CHI PHÍ LAO ðỘNG. THU NHẬP BQ NGƯỜI/THÁNG. 2,0. LỢI NHUẬN SAU THUẾ. 1.555.

(201) TẬP PHIẾU ðIỀU TRA, PHỎNG VẤN DOANH NGHIỆP (Về tác ñộng cổ phần hoá doanh nghiệp) I. THÔNG TIN CHUNG VỀ DOANH NGHIỆP Tên doanh nghiệp: Công Ty Cổ phần VINAFCO Trụ sở doanh nghiệp ựóng tại: 36 ựường Phạm Hùng - Mỹ đình - Từ Liêm - Hà Nội Năm thành lập: 1987. Năm cổ phần hoá: 2001. Lĩnh vực hoạt ñộng chủ yếu: Vận tải hàng hoá bằng ñường biển, dịch vụ vận tải ña phương thức trong nước và quốc tế, KD kho bãi, trung tâm phân phối hàng hoá, SXKD thép XD và kinh doanh hàng hoá XNK. II. BIẾN ðỘNG NGUỒN LỰC CỦA DOANH NGHIỆP……………… Chỉ tiêu I/ ðẤT ðAI. D.v. Trước CPH. 2003. 2004. 2005. M2. */Diện tích ñất ñai của DN. “. 1 ðất XD trụ sở. “. 200. 4000. 4000. 4000. 2 ðất XD nhà xưởng. “. 0. 0. 0. 31000. 3 ðất kho tàng. “. 6000. 26000. 26000. 26000. 4 ðất khác. “. 123. II/ NGUỒN LAO ðỘNG. Ng. 1 Tổng Lð thường xuyên. “. 350. 500. 550. 600. a. Lao ñộng quản lý. “. 70. 100. 100. 100. - Quản lý DN. “. - Quản lý ñội, tổ, xưởng. “. b. Lao ñộng trực tiếp. “. 280. 400. 450. 500. 2. Lao ñộng thời vụ. “. 3. Lð quản lý qua ñào tạo. “. 4. Lð trực tiếp qua ñào tạo. “.

(202) III/ CƠ SỞ VẬT CHẤT 1. Trạm ñiện, máy phát. Cái. 1. 1. 1. 2. Máy chuyên dùng. “. 0. 0. 0. 0. 3. Ôtô vận tải. “. 5. 7. 12. 16. 4. Dây chuyền máy móc. “. 1. 1. 1. 2. IV/ TỔNG NGUỒN VỐN DN. Tr.ñ. 1. Vốn tự có. “. 2. Vốn vay. “. 3. Các vốn dự án. “. 4. Vốn các nguồn khác. “. 5. Vốn nhà nước. “. 2800. 6800. 6800. 6800. “. 2800. 30000. 40000. 50000. 6. Vốn cổ ñông ngoài nhà nước. III. KẾT QUẢ VÀ HIỆU QUẢ CỦA CÁC NGÀNH TRONG DOANH NGHIỆP NĂM TRƯỚC NĂM CỔ PHẦN HÓA ðVT: Triệu ñồng TỔNG THU TÊN NGHÀNH. Hð SX KD thép xây dựng. CHI PHÍ VẬT CHẤT. CHI PHÍ LAO ðỘNG. 32 tỷ. THU NHẬP. LỢI NHUẬN. 2.9. IV. KẾT QUẢ VÀ HIỆU QUẢ CỦA CÁC NGÀNH TRONG DOANH NGHIỆP NĂM 2004 ðVT: Triệu ñồng TÊN NGÀNH. TỔNG THU. Hoạt ñộng tàu biển. 96 tỷ. Máy thép. 51 tỷ. CHI PHÍ. CHI PHÍ. VẬT CHẤT. LAO ðỘNG. THU NHẬP. 3.3. LỢI NHUẬN.

(203) TẬP PHIẾU ðIỀU TRA, PHỎNG VẤN DOANH NGHIỆP (Về tác ñộng cổ phần hoá doanh nghiệp) I. THÔNG TIN CHUNG VỀ DOANH NGHIỆP Tên doanh nghiệp: Công Ty Cổ Phần Vận Tải 1 - Traco Trụ sở doanh nghiệp ñóng tại: 45 ðinh Tiên Hoàng - Hải Phòng Năm thành lập: 1969. Năm cổ phần hoá: 2000. Lĩnh vực hoạt ñộng chủ yếu: Giao nhận, vận tải hàng hoá II. BIẾN ðỘNG NGUỒN LỰC CỦA DOANH NGHIỆP………………… Chỉ tiêu. D.v. Trước. 2003. Năm 2004. Năm 2005. 600. 700. 700. 34.000. 34.000. CP I/ ðẤT ðAI. M2. */Diện tích ñất ñai của DN. “. 1 ðất XD trụ sở. “. 2 ðất XD nhà xưởng. “. 3 ðất kho tàng. “. 4 ðất khác. “. II/ NGUỒN LAO ðỘNG. 200 1.600. Ng. 85. 120. 145. 265. 1 Tổng Lð thường xuyên. “. 20. 30. 30. 35. a. Lao ñộng quản lý. “. - Quản lý DN. “. - Quản lý ñội, tổ, xưởng. “. b. Lao ñộng trực tiếp. “. 50. 80. 100. 120. 2. Lao ñộng thời vụ. “. 15. 35. 45. 45. 3. Lð quản lý qua ñào tạo. “. 4. Lð trực tiếp qua ñào tạo. “. 15. 35. 45. 45. 10. 20. 25. 30. 37. III/ CƠ SỞ VẬT CHẤT 1. Trạm ñiện, máy phát. Cái. 2. Máy chuyên dùng. “. 3. Ôtô vận tải. “. 4. Dây chuyền máy móc. “.

(204) IV/ TỔNG NGUỒN VỐN DN. Tr.ñ. 1. Vốn tự có. “. 5,000,000,000. 10,000,000,000. 15,000,000,000. 2. Vốn vay. “. 1,000,000,000. 2,000,000,000. 3,500,000,000. 3. Các vốn dự án. “. 4. Vốn các nguồn khác. “. 5. Vốn nhà nước. “. 270,000,000.00. 360,000,000.00. 315,000,000.00. 6. Vốn cổ ñông ngoài nhà nước. “. III. KẾT QUẢ VÀ HIỆU QUẢ CỦA CÁC NGÀNH TRONG DOANH NGHIỆP NĂM TRƯỚC NĂM CỔ PHẦN HÓA ðVT: Triệu ñồng TÊN NGHÀNH. Dịch vụ vận tải. TỔNG THU. CHI PHÍ VẬT CHẤT. CHI PHÍ LAO ðỘNG. 25 tỷ. THU NHẬP. LỢI NHUẬN. 1,1triệu/ng. 350 triệu. IV. KẾT QUẢ VÀ HIỆU QUẢ CỦA CÁC NGÀNH TRONG DOANH NGHIỆP NĂM 2004 ðVT: Triệu ñồng TỔNG TÊN NGÀNH. Giao nhận vận tải và Logistic. THU. 85 tỷ. CHI PHÍ. CHI PHÍ. VẬT CHẤT. LAO ðỘNG. LỢI THU NHẬP. 2,3triệu/người. NHUẬN. 2 tỷ. TẬP PHIẾU ðIỀU TRA, PHỎNG VẤN DOANH NGHIỆP (Về tác ñộng cổ phần hoá doanh nghiệp) I. THÔNG TIN CHUNG VỀ DOANH NGHIỆP Tên doanh nghiệp: CÔNG TY CỔ PHẦN PHÁT TRIỂN HÀNG HẢI (VIMADECO) Trụ sở doanh nghiệp: 11 Võ Thị Sáu - Hải Phòng Năm thành lập: 1993 Năm cổ phần hoá: 2004 Lĩnh vực hoạt ñộng chủ yếu: Dịch vụ hàng hải.

(205) II. BIẾN ðỘNG NGUỒN LỰC CỦA DOANH NGHIỆP Chỉ tiêu 1.. ðất ñai. D.v. Trước CPH. 2003. 2004. 2005. M2. Diện tích ñất của DN. “. a.. ðất XD trụ sở. “. 1.128. 1.128. 1.128. 1.128. b.. ðất XD nhà xưởng. “. 810. 810. 810. 810. c.. ðất kho tàng. “. 9.850. 9.850. 9.850. 9.850. d.. ðất khác (bãi). “. 2.. Nguồn lao ñộng. Ng. 438. 438. 410. 330. 2.1 Tổng Lð thường xuyên. “. 135. 135. 133. 131. a.. Lao ñộng quản lý. “. 15. 15. 15. 15. +. Quản lý DN. “. +. Quản lý ñội, tổ, P.xưởng. “. b.. Lao ñộng trực tiếp. “ 288. 288. 253. 184. 2.2 Lao ñộng thời vụ. “. 2.3 Lð quản lý qua ñào tạo. “. 2.4 Lð trực tiếp qua ñào tạo. “. 3.. 175.451 175.451 175.451 175.451. 163.663 163.663 163.663 163.663. Cơ sở vật chất. Cái. 3.1 Trạm ñiện, máy phát. “. 3.2 Máy chuyên dùng (xe nâng). “. 05. 05. 05. 06. 3.3 Ôtô vận tải. “. 12. 12. 12. 13. 3.4 Dây chuyền máy móc. “ Tr.ñ. 46.116. 49.162. 49.925. 54.962. 4.1 Vốn tự có. “. 26.311. 23.048. 4.2 Vốn vay. “. 4.3 Các vốn dự án. “. 4.4 Vốn các nguồn khác. “. 2.912. 9.155. 9.925. 14.962. 4.5 Vốn nhà nước. “. 16.893. 16.893. 20.400. 20.400. 4.6 Vốn cổ ñông ngoài nhà. “. 19.600. 19.600. 4.. nước. Tổng nguồn vốn DN.

(206) III. KẾT QUẢ VÀ HIỆU QUẢ CỦA CÁC NGÀNH TRONG DOANH NGHIỆP NĂM TRƯỚC NĂM CỔ PHẦN HÓA (ðơn vị: Tr.ñ) TÊN NGHÀNH. TỔNG THU. CHI PHÍ VẬT CHẤT. 62.116. 44.327. Dịch vụ HH. CHI PHÍ LAO ðỘNG. THU NHẬP BQ NGƯỜI/THÁNG. LỢI NHUẬN SAU THUẾ. 2,9. 4.713. 13,7. VI. KẾT QUẢ VÀ HIỆU QUẢ CỦA CÁC NGÀNH TRONG DOANH NGHIỆP NĂM 2004 (ðơn vị: Tr.ñ) TÊN NGÀNH. TỔNG THU. Dịch vụ HH. CHI PHÍ VẬT CHẤT. CHI PHÍ LAO ðỘNG. THU NHẬP BQ NGƯỜI/THÁNG. 62.700. LỢI NHUẬN SAU THUẾ. 2,6. 7.900. TẬP PHIẾU ðIỀU TRA, PHỎNG VẤN DOANH NGHIỆP (Về tác ñộng cổ phần hoá doanh nghiệp) I. THÔNG TIN CHUNG VỀ DOANH NGHIỆP Tên doanh nghiệp: CÔNG TY CỔ PHẦN CẢNG ðOẠN XÁ Trụ sở doanh nghiệp: 15 Ngô Quyền - Hải Phòng Năm thành lập: 1995 Năm cổ phần hoá: 2001 Lĩnh vực hoạt ñộng chủ yếu: Khai thác cảng II. BIẾN ðỘNG NGUỒN LỰC CỦA DOANH NGHIỆP Chỉ tiêu 1.. ðất ñai. D.v. Trước CPH. 2003. 2004. 2005. M2. Diện tích ñất của DN. “. a.. ðất XD trụ sở. “. b.. ðất XD nhà xưởng. “. c.. ðất kho tàng. “. d.. ðất khác. “. 2.. Nguồn lao ñộng. Ng. 179. 175. 192. 231. 2.1 Tổng Lð thường xuyên. “. 179. 175. 192. 231. a.. “. 40. 30. 42. 42. Lao ñộng quản lý. 91.476,86.

(207) +. Quản lý DN. “. 20. 28. 28. +. Quản lý ñội, tổ, P.xưởng. “. 10. 14. 14. b.. Lao ñộng trực tiếp. “. 145. 150. 189. 154. 2.2 Lao ñộng thời vụ. “. 2.3 Lð quản lý qua ñào tạo. “. 30. 42. 42. 2.4 Lð trực tiếp qua ñào tạo. “. 145. 150. 189. 3.. Cơ sở vật chất. Cái. 3.1 Trạm ñiện, máy phát. “. 02. 02. 03. 3.2 Máy chuyên dùng. “. 06. 09. 09. 3.3 Ôtô vận tải. “. 09. 07. 07. 3.4 Dây chuyền máy móc. “ 38.798. 62.767. 62.336. 3.507. 5.035. 8.504. 22.532. 18.628. 291. 200. 200. 17.850. 17.850. 17.850. 17.150. 17.150. 17.150. 4.. Tổng nguồn vốn DN. Tr.ñ. 4.1 Vốn tự có. “. 4.2 Vốn vay. “. 4.3 Các vốn dự án. “. 4.4 Vốn các nguồn khác. “. 4.5 Vốn nhà nước. “. 4.6 Vốn cổ ñông ngoài nhà. “. 10.502. 10.233. nước. III. KẾT QUẢ VÀ HIỆU QUẢ CỦA CÁC NGÀNH TRONG DOANH NGHIỆP NĂM TRƯỚC NĂM CỔ PHẦN HÓA (ðơn vị: Tr.ñ) TÊN NGHÀNH. Khai thác cảng. TỔNG THU. CHI PHÍ VẬT CHẤT. CHI PHÍ LAO ðỘNG. THU NHẬP BQ NGƯỜI/THÁNG. LỢI NHUẬN SAU THUẾ. 1. -1.548. 8.280. VI. KẾT QUẢ VÀ HIỆU QUẢ CỦA CÁC NGÀNH TRONG DOANH NGHIỆP NĂM 2004 (ðơn vị: Tr.ñ) TÊN NGÀNH. TỔNG THU. Khai thác cảng. 44.170. CHI PHÍ VẬT CHẤT. CHI PHÍ LAO ðỘNG. THU NHẬP BQ NGƯỜI/THÁNG. 2,6. LỢI NHUẬN SAU THUẾ. 7.647.

(208) TẬP PHIẾU ðIỀU TRA, PHỎNG VẤN DOANH NGHIỆP (Về tác ñộng cổ phần hoá doanh nghiệp) I. THÔNG TIN CHUNG VỀ DOANH NGHIỆP Tên doanh nghiệp: CÔNG TY CỔ PHẦN CONTAINER PHÍA NAM Trụ sở doanh nghiệp: 11 Nguyễn Huệ - Q1 - Tp Hồ Chí Minh Năm thành lập: 1993 Năm cổ phần hoá: 1999 Lĩnh vực hoạt ñộng chủ yếu: Dịch vụ hàng hải II. BIẾN ðỘNG NGUỒN LỰC CỦA DOANH NGHIỆP Chỉ tiêu 1.. ðất ñai. D.v. Trước. 2003. CPH. 2004. 2005. M2. Diện tích ñất của doanh nghiệp. “. 638. 638. 638. a.. ðất XD trụ sở. “. 56.500. 56.500. 56.500. b.. ðất XD nhà xưởng. “. c.. ðất kho tàng. “. d.. ðất khác. “. 2.. Nguồn lao ñộng. Ng. 2.1 Tổng Lð thường xuyên. “. 309. 180. 167. 167. a.. Lao ñộng quản lý. “. 24. 18. 19. 18. +. Quản lý DN. “. 05. 03. 05. 04. +. Quản lý ñội, tổ, P.xưởng. “. 19. 15. 14. 14. b.. Lao ñộng trực tiếp. “. 285. 165. 148. 149. 2.2 Lao ñộng thời vụ. “. 04. 07. 05. 05. 2.3 Lð quản lý qua ñào tạo. “. 24. 18. 19. 18. 2.4 Lð trực tiếp qua ñào tạo. “. 255. 149. 138. 138. 3.. Cơ sở vật chất. Cái. 3.1 Trạm ñiện, máy phát. “. 3.2 Máy chuyên dùng. “. 3.3 Ôtô vận tải. “. 3.4 Dây chuyền máy móc. “. 02 10.

(209) 4.. Tổng nguồn vốn DN. Tr.ñ. 34.272. 34.840. 37.762. 4.1 Vốn tự có. “. 4.272. 4.840. 7.762. 4.2 Vốn vay. “. 4.3 Các vốn dự án. “. 4.4 Vốn các nguồn khác. “. 4.5 Vốn nhà nước. “. 9.000. 9.000. 9.000. 4.6 Vốn cổ ñông ngoài nhà. “. 21.000. 21.000. 21.000. 25.216. nước. III. KẾT QUẢ VÀ HIỆU QUẢ CỦA CÁC NGÀNH TRONG DOANH NGHIỆP NĂM TRƯỚC NĂM CỔ PHẦN HÓA (ðơn vị: Tr.ñ) TÊN NGHÀNH. Vận tải ôtô Bốc xếp Kho bãi ðại lý container ðại lý tàu biển Cộng. TỔNG THU. CHI PHÍ VẬT CHẤT. CHI PHÍ LAO ðỘNG. THU NHẬP BQ NGƯỜI/THÁNG. LỢI NHUẬN SAU THUẾ. 5.889 15.455 200 18.591. 2.174 4.703 (332) 5.497. 528. 204. 40.665. 12.078. 16.341. 12.246. VI. KẾT QUẢ VÀ HIỆU QUẢ CỦA CÁC NGÀNH TRONG DOANH NGHIỆP NĂM 2004 (ðơn vị: Tr.ñ) TÊN NGHÀNH. Vận tải ôtô Bốc xếp Kho bãi ðại lý container Cộng. TỔNG THU. CHI PHÍ VẬT CHẤT. CHI PHÍ LAO ðỘNG. 4.872 11.683 1.682 15.437. 1.749 3.389 4.441 5.261. 1.627 3.902 562 5.155. 1.496 4.392 679 5.021. 10.246. 11.590. 33.675. THU NHẬP BQ NGƯỜI/THÁNG. LỢI NHUẬN SAU THUẾ.

(210) Phô lôc 2 DANH SÁCH DNNN NGÀNH GTVT § Cæ PHÇN HOÁ TÍNH đếN 2006 I. Giai ®o¹n thùc hiÖn thÝ ®iÓm cæ phÇn ho¸ DNNN (5/1992-4/1996) 1. C«ng ty §¹i lý Liªn hiÖp vËn chuyÓn - n¨m 1993 chÝnh thøc chuyÓn thành Công ty cổ phần. Tổng vốn điều lệ 6.257,5 triệu đồng. Tỷ lệ vốn Nhà n−íc 18%, c¸n bé c«ng nh©n viªn trong C«ng ty lµ 33,1%, ng−êi ngoµi c«ng ty 48,9%. ii. Giai ®o¹n më réng cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN (5/1996 6/1998) 1. Công ty khai thác đá Đồng Giao. Ngày chuyển chính thức 1/9/1996. Tổng vốn điều lệ 3.200,0 triệu đồng. Tỷ lệ vốn Nhà n−ớc 49,8%. Tỷ lệ vốn cán bộ công nhân viên 30,7%. Tỷ lệ vốn cổ đông ngoài doanh nghiệp 19,5%. 2. C«ng ty xe kh¸ch H¶i Phßng. Ngµy chuyÓn chÝnh thøc 1/9/1996. Tæng vốn điều lệ 1.826,0 triệu đồng. Tỷ lệ vốn Nhà n−ớc 30,0%. Tỷ lệ vốn cán bộ công nhân viên 70%. Tỷ lệ vốn cổ đông ngoài doanh nghiệp 0,0%. 3. XÝ nghiÖp tµu thuyÒn B×nh §Þnh. Ngµy chuyÓn chÝnh thøc 1/9/1996. Tổng vốn điều lệ 1.150,0 triệu đồng. Tỷ lệ vốn Nhà n−ớc 51,0%. Tỷ lệ vốn cán bộ công nhân viên 19,0%. Tỷ lệ vốn cổ đông ngoài doanh nghiệp 30,0%. 4. C.ty vËn t¶i thuû H¶i D−¬ng. Ngµy chuyÓn chÝnh thøc 1/1/1998. Tæng vốn điều lệ 2.863,0 triệu đồng. Tỷ lệ vốn Nhà n−ớc 45,7%. Tỷ lệ vốn cán bộ công nhân viên 54,3%. Tỷ lệ vốn cổ đông ngoài doanh nghiệp 0,0%. 5. C.ty H¶i ¢u H¶i Phßng. Ngµy chuyÓn chÝnh thøc 1/1/1998. Tæng vèn điều lệ 1.282,0 triệu đồng. Tỷ lệ vốn Nhà n−ớc 15,0%. Tỷ lệ vốn cán bộ công nhân viên 57,9%. Tỷ lệ vốn cổ đông ngoài doanh nghiệp 27,7%..

(211) iii. Giai ®o¹n thóc ®Èy nhanh cæ phÇn ho¸ (tõ 6/1998 - 2006) 1. Công ty cổ phần đại lý vận tải SAFI: Vốn điều lệ 5,692 tỷ, trong đó vèn nhµ n−íc n¾m gi÷ lµ 20%, vèn cæ phÇn cña c¸n bé c«ng nh©n viªn cña doanh nghiệp là 40%, vốn của cổ đông ngoài doanh nghiệp là 40%. Số lao động của doanh nghiệp là 152 ng−ời. 2. Công ty cổ phần vận chuyển Container Quốc tế. Vốn điều lệ 5 tỷ đồng, trong đó vốn cổ phần của nhà n−ớc nắm giữ chiếm 20%, vốn của cán bộ công nhân viên của doanh nghiệp là 20%, vốn của các cổ đông ở ngoài doanh nghiệp là 60%. Số lao động của doanh nghiệp là 29 ng−ời. 3 C«ng ty cæ phÇn DÞch vô vËn t¶i ®−êng s¾t khu vùc I. Vèn ®iÒu lÖ 5 tû đồng, trong đó vốn nhà n−ớc nắm giữ chiếm 40%, vốn của cán bộ công nhân viên trong doanh nghiệp là 11%, vốn của các cổ động ngoài doanh nghiệp là 49%. Số lao động của doanh nghiệp là 48 ng−ời. 4. C«ng ty cæ phÇn s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng vµ x©y dùng lµ cæ phÇn hoá một bộ phận của Công ty vận tải xếp dỡ đ−ờng thuỷ nội địa thuộc Cục đ−ờng sông. Vốn điều lệ: 720 triệu đồng Việt Nam. Vốn của nhà n−ớc của nhà n−ớc là 13%; vốn của cán bộ công nhân viên 27%, vốn của cổ đông ngoài doanh nghiệp chiếm 60%. Số lao động 70 ng−ời. 5. C«ng ty cæ phÇn vËt t− kü thuËt vËn t¶i «t« lµ cæ phÇn ho¸ mét bé phËn cña C«ng ty vËn t¶i «t« sè 8 thuéc Côc ®−êng bé ViÖt Nam. Vèn ®iÒu lÖ: 512 triệu đồng, nhà n−ớc 50%; vốn của cán bộ công nhân viên chiếm 40%, vốn của cổ đông ngoài doanh nghiệp chiếm 10%. Số lao động 32 ng−ời 6. Công ty cổ phần d−ợc và thiết bị vật t− y tế. Vốn điều lệ: 9,9 tỷ đồng, nhà n−ớc 45%; vốn của cán bộ công nhân viên chiếm 45%, vốn của cổ đông ngoài doanh nghiệp chiếm 10%. Số lao động 378 ng−ời 7. Công ty cổ phần hợp tác lao động với n−ớc ngoài. Vốn điều lệ 2,5 tỷ, trong đó vốn nhà n−ớc chiếm 30%, vốn ng−ời lao động trong doanh nghiệp chiếm 62%, vốn cổ đông ngoài doanh nghiệp chiếm 8%. Số lao động 184 ng−ời..

(212) 8. Công ty cổ phần Vận tải hành khách Thanh Xuân: Vốn điều lệ 4,5 tỷ đồng, vèn nhµ n−íc chiÕm 58%, c¸n bé c«ng nh©n viªn trong doanh nghiÖp n¾m gi÷ 25%, vốn của các cổ đông ngoài doanh nghiệp là 17%. Số lao động là 226 ng−ời. 9. C«ng ty cæ phÇn Container phÝa Nam thuéc Tæng c«ng ty Hµng h¶i Việt Nam. Vốn điều lệ: 30 tỷ đồng, trong đó cổ phần nhà n−ớc 30%; vốn của cán bộ công nhân viên chiếm 55%, vốn của cổ đông ngoài doanh nghiệp chiếm 10%. Số lao động 396 ng−ời. 10. C«ng ty cæ phÇn kh¸ch s¹n H¶i V©n Nam lµ kÕt qu¶ cña cæ phÇn ho¸ mét bé phËn cña C«ng ty dÞch vô du lÞch ®−êng s¾t Sµi Gßn thuéc Liªn hiÖp đ−ờng sắt Việt Nam. Vốn điều lệ của Công ty: 19,269 tỷ đồng, vốn của nhà n−íc chiÕm 27%; vèn cña c¸n bé c«ng nh©n viªn chiÕm 60%, vèn cña cæ đông ngoài doanh nghiệp chiếm 13%. 11. C«ng ty cæ phÇn VËn t¶i s«ng biÓn Th¸i B×nh lµ cæ phÇn ho¸ toµn bé Công ty Vận tải sông biển Thái Bình. Vốn điều lệ: 5,789 tỷ đồng, vốn của nhà n−íc chiÕm 69%; vèn cña c¸n bé c«ng nh©n viªn chiÕm 15%, vèn cña cæ đông ngoài doanh nghiệp chiếm 16%. 217 lao động. 12. C«ng ty cæ phÇn X©y l¾p c«ng tr×nh giao th«ng. Vèn ®iÒu lÖ 6,25 tû, trong đó vốn nhà n−ớc chiếm 70%, vốn của cán bộ công nhân viên doanh nghiệp chiếm 7%, vốn cổ đông ngoài doanh nghiệp chiếm 23%. Số lao động là 64 ng−ời. 13. C«ng ty cæ phÇn x©y l¾p c«ng tr×nh lµ cæ phÇn ho¸ toµn bé C«ng ty Dịch vụ vận tải số 1. Vốn điều lệ: 5 tỷ đồng, vốn của nhà n−ớc chiếm 27%; vốn của cán bộ công nhân viên chiếm 50%, vốn của cổ đông ngoài doanh nghiệp chiếm 23%. Số lao động 148 ng−ời, 14. C«ng ty cæ phÇn x©y dùng giao th«ng sè I lµ cæ phÇn ho¸ mét bé phận của Công ty xây dựng và th−ơng mại. Vốn điều lệ: 2 tỷ đồng, cổ phần nhµ n−íc chiÕm 22%; vèn cña c¸n bé c«ng nh©n viªn chiÕm 60%, vèn cæ đông ngoài doanh nghiệp chiếm 18%. Số lao động 15 ng−ời. 15. C«ng ty cæ phÇn DÞch vô vËn t¶i lµ cæ phÇn ho¸ xÝ nghiÖp dÞch vô vận tải thuộc Công ty vận tải ôtô số 3. Vốn điều lệ: 2,2 tỷ đồng, vốn của nhà.

(213) n−íc chiÕm 60%; vèn cña c¸n bé c«ng nh©n viªn chiÕm 20%, vèn cña cæ đông ngoài doanh nghiệp chiếm 20%. Số lao động 35 ng−ời. 16. C«ng ty cæ phÇn vËn t¶i vµ giao nhËn ViÖt Nam lµ cæ phÇn ho¸ Trung t©m vËn t¶i vµ giao nhËn thuéc C«ng ty du lÞch vµ tiÕp thÞ Giao th«ng vËn t¶i. Vốn điều lệ: 1,5 tỷ đồng, cổ phần của nhà n−ớc chiếm 17%; vốn của cán bộ công nhân viên chiếm 39%, vốn của cổ đông ngoài doanh nghiệp chiếm 44%. Số lao động 23 ng−ời. 17. C«ng ty cæ phÇn X©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 505 lµ cæ phÇn ho¸ toµn bé C«ng ty c«ng tr×nh giao th«ng 505 thuéc Tæng c«ng ty x©y dùng c«ng trình giao thông số 5. Vốn điều lệ: 12,5 tỷ đồng, vốn của nhà n−ớc chiếm 65%; vốn của cán bộ công nhân viên chiếm 30%, vốn của cổ đông ngoài doanh nghiệp chiếm 5%. Số lao động 248 ng−ời. 18. C«ng ty cæ phÇn Container miÒn Trung thuéc Tæng c«ng ty Hµng h¶i Việt Nam. Vốn điều lệ: 5 tỷ đồng, vốn nhà n−ớc chiếm 30%; vốn của cán bộ công nhân viên chiếm 50%, vốn của cổ đông ngoài doanh nghiệp chiếm 20%. Số lao động 49 ng−ời. 19. C«ng ty cæ phÇn DÞch vô vËn t¶i vµ Th−¬ng m¹i thuéc Tæng c«ng ty Hàng hải Việt Nam. Vốn điều lệ: 4 tỷ đồng, vốn của nhà n−ớc chiếm 30%; vốn của cán bộ công nhân viên chiếm 22%, vốn của cổ đông ngoài doanh nghiệp chiếm 48%. Số lao động 46 ng−ời. 20. C«ng ty cæ phÇn DÞch vô vËn t¶i biÓn lµ cæ phÇn ho¸ xÝ nghiÖp vËn t¶i thuộc Công ty dịch vụ vận tải II. Vốn điều lệ: 3 tỷ đồng, vốn nhà n−ớc chiếm 50%; vốn của cán bộ công nhân viên chiếm 50%. Số lao động 65 ng−ời. 21. C«ng ty cæ phÇn t− vÊn x©y dùng c«ng tr×nh thuû bé lµ cæ phÇn ho¸ C«ng ty t− vÉn x©y dùng thuû 2 thuéc Côc ®−êng s«ng. Vèn ®iÒu lÖ: 2,1 tû đồng, vốn của nhà n−ớc chiếm 30%; vốn của cán bộ công nhân viên chiếm 70%. Số lao động 62 ng−ời. 22. C«ng ty cæ phÇn §¹i lý vËn t¶i: Vèn ®iÒu lÖ C«ng ty lµ 1,2 tû, trong đó vốn nhà n−ớc chiếm giữ là 50%, vốn của cán bộ công nhân viên của doanh.

(214) nghiệp là 30%, vốn cổ đông ngoài doanh nghiệp là 20%. Lao động sau cổ phÇn lµ 65 ng−êi. 23. C«ng ty cæ phÇn Bª t«ng 620 Ch©u Thíi lµ cæ phÇn ho¸ c¶ C«ng ty thuéc Tæng c«ng ty x©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 6. Vèn ®iÒu lÖ: 58,8 tû đồng, trong đó nhà n−ớc nắm giữ 50% vốn; vốn của cán bộ công nhân viên chiếm 40%, vốn của cổ đông ngoài doanh nghiệp chiếm 10%. Số lao động 839 ng−êi. 24. C«ng ty cæ phÇn X©y dùng giao th«ng 118. Vèn ®iÒu lÖ 6,5 tû, trong đó vốn nhà n−ớc chiếm giữ là 38%, vốn của cán bộ công nhân viên của doanh nghiệp là 37%, vốn cổ đông ngoài doanh nghiệp là 25%. Số lao động lµ 242 ng−êi. 25. C«ng ty cæ phÇn C¬ khÝ x©y dùng C«ng tr×nh giao th«ng 465. Vèn điều lệ 8 tỷ, trong đó vốn nhà n−ớc chiếm giữ là 28%, vốn của cán bộ công nhân viên của doanh nghiệp là 57%, vốn cổ đông ngoài doanh nghiệp là 15%. Số lao động là 320 ng−ời. 26. C«ng ty cæ phÇn DÞch vô vËn t¶i Sµi Gßn. Vèn ®iÒu lÖ 30 tû, trong đó vốn nhà n−ớc chiếm giữ là 57%, vốn của cán bộ công nhân viên của doanh nghiệp là 28%, vốn cổ đông ngoài doanh nghiệp là 15%. Số lao động cña doanh nghiÖp lµ 215 ng−êi. 27. C«ng ty cæ phÇn x©y dùng sè 4 Th¨ng Long. Vèn ®iÒu lÖ 6,81 tû, trong đó vốn nhà n−ớc chiếm giữ là 36%, vốn của cán bộ công nhân viên của doanh nghiệp là 61%, vốn cổ đông ngoài doanh nghiệp là 3%. Số lao động là 308 ng−ời. 28. Công ty cổ phần Dịch vụ Hàng Hải. Vốn điều lệ 5,3 tỷ, trong đó vốn nhµ n−íc chiÕm gi÷ lµ 20%, vèn cña c¸n bé c«ng nh©n viªn cña doanh nghiÖp lµ 20%, vốn cổ đông ngoài doanh nghiệp là 40%. Số lao động là 116 ng−ời. 29. C«ng ty cæ phÇn X©y dùng C«ng tr×nh giao th«ng 525. Vèn ®iÒu lÖ 8,873 tỷ, trong đó vốn nhà n−ớc chiếm giữ là 63%, vốn của cán bộ công nhân viên của doanh nghiệp là 32%, vốn cổ đông ngoài doanh nghiệp là 5%. Số lao động của doanh nghiệp là 301 ng−ời..

(215) 30. Công ty cổ phần Xây dựng công trình 1. Vốn điều lệ: 1,2 tỷ đồng, vốn cña nhµ n−íc chiÕm 21%; vèn cña c¸n bé c«ng nh©n viªn chiÕm 45%, vèn cæ đông ngoài doanh nghiệp chiếm 34%. Số lao động 35 ng−ời. 31. Công ty cổ phần Vận tải biển Hải Âu. Vốn điều lệ: 15 tỷ đồng, vốn cña nhµ n−íc chiÕm 30%; vèn cña c¸n bé c«ng nh©n viªn chiÕm 50%, vèn cæ đông ngoài doanh nghiệp chiếm 20%. Số lao động 37 ng−ời. 32. C«ng ty cæ phÇn C¬ khÝ söa ch÷a V¹n Xu©n. Vèn ®iÒu lÖ: 1,5 tû đồng, vốn của nhà n−ớc chiếm 35%; vốn của cán bộ công nhân viên chiếm 20%, vốn cổ đông ngoài doanh nghiệp chiếm 45%. Số lao động 21 ng−ời. 33. C«ng ty cæ phÇn S¶n xuÊt vËt liÖu vµ X©y dùng c«ng tr×nh 405. Vèn điều lệ: 2 tỷ đồng, vốn của nhà n−ớc chiếm 9%; vốn của cán bộ công nhân viên chiếm 80%, vốn cổ đông ngoài doanh nghiệp chiếm 11%. Số lao động lµ 98 ng−êi. 34. C«ng ty cæ phÇn Th−¬ng m¹i, DÞch vô tæng hîp c¶n H¶i Phßng. Vèn điều lệ: 7,5 tỷ đồng, vốn của nhà n−ớc chiếm 30%; vốn của cán bộ công nhân viên chiếm 55%, vốn cổ đông ngoài doanh nghiệp chiếm 15%. Số lao động là 27 ng−ời. 35. C«ng ty cæ phÇn XuÊt nhËp khÈu vµ Cung øng vËt t− hµng h¶i. Vèn điều lệ: 2,5 tỷ đồng, vốn của nhà n−ớc chiếm 30%; vốn của cán bộ công nhân viên chiếm 20%, vốn cổ đông ngoài doanh nghiệp chiếm 50%. Số lao động là 35 ng−ời. 36. C«ng ty cæ phÇn VËn t¶i vµ Th−¬ng m¹i ®−êng s¾t. Vèn ®iÒu lÖ: 5,5 tỷ đồng, vốn của nhà n−ớc chiếm 30%; vốn của cán bộ công nhân viên chiếm 60%, vốn cổ đông ngoài doanh nghiệp chiếm 10%. Số lao động là 76 ng−ời. 37. C«ng ty cæ phÇn §¹i lý vËn t¶i lµ cæ phÇn ho¸ chi nh¸nh §¹i lý dÞch vụ vận tải thuộc Công ty vận tải ô tô số 3. Vốn điều lệ: 1,2 tỷ đồng, vốn của nhµ n−íc chiÕm 50%; vèn cña c¸n bé c«ng nh©n viªn chiÕm 30%, vèn cæ đông ngoài doanh nghiệp chiếm 20%. Số lao động 65 ng−ời.

(216) 38. Công ty cổ phần Cơ khí và Vận tải Hà Nội. Vốn điều lệ: 4,3 tỷ đồng, trong đó vốn của nhà n−ớc chiếm 53%; vốn của cán bộ công nhân viên chiếm 47%, vốn của cổ đông ngoài doanh nghiệp chiếm 0%. Số lao động 140 ng−ời. 29. C«ng ty cæ phÇn C«ng tr×nh thuû I lµ cæ phÇn ho¸ mét bé phËn XÝ nghiÖp C«ng tr×nh thuû thuéc Tæng c«ng ty X©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 1. Vốn điều lệ: 1,2 tỷ đồng, trong đó vốn của nhà n−ớc chiếm 21%; vốn của cán bộ công nhân viên chiếm 45%, vốn của cổ đông ngoài doanh nghiệp chiếm 24%. Số lao động 72 ng−ời. 40. C«ng ty cæ phÇn DÞch vô vËn t¶i Trung −¬ng. Vèn ®iÒu lÖ 7,23 tû đồng, trong đó vốn của nhà n−ớc chiếm 30%; vốn của cán bộ công nhân viên chiếm 70%, vốn của cổ đông ngoài doanh nghiệp chiếm 0%. Số lao động của doanh nghiÖp 271 ng−êi. 41. C«ng ty cæ phÇn Tin häc vµ C«ng nghÖ Hµng h¶i. Vèn ®iÒu lÖ 1,5 tû đồng, trong đó vốn của nhà n−ớc chiếm 21%; vốn của cán bộ công nhân viên chiếm 60%, vốn của cổ đông ngoài doanh nghiệp chiếm 19%. Số lao động của doanh nghiÖp 36 ng−êi. 42. C«ng ty cæ phÇn X©y dùng sè 2 Th¨ng Long. Vèn ®iÒu lÖ 5,1 tû đồng, trong đó vốn của nhà n−ớc chiếm 21%; vốn của cán bộ công nhân viên chiếm 60%, vốn của cổ đông ngoài doanh nghiệp chiếm 19%. Số lao động của doanh nghiÖp 236 ng−êi. 43. C«ng ty cæ phÇn Th−¬ng m¹i dÞch vô vµ X©y dùng. Vèn ®iÒu lÖ 3,5 tû đồng, trong đó vốn của nhà n−ớc chiếm 30%; vốn của cán bộ công nhân viên chiếm 30%, vốn của cổ đông ngoài doanh nghiệp chiếm 40%. Số lao động của doanh nghiÖp 39 ng−êi. 44. C«ng ty cæ phÇn C¬ khÝ th−¬ng m¹i vµ VËn t¶i « t« sè 2. Vèn ®iÒu lÖ 1,7 tỷ đồng, trong đó vốn của nhà n−ớc chiếm 18%; vốn của cán bộ công nhân viên chiếm 30%, vốn của cổ đông ngoài doanh nghiệp chiếm 52%. Số lao động của doanh nghiệp 27 ng−ời. 45. C«ng ty cæ phÇn VËn t¶i vµ cung øng x¨ng dÇu. Vèn ®iÒu lÖ 4,0 tû đồng, trong đó vốn của nhà n−ớc chiếm 30%; vốn của cán bộ công nhân viên.

(217) chiếm 50%, vốn của cổ đông ngoài doanh nghiệp chiếm 20%. Số lao động của doanh nghiÖp 102 ng−êi. 46. Công ty cổ phần Hàng hải Sài Gòn. Vốn điều lệ 9,0 tỷ đồng, trong đó vèn cña nhµ n−íc chiÕm 20%; vèn cña c¸n bé c«ng nh©n viªn chiÕm 60%, vèn của cổ đông ngoài doanh nghiệp chiếm 20%. Số lao động của doanh nghiệp là 73 ng−êi. 47. Công ty cổ phần Container phía Bắc. Vốn điều lệ 27,0 tỷ đồng, trong đó vốn của nhà n−ớc chiếm 30%; vốn của cán bộ công nhân viên chiếm 40%, vốn của cổ đông ngoài doanh nghiệp chiếm 30%. Số lao động của doanh nghiÖp 256 ng−êi. 48. Công ty cổ phần Cao su chất dẻo Đại Mỗ. Vốn điều lệ 4,7 tỷ đồng, trong đó vốn của nhà n−ớc chiếm 53%; vốn của cán bộ công nhân viên chiếm 30%, vốn của cổ đông ngoài doanh nghiệp chiếm 17%. Số lao động của doanh nghiÖp 76 ng−êi. 49. Công ty cổ phần Vật liệu xây dựng 720. Vốn điều lệ 13,0 tỷ đồng, trong đó vốn của nhà n−ớc chiếm 60%; vốn của cán bộ công nhân viên chiếm 40%, vốn của cổ đông ngoài doanh nghiệp chiếm 0%. Số lao động của doanh nghiÖp 143 ng−êi. 50. C«ng ty cæ phÇn C¬ khÝ x©y dùng giao th«ng. Vèn ®iÒu lÖ 14,0 tû đồng, trong đó vốn của nhà n−ớc chiếm 65%; vốn của cán bộ công nhân viên chiếm 27%, vốn của cổ đông ngoài doanh nghiệp chiếm 8%. Số lao động của doanh nghiÖp 271 ng−êi. 51. C«ng ty C«ng tr×nh giao th«ng B19, thuéc Tæng c«ng ty X©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 4. 52. C«ng ty C«ng tr×nh giao th«ng 246, thuéc Tæng c«ng ty X©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 4. 53. C«ng ty vËn t¶i « « sè 8, thuéc Côc ®−êng bé ViÖt Nam. 54. C«ng ty X©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 842, thuéc Tæng c«ng ty X©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 8..

(218) 55. C«ng ty C«ng tr×nh 1, thuéc Tæng c«ng ty x©y dùng ®−êng thuû. 56. Chi nh¸nh C«ng ty vËn t¶i vµ thuª tµu §µ N½ng. 57. XÝ nghiÖp §¹i lý APL, thuéc c«ng ty VËn t¶i vµ thuª tµu. 58. Chi nh¸nh Nha Trang - Thµnh phè Hå ChÝ minh, thuéc C«ng ty C«ng nghÖ Hµng h¶i. 59. Xí nghiệp vận tải ô tô, thuộc Công ty vận tải đ−ờng thuỷ nội địa. 60. C«ng ty X©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 872, thuéc Tæng c«ng ty X©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 8. 61. C«ng ty X©y dùng sè 8 Th¨ng Long, thuéc Tæng c«ng ty X©y dùng Th¨ng Long. 62. C«ng ty C¬ giíi vµ x©y dùng Th¨ng Long, thuéc Tæng c«ng ty X©y dùng Th¨ng Long. 63. Chi nhánh Bút Sơn, thuộc Công ty vận tải đ−ờng thuỷ nội địa. 64. Trung dịch vụ tổng hợp, thuộc Công ty vận tải đ−ờng thuỷ nội địa. 65. C«ng ty Cung øng vµ dÞch vô Hµng h¶i 1, thuéc Tæng c«ng ty Hµng h¶i ViÖt Nam. 66. C«ng ty C¬ khÝ 75, thuéc Tæng c«ng ty ®−êng s«ng MiÒn B¾c. 67. C«ng ty C¬ khÝ c«ng tr×nh 2, thuéc Tæng c«ng ty ®−êng s«ng miÒn Nam. 68. C«ng ty vËt t− thiÕt bÞ vµ X©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng. 69. C«ng ty DÞch vô kü thuËt c¶ng H¶i Phßng. 70. C«ng ty DÞch vô ®−êng thuû miÒn Nam, thuéc Tæng c«ng ty ®−êng s«ng miÒn Nam. 71. Công ty đóng mới và sửa chữa ph−ơng tiện thuỷ Cần Thơ, thuộc Tổng c«ng ty §−êng s«ng miÒn Nam. 71. C«ng ty X©y dùng c«ng tr×nh Giao th«ng 610, thuéc T«ng c«ng ty X©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 6. 72. C«ng ty X©y dùng c«ng tr×nh Giao th«ng 674, thuéc T«ng c«ng ty X©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 6. 73. C«ng ty VËt − thiÕt bÞ vµ X©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 624, thuéc T«ng c«ng ty X©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 6..

(219) 74. C«ng ty VËn t¶i « t« sè 10, thuéc Côc §−êng bé ViÖt Nam. 75. Xí nghiệp đá Đồng Mỏ, thuộc Tổng công ty Đ−ờng sắt Việt Nam. 76. C«ng ty c«ng tr×nh ®−êng s¾t 3, thuéc Tæng c«ng ty §−êng s¾t ViÖt Nam. 77. C«ng ty X©y dùng c«ng tr×nh ®−êng s¾t, thuéc Tæng c«ng ty ®−êng s¾t ViÖt Nam. 78. C«ng ty Ph¸t triÓn Hµng h¶i, thuéc Tæng c«ng ty Hµng H¶i ViÖt Nam. 79. C«ng ty t− vÊn X©y dùng c«ng tr×nh Hµng h¶i, thuéc Tæng c«ng ty Hµng h¶i ViÖt Nam. 80. Tæng c«ng ty ®−êng s¾t ViÖt Nam chuyÓn 11 DNNN vµ bé phËn DNNN thµnh viªn. 81. Tæng c«ng ty C«ng nghiÖp tµu thuû ViÖt Nam cã 6 DNNN vµ bé phËn DNNN thµnh viªn. 82. Tæng c«ng ty Hµng kh«ng ViÖt Nam cã 6 DNNN vµ bé phËn DNNN thµnh viªn. 83. Tổng công ty Xây dựng công trình giao thông 1 có 7 đơn vị thành viên. 84. Tổng công ty Xây dựng công trình giao thông 4 có 3 đơn vị thành viên. 85. Tổng công ty Xây dựng công trình giao thông 5 có 6 đơn vị thành viên. 86. Tổng công ty Xây dựng công trình giao thông 6 có 3 đơn vị thành viên. 87. Tổng công ty Xây dựng công trình giao thông 8 có 5 đơn vị thành viên. 88. Tổng công ty xây dựng Thăng Long có 3 đơn vị thành viên. 89. Tổng công ty t− vấn thiết kế giao thông vận tải có 4 đơn vị thành viên. 90. Tổng công ty Công nghiệp ô tô Việt Nam có 5 đơn vị thành viên. 91. Tổng công ty đ−ờng sông miền Bắc có 3 đơn vị thành viên. 92. Tổng công ty xây dựng đ−ờng thuỷ có 5 đơn vị thành viên. 93. Tổng công ty th−ơng mại và xây dựng có 4 đơn vị thành viên. 94. Các đơn vị thuộc Cục đ−ờng bộ Việt Nam có 3 đơn vị trực thuộc. 95. Các doanh nghiệp đoàn thể có 1 đơn vị thành viên (Công ty xây dựng và dÞch vô giao th«ng vËn t¶i, thuéc C«ng ®oµn giao th«ng vËn t¶i ViÖt Nam). 96. Các đơn vị trực thuộc bộ có 2 đơn vị thành viên..

(220) - Năm 2005, đS cổ phần hoá đ−ợc 100 doanh nghiệp, trong đó: 14 doanh nghiÖp thuéc c¸c Tæng C«ng ty 91 vµ 86 doanh nghiÖp trùc thuéc Bé, c¸c Côc chuyên ngành và trực thuộc các Tổng công ty 90 (67 công ty nhà n−ớc độc lập vµ 19 bé phËn doanh nghiÖp). - N¨m 2006, trong 9 th¸ng ®Çu n¨m Bé Giao th«ng vËn t¶i ®S cæ phÇn ho¸ 15 doanh nghiÖp, gåm: + C«ng ty VËn t¶i vµ thuª tµu (Vietfracht). + XÝ nghiÖp x©y dùng c«ng tr×nh - Tæng C«ng ty X©y dùng ®−êng thuû. + XÝ nghiÖp x©y dùng c«ng tr×nh 2 thuéc Tæng C«ng ty X©y dùng ®−êng thuû. + C«ng ty thi c«ng c¬ giíi thuéc Tæng C«ng ty X©y dùng ®−êng thuû. + C«ng ty ®Çu t− x©y dùng vµ th−¬ng m¹i thuéc Tæng C«ng ty X©y dùng ®−êng thuû. + C«ng ty s¶n xuÊt vµ kinh doanh xe m¸y thuéc Tæng c«ng ty C«ng nghiÖp « t« ViÖt Nam. + C«ng ty th−¬ng m¹i vµ s¶n xuÊt vËt t− thiÕt bÞ Giao th«ng vËn t¶i thuéc Tæng c«ng ty C«ng nghiÖp « t« ViÖt Nam. + C«ng ty s¶n xuÊt vËt liÖu vµ x©y dùng c«ng tr×nh 1 thuéc Tæng C«ng ty X©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 1. + C«ng ty x©y dùng c«ng tr×nh thuû thuéc Tæng C«ng ty X©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 1. + C«ng ty CÇu ®−êng 10 thuéc Tæng C«ng ty X©y dùng giao th«ng 1. + C«ng ty s¶n xuÊt kinh doanh VËt liÖu x©y dùng sè 2 thuéc Tæng C«ng ty X©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 1. + C«ng ty cÇu 14 thuéc Tæng C«ng ty X©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 1. + C«ng ty Th−¬ng m¹i ®Çu t− vµ X©y dùng 424 thuéc Tæng C«ng ty X©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 4. + C«ng ty C«ng tr×nh giao th«ng 675 thuéc Tæng C«ng ty X©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 6. + Chi nh¸nh C«ng ty XuÊt nhËp khÈu vµ H¹ tÇng ®Çu t− Giao th«ng vËn t¶i t¹i §µ N½ng..

(221)

Những vấn đề lý luận và thực tiễn sau cổ phần hóa các doanh nghiệp Nhà nước trong ngành giao thông vần tải ở Việt Nam

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về