chơi chữ trường thcs cảnh dương

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (120.99 KB, 12 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

PHÂN MÔN TIẾNG VIỆT

LỚP 7

Tiết 59. CHƠI CHỮ

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

Quan sát những ví dụ sau, chú ý những từ màu đỏ

và hãy gọi tên việc sử dụng những từ ngữ đó.

và hãy gọi tên việc sử dụng những từ ngữ đó.
VÍ DỤ 1:

VÍ DỤ 1: Con ngựa Con ngựa đáđá con ngựa con ngựa đáđá..

VÍ DỤ 2: Đố là con gì?

Khi đi

Khi đi cưa ngọncưa ngọn, khi về cũng , khi về cũng cưa ngọncưa ngọn..

VÍ DỤ 3:

VÍ DỤ 3: Chuột chù chê khỉ rằng Chuột chù chê khỉ rằng hôihôi

Khỉ mới trả lời cả họ mày Khỉ mới trả lời cả họ mày thơmthơm..

VÍ DỤ 4:

VÍ DỤ 4: Nỗi niềm chi rứa Huế ơi,Nỗi niềm chi rứa Huế ơi,

Mà mưa xối xả trắng trời Thừa Thiên

Mà mưa xối xả trắng trời Thừa Thiên..

Sử dụng Sử dụng từ đồng âmtừ đồng âm..

Sử dụng Sử dụng nói lái.nói lái.

Sử dụng Sử dụng từ trái nghĩatừ trái nghĩa..

Sử dụng Sử dụng điệp âmđiệp âm..

Việc sử dụng những từ ngữ như trên

làm cho câu văn hấp dẫn và thú vị.

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

Tiết 59. CHƠI CHỮ

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

Bà già đi chợ Cầu Đông,Bà già đi chợ Cầu Đơng,

Bói xem một quẻ lấy chồng lợi chăng ?

Thầy bói xem quẻ nói rằng :Thầy bói xem quẻ nói rằng :
Lợi thì có lợi nhưng răng khơng cịn.

Lợi thì có lợi nhưng răng khơng cịn.

I. THẾ NÀO LÀ CHƠI CHỮ ?

Bà già đi chợ Cầu Đơng,

Bói xem một quẻ lấy chồng

Bói xem một quẻ lấy chồng lợilợi(1)(1) chăng ?chăng ?
Thầy bói xem quẻ nói rằng :

Thầy bói xem quẻ nói rằng :
Lợi

Lợi(2)(2) thì có lợi thì có lợi(3)(3) nhưng răng khơng cịn. nhưng răng khơng cịn.

?

Em có nhận xét gì Em có nhận xét gì 
về nghĩa của các từ 
về nghĩa của các từ 
lợi

lợi trong bài ca dao trong bài ca dao 
này ?

này ?

- lợi

- lợi (1) (1) ::

phần thịt bao chân răng (nướu)phần thịt bao chân răng (nướu)
thuận lợi, lợi lộc

thuận lợi, lợi lộc

- lợi

- lợi (2), (3) (2), (3) ::

?

Việc sử dụng từ lợiViệc sử dụng từ lợi

ở câu cuối của bài ca 
ở câu cuối của bài ca 
dao là dựa vào hiện 
dao là dựa vào hiện

tượng gì của từ ngữ ?
tượng gì của từ ngữ ?

Việc dùng từ Việc dùng từ lợi lợi (2), (3) (2), (3) là dựa vào là dựa vào

hiện tượng

hiện tượng đồng âm đồng âm của từ ngữ. của từ ngữ.

?

Việc sử dụng Việc sử dụng

từ

từ lợilợi(2),(3)(2),(3) như trên như trên 
có tác dụng gì ?

có tác dụng gì ?

Việc dùng từ Việc dùng từ lợi lợi (2), (3) (2), (3) là nghệ thuật là nghệ thuật

“đánh tráo ngữ nghĩa”, gây cảm giác

bất ngờ thú vị.

NGHỆ THUẬT NGHỆ THUẬT CHƠI CHỮCHƠI CHỮ

?

Qua tìm hiểu ví dụ Qua tìm hiểu ví dụ 
trên, em hãy cho biết 
trên, em hãy cho biết 
thế nào là chơi chữ và 
thế nào là chơi chữ và

nêu tác dụng của chơi 
nêu tác dụng của chơi

chữ?
chữ?

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

II. CÁC LỐI CHƠI CHỮ

?

Em hãy chỉ rõ lối chơi chữ trong các câu dưới

đây:

Sánh với Na-va “ranh tướng” Pháp
Sánh với Na-va “ranh tướng” Pháp

Tiếng tăm nồng nặc ở Đông Dương.
Tiếng tăm nồng nặc ở Đông Dương.

1

Mênh mông muôn mẫu một màu mưa

Mỏi mắt miên man mãi mịt mờ.
Mỏi mắt miên man mãi mịt mờ.

2

Con cá đối bỏ trong cối đá,

Con mèo cái nằm trên mái kèo,

Trách cha mẹ em nghèo, anh nỡ phụ duyên

em.

3

Ngọt thơm sau lớp vỏ gai,Ngọt thơm sau lớp vỏ gai,

Quả ngon lớn mãi cho ai đẹp lòng.
Quả ngon lớn mãi cho ai đẹp lòng.

Mời cô mời bác ăn cùng,Mời cô mời bác ăn cùng,

Sầu riêng mà hóa vui chung trăm nhà.
Sầu riêng mà hóa vui chung trăm nhà.

4

(danh tướng / ranh

tướng)

Trại âm (gần âm)

Điệp phụ âm đầu

Nói lái

Từ trái nghĩa

Sánh với Na-va

Sánh với Na-va “ranh tướng” “ranh tướng” PhápPháp
Tiếng tăm nồng nặc ở Đông Dương.
Tiếng tăm nồng nặc ở Đông Dương.

1

M

Mênh mênh mông mông muôn muôn mẫu mẫu một một màu màu mưaưa
M

Mỏi mỏi mắt mắt miên miên man man mãi mãi mịt mịt mờ.ờ.

2

Con

Con cá đối cá đối bỏ trong bỏ trong cối đácối đá,,

Con

Con mèo cái mèo cái nằm trên mái kèonằm trên mái kèo,,

Trách cha mẹ em nghèo, anh nỡ phụ duyên

em.

3

Ngọt thơm sau lớp vỏ gai,Ngọt thơm sau lớp vỏ gai,

Quả ngon lớn mãi cho ai đẹp lòng.
Quả ngon lớn mãi cho ai đẹp lòng.

Mời cô mời bác ăn cùng,Mời cô mời bác ăn cùng,
Sầu riêng

Sầu riêng mà hóa vui chung mà hóa vui chung trăm nhà.trăm nhà.

4

Ghi nhớ: SGK/165

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

III. LUYỆN TẬP

Bài tập 1.

Bài tập 1. Đọc bài thơ dưới đây và cho biết tác giả Đọc bài thơ dưới đây và cho biết tác giả

đã dùng những từ ngữ nào để chơi chữ ?đã dùng những từ ngữ nào để chơi chữ ?

Chẳng phải liu điu vẫn giống 
Chẳng phải liu điu vẫn giống 
nhà,

nhà,

Rắn đầu biếng học chẳng ai

Rắn đầu biếng học chẳng ai 
tha.

tha.

Thẹn đèn hổ lửa đau lòng mẹ,
Thẹn đèn hổ lửa đau lòng mẹ,
Nay thét mai gầm rát cổ cha.
Nay thét mai gầm rát cổ cha.
Ráo mép chỉ quen tuồng nói 
Ráo mép chỉ quen tuồng nói 
dối,

dối,

Lằn lưng cam chịu dấu roi tra.
Lằn lưng cam chịu dấu roi tra.
Từ nay Trâu Lỗ chăm nghề 
Từ nay Trâu Lỗ chăm nghề 
học,

học,

Kẻo hổ mang danh tiếng thế 
Kẻo hổ mang danh tiếng thế 
gia.

gia.

Chẳng phải

Chẳng phải liu điu liu điu vẫn giống vẫn giống 
nhà,

nhà,
Rắn

Rắn đầu biếng học chẳng ai đầu biếng học chẳng ai 
tha.

tha.

Thẹn đèn

Thẹn đèn hổ lửa hổ lửa đau lòng mẹ,đau lòng mẹ,
Nay thét

Nay thét mai gầm mai gầm rát cổ cha.rát cổ cha.
Ráo

Ráo mép chỉ quen tuồng nói mép chỉ quen tuồng nói 
dối,

dối,
Lằn

Lằn lưng cam chịu dấu roi tra. lưng cam chịu dấu roi tra.
Từ nay

Từ nay Trâu Lỗ Trâu Lỗ chăm nghề chăm nghề

học,

học,
Kẻo

Kẻo hổ mang hổ mang danh tiếng thế danh tiếng thế 
gia.

gia.

Chơi chữ theo lối 
Chơi chữ theo lối 
dùng các từ có 
dùng các từ có 
nghĩa gần gũi nhau: 
nghĩa gần gũi nhau: 
các từ chỉ loài rắn, 
các từ chỉ lồi rắn, 
đó là:

đó là: liu điu, rắn, hổ liu điu, rắn, hổ 
lửa, mai gầm, ráo,

lửa, mai gầm, ráo,

lằn, trâu lỗ, hổ

mang

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

III. LUYỆN TẬP

Bài tập 2.

Bài tập 2. Mỗi câu sau đây có những tiếng nào chỉ sự vật Mỗi câu sau đây có những tiếng nào chỉ sự vật 
gần gũi nhau ? Cách nói này có phải là chơi chữ khơng ?

gần gũi nhau ? Cách nói này có phải là chơi chữ khơng ?

Bà đồ Nứa, đi võng đòn tre, 
Bà đồ Nứa, đi võng địn tre, 
đến khóm trúc, thở dài hi hóp.
đến khóm trúc, thở dài hi hóp.
Trời mưa đất thịt trơn như 
Trời mưa đất thịt trơn như 
mỡ,

mỡ,

dò đến hàng nem chả muốn 
dò đến hàng nem chả muốn 
ăn.

ăn.

Những từ gần gũi 
Những từ gần gũi

với thịt:

với thịt: mỡ, giò, mỡ, giò, 
nem, chả.

nem, chả.

Trời mưa đất

Trời mưa đất thịt thịt trơn như trơn như 
mỡ

mỡ, , 
dò

dò đến hàng đến hàng nemnem chảchả muốn muốn 
ăn.

ăn.

Bà đồ

Bà đồ NứaNứa, đi võng đòn , đi võng địn tretre, , 
đến khóm

đến khóm trúctrúc, thở dài hi , thở dài hi hóphóp..

Những từ gần gũi 
Những từ gần gũi 
với nứa:

với nứa: tre, trúc, tre, trúc, 
hóp.

hóp.

Những cách chơi chữ này theo lối dùng

Những cách chơi chữ này theo lối dùng các từ gần các từ gần 
nghĩa.

nghĩa.

Những cách chơi chữ này theo lối dùng

Những cách chơi chữ này theo lối dùng các từ gần các từ gần 
nghĩa.

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

MỘT SỐ CÁCH CHƠI CHỮ

1. 1. Trong dân gian, những lúc hội hè, đình đám, hay cùng nhau gặt lúa Trong dân gian, những lúc hội hè, đình đám, hay cùng nhau gặt lúa 
trên đồng, trai gái thường thách thức nhau về tài đối đáp, ăn nói lanh lẹ qua

trên đồng, trai gái thường thách thức nhau về tài đối đáp, ăn nói lanh lẹ qua

câu hò, câu đối. Sau đây là một cặp trai gái đối nhau:

• Nữ ra đối:Nữ ra đối:

Một trăm thứ dầu, dầu chi không ai thắp ?

Một trăm thứ bắp, bắp chi không ai rang ?

Một trăm thứ than, than chi không ai quạt ?

Một trăm thứ bạc, bạc chi bán không ai mua ?

Trai nam nhi đối đặng, gái bốn mùa xin theo.

• Nam đáp lễ:Nam đáp lễ:

Một trăm thứ dầu, dầu xoa không ai thắp ;

Một trăm thứ bắp, bắp chuối chẳng ai rang ;

Một trăm thứ than, than thân không ai quạt ;

Một trăm thứ bạc, bạc tình chẳng ai mua;

Trai nam nhi đà đối đặng, gái bốn mùa tính răng ?

Sử dụng từ đồng

âm để chơi chữ

- dầu (thắp)

- dầu (thắp)// dầu (xoa) dầu (xoa)
- bắp (ngô)

- bắp (ngô)// bắp (chuối) bắp (chuối)
- than (củi)

- than (củi) // than (thân) than (thân)
- bạc (tiền)

</div>
(9)<div class='page_container' data-page=9>

MỘT SỐ CÁCH CHƠI CHỮ

2. Chơi chữ trong hình thức câu đố: 2. Chơi chữ trong hình thức câu đố:

Đố là chữ gì?
Đố là chữ gì?

Hai người đứng bắt tay nhau,

Chạm trán, chạm đầu, mà chẳng chạm chân.

Đố là các chữ gì?
Đố là các chữ gì?

Đầu bị mà gắn đi heo Đầu bị mà gắn đi heo

Ai mà thấy nó lăn queo tức thì.

Đầu trâu mà gắn đuôi nai, Đầu trâu mà gắn đuôi nai, 
Trơ như đá không ai sợ nào.

Trơ như đá không ai sợ nào.

Chữ

A

Chữ

</div>
(10)<div class='page_container' data-page=10>

MỘT SỐ CÁCH CHƠI CHỮ

3. Chơi chữ trong truyện cười: 3. Chơi chữ trong truyện cười:

*

* Câu chuyện 1. Câu chuyện 1.

Ông bạn già xóm trên, hẹn ơng bạn già xóm dưới, Ơng bạn già xóm trên, hẹn ơng bạn già xóm dưới, 
ngày mai qua nhậu. Nhưng chờ mãi không thấy, sáng 
ngày mai qua nhậu. Nhưng chờ mãi không thấy, sáng 
ngày kia thấy ông bạn già lù lù đi vào, miệng bô bô:

ngày kia thấy ông bạn già lù lù đi vào, miệng bô bô:

- Hơm - Hơm quaqua quaqua nói nói quaqua quaqua mà mà quaqua không không quaqua. . 
Hôm nay

Hơm nay quaqua khơng nói khơng nói quaqua quaqua nhưng nhưng quaqua quaqua..

+ quaqua: là : là tôi tôi 
+

+ quaqua: là : là đếnđến
+

+ quaqua: là: là trước trước
Ý câu này là:

Ý câu này là:

"Hơm trước tơi nói tơi đến mà tôi không đến. "Hôm trước tơi nói tơi đến mà tôi không đến. 
Hôm nay tơi khơng nói tơi đến mà tơi đến."

</div>
(11)<div class='page_container' data-page=11>

MỘT SỐ CÁCH CHƠI CHỮ

3. Chơi chữ trong truyện cười:

3. Chơi chữ trong truyện cười:

*

Câu chuyện 2

.

Một người bạn vào nhà, con chó xổng ra

nhe răng gầm gừ, bà chủ la lớn:

- Đi vô đi ! Không răng mô.

“

“Răng” vừa là Răng” vừa là cái răngcái răng, cũng nghĩa là , cũng nghĩa là can chican chi. .

</div>
(12)<div class='page_container' data-page=12>

CỦNG CỐ KIẾN THỨC BÀI HỌC

CHƠI CHỮ

CHƠI CHỮCHƠI CHỮ

CHƠI CHỮ

Chơi chữ là lợi dụng đặc sắc Chơi chữ là lợi dụng đặc sắc 
về âm, về nghĩa của từ ngữ để

về âm, về nghĩa của từ ngữ để

tạo sắc thái dí dỏm, hài hước,…

làm câu văn hấp dẫn và thú vị.

Khái niệm

Khái niệmKhái niệm

Khái niệm

Các lối chơi chữ

Các lối chơi chữCác lối chơi chữ

Các lối chơi chữ

Dùng từ 
Dùng từ 
đồng âm
đồng âm
Dùng từ 
Dùng từ 
đồng âm

đồng âm nói trại âm nói trại âm Dùng lối Dùng lối

(gần âm)

Dùng lối

nói trại âm

(gần âm)
(gần âm)
Dùng cách

Dùng cách 
điệp âm
điệp âm
Dùng cách 
Dùng cách 
điệp âm

điệp âm Dùng lối Dùng lối nói láinói lái

Dùng lối 
Dùng lối 
nói lái
nói lái
Dùng từ 
Dùng từ 
ngữ trái 
ngữ trái 
nghĩa, 
nghĩa, 
đồng nghĩa
đồng nghĩa
Dùng từ 
Dùng từ 
ngữ trái 
ngữ trái 
nghĩa, 
nghĩa, 
đồng nghĩa
đồng nghĩa
Sử dụng

Sử dụngSử dụng

Sử dụng

Chơi chữ được sử dụng trong Chơi chữ được sử dụng trong 
cuộc sống thường ngày, trong

cuộc sống thường ngày, trong

văn thơ, đặc biệt trong văn thơ

trào phúng, trong câu đối, câu đố,

…

</div>

chơi chữ trường thcs cảnh dương

<b>PHÂN MÔN TIẾNG VIỆT</b>

<b>PHÂN MÔN TIẾNG VIỆT</b>

<b>LỚP 7</b>

<b>LỚP 7</b>

<b>Tiết 59. CHƠI CHỮ</b>

<b>Tiết 59. CHƠI CHỮ</b>

<b>I. THẾ NÀO LÀ CHƠI CHỮ ?</b>

<b>I. THẾ NÀO LÀ CHƠI CHỮ ?</b>

<b>?</b>

<b>?</b>

<b>?</b>

<b>?</b>

<b>?</b>

<b>?</b>

<b>?</b>

<b>?</b>

<b>II. CÁC LỐI CHƠI CHỮ </b>

<b>II. CÁC LỐI CHƠI CHỮ </b>

<b>? </b>

<b>? </b>

<b>Em hãy chỉ rõ lối chơi chữ trong các câu dưới </b>

<b>Em hãy chỉ rõ lối chơi chữ trong các câu dưới </b>

<b>đây:</b>

<b>đây:</b>

<b>1</b>

<b>1</b>

<b>2</b>

<b>2</b>

<b>3</b>

<b>3</b>

<b>4</b>

<b>4</b>

<b>1</b>

<b>1</b>

<b>2</b>

<b>2</b>

<b>3</b>

<b>3</b>

<b>4</b>

<b>4</b>

<b>III. LUYỆN TẬP</b>

<b>III. LUYỆN TẬP</b>

<b>III. LUYỆN TẬP</b>

<b>III. LUYỆN TẬP</b>

<b>MỘT SỐ CÁCH CHƠI CHỮ</b>

<b>MỘT SỐ CÁCH CHƠI CHỮ</b>

<b>MỘT SỐ CÁCH CHƠI CHỮ</b>

<b>MỘT SỐ CÁCH CHƠI CHỮ</b>

<b>Chữ </b>

<b>Chữ </b>

<b>A</b>

<b>A</b>

<b>Chữ </b>

<b>MỘT SỐ CÁCH CHƠI CHỮ</b>

<b>MỘT SỐ CÁCH CHƠI CHỮ</b>

<b>MỘT SỐ CÁCH CHƠI CHỮ</b>

<b>MỘT SỐ CÁCH CHƠI CHỮ</b>

<b>3. Chơi chữ trong truyện cười: </b>

<b>3. Chơi chữ trong truyện cười:</b>

<i><b>* </b></i>

<i><b>* </b></i>

<i><b>Câu chuyện 2</b></i>

<i><b>Câu chuyện 2</b></i>

<i><b>. </b></i>

<i><b>. </b></i>

<i><b> </b></i>

<i><b> </b></i>

<i><b>Một người bạn vào nhà, con chó xổng ra </b></i>

<i><b>Một người bạn vào nhà, con chó xổng ra </b></i>

<i><b>nhe răng gầm gừ, bà chủ la lớn: </b></i>

<i><b>nhe răng gầm gừ, bà chủ la lớn: </b></i>

<i><b> </b></i>

<i><b> </b></i>

<i><b>- Đi vô đi ! Không răng mô. </b></i>

<i><b>- Đi vô đi ! Không răng mô. </b></i>

<b>CỦNG CỐ KIẾN THỨC BÀI HỌC </b>

<b>CỦNG CỐ KIẾN THỨC BÀI HỌC </b>

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về