Giáo án môn Ngữ văn lớp 10 (cơ bản) - Trường THPT Thị Xã Trà Vinh

<span class='text_page_counter'>(1)</span>THPT Thị Xã Trà Vinh Tiết............tuần: Ngày soạn:. Ngữ văn nâng cao 10. Th¸i s­ TrÇn Thñ §é (TrÝch §¹i ViÖt Sö kÝ toµn th­). Ng« SÜ Liªn. A. môc tiªu bµi häc Gióp HS: 1. HiÓu ®­îc nh©n c¸ch chÝnh trùc, chÝ c«ng v« t­, biÕt l¾ng nghe vµ khuyÕn khÝch cÊp dưới giữ vững phép nước của Trần Thủ Độ. 2. C¸ch viÕt sö biªn niªn lµ sù kÕt hîp gi÷a biªn niªn vµ tù sù. B. Phương tiện thực hiện - SGK, SGV - ThiÕt kÕ bµi häc C. c¸ch thøc tiÕn hµnh GV có thể tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp giữa đọc với gợi tìm; kết hợp với các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi. D. tiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò 2. Giíi thiÖu bµi míi Người viết sử ít nhất phải có hai phẩm chất: + Mét lµ, tµi n¨ng vµ häc vÊn réng. + Hai lµ, cã dòng khÝ vµ trung thùc. Dũng khí thể hiện ở sự khen, chê rõ ràng, không khuất phục trước cường quyền, không bÎ cong ngßi bót, kh«ng a dua xu phô. Dòng khÝ vµ trung thùc céng víi tµi n¨ng lùa chän sự kiện, không miêu tả dài dòng là yêu cầu cần thiết đối với một sử gia lớn. Để thấy được, chóng ta t×m hiÓu ®o¹n trÝch: “Th¸i s­ TrÇn Thñ §é” trong “§¹i ViÖt sö kÝ toµn th­” cña Ng« SÜ Liªn. Hoạt động của GV và HS I. T×m hiÓu chung 1. Tiểu dẫn (HS đọc SGK) - PhÇn tiÓu dÉn SGK tr×nh bµy néi dung g×? Giíi thiÖu cã tÝnh kh¸i qu¸t: T¸c gi¶ sö gia: Ng« SÜ Liªn, t¸c phÈm “§¹i ViÖt sö kÝ toµn th­” vµ vµi nÐt vÒ TrÇn Thñ §é: + Gåm hai phÇn Ngo¹i kØ vµ B¶n kØ. PhÇn Ngo¹i kØ viÕt vÒ lịch sử nước ta từ thời Hồng Bàng đến thế kỉ thứ X. Phần B¶n kØ viÕt tiÕp tõ §inh Tiªn Hoàng đến thời hậu Lê. + T¸c phÈm lµ c«ng tr×nh cña mét nhãm t¸c gi¶ do Ng« SÜ. Yêu cầu cần đạt I. T×m hiÓu chung 1. TiÓu dÉn (SGK) - Ngô Sĩ Liên: Người Chúc Lí, Chương Mĩ, Hµ T©y, ch­a râ n¨m sinh, n¨m mÊt, ®Ëu tiÕn sÜ n¨m 1442, gi÷ vai trß quan träng trong viÖc h×nh thµnh bé “§¹i ViÖt sö kÝ toàn thư” cả về phương pháp biên soạn lẫn néi dung t¸c phÈm. - §¹i ViÖt sö kÝ toµn th­ + Gåm hai phÇn Ngo¹i kØ vµ B¶n kØ. Phần Ngoại kỉ viết về lịch sử nước ta từ thời Hồng Bàng đến thế kỉ thứ X. + “Th¸i s­ TrÇn Thñ §é” trÝch tõ quyÓn 5, phÇn B¶n kØ cña “§¹i ViÖt sö kÝ toµn th­”. - Trần Thủ Độ: Người có công dựng lên nhà Trần, giúp Trần Thái Tông ổn định chính trị, kinh tế đất nước. 1. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> THPT Thị Xã Trà Vinh Tiết............tuần: Ngày soạn: Liên đứng đầu và hoàn thành n¨m 1498, dùa vµo §¹i ViÖt sö kÝ cña Lª V¨n H­u vµ Sö kÝ tôc biªn cña Phan Phu Tiªn. §¹i ViÖt sö kÝ toµn th­ gåm 15 quyển, sau đó nhóm Phạm Công Trø viÕt 5 quyÓn n÷a lµ 20 quyÓn.. Ngữ văn nâng cao 10. - Lùa chän bèn sù kiÖn vµ c¸ch øng xö trong cuộc đời Trần Thủ Độ, tác giả Đại Việt sử kí toàn thư đã khắc hoạ một nhân cách không để tình riêng lấn át, luôn giữ kỉ cương phép nước và khuyến khích cấp dưới lµm nh­ m×nh cña TrÇn Thñ §é. - Linh Tõ Quèc MÉu víi C«ng Chóa lµ mét. Nguyªn do cô thÓ: Bµ lµ hoµng hËu cña vua Lí Huệ Tông, là mẹ đẻ của Lí Chiêu - Trần Thủ Độ: Người có công Hoàng. Khi nhà Lí mất, bà bị giáng làm dùng lªn nhµ TrÇn, gióp TrÇn c«ng chóa vµ lÊy TrÇn Thñ §é. Thái Tông ổn định chính trị, Th¸i s­ TrÇn Thñ §é kinh tế đất nước. - Lùa chän bèn sù kiÖn vµ c¸ch II. §äc - hiÓu ứng xử trong cuộc đời Trần Thủ 1. Giới thiệu về Trần Thủ Độ Độ, tác giả Đại Việt sử kí toàn a. Ngày, tháng, năm qua đời được truy tặng thư đã khắc hoạ một nhân cách Thượng phụ Thái sư Trung Vũ Đại Vương. không để tình riêng lấn át, luôn b. Sinh thời không có học vấn nhưng tài giữ kỉ cương phép nước và lược hơn người. Làm quan triều Lí được khuyến khích cấp dưới làm như mọi người mến mộ. m×nh cña TrÇn Thñ §é. c. TrÇn C¶nh lÊy ®­îc thiªn h¹ nhê TrÇn - Linh Tõ Quèc MÉu víi C«ng Thñ §é, nªn TrÇn Thñ §é quyÒn h¬n c¶ vua. Chóa lµ mét. Nguyªn do cô thÓ: 2. PhÈm chÊt tÝnh c¸ch cña TrÇn Thñ §é: Bà là hoàng hậu của vua Lí Huệ a - Với người hặc tội mình (chú ý lời nói Tông, là mẹ đẻ của Lí Chiêu và hành động của Trần Thủ Độ). Hoàng. Khi nhà Lí mất, bà bị b - Với việc làm của người lính ở thềm cấm gi¸ng lµm c«ng chóa vµ lÊy c - Víi viÖc Quèc MÉu xin riªng cho mét TrÇn Thñ §é. người làm Câu đương (chức xã quan thời xưa). Th¸i s­ TrÇn Thñ §é d - Víi viÖc Th¸i T«ng muèn cho anh 1. Giíi thiÖu vÒ TrÇn Thñ §é ruột Trần Thủ Độ làm tướng. a. Ngày, tháng, năm qua đời 3. Vài nét đánh giá (khen) của sử gia được truy tặng Thượng phụ Thái + Làm tướng nhưng việc gì cũng để ý sư Trung Vũ Đại Vương. + Giúp nên nghiệp vương, giữ được tiếng tốt. b. Sinh thêi kh«ng cã häc vÊn + Th¸i T«ng lµm bµi v¨n bia thê Thñ §é nhưng tài lược hơn người. Làm khi còn sống. quan triều Lí được mọi người a) Với người hặc tội mình mÕn mé. Thói đời, người ta thường ghét ai đó vạch c. TrÇn C¶nh lÊy ®­îc thiªn h¹ téi m×nh, chÝ Ýt còng kh«ng b»ng lßng. Tr¸i nhê TrÇn Thñ §é, nªn TrÇn Thñ l¹i, TrÇn Thñ §é kh¸c h¼n. ¤ng thõa nhËn §é quyÒn h¬n c¶ vua. trước mặt vua, người hặc tội: “Đúng như lời 2. Phẩm chất tính cách của người ấy nói” và bất ngờ “lấy tiền lụa TrÇn Thñ §é: thưởng cho anh ta”. a - Với người hặc tội mình Rõ ràng, Trần Thủ Độ thẳng thắn và (chú ý lời nói và hành động của nghiêm khắc với bản thân. Ông còn khích TrÇn Thñ §é). lệ cấp dưới trung thực, dũng cảm vạch sai b - Với việc làm của người lính ở lầm, tội lỗi của người khác, cho dù đó là bề thÒm cÊm trªn cña m×nh. 2 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> THPT Thị Xã Trà Vinh Tiết............tuần: Ngày soạn: c - Víi viÖc Quèc MÉu xin riªng cho một người làm Câu đương (chøc x· quan thêi x­a). d - Víi viÖc Th¸i T«ng muèn cho anh ruét TrÇn Thñ §é lµm tướng. 3. Vài nét đánh giá (khen) của sö gia + Làm tướng nhưng việc gì cũng để ý + Giúp nên nghiệp vương, giữ ®­îc tiÕng tèt. + Th¸i T«ng lµm bµi v¨n bia thê Thñ §é khi cßn sèng. 2. Văn bản (HS đọc SGK) - Nêu chủ đề. II. §äc - hiÓu 1. Cho biÕt Quèc MÉu, C«ng chóa lµ ai? Cã quan hÖ nh­ thÕ nµo víi TrÇn Thñ §é?. 2. LËp dµn ý cho v¨n b¶n.. 3. Kể về cuộc đời Trần Thủ Độ, người viết sử đã chọn bốn sự kiÖn. §ã lµ nh÷ng sù kiÖn nµo? Hãy phân tích các sự kiện đó.. Ngữ văn nâng cao 10. b) Với người lính quân hiệu giữ thềm cấm. Đây là thể hiện thái độ của Trần Thủ Độ với cấp dưới của mình. Ông không vì vợ yêu quý của mình mà vì kỉ cương phép nước. Cho nên, ông đã khích lệ người dưới quyền của mình giữ phép nước: “Người ở cấp thấp mà biết giữ phép nước như thế, ta cßn tr¸ch g× n÷a”, bÌn lÊy vµng, lôa ban thưởng rồi cho về. c) Đối với kẻ cậy nhờ xin chức tước TrÇn Thñ §é cã c¸ch øng xö rÊt tÕ nhÞ: + Kh«ng lµm mÊt lßng vî + Răn đe kẻ hay cậy nhờ xin chức tước mà bản thân không đủ tư cách đảm nhiệm. + Còng lµ r¨n ®e vî kh«ng ®­îc dùa vµo quyền thế của chồng để làm bậy. d) Chống lại thói kéo bè, kéo đảng, đưa anh, em hä hµng vµo n¾m chøc vô trong triều đình. Qua bèn sù kiÖn trªn, cã thÓ thÊy TrÇn Thủ Độ là một con người thẳng thắn, cương trực, không vì mình, luôn giữ gìn kỉ cương phép nước. Đồng thời khích lệ cấp dưới thực hiện như mình. Chân dung con người Trần Thủ Độ hiện lên khá rõ. a) Lèi viÕt sö hÊp dÉn, t¹o ®­îc yÕu tè bÊt ngê, cã kÞch tÝnh. + ë mçi sù kiÖn, TrÇn Thñ §é xö sù ®i ngược lại với dự đoán của người đọc.  Với người hặc tội và người lính quân hiệu giữ thềm cấm, cứ tưởng họ phải bị chịu nh÷ng c¬n thÞnh lé cña TrÇn Thñ §é gi¸ng xuèng ®Çu. Song thËt bÊt ngê, TrÇn Thñ Độ thản nhiên trả lời: “Đúng như lời người ấy nói” và “Người ở chức thấp mà biết giữ phép nước như thế ta còn trách gì nữa”. Cả hai trường hợp đều lấy lụa vàng ban thưởng cho. Từ bất ngờ này, dẫn đến bất ngê kh¸c. BÊt ngê sau lín h¬n bÊt ngê trước, kịch tính càng cao.  Sự kiện người xin giữ chức Câu đương cµng giµu kÞch tÝnh h¬n. Khi nghe vî thØnh cầu xin cho người giữ chức, Trần Thủ Độ “gật đầu và biên họ tên quê quán của người đó”. Người đọc nghĩ Trần Thủ Độ đã đồng ý. Kịch tính càng cao khi “người ấy mừng chạy đến” khi nghe gọi tên mình. Một câu 3. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> THPT Thị Xã Trà Vinh Ngữ văn nâng cao 10 Tiết............tuần: Ngày soạn: Anh (chị) thấy Trần Thủ Độ là nói của Trần Thủ Độ làm cho người trong người như thế nào? cuéc vµ c¶ chóng ta kh«ng thÓ ®o¸n ®­îc “ngươi vì có công chúa xin cho làm chức câu đương, không ví như người câu đương khác được”. Cứ tưởng người đó sẽ rất được ©n sñng. Nµo ngê, TrÇn Thñ §é h¹ c©u rÊt tự nhiên: “phải chặt một ngón chân để phân biệt” kết quả là “từ đó không ai dám đến thăm nhà riêng nữa”. b) Lèi viÕt sö rÊt kiÖm lêi, kh«ng miªu t¶, ph©n tÝch t©m lÝ nh©n vËt mµ nh©n c¸ch nh©n vËt vÉn hiÖn lªn s©u s¾c. + Më nót mçi sù kiÖn chØ b»ng hai c©u. Mét c©u lµ lêi nãi cña TrÇn Thñ §é, mét câu kể về hành động của ông. Người viết ngîi ca TrÇn Thñ §é nh­ng kh«ng cã mét c©u ca ngîi nµo. C¸ch viÕt Êy võa kiÖm lêi võa tù nhiªn, võa s©u s¾c. - Nhí bèn sù kiÖn vµ c¸ch øng xö cña TrÇn Thủ Độ để nhớ mãi nhân cách một con người thẳng thắn, không để tình nhà lấn át, giữ nghiêm kỉ cương phép nước và khuyến khích người cấp dưới mình làm tốt. - C¸ch viÕt sö kiÖm lêi vµ t¹o ®­îc kÞch tÝnh. - Chúng ta càng tự hào về con người Việt Nam, d©n téc ViÖt Nam, cµng quý träng di sản văn hoá dân tộc do cha ông để lại. - Người viết sử phải có tài năng và đức độ. Tµi n¨ng thÓ hiÖn ë sù lùa chän t×nh tiÕt. “Th¸i phã T« HiÕn Thµnh” chØ xoay quanh hai sù kiÖn. §o¹n trÝch “Th¸i s­ TrÇn Thñ §é” cã bèn sù kiÖn. C¸c t×nh tiÕt vµ sù kiÖn đều làm nổi bật nhân cách của nhân vật lịch sử. Tài năng ở người viết sử thể hiện t¹o ra kÞch tÝnh bÊt ngê, øng xö linh ho¹t. Cả hai đoạn trích đều thể hiện tài năng ấy. Bên cạnh tài năng, học vấn, thái độ của các t¸c gi¶ sö häc lµ gi÷ ®­îc phÈm chÊt ngßi 4. Lối viết sử của tác giả hấp bút, có gì đáng ca ngợi hoặc cần phải phê dÉn t¹o ®­îc yÕu tè bÊt ngê cã ph¸n ®iÒu g× cô thÓ. VÝ dô nãi vÒ TrÇn Thñ kịch tính nhưng lại kiệm lời. Độ “học vấn thấp nhưng tài thao lược”… H·y lµm s¸ng tá. Qua hai ®o¹n trÝch, cã thÓ thÊy: nh×n chung các tác giả sử đều bộc lộ thái độ trân trọng và lòng ngưỡng mộ với hai nhân vật lịch sử - đó là thái phó Tô Hiến Thành và Th¸i s­ TrÇn Thñ §é.. 4 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> THPT Thị Xã Trà Vinh Tiết............tuần: Ngày soạn:. Ngữ văn nâng cao 10. III. Cñng cè. 5 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> THPT Thị Xã Trà Vinh Tiết............tuần: Ngày soạn:. Ngữ văn nâng cao 10. Bµi tËp n©ng cao: Qua hai ®o¹n trÝch "Th¸i phã T« HiÕn Thµnh" vµ "Th¸i s­ TrÇn Thñ §é" h·y nhËn xÐt vÒ thái độ của hai sử gia đối với nh©n vËt lÞch sö. E. tham kh¶o TrÇn Thñ §é (1194-1264) lµ nhµ chÝnh trÞ lçi l¹c cã c«ng thµnh lËp nhµ TrÇn. ¤ng sinh ra trong một gia đình khá giả họ Trần, sớm tham gia vào quân đội Trần Tự Khánh, giúp vua Lí dẹp loạn trở lại kinh đô. Năm 1224, ông được Lí Huệ Tông phong chức Điện tiền chỉ huy sø, Tri thµnh thÞ néi ngo¹i chñ qu¶n sù. N¨m 1225, LÝ HuÖ T«ng bÞ bÖnh nÆng, «ng quyết định tổ chức cuộc thay đổi triều đại bằng việc đưa công chúa Chiêu Thánh mới 6 tuổi lên làm vua. Đầu năm 1226, ông lại tổ chức Đại hội ở điện Thiên An, trước bá quan văn võ Lí Chiêu Hoàng nhường ngôi cho chồng là Trần Cảnh. Nhà Trần thành lập (1226), ông được giữ chức Thái sư, trông coi mọi việc triều chính giúp vua. Ông đã làm việc hết sức mình, như sử cũ nhận định : "Tuy không có học vấn nhưng tài lược hơn người", trong thì hoà giải mọi xích mích trong dòng họ mình, ngoài thì dẹp yên các lực lượng chống đối, chấn chỉnh bộ máy nhà nước, củng cố quan hệ với các thủ lĩnh dân tộc miền núi. Đầu năm 1258, quân Mông Cổ kéo sang xâm lược. Mặc dù đã hơn 60 tuổi, ông vẫn tích cực tham gia cùng vua lãnh đạo cuộc kháng chiến. Tình thế hết sức căng thẳng, vua Trần đi thuyền nhỏ đến hỏi ý kiến ông. Ông khảng khái đáp : "Đầu tôi chưa rơi xuống đất, xin Bệ hạ đừng lo". Không lâu sau, theo đúng kế hoạch, quân ta phản công quyết liệt diệt được giặc Mông – Nguyªn. N¨m 1263, «ng vÉn theo lÖnh vua ®i tuÇn nguån s«ng ë L¹ng S¬n. Tuæi giµ, søc yếu, năm 1264, ông mất. Vua truy tặng ông chức Thượng phụ Thái sư Trung Vũ Đại Vương và tự tay viết bài văn ở sinh từ của ông để tỏ lòng thương tiếc. Trong cuộc đời hoạt động hết sức mình vì sự nghiệp xây dựng và củng cố triều đại Trần, Trần Thủ Độ đã thể hiện sâu sắc lòng trung thành tuyệt đối của mình, nhưng cũng vì vậy mà không tránh khỏi một số việc khiến người đời lên án. (Đinh Xuân Lâm – Trương Hữu Quýnh (Chủ biên), Tõ ®iÓn nh©n vËt lÞch sö ViÖt Nam) §äc thªm:. Hưng đạo đại vương TrÇn quèc tuÊn (TrÝch §¹i viÖt sö kÝ toµn th­). Ng« SÜ Liªn. 6 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> THPT Thị Xã Trà Vinh Tiết............tuần: Ngày soạn:. Ngữ văn nâng cao 10. *Gîi ý Trong bài thơ: “Tổ quốc bao giờ đẹp thế này chăng”, Chế Lan Viên lắng sâu cảm xúc: “Hìi s«ng Hång khóc h¸t bèn ngµn n¨m Tổ quốc bao giờ đẹp thế này chăng Khi NguyÔn HuÖ kÐo qu©n ra cöa B¾c H­ng §¹o diÖt qu©n Nguyªn trªn sãng B¹ch §»ng” Trần Hưng Đạo là con người như thế nào, chúng ta tìm hiểu trích Đại Việt sử kí toàn th­ cña nhãm Ng« SÜ Liªn viÕt vÒ TrÇn H­ng §¹o. Hướng dẫn đọc thêm Yêu cầu cần đạt I. T×m hiÓu chung - Giới thiệu sơ lược về Trần Quốc Tuấn 1. Tiểu dẫn (HS đọc SGK) + Sinh 1226, mÊt 1300. Quª ë Tøc MÆc, MÜ - PhÇn tiÓu dÉn nªu néi dung g×? Léc, Nam §Þnh, lµ con cña TrÇn LiÔu, ch¸u TrÇn Th¸i T«ng. + §­îc vua TrÇn Nh©n T«ng phong lµm Tiết chế thống lĩnh các các đạo quân thuỷ, bộ đánh tan quân Nguyên xâm lược. + Ông viết sách binh thư để dạy các tướng. Trần Quốc Tuấn là vị tướng có đủ đức nhân, trÝ, nghÜa, dòng, ®­îc nh©n d©n phong thánh thờ phụng ở các đền trong nước. - Gi¶i nghÜa c¸c chó thÝch. 2. Văn bản (HS đọc SGK) - Qua các sự kiện về cuộc đời Trần Quốc - Nêu chủ đề của văn bản. Tuấn, các nhà sử học làm rõ nhân cách đối xử với vua, cha, với con và sự đóng góp của Hưng Đạo Đại Vương với đất nước. II. §äc - hiÓu - Tương ứng với 5 sự kiện là lời nói và việc C©u 1 lµm cña TrÇn Quèc TuÊn, chøng tá tµi Tương ứng với 5 sự kiện là lời năng và đức độ của ông. nói và việc làm của Trần Quốc a) Hưng Đạo Đại Vương trả lời vua Trần TuÊn nh­ thÕ nµo? Anh Tông về kế sách giữ nước ông đã nói và lµm nh­ thÕ nµo? Trên dưới một dạ, lòng dân không lìa, vua tôi đồng tâm anh em hoà mục, cả nước góp søc, tuú thêi t¹o thÕ. b) Gi÷ tiÕt bÒ t«i + Ghi để lời cha trong lòng nhưng không cho là phải (lời của An Sinh Vương Trần LiÔu: “Con mµ kh«ng v× cha lÊy ®­îc thiªn hạ thì dưới suối vàng cha cũng không nh¾m m¾t ®­îc”). + §Õn khi n¾m quyÒn bÝnh trong tay «ng đem lời cha dặn nói với Dã Trượng, Yết Kiêu. Hai người gia nô can ông. Quốc Tuấn cảm phục đến khóc khen ngợi hai người. + Vờ nói với con là Hưng Vũ Vương (...). 7 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> THPT Thị Xã Trà Vinh Tiết............tuần: Ngày soạn:. Ngữ văn nâng cao 10. Con tr¶ lêi “dÉu kh¸c hä cßn kh«ng nªn, huèng chi lµ cïng hä”. Quèc TuÊn ngÉm cho lµ ph¶i. + Hỏi người con thứ (...). Hưng Nhượng Vương Quốc Tảng tiến lên thưa: “Tống Thái Tô vốn là một ông lão làm ruộng đã thừa cơ dÊy vËn nªn cã ®­îc thiªn h¹”. Quçc TuÊn đã rút gươm kể tội: “Tên loạn thần là từ đứa con bất hiếu mà ra”, định giết Quốc Tảng. Nhờ có Hưng Vũ Vương xin cho và xin chịu téi thay Quèc TuÊn míi tha, cßn dÆn: “Sau khi ta chết, đậy nắp quan tài đã rồi mới cho Quèc T¶ng vµo viÕng". Qua bèn chi tiÕt tiªu biÓu nµy, chøng tá TrÇn Quèc TuÊn trung thµnh gi÷ tiÕt bÒ t«i nh­ thÕ nµo? + B¶n th©n «ng dï ®­îc vua trao quyÒn phong tước cho người có công nhưng ông kh«ng hÒ phong cho ai. §Êy lµ gi÷ tiÕt bÒ t«i. + LÊy chuyÖn KØ TÝn chÕt thay cho H¸n Cao, Do Vu chìa lưng chịu giáo để cứu Sở Chiêu Vương, cốt để cho tướng sĩ tắm mình trong đạo thần chủ. c) Lo viÖc sau khi mÊt Ông còn nghĩ tới việc sau khi mất đã dặn con: “sợ sau này có thể xảy ra tai hoạ đào mả”, “bí mật chôn trong vườn An Lạc rồi san đất và trồng cây như cũ, để người đời sau kh«ng biÕt chç nµo, l¹i ph¶i lµm sao cho mau môc” d) Tiến cử người tài + Ông lại khéo tiến người tài giỏi cho đất nước như Dã Trượng, Yết Kiêu, Phạm Ngũ Lão, Trần Thì Kiến, Trương Hán Siêu, Phạm Lãm, Trịnh Dũ, Ngô Sĩ Thường, Nguyễn Thế Trực... tất cả đều nổi tiếng về văn chương và chính sự. Ông quả là người có tài mưu lược và giữ gìn trung nghĩa. e) Soạn sách để khích lệ tướng sĩ Quèc TuÊn l¹i s­u tËp binh ph¸p c¸c nhµ làm thành bát quái cửu cung đồ, đặt tên là “V¹n KiÕp t«ng bÝ truyÒn th­” Trần Quốc Tuấn quả là người tài cao, trung nghĩa, phẩm hạnh hơn người. C©u 2: Nãi vÒ TrÇn Quèc TuÊn, t¸c gi¶ sö häc Tác giả sử học không nhắc tới không nhắc tới hai lần lập công lớn đánh chiÕn c«ng cña TrÇn Quèc TuÊn th¾ng qu©n Nguyªn. VËy quan ®iÓm cña 8 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> THPT Thị Xã Trà Vinh Ngữ văn nâng cao 10 Tiết............tuần: Ngày soạn: hai lần thắng quân Nguyên. nhà sử học có gì đáng chú ý? Quan điểm Vậy quan điểm của các nhà sử của người viết sử nhấn mạnh về đức độ của học có gì đáng chú ý? TrÇn Quèc TuÊn. ChiÕn th¾ng chèng qu©n Nguyên không chỉ một người làm nên được. §©y lµ chiÕn c«ng chung cña c¶ d©n téc. Vai trò của người cầm quân chỉ là một cá nh©n. §Ò cao vai trß cña d©n téc, cña nhiÒu người trên cá nhân con người. Đó là ý thức cộng đồng của người viết sử. C©u 3: a) Víi vua: - Phân tích hình tượng Trần Lời lẽ trình bày của Trần Quốc Tuấn rất Hưng Đạo qua cách cư xử với thực lòng, mong muốn cho đất nước cường vua, với nước, với cha, với con? thịnh, đoàn kết trên dưới “vua, tôi đồng t©m, anh em hoµ môc”. Nhµ vua ph¶i khoan dân, chăm lo bảo vệ dân “Trên dưới một dạ lòng dân không lìa, cả nước góp søc”. §Æc biÖt nhµ vua ph¶i biÕt tuú thêi t¹o thÕ. ¤ng cßn gi÷ trän bÒ t«i, mét lßng kh¶ng kh¸i quyÕt chiÕn quyÕt th¾ng giÆc: “Bệ hạ muốn hàng thì trước hết hãy chém đầu tôi đã” b) Với nước: TËn trung, gi÷ tiÕt bÒ t«i (ghi lêi cha nh­ng kh«ng cho lµ ph¶i). TrÇn Quèc TuÊn cßn thÓ hiện sự dứt khoát với thái độ sai trái. c) Víi con: - §Ò cao lÏ ph¶i, døt kho¸t trõng trÞ t­ tưởng nghịch phản. - Sö gia h×nh dung uy lùc cña TrÇn Quèc TuÊn sau khi chÕt: + C¸c ch©u huyÖn L¹ng Giang hÔ cã bệnh dịch, mọi người cầu đảo ông. + Khi có giặc vào đến lề ở đền ông hễ tráp đựng kiếm có tiếng kêu thì thế nào còng th¾ng. Đấy là sự hiển linh của bậc đại thánh.. LuyÖn tËp §äc - HiÓu v¨n b¶n v¨n häc A. môc tiªu bµi häc Gióp HS: 1. Nắm vững các yêu cầu đọc- hiểu văn bản văn học. 2. Vận dụng yêu cầu nói trên vào việc đọc - hiểu văn bản văn học. B. Phương tiện thực hiện - SGK, SGV 9 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> THPT Thị Xã Trà Vinh Tiết............tuần: Ngày soạn: - ThiÕt kÕ bµi häc. Ngữ văn nâng cao 10. C. c¸ch thøc tiÕn hµnh GV có thể tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp giữa đọc với rao đổi thảo luận, trả lời c¸c c©u hái. D. tiÕn tr×nh d¹y häc Hoạt động của GV và HS I. T×m hiÓu chung (HS đọc SGK) 1. §äc - hiÓu nghÜa cña tõ vµ ý nghÜa cña c©u, ®o¹n trong v¨n b¶n v¨n häc a) Chọn câu trả lời xác đáng và gi¶i thÝch v× sao chän lùa nh­ vËy? b) §o¹n trÝch thÓ hiÖn ý g×? Trong 3 c©u tr¶ lêi, c©u nµo đúng? Vì sao lựa chọn như vậy?. c) Tõ ý nghÜa cña c©u th¬ trªn, anh (chÞ) hiÓu thÕ nµo lµ “ý t¹i ng«n ngo¹i”?. 2. §äc - hiÓu m¹ch ý cña ®o¹n v¨n a) ChØ ra m¹ch ý gåm nh÷ng ý nµo? Chóng liªn hÖ víi nhau ra sao? (HS đọc SGK) §o¹n trÝch “hiÒn tµi... viÖc ®Çu tiªn”. Yêu cầu cần đạt. - Câu trả lời đúng nhất là B  thể hiện chí khí của vị tướng muốn nêu gương Vũ Hầu. Lý do chän: Ph¹m Ngò L·o kh«ng cã g× đáng để hổ thẹn với Vũ Hầu. So với tiền nhân, Phạm Ngũ Lão chưa có gì đáng nói. Đáp án C không có giả thiết nào đặt ra trong bµi th¬. - Lựa chọn đáp án A. Đoạn trích thể hiện sức mạnh, uy lực phi thường của nghĩa qu©n Lam S¬n. §¸p ¸n B mang tÝnh chÊt liÖt kª nªu ý chung cña ®o¹n trÝch. §¸p ¸n C tuy nãi ®­îc søc m¹nh, song kh«ng cã uy lực phi thường, đáng sợ. Sự sụp đổ của giặc Minh lµ ®iÒu tÊt yÕu, hÖ qu¶ cña uy lùc nghÜa qu©n Lam S¬n. §Êy kh«ng ph¶i lµ néi dung chÝnh cña ®o¹n v¨n trÝch. - ý c¬ b¶n cña th¬, v¨n nhiÒu khi ë bªn ngoµi. Nã n»m ë gi÷a kho¶ng trèng cña tõ ngữ. Vì thế người ta nói: + “ý t¹i ng«n ngo¹i” + “ý ë ngoµi lêi” + “Ýt lêi nhiÒu ý” - §o¹n v¨n cña Th©n Nh©n Trung gåm 2 ý: + ý thø nhÊt: “HiÒn tµi lµ nguyªn khÝ quèc gia... xuèng thÊp” Tác giả nhấn mạnh người hiền là nhân tố quyết định sự thịnh vượng của một quốc gia. ý nµy ®­îc diÔn t¶ theo hÖ nh©n qu¶:  Nguyên khí thịnh  Thế nước mạnh, rồi lªn cao.  Nguyên khí suy  thế nước suy, rồi xuèng thÊp. + ý thø hai lµ hÖ qu¶ tÊt yÕu cña ý thø nhất: “vì vậy các đấng thánh đế minh 10. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> THPT Thị Xã Trà Vinh Tiết............tuần: Ngày soạn:. Ngữ văn nâng cao 10. b) ChØ ra bè côc trong “Tùa trÝch diÔm thi tËp”. §Æt tªn cho c¸c ®o¹n vµ nªu râ mèi liªn hÖ cña chóng.. c) Qua hai ®o¹n v¨n “Th¸i phã T« HiÕn Thµnh” vµ “Th¸i s­ TrÇn Thñ §é”, h·y cho biÕt ý kiÕn nµo nãi ®­îc thùc chÊt cña bố cục đó? 3. Cảm nhận về hình tượng văn. vương... làm việc đầu tiên”. Hai ý nµy liªn quan víi nhau. §ã lµ lËp luËn theo hÖ nh©n qu¶. ý sau lµ hÖ qu¶ tÊt yếu của ý trước. ý chÝnh cña ®o¹n v¨n lµ: HiÒn tµi lµ nguyªn khÝ quèc gia. Thõa nhËn ®iÒu nµy thì các thánh đế minh vương phải ra sức vun trång, ch¨m lo hiÒn tµi. - Bµi v¨n cã bè côc hai phÇn lín: + PhÇn mét lµ: lÝ do lµm cho th¬ v¨n không lưu truyền hết ở đời. Phần này gồm 5 ý. Mçi ý ph©n biÖt b»ng ®o¹n ng¾n, cã dÊu chÊm xuèng dßng, cã thÓ tãm t¾t:  §Æc tr­ng cña th¬ v¨n (th¬ v¨n cã c¸i hay cái đẹp ít người hiểu được, chỉ có thi nhân míi thÊy ®­îc).  Lí do không lưu truyền hết vì con người (người có học ít quan tâm sưu tập thơ văn. Có người quan tâm thì “lực bất tòng tâm” vì không có đủ năng lực và tính kiên trì).  VÒ ph¸p luËt (cã lÖnh nhµ vua míi ®­îc s­u tÇm, míi ®­îc lµm s¸ch th¬ v¨n.)  Do thêi gian (sù huû ho¹i cña thêi gian).  Do binh löa (chiÕn tranh tµn ph¸). + PhÇn hai cña ®o¹n th¬ v¨n gåm 2 ý nhá.  §o¹n mét nªu yªu cÇu ph¶i x©y dùng nÒn văn chương dân tộc (Một nước văn hiến xây dựng đã mấy trăm năm chẳng lẽ không có quyÓn s¸ch nµo cã thÓ lµm c¨n b¶n).  §o¹n hai bµy tá ý nguyÖn cña Hoµng §øc Lương (Tôi không tự lượng sức mình... trách nhiệm nặng nề mà tài hèn đức mọn, tìm quanh hỏi khắp thu lượm được cũng chỉ một phần... tôi còn thu lượm thơ của c¸c vÞ lµm quan trong triÒu, chän lÊy c¸i hay, chia xÕp theo tõng lo¹i ®­îc 6 quyÓn đặt tên là Trích diễm). - Mèi quan hÖ gi÷a phÇn mét vµ phÇn hai lµ quan hÖ gi÷a t×nh h×nh thùc tÕ (phÇn mét) vµ gi¶i ph¸p (phÇn 2). - ý kiến B là “Đó là bút pháp cái quan định luËn”. §ãng n¾p quan tµi råi míi cã nhËn định chắc chắn về nhân cách của nhân vật lÞch sö. §©y míi lµ dông ý cña c¸c sö gia. §¸p ¸n B míi thùc chÊt thÓ hiÖn dông ý trong bè côc bµi viÕt vÒ nh©n vËt lÞch sö. - Các chi tiết hay và độc đáo trong truyện 11. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> THPT Thị Xã Trà Vinh Ngữ văn nâng cao 10 Tiết............tuần: Ngày soạn: học (HS đọc SGK) “Chö §ång Tö”: a) H·y cho biÕt nh÷ng t×nh tiÕt + T¸c gi¶ chia sÎ vµ c¶m th«ng víi c¶nh hay và độc đáo trong truyện cổ ngộ nghèo khổ, khốn cùng của cha con Chử tÝch “Chö §ång Tö”. §ång Tö. §©y lµ mét trong néi dung c¬ b¶n cña truyÖn cæ tÝch thÇn k×. + Cuéc gÆp gì bÊt ngê, rÊt tù nhiªn cña Chö §ång Tö vµ c«ng chóa Tiªn Dung.  Không hẹn hò, một người chạy trốn. Một người trước cảnh bến bãi có nhu cầu tự nhiªn  t¾m.  Rất tự nhiên, thường tình, rất trần tục. + Kh¸t väng h¹nh phóc cña C«ng chóa Tiªn Dung. Kh«ng nghÜ g× tíi th©n phËn m×nh. Mét c«ng chóa l¸ ngäc cµnh vµng mµ s½n sµng chấp nhận mối tình với chàng trai đánh cá nghÌo ë xãm chµi, bÒn b·i. b) Phân tích hình tượng người - Triết lí nhàn của Nguyễn Bỉnh Khiêm Èn trong bµi th¬ “Nhµn” cña ®­îc thÓ hiÖn trong bµi th¬ qua c¸c chi tiÕt: NguyÔn BØnh Khiªm vµ cho biÕt + Sèng nhµn nh·, ung dung, th­ th¸i c¸c chi tiÕt tiªu biÓu ®­îc nªu Mét mai, mét cuèc, mét cÇn c©u trong bµi th¬. Th¬ thÈn dÇu ai vui thó nµo Dï ai cã c¸ch vui thó nµo còng mÆc, ta cø th¬ thÈn theo c¸ch sèng cña ta. Hai c©u th¬ thÓ hiÖn quan niÖm vÒ cuéc sèng nhµn t¶n. §ã lµ c¸ch sèng kh«ng vÊt v¶ cùc nhäc. NhÞp ®iÖu cña th¬ 2/2/1/2 diÔn t¶ tr¹ng th¸i ung dung trong nh÷ng viÖc hµng ngµy (lao động, vui chơi). Ba chữ “một” trong câu th¬ lµm râ, nhÊn m¹nh nhu cÇu cuéc sèng cña t¸c gi¶ ch¼ng cã g× cao sang, thËt khiªm tèn b×nh dÞ. Hai tiÕng th¬ thÈn gîi ra trạng thái thảnh thơi của con người. + Xa l¸nh n¬i phån hoa, cöa quyÒn. §ã là con người vô sự trong lòng, không bận chót c¬ m­u, t­ dôc, kh«ng bËn t©m tíi sù bon chen, ch¹y ®ua víi danh lîi, kh¼ng định lối sống của mình đã chọn. Đó là lối sèng kh«ng vÊt v¶ kh«ng cùc nhäc “nhµn mét ngµy lµ tiªn mét ngµy”. Ta d¹i ta t×m n¬i v¾ng vÎ Người khôn người đến chốn lao xao “Ta dại”, “người khôn” diễn tả phương châm sống của tác giả đã chọn, đồng thời pha chút mỉa mai với người khác. Dại là ngu dại của bậc đại trí. “Đại trí như ngu” nghĩa là người có trí tuệ lớn thường không khoe khoang, bề 12 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> THPT Thị Xã Trà Vinh Tiết............tuần: Ngày soạn:. Ngữ văn nâng cao 10. 4. Khái quát tư tưởng quan ®iÓm cña t¸c phÈm vµ ®o¹n trích (HS đọc SGK) a) Phát biểu khái quát tư tưởng bµi “Tùa trÝch diÔm thi tËp” cña Hoàng Đức Lương.. b) Chän kÕt qu¶ kh¸i qu¸t vÒ t­ tưởng của bài “Trích diễm thi tËp”. 5. Hãy nêu các bước đọc - hiểu. ngoµi xem rÊt vông vÒ, d¹i dét. Khi nãi “dại”, nhà thơ rất kiêu ngạo với cuộc đời. “T×m n¬i v¾ng vΔ kh«ng ph¶i lµ xa l¸nh cuộc đời mà tìm nơi mình thích thú được sèng tho¶i m¸i, an nhµn. “chèn lao xao” lµ n¬i chî lîi giµnh giËt h·m h¹i lÉn nhau. + Sèng hoµ hîp víi tù nhiªn, sinh ho¹t gi¶n dÞ Thu ăn măng trúc đông ăn giá Xu©n t¾m hå sen, h¹ t¾m ao NhÞp cña hai c©u th¬: 1/3/1/2. NhÞp mét nhÊn m¹nh vµo c¸c mïa trong mét n¨m. ¡n, tắm đều thích thú, mùa nào thức ấy. Cách sèng nhµn nh· lµ hoµ hîp víi tù nhiªn. Măng, trúc, giá, hồ sen, ao tù đều rất gần gũi và gắn bó với cuộc sống lao động đời thường. §ã lµ cuéc sèng quª mïa, chÊt ph¸c, sinh hoạt đạm bạc. Cuộc sống hoà hợp với tự nhiên của con người. Từ trong cuộc sống nhµn t¶n Êy to¶ s¸ng mét nh©n c¸ch. + Nhìn phú quý như chiêm bao, nhìn đời nh­ giÊc méng: Rượu đến cội cây ta sẽ uống Nh×n xem phó quý tùa chiªm bao Mượn tích xưa, song tính chất bi quan của ®iÓn tÝch mê ®i mµ næi lªn ý nghÜa coi thường phú quý. Nguyễn Bỉnh Khiêm đã t×m lèi sèng cho riªng m×nh. Tư tưởng bài “Tựa trích diễm thi tập” của Hoàng Đức Lương thể hiện nhân thức, hiÓu biÕt s©u s¾c vÒ t×nh h×nh v¨n th¬ d©n tộc, đồng thời thể hiện niềm tự hào về truyền thống văn hiến (tác phẩm + người hiền) và nêu cao tinh thần trách nhiệm đối víi gi¸ trÞ nÒn thi ca d©n téc cña Hoµng Đức Lương. A- Xãt xa... nh­ thÕ B- T¸c gi¶ nªu 4 lÝ do... v¨n häc C- HiÓu râ 4 nguyªn nh©n... “trÝch diÔm thi tËp” Chọn C. Đây là cách trả lời đúng nhất. Vì nó thể hiện đầy đủ nhận thức, hiểu biết s©u s¾c, niÒm tù hµo vµ vai trß tr¸ch nhiệm của Hoàng Đức Lương với nền thi ca d©n téc. - Các bước đọc - hiểu văn bản văn học + §äc - hiÓu ng«n tõ 13. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(14)</span> THPT Thị Xã Trà Vinh Ngữ văn nâng cao 10 Tiết............tuần: Ngày soạn: v¨n b¶n v¨n häc. Nãi râ néi Ng«n ng÷ lµ yÕu tè thø nhÊt. V× vËy ph¶i: dung, yêu cầu của từng bước đó.  Đọc thông suốt toàn bộ văn bản hiểu các từ khó, từ lạ đến điển cố, các phép tu từ…  Với thơ đọc thuộc để hình ảnh thơ in vào t©m trÝ  Víi truyÖn ph¶i n¾m ®­îc cèt truyÖn vµ c¸c chi tiết quan trọng từ mở đầu đến kết thúc.  Đọc văn bản phải hiểu cách diễn đạt từ câu trước, câu sau, ý này chuyển sang ý khác để từ đó đi sâu vào nội dung văn bản. + Đọc - hiểu hình tượng nghệ thuật  Người đọc phải biết tưởng tượng vì hình tượng văn học hàm chứa nhiều lớp ý nghĩa. Từ tưởng tượng, người đọc còn phải biết cụ thÓ ho¸ t×nh c¶nh trong v¨n b¶n.  Đọc - hiểu hình tượng còn đòi hỏi phải biÕt ph¸t hiÖn c¸c m©u thuÉn tiÒm Èn trong hình tượng và lô gích bên trong của chúng. Ví dụ: Viên lí trưởng trong truyện “nhưng nó lại phải bằng hai mày” xác định lẽ phải, sự thật bằng số lượng tiền hối lộ là một điều hết sức phi lí, vì thế mà buồn cười. + Đọc - hiểu tư tưởng tình cảm của tác gi¶ trong v¨n b¶n v¨n häc  Nhµ v¨n s¸ng t¸c bao giê còng thÓ hiÖn tư tưởng tình cảm trong tác phẩm. Đó là linh hån cña t¸c phÈm. Chóng thÓ hiÖn ë ngoµi lêi. Cho nªn muèn hiÓu ®­îc t­ tưởng, tình cảm ấy phải kết hợp giữa ngôn từ và hình tượng trong tác phẩm. Điều này đòi hỏi người đọc phải có năng lùc kh¸i qu¸t vµ s¸ng t¹o + Đọc - hiểu gắn liền với thưởng thức §äc - hiÓu v¨n b¶n v¨n häc ph¶i kh¼ng định nhiều mặt:  Sung sướng nhận ra tư tưởng tác phẩm  Sù thèng nhÊt cña v¨n b¶n xung quanh tư tưởng ấy  Cảm nhận được vẻ đẹp hài hoà của văn b¶n vµ cã ®­îc kho¸i c¶m vÒ tinh thÇn. Thưởng thức là đỉnh cao của đọc – hiểu văn b¶n v¨n häc  Tr¹ng th¸i tinh thÇn khi ph¸t hiÖn ra chân lí đời sống trong tác phẩm, rung động víi sù biÓu hiÖn tµi nghÖ cña t¸c gi¶, võa lưu giữ ấn tượng sâu sắc với các chi tiết tiªu biÓu cña t¸c phÈm. 14 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(15)</span> THPT Thị Xã Trà Vinh Tiết............tuần: Ngày soạn:. Ngữ văn nâng cao 10. - Liên tưởng và tưởng tượng đều là hoạt 6. Hãy cho biết các yếu tố thể động tâm lí của con người. nghiệm, tưởng tượng liên tưởng + Liên tưởng là từ việc này nghĩ đến việc có tác dụng như thế nào đối với kia, từ người này mà nghĩ tới người nọ. Hai việc đọc hiểu văn bản văn học. sù viÖc cã mèi quan hÖ vÝ dô: m©y m­a, sông, núi... Các liên tưởng đều phải có mục đích làm nổi bật hiện tượng đối với đời sống, ý nghĩa nào đó. Ví dụ nhà văn Nguyễn Trung Thành liên tưởng dân làng X« Man víi rõng Xµ nu. Cã nhiÒu c¸ch liªn tưởng: liên tưởng tương cận, liên tưởng tương đồng, liên tưởng đối sánh, liên tưởng nhân quả. Liên tưởng trong làm văn có thể biÓu hiÖn thµnh so s¸nh Èn dô, ho¸n dô.… + Liên tưởng cũng là hoạt động tâm lí nhằm tái tạo, biến đổi các biểu tượng trong trÝ nhí vµ s¸ng t¹o ra h×nh ¶nh míi. Cã tưởng tượng tái tạo, có tưởng tượng sáng tạo. Các tưởng tượng sáng tạo vô cùng quan trọng đối với văn chương. Thông qua tưởng tượng người ta liên kết các cảm xúc, suy nghĩ lại với nhau tạo thành hình tượng mới. + Liên tưởng, tưởng tượng cùng với thể nghiÖm chÊp c¸nh cho trÎ t­ duy, con người thoát khỏi sự lệ thuộc vào các sự việc trước mắt, mở rộng tầm nhìn, đi vào chiều sâu của cuộc sống, tâm hồn con người khi đọc - hiểu văn bản văn học.. Tr¶ bµi viÕt sè 5 * Yªu cÇu: 1. Đánh giá đúng những ưu điểm, nhược điểm của bài viết theo yêu cầu của đề. 2. Biết sửa các lỗi về bố cục, diễn đạt, chính tả. Hoạt động của GV và HS I. Chép đề và nêu yêu cầu của đề §Ò: Ng«n ng÷ nghÖ thuËt trong t¸c phÈm th¬. Yªu cÇu:. Yêu cầu cần đạt §Ò yªu cÇu: a) Néi dung: Nªu ®­îc c¸c ý c¬ b¶n cña ng«n ng÷ th¬ + Ngôn ngữ thơ xây dựng lên hình tượng (chøng minh b»ng th¬ ca) + TÝnh ®a nghÜa cña ng«n ng÷ th¬ (chøng minh) + Ng«n ng÷ th¬ thÓ hiÖn dÊu Ên riªng cña t¸c gi¶ (chøng minh) b) Bè côc cña bµi thuyÕt minh vµ c¸ch tr×nh bµy theo kÕt cÊu cña nã 15. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(16)</span> THPT Thị Xã Trà Vinh Tiết............tuần: Ngày soạn:. Ngữ văn nâng cao 10. + Đặt vấn đề + Giải quyết vấn đề: theo kết cấu lôgich + Kết thúc vấn đề: ý nghĩa tìm hiểu ngôn ng÷ trong t¸c phÈm th¬. II. NhËn xÐt bµi viÕt cña HS a) VÒ néi dung (yªu cÇu cô thÓ) → liªn hÖ bµi viÕt b) H×nh thøc tr×nh bµy (cô thÓ) → liªn hÖ bµi viÕt cña häc trß theo kÕt cÊu nh­ thÕ nµo. c) Diễn đạt d) C©u, c¸ch dïng tõ, ch÷ viÕt, lçi chÝnh t¶ (nêu ra một số lỗi thông thường của HS thường mắc trong bài làm để các em rút III. §äc nh÷ng bµi hay vµ kinh nghiÖm söa ch÷a ë bµi sau). lÊy ®iÓm vµo sæ.. Chuyện chức phán sự đền tản viên (T¶n Viªn tõ ph¸n sù lôc). NguyÔn D÷. A. môc tiªu bµi häc Gióp HS: 1. Thấy được gương dũng cảm, yêu nước, trọng công lí, chống tà ma của nhân vật Tử V¨n. 2. N¾m ®­îc nghÖ thuËt kÓ chuyÖn hÊp dÉn cña NguyÔn D÷. B. Phương tiện thực hiện - SGK, SGV - ThiÕt kÕ bµi häc C. c¸ch thøc tiÕn hµnh GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp giữa đọc sáng tạo, gợi tìm kết hợp với các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi. D. tiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò 2. Giíi thiÖu bµi míi Các em đã được học truyện “Người con gái Nam Xương” trong tập “Truyền kì mạn lục” cña NguyÔn D÷. “TruyÒn k× m¹n lôc” gåm 20 truyÖn ng¾n, nh©n vËt chÝnh cña truyÖn thường là những người phụ nữ có đức hạnh, khao khát cuộc sống hạnh phúc nhưng lâm vào cảnh ngộ éo le, oan khuất. Kiểu nhân vật thứ hai là người trí thức, có tâm huyết không chịu trói mình vào vòng danh lợi chật hẹp. Chuyện “Chức phán sự ở đền Tản Viên” đã xây dựng thành công về nhân vật người trí thức ấy. Hoạt động của GV và HS I. T×m hiÓu chung (HS đọc tiểu dẫn SGK). Yêu cầu cần đạt - Giíi thiÖu vµi nÐt vÒ NguyÔn D÷ vµ lo¹i truyÖn truyÒn k×. 16 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(17)</span> THPT Thị Xã Trà Vinh Ngữ văn nâng cao 10 Tiết............tuần: Ngày soạn: 1. TiÓu dÉn + NguyÔn D÷ sinh ra vµ mÊt n¨m nµo ch­a - Phần tiểu dẫn SGK trình rõ. Chỉ biết ông là người Gia Phúc - Hồng bµy néi dung g×? Châu, nay thuộc tỉnh Hải Dương, là học trò giái cña NguyÔn BØnh Khiªm, sèng vµo kho¶ng cuèi thÕ kØ XV ®Çu thÕ kØ XVI. ¤ng là con trai của tiến sĩ Nguyễn Tường Phiêu. Nguyễn Dữ thi đỗ Hương Tiến (tương đương với Hương Cống, cử nhân), làm quan ở huyện Thanh TuyÒn. Ch­a ®Çy mét n¨m, «ng tõ quan với lí do về phụng dưỡng mẹ già, từ đấy không hề bước chân tới thành thị. + TruyÒn k× lµ lo¹i truyÖn cã nguån gèc tõ bªn Trung Quèc ®­îc truyÒn vµo ViÖt Nam. Cuèi thÕ kØ XV, ®Çu thÕ kØ thÕ kØ XVI, truyÖn truyền kì Việt Nam phát triển đánh dấu b»ng hai t¸c phÈm lµ “Th¸nh T«ng di th¶o” tương truyền của Lê Thánh Tông và “Truyền k× m¹n lôc” cña NguyÔn D÷. TruyÒn k× lµ lo¹i truyÖn dïng yÕu tè k× ¶o, hoang ®­êng làm phương thức nghệ thuật phản ánh cuộc sống, ví dụ người thường mộng đi xuống âm phủ, người lấy tiên, lấy ma, hàng phục yêu qu¸i, lu©n håi b¸o øng, luyÖn thµnh tiªn, h« mưa gọi gió, biến hóa khôn lường. Ngoài hai tËp truyÖn kÓ trªn cßn “TruyÒn k× t©n ph¶ ” cña §oµn ThÞ §iÓm, (thÕ kØ XVIII) “T©n truyÖn k× lôc” cña Ph¹m Quý ThÝch (thÕ kØ XIX), “Lan tr× kiÕn v¨n lôc” cña Vò T×nh (thÕ kØ XIX). TruyÖn truyÒn k× ViÖt Nam mang ®Ëm chÊt d©n gian, yÕu tè hiÖn thùc vµ tÝnh nh©n v¨n s©u s¾c. 2. V¨n b¶n (SGK) (HS đọc văn bản và chú thích) - Truyện chia làm 3 đoạn a) Bè côc + Đoạn một từ đầu đến: “không cần gì cả”. - Xác định bố cục của truyện, Giới thiệu Tử Văn và hành động dũng cảm néi dung cña mçi phÇn? đốt đền của chàng + Đoạn hai tiếp đó đến: “tan tành như cám vậy”. Hành động cứng cỏi, kiên quyết đấu tranh, vạch mặt gian tà của Tử Văn đã chiến th¾ng c¸i xÊu, c¸i ¸c. + Đoạn ba còn lại: Tử Văn đã được nhận chức phán sự ở đền Tản Viên và lời bình của t¸c gi¶. b. Chủ đề - Miêu tả người trí thức Tử Văn với tính tình - Xác định chủ đề của truyện cương trực, dũng cảm đốt đền, đồng thời làm rõ hành động mạnh mẽ, quyết liệt vạch mặt gian tà trước công lí, giành chiến thắng. 17 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(18)</span> THPT Thị Xã Trà Vinh Ngữ văn nâng cao 10 Tiết............tuần: Ngày soạn: II. §äc - hiÓu 1. Nh©n vËt Tö V¨n. - Nh©n vËt Tö V¨n ®­îc giíi thiÖu theo - Tử Văn được giới thiệu như phương pháp truyền thống của văn học thế nào? Em có suy nghĩ gì về trung đại. c¸ch giíi thiÖu Êy? + Tªn lµ So¹n + Quê quán: người huyện Yên Dũng, đất L¹ng Giang + TÝnh t×nh kh¶ng kh¸i, nãng n¶y “thÊy sù gian tµ th× kh«ng chÞu ®­îc. Vïng B¾c vẫn khen là người cương trực” Giới thiệu ngắn gọn nhưng gây ấn tượng cho người đọc về nhân vật người trí thức. Chỉ bấy nhiêu thôi, người đọc hiểu được nhân vật chÝnh víi tÝnh c¸ch c¬ b¶n. - Nguyªn nh©n v× ®©u khiÕn - §Òn lµ n¬i thê cóng thiªng liªng. V× sao Tö Tử Văn đốt đền? Em có suy Văn lại đốt. Bởi vì trong làng của Tử Văn có nghĩ gì về hành động đốt đền? ngôi đền rất thiêng, nhân dân thường thờ cúng nay bị hồn ma của tên tướng bại trận Bắc triều chiếm giữ, đánh bạt thổ công, đút lãt c¸c thÇn miÕu bªn c¹nh, t¸c oai, t¸c qu¸i c¶ mét vïng. “Tö V¨n tøc giËn, mét h«m t¾m rửa sạch sẽ, khấn trời rồi châm lửa đốt”. Ta thấy nhân vật có tính cương trực, can đảm, mạnh mẽ và quyết liệt. “Thấy sự gian tµ th× kh«ng thÓ chÞu ®­îc”, t¾m géi s¹ch sÏ khấn trời để chia sẻ với hành động của mình. - Sau khi đốt đền, Tử Văn đã - Khi thấy một người “khôi ngô, cao lớn đầu giải quyết từng sự việc như đội mũ trụ tự xưng là cư sĩ đòi dựng trả ngôi đền” thì: thÕ nµo? KÕt qu¶ ra sao? + “Tö V¨n mÆc kÖ vÉn cø ngåi ngÊt ngưởng tự nhiên” - Thấy “một ông già áo vải mũ đen, phong độ nhàn nhã”, tính tình khiêm tốn đến tỏ lời mõng, Tö V¨n kinh ng¹c “Sao mµ nhiÒu thÇn qu¸ vËy”. Nghe lêi Thæ C«ng kÓ l¹i sù t×nh, Tö V¨n cÆn kÏ hái: “H¾n cã thùc lµ tay hung h·n, cã thÓ gieo v¹ cho t«i kh«ng”. - Trước Diêm Vương, không khí rùng rợn, bị đe doạ, vu cáo sỉ nhục “tên này bướng bỉnh ngoan cố” bị Diêm Vương mắng và uy hiếp: “Mµy lµ mét kÎ hµn sÜ sao d¸m hçn l¸o, téi ác tự mình làm ra, còn trốn đi đằng nào?” Tử V¨n “bÌn t©u tr×nh ®Çu ®u«i nh­ lêi thæ c«ng đã nói, lời rất cứng cỏi không chịu nhún nhường chút nào”. Tử Văn cương quyết nói với Diêm Vương: “nếu nhà vua không tin lời tôi, xin tư giấy đến đền Tản Viên để hỏi, 18 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(19)</span> THPT Thị Xã Trà Vinh Tiết............tuần: Ngày soạn:. Ngữ văn nâng cao 10. không đúng như thế tôi xin chịu thêm cái tội nãi cµn”. M¹nh mÏ h¬n, “Ng« So¹n nµy lµ mét kÎ sÜ ngay th¼ng ë trÇn gian”. Cuèi cïng sự cương trực thẳng thắn, chính nghĩa của Tử Văn đã thắng gian tà. Tên Bách hộ họ Th«i bÞ tèng giam vµo ngôc Cöu u. - Phân tích diễn biến tâm lí - Bách hộ họ Thôi vốn là viên tướng bại trận của giặc Minh, lúc sống đi xâm lược nước khác, cña tªn B¸ch hé hä Th«i? téi ¸c ®Çy m×nh, lóc chÕt vÉn gi÷ nguyªn b¶n chất của kẻ lừa đảo. Qua các chi tiết: + H¾n tù x­ng víi Tö V¨n lµ c­ sÜ + Dùng nguyên lí đạo Nho để buộc tội Tử Văn: “Nhà ngươi đã theo nghiệp nho đọc sách thánh hiền, há không biết cái đức của quỷ thần ra sao, cớ gì lại khinh nhờn huỷ tượng, đốt đền” + Lấy oai linh của quỷ thần để hăm doạ Tử Văn: “Biết điều thì dựng trả ngôi đền như cũ. Nếu không thì vô cớ huỷ đến Lư Sơn Cố ThiÖu sÏ khã lßng tr¸nh khái tai v¹” + ở Vương phủ của Diêm Vương, hắn đến kêu cầu ở trước sân. “Tử Văn vào tới nơi đã thấy người đội mũ trụ đương kêu cầu ở trước sân”. + ThÊy Tö V¨n cøng cái, h¾n ngoan cè vu vạ: “ấy là trước vương phủ hắn còn ghê gớm như thế, mồm năm miệng mười, đơm đặt bịa tạc. Huống hồ ở một nơi đền miếu quạnh hiu, h¾n sî g× mµ kh«ng d¸m cho mét måi löa”. + Vu v¹ kh«ng ®­îc th× h¾n lËp lê nhËn tội: “Bấy giờ, người kia mới có vẻ sợ, quỳ xuèng t©u r»ng: “G· kia mét kÎ häc trß, thËt là ngu bướng, quả đáng tội lắm. Nhưng đã trách mắng như vậy, cũng đủ răn đe rồi. Xin đại vương khoan dung tha cho hắn để tỏ cái đức rộng rãi. Chẳng cần đòi hỏi dây dưa. Nếu thẳng tay trị tội nó, sợ hại đến cái đức hiếu sinh”. Râ rµng tªn B¸ch hé hä Th«i kh«n ngoan, x¶o quyÖt nh­ng còng kh«ng thÓ tho¸t ®­îc lưới trời lồng lộng. Tính chất lừa đảo, càn bậy của y cuối cùng bị Diêm Vương trừng trị đích đáng. - Đây là cuộc đấu tranh sống còn giữa hai - Nêu ý nghĩa của cuộc đấu thế lực. Một bên là con người, đại diện là Tử tranh. V¨n. Mét bªn lµ thÇn linh, ma quû. + ý nghĩa: Chính nghĩa đã thắng gian tà, 19 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(20)</span> THPT Thị Xã Trà Vinh Tiết............tuần: Ngày soạn:. Ngữ văn nâng cao 10. - H·y chØ ra yÕu tè thÇn k× vµ t¸c dông cña nã trong truyÖn.. III. Cñng cè. Bµi tËp n©ng cao Ph©n tÝch ý nghÜa ®o¹n kÕt (từ "Vương nghĩ Tử Văn" đến "nhµ quan Ph¸n sù") vµ lêi b×nh ë cuèi truyÖn (tõ "Than ôi!" đến hết).. thiÖn th¾ng ¸c. §©y vÉn lµ quan niÖm cña nh©n d©n qua c¸c truyÖn cæ tÝch d©n gian. + Khẳng định nhân cách cứng cỏi của kẻ sĩ ®­¬ng thêi. + ThÕ lùc thÇn linh ma quû còng phÇn nµo phản ánh thế lực cường quyền, phong kiến bè phái đương thời Nguyễn Dữ, chúng đã vào bÌ ph¸i víi nhau h·m h¹i d©n lµnh. + Lên án bọn giặc Minh đã chết vẫn còn g©y téi ¸c. - C¸c yÕu tè thÇn k×: + Kể chuyện thần linh (Thổ công, đức Th¸nh T¶n Viªn) + Kể chuyện ma quỷ (Diêm vương, hồn ma tướng giặc, bọn quỷ sứ). + Đốt đền xong Tử Văn phát bệnh, quỷ sứ b¾t Tö V¨n ®i. + Viªn B¸ch hé hä Th«i bÞ ®Çy xuèng ngôc cöu u. + Tử Văn đến nhà mới biết mình chết hai ngµy + Cuèi truyÖn kh«ng bÖnh mµ chÕt, thµnh Phán sự, cưỡi gió biến mất. TÊt c¶ cã t¸c dông l«i cuèn vµ hÊp dÉn người đọc. - TÝnh c¸ch nh©n vËt ®­îc kh¾c ho¹ næi bËt + Tử Văn cương trực, thẳng thắn và mạnh mÏ, quyÕt liÖt. + Hån ma tªn B¸ch hé hä Th«i x¶o quyÖt, gian tr¸. TÝnh c¸ch nh©n vËt g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña cèt truyÖn. - C¸c t×nh tiÕt trong truyÖn giµu tÝnh biÓu tượng, có nhiều yếu tố thần kì. Tất cả làm cho chuyện “Chức phán sự đền Tản Viên” rất sinh động, hấp dẫn. - Gîi ý: §o¹n kÕt cã ý nghÜa + Người tốt được tôn vinh, kẻ xấu, ác bị nguyÒn rña. Tö V¨n chÕt nh­ng tiÕng tèt l­u để đời sau. Người như Tử Văn đáng được träng dông. + Lời bình ở cuối truyện là đề cao bản lĩnh của kẻ sĩ. Đây là sự khẳng định ý nghĩa tích cực trong tư tưởng nhà nho Nguyễn Dữ.. e. tham kh¶o. 20 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(21)</span>