Giáo án dạy thêm Ngữ văn 11: Ôn tập Xuất dương lưu biệt - Phan Bội Châu

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Gi¸o ¸n d¹y thªm Ng÷ v¨n 11 Ngµy so¹n: TuÇn d¹y: Líp d¹y:. TrÇn Nam Chung. ¤n TËp Xuất dương lưu biệt. Phan Béi Ch©u. A-Môc tiªu bµi d¹y: Gióp HS : - Củng cố nâng cao những kiến thức đã học về bài thơ “ Xuất dương lưu biệt” của Phan Bội Ch©u - Tích hợp với thao tác phân tích đề, lập dàn ý cho bài văn nghị luận B- ChuÈn bÞ - Sgk,Sgv Ng÷ v¨n 11. Tµi liÖu tham kh¶o - ThiÕt kÕ bµi gi¶ng C- Néi dung lªn líp Hoạt động của GV và Hs Nội dung và yêu cầu cần đạt Hoạt động 1 - GV ổn định tổ chức, kiểm tra kiến thức đã học - GV ph¸t vÊn: §äc thuéc bµi th¬ Xuất dương lưu biệt và nêu chủ đề Hoạt động 2 - GV ghi đề bài lên bảng Đề bài: Hình tượng nhà chí sĩ cách mạng Phan Bội - - Hs đọc đề bài, suy nghĩ, xác định Châu trong bài thơ “ Xuất dương lưu biệt” các yêu cầu của đề bài ( phân tích đề) - GV định hướng thông qua những I- Tìm hiểu đề c©u hái gîi më : Bài viết cần làm nổi bật những vẻ đẹp : (?) Vấn đề cần nghị luận ở đây là gì? - Nhµ nho tiÕn bé víi quan niÖm míi vÒ chÝ nam nhi (?) Yªu cÇu néi dung cña bµi viÕt ? thời đại (?) Yêu cầu về phương pháp, pháp vi - Con người có ý thức trách nhiệm, sứ mệnh lịch sử d·n chøng ? trước thời cuộc của đất nước - GV gợi ý : Bài thơ cho thấy vẻ đẹp - Nhận thức tiến bộ, thái độ quyết liệt trước tình cảnh g× cña nhµ chÝ sÜ Phan Béi Ch©u? đất nước và những tín điều xưa cũ - Con người mang hoài bão lớn, khát vọng hành động lín lao, kh¸t väng sèng hµo hïng l·ng m¹n Hoạt động 3 ( Hướng dẫn HS lập dàn ý bài viết) II- LËp dµn ý 1- Đặt vấn đề - GV gọi một vài hs lần lượt đặt vấn Trong lịch sử dân tộc Việt Nam ,thời kỳ nào cũng đề cho bài viết xuất hiện những đấng anh hùng làm rạng danh sông - HS tr×nh bµy núi .Có người anh hùng lẫy lừng chiến công .Có - GV nhËn xÐt – tæng hîp người anh hùng “thất thế nhưng vẫn hiên ngang”.Những anh hùng ấy được văn chương ghi tạc hay tự mình bày tỏ chí khí.Bài Xuất dương lưu biệt của Phan Bội Châu là một cách bầy tỏ ,thật mạnh mẽ, - GV nêu vấn đề: Tại sao nói “ Xuất chí khí của đấng anh hùng trong hoàn cảnh đầy bi dương lưu biệt là bức chân dug của 1 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Gi¸o ¸n d¹y thªm Ng÷ v¨n 11 mét nhµ nho tiÕn bé víi quan niÖm míi vÒ chÝ nam nhi? - HS trao đổi thảo luận - GV tæng hîp. TrÇn Nam Chung kịch của đất nước ta ở những thập niên đầu của thế kỷ hai mươi. 2- Giải quyết vấn đề a- Ch©n dung vÒ mét nhµ nho tiÕn bé víi quan niÖm míi vÒ chÝ nam nhi - Phan Béi Ch©u lµ thÕ hÖ nhµ nho cuèi cïng h¸t vang - Gv më réng: bài ca chí nam nhi, trở thành gạch nối giữa lí tưởng - Lập nờn sự nghiệp là khỏt vọng của những cao đẹp cúa các nhà nho chân chính với lí tưởng cách bậc tài danh trong lịch sử. Thời nào ,khát m¹ng x· héi chñ nghÜa vọng ấy cũng được thể hiện Chúng ta từng + ChÝ nam nhi- nî tang bång- mét quan niÖm sèng có hoài bão Phạm Ngũ Lão: của nho gia xưa. Đó là một lí tưởng sống, một lí Hoành sóc giang san sơn cáp kỷ thu tưởng nhân sinh của các nhà nho phong kiến Tam quân tì hổ khí thôn Ngưu. + Với Phan Bội Châu, lí tưởng nhân sinh không mất Nam nhi vị liễu công danh trái, ®i c¸i míi l¹. Trong nhËn thøc cña ngõêi chÝ sÜ c¸ch Tu thính nâhn gian thuyết vũ hầu. Và , cỏch Phan Bội Chõu trước đú khụng xa mạng thời đại, chí nam nhi được thể hiện với một cảm ,là chí nam nhi của Nguyễn Công Trứ: høng míi l¹ vµ t¸o b¹o Thông minh nhất nam tử, Làm trai phải lạ ở trên đời Yêu vi thiên hạ kỳ. Há để càn khôn tự chuyển dời (Người con trai thông minh  Lµm trai ph¶i lµm nªn nh÷ng chuyÖn hi k×- hiÕm phải làm việc kỳ lạ cho thiên hạ) lạ, phải làm những chuyện lớn lao, kinh thiên động địa “ xoay chuyển trời đất”. Đó là một nhận xét tự tin ngang tàng, bướng bỉnh, song lạc quan  Mét nhËn thøc tÝch cùc, tiÕn bé, mang ý ngi· lÞch - HS nhËn xÐt vÒ nhËn thøc cña PBC sử sâu sắc: làm trai phải cứu đất nước ra khỏi vòng nô (?) Nhận thức đó có gì mới lạ? lÖ ph¶i t×m con ®­êng xoay chuyÓn thêi thÕ bëi Sinh thêi thÕ ph¶i xoay thêi thÕ Nắm địa cầu vào môt tí con con  Một nhận thức vượt qua hạn chế của thời đại, thoát khỏi sự chi phối của tư tưởng thiên mệnh ( Ngẫm hay mu«n sù t¹i trêi…..hay M­u sù t¹i nh©n, thµnh sù t¹i thiên ) khác với Đặng Dung trước đó từng ngậm ngùi khi nhận ra thời vận quyết định sự thành bại “ thời lai đồ điếu thành công dị/ Vận khứ anh hùng ẩm hận đa” Phan táo bạo đặt con người ngang hàng với vũ trụ. Càn khôn có thể xoay vần cuộc đời thì con người cũng có thể thay đổi thời thế bởi “ xưa nay nhân định th¾ng thiªn còng nhiÒu”  Không phải thái độ khoa trương. Đó là một lời tự - GV nêu vấn đề : Tại sao nói Phan vÊn tù nhñ cña mét tr¸i tim ®Çy nhiÖt huyÕt kh«g ph¶i Bội Châu là Con người có ý thức chỉ là một quan niệm được nhắc đến theo cảm hứng trách nhiệm, sứ mệnh lịch sử trước theo thói quen trong văn học trung đại thời cuộc đất nước? b- Con người có ý thức trách nhiệm, sứ mệnh lịch sử trước thời cuộc đất nước - ý thức trách nhiệm của con người trước thời - HS suy nghĩ trao đổi thảo luận cuộc…tác giả đứng ra tự lãnh trách nhiệm trước cuộc - GV định hướng, tổng hợp đời 2 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Gi¸o ¸n d¹y thªm Ng÷ v¨n 11. TrÇn Nam Chung - ý thøc vÒ c¸i t«i trçi d¹y, Phan Béi Ch©u trùc diÖn xưng danh ( không còn là hình ảnh người nam nhi phiếm định)  ý thức sứ mệnh lịch sử phải làm điều gì đó cho đất nước, do sự hối thúc của khát vọng lưu danh - Nhận thức của Phan Bội Châu trong “ Cuộc thế trăm năm cần có ta không phải để hưởng hai câu thực có ý nghĩa gì đối với thời lạc thú mà là để cống hiến cho đời để đáng mặt nam cuéc? nhi để lưu danh thiên cổ” - HS suy nghÜ tr¶ lêi  §Çu thÕ kØ XX, sau nh÷ng thÊt b¹i liªn tiÕp cña c¸c phong trào yêu nước chống Pháp, nỗi thất vọng bi quan đè nặng lên tâm thế của những người VN yêu nước. Tâm lí buông xuôi, an phận, cam chịu có nguy cơ phát triển. Phan Bội Châu gọi đó là “ Cái vạ chết lßng” . Håi chu«ng c¶nh tØnh nµy cã ý nghÜa lín: lµ håi chu«ng giôc gi· b¶n th©n, lµ lêi hèi thóc cña thêi - HS nhËn xÐt vÒ c¸ch thÓ hiÖn chÝ đại. nam nhi cña Phan trong 2 c©u th¬ - GV bæ sung:  Hai câu 3, 4 đối nhau, lấy cái phủ định để làm nổi bật điều khẳng định. Đó là một ý thơ sâu sắc thể hiện vai trò cá nhân trong lịch sử: sẵn sàng gánh vác mọi trách nhiệm mà lịch sử giao phó. Ý tưởng đẹp đẽ này là sự kế thừa những tư tưởng vĩ đại của các vĩ nhân trong lịch sử: “Dẫu cho trăm thân này phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa, ta cũng cam lòng” - Trần Quốc Tuấn “Nhân vinh tự cổ thuỷ vô tử Lưu thủ đan tâm chiếu hãn thanh” -Văn Thiên TườngLấy cái hữu hạn “bách niên” của một đời người đối với cái vô hạn “thiên tải” của lịch sử dân tộc, Phan Bội Châu đã tạo nên một giọng thơ đĩnh đạc, hào hùng, biểu lộ một quyết tâm và khát vọng trong buổi lên đường. vì thế, trên bước đường cách mạng giải phóng dân tộc, trải qua muôn vàn thử thách và nguy hiểm, ông vẫn bất khuất, lạc quan: “Thân ấy hãy còn, còn sự nghiệp, Bao nhiêu nguy hiểm sợ gì đâu!” - “Cảm tác trong nhà ngục Quảng Đông”(?) T¹i sao nãi PBC lµ mét trÝ thøc C¶m høng l·ng m¹n l¹i ®­îc g¾n víi nh÷ng h×nh mang nhËn thøc tiÕn bé….? tượng kì vĩ, trường tồn: đất cao, trời rộng, cuộc nhân - HS trao đổi thảo luận sinh của một đời người và cả tương lai nối dài sau - GV định hướng nhận xét lưng( muôn thủa) làm tăng đến vô cùng sức mạnh của kh¸t väng vµ niÒm tin - Anh chị hãy so sánh thái độ của c- Con người mang nhận thức tiến bộ, thái độ quyết PBC víi c¸c nhµ nho trong x· héi liệt trước tình cảnh đất nước và những tín điều xưa cũ 3 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Gi¸o ¸n d¹y thªm Ng÷ v¨n 11 phong kiÕn? - Tại sao PBC lại có một thái độ quyết liÖt nh­ vËy? - Hs tr¶ lêi c¸ nh©n. TrÇn Nam Chung - Gắn chí làm trai vào hoàn cảnh của đất nước - Đặt ra vấn đề sống thời đại, lẽ vinh nhục của người nam nhi gắn liền với sự tồn vong của đất nước - Phan Béi Ch©u tõng viÕt “ B«i mÆt thê kÎ thï sÏ lµ mét vËt bÈn thØu trong vò trô ..sao b»ng ngÈng ®Çu lªn làm một kẻ lỗi lạc của Tổ Quốc”. Tư tưởng đó rất gần gũi với tinh thần yêu nước của Đồ Chiểu song có phần quyết liệt hơn khi Phan viết “ Non sông đã chết sèng thªm nhôc/ HiÒn th¸nh cßn ®©u häc còng hoµi” . Thơ văn Đồ Chiểu ít nhiều còn vương vấn hai chữ trung hiếu. Phan Bội Châu lại khác, ông dám đối mặt với cả nền học vấn xưa cũ để rút ra một chân lí “ Sách vë th¸nh hiÒn ch¼ng gióp Ých g× ®­îc trong thêi buæi nước mất nhà tan, nếư chỉ khư khư ôm giữ là ngu mà thôi ( cái điều mà trước đó Nguyễn Khuyến đã từng nãi nh­ng cã phÇn nhÑ h¬n: s¸ch vë Ých chi thêi buæi Êy/ ¸o xiªm nghÜ l¹i thÑn th©n giµ”) - Phan Bội Châu có được một dũng khí một thái độ quyết liệt đó, trước hết là nhờ một lòng yêu nước nång ch¸y, mét bÇu nhiÖt huyÕt sôc s«i vµ còng nhê luồng tư tưởng canh tân, những tân thư đang ào ạt x©m nhËp vµo ViÖt Nam (?) T¹i sao Phan Béi Ch©u l¹i mang  Tư tưởng táo bạo tiên phong của một nhà cách khát vọng đổi mới? Khát vọng đó m¹ng tiÒn bèi. TÇm nh×n xa tr«ng réng, g¹t bá nh÷ng ®­îc diÕn t¶ nh­ thÕ nµo trong bµi cũ kỹ, lạc hậu lấy hành động là thước đo quan trọng th¬? nhất cảu người anh hùng - HS trao đổi theo nhóm d- Con người mang hoài bão, khát vọng lớn lao, khát - GV định hướng bổ sung- tổng hợp väng sèng l·ng m¹n hµo hïng - Phan Béi Ch©u ý thøc râ sù môc ruçng cña triÒu đình phong kiến bấy giờ “ Suốt một lũ trong vòng cung thất/ Của ăn chơi cao huyết muôn người”; sự bất lực của vua bù nhìn “ Vua là tượng gỗ dân là thân tr©u” ( H¶i ngo¹i huyÕt th­) - Mong đuổi theo con gió lớn vượt bể đông đó là khát Hoạt động 4 väng t×n con ®­êng ®i míi cho c¸ch m¹ng ViÖt Nam ( Củng cố- hướng dẫn- dặn dò) - T­ thÕ buæi lªn ®­êng ®Çy hµo høng. Nh÷ng h×nh - GV yêu cầu hs khái quát lại những ý ảnh kì vĩ lớn lao “ bể đông, cánh gió, muôn trùng” chÝnh diÔn t¶ t­ thÕ h¨m hë ra ®i. T©m thÕ hµo hïng, coi - HS nh¾c l¹i( C¸ nh©n) thường những khó khăn trước mắt - GV hướng dẫn hs chuẩn bị câu hỏi ở - Hình ảnh lãng mạn hào hùng, dường như con người nhà ( Chí nam nhi đã được nhân vật được chắp thêm đôi cánh thiên thần bay bổng trên trữ tình khẳng định dựa trên những cơ thực tại tối tăm, những thế lực trở ngại trở thành së nµo? nh÷ng yÕu tè kÝch thÝch cho mét cuéc ra ®i hïng - GV rót kinh nghiÖm bµi d¹y tr¸ng ……………….................................. …………………………………….. ………………………………………. 4 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Gi¸o ¸n d¹y thªm Ng÷ v¨n 11. TrÇn Nam Chung. 5 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(6)</span>