Bài giảng Ngữ Văn 6: Ẩn dụ

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (466.78 KB, 24 trang )

<b>Tiết 95: ẨN DỤ</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

-

Thế nào là nhân hóa?

-

Xác định phép nhân hóa trong bài thơ sau:
<b>TRONG MƯA</b>

Góc sân, cây phượng phất cờ
Cây chuối gõ trống reo hị say sưa.

Thương sao đọt bí măng tơ

Tay run chới với trong mưa tìm giàn.

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

=> Dùng những từ chỉ hoạt động trạng thái của người để
chỉ trạng thái của các sự vật làm cho cây cối trong thiên
nhiên trở nên gần gũi với con người, biểu thị những suy
nghĩ tình cảm của con người.

- Nhân hoá là gọi hoặc tả con vật, cây cối, đồ vật, … bằng
những từ ngữ vốn được dùng để gọi hoặc tả con người; làm
cho thế giới loài vật, cây cối, đồ vật, … trở nên gần gũi với con
người, biểu thị những suy nghĩ tình cảm của con người.

- Phép nhân hóa:

<b>TRONG MƯA</b>

Góc sân, cây phượng phất cờ
Cây chuối gõ trống reo hị say sưa.

Thương sao đọt bí măng tơ

Tay run chới với trong mưa tìm giàn.

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

Đọc khổ thơ sau:

Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người Cha mái tóc bạc

Đốt lửa cho anh nằm.

(<i>Minh Huệ</i>)

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

Câu hỏi :

Trong khổ thơ trên, cụm từ <i>Người Cha</i> được

dùng để chỉ ai? Vì sao có thể ví như vậy?

Trả lời :Trả lời :
Cụm từ

Cụm từ <i>Người ChaNgười Cha</i> dùng để chỉ Bác Hồ dùng để chỉ Bác Hồ
Có thể ví như vậy là vì Bác Hồ và

Có thể ví như vậy là vì Bác Hồ và

<i>Người Cha </i>

<i>Người Cha </i>có những phẩm chất giống có những phẩm chất giống
nhau (tuổi tác, tình yêu thương, sự chăm

nhau (tuổi tác, tình u thương, sự chăm

sóc chu đáo, quan tâm lo lắng...) ->

tương đồng về phẩm chất.

a.Ví dụ:

- Người ChaNgười Cha -> Bác Hồ -> Bác Hồ

Vì Bác Hồ với Vì Bác Hồ với Người Người
Cha

Cha có những phẩm có những phẩm
chất giống nhau

chất giống nhau -> ->
tương đồng về phẩm

tương đồng về phẩm

chất.

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

* Khác nhau:

- So sánh: Bác Hồ như <i>Người Cha</i>

Vế A Vế B

- Ẩn dụ: Người Cha mái tóc bạc
Vế B

->Ẩn đi vế A (so sánh ngầm) -> câu thơ có thêm tính hàm súc.

Câu hỏi :

- Cách nói “Người Cha mái tóc bạc” có gì giống và khác - Cách nói “Người Cha mái tóc bạc” có gì giống và khác
phép so sánh: “Bác Hồ như Người Cha”?

phép so sánh: “Bác Hồ như Người Cha”?

Trả lời:

*Giống nhau:

- Đều ví Bác Hồ như Người Cha.

- Đều tạo cho câu nói có tính hình tượng, tính
biểu cảm cao hơn so với cách nói bình thường

</div>
<span class='text_page_counter'>(8)</span><div class='page_container' data-page=8>

Trả lời:

Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này

bằng tên sự vật hiện tượng khác có nét tương

đồng với nó.

Câu hỏi : Ẩn dụ có tác dụng như thế nào?
Trả lời:

Ẩn dụ nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự
diễn đạt.

Câu hỏi:

</div>
<span class='text_page_counter'>(9)</span><div class='page_container' data-page=9>

</div>
<span class='text_page_counter'>(10)</span><div class='page_container' data-page=10>

II. Các kiểu ẩn dụ:II. Các kiểu ẩn dụ:

1. Ví dụ:1. Ví dụ:

Câu hỏi thảo luận:
Câu hỏi thảo luận:

Các từ in đậm dưới đây được dùng để chỉ những
Các từ in đậm dưới đây được dùng để chỉ những

hiện tượng sự vật nào? Vì sao có thể ví như vậy?
hiện tượng sự vật nào? Vì sao có thể ví như vậy?

“Về thăm nhà Bác làng Sen,
“Về thăm nhà Bác làng Sen,

Có hàng râm bụt

Có hàng râm bụt <i><b>thắp</b><b>thắp</b><b> </b><b> </b></i>lên lên <i><b>lửa hồng</b><b>lửa hồng</b></i>” ”
(

(<i>Nguyễn Đức Mậu)Nguyễn Đức Mậu)</i>

Cách dùng từ trong cụm từ in đậm dưới đây có gì đặc biệt Cách dùng từ trong cụm từ in đậm dưới đây có gì đặc biệt
so với cách nói thơng thường?

so với cách nói thơng thường?
“

“ Chao ôi, trông con sông, vui như thấy Chao ôi, trông con sông, vui như thấy <i><b>nắng giòn tan</b><b>nắng giòn tan</b></i>
sau kì mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt quãng”.

sau kì mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt quãng”.
(Nguyễn Tuân)

</div>
<span class='text_page_counter'>(11)</span><div class='page_container' data-page=11>

- Lửa hồng: chỉ “màu đỏ” của hoa dâm bụt

-> vì hai sự vật ấy có hình thức tương đồng.
- Thắp: Chỉ sự nở hoa

-> vì chúng giống nhau ở cách thức thực hiện.
- Nắng giòn tan: chỉ nắng “to, rực rỡ”

</div>
<span class='text_page_counter'>(12)</span><div class='page_container' data-page=12>

Từ những ví dụ đã phân tích, hãy nêu lên một số kiểu <sub>Từ những ví dụ đã phân tích, hãy nêu lên một số kiểu </sub>

tương đồng giữa các sự vật, hiện tượng thường được

sử dụng để tạo phép ẩn dụ?

*<b>Có 4 kiểu tương đồng:Có 4 kiểu tương đồng:</b>

-Tương đồng về hình thức.-Tương đồng về hình thức.

-Tương đồng về cách thức thực hiện.-Tương đồng về cách thức thực hiện.

-Tương đồng về phẩm chất.-Tương đồng về phẩm chất.

</div>
<span class='text_page_counter'>(13)</span><div class='page_container' data-page=13>

Dựa vào các kiểu tương đồng, ta có

mấy kiểu ẩn dụ thường gặp?

2. Ghi nhớ: (SGK/69)

Có 4 kiểu ẩn dụ:

- Ẩn dụ hình thức;- Ẩn dụ hình thức;

- Ẩn dụ cách thức;- Ẩn dụ cách thức;

- Ẩn dụ phẩm chất;- Ẩn dụ phẩm chất;

</div>
<span class='text_page_counter'>(14)</span><div class='page_container' data-page=14>

<b>II. LUYỆN TẬP</b>

<b> 1. Bài tập 1 trang 70: Các em tự làm vào vở bài tập</b>
<b> 2. Bài tập 2 trang 70: </b>

<b> Tìm ẩn dụ trong những ví dụ dưới đây. Nêu lên nét </b>
<b>tương đồng giữa các sự vật, hiện tượng được so </b>

<b> a) Ăn quả nhớ kẻ trồng cây</b>

<b> b) Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng.</b>
<b> c) Thuyền về có nhớ bến chăng</b>

<b> Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền.</b>
<b> d) Ngày ngày Mặt Trời đi qua trên lăng</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(15)</span><div class='page_container' data-page=15>

a) Ăn quả nhớ kẻ trồng cây:

-> Câu tục ngữ này
-> Câu tục ngữ này

khuyên chúng ta khi
khuyên chúng ta khi

được hưởng thụ thành
được hưởng thụ thành

quả, phải nhớ đến

công lao người đã gây
công lao người đã gây

dựng thành quả đó.
dựng thành quả đó.

</div>
<span class='text_page_counter'>(16)</span><div class='page_container' data-page=16>

•

<i>Mực - đen : Mực - đen : </i>có nét tương đồng về phẩm chất có nét tương đồng về phẩm chất
với “cái xấu, cái lạc hậu”.

với “cái xấu, cái lạc hậu”.

•

<i>Đèn - sáng : Đèn - sáng : </i>có nét tương đồng về phẩm chất có nét tương đồng về phẩm chất
với “cái tốt, cái tiến bộ”.

với “cái tốt, cái tiến bộ”.
<i> </i>

<i> -> -> </i>Câu tục ngữ này nói lên tầm quan trọng của Câu tục ngữ này nói lên tầm quan trọng của
môi trường sống, khuyên chúng ta phải chọn

môi trường sống, khuyên chúng ta phải chọn

môi trường sống tốt đẹp.

</div>
<span class='text_page_counter'>(17)</span><div class='page_container' data-page=17>

c) Thuyền về có nhớ bến chăng?<sub>c) Thuyền về có nhớ bến chăng?</sub>

Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền

- Thuyền: ”chỉ người đi xa”, - Thuyền: ”chỉ người đi xa”,
chỉ người con trai.

chỉ người con trai.

- Bến: “chỉ người ở lại”, chỉ - Bến: “chỉ người ở lại”, chỉ
người con gái.

người con gái.

-> Đây là những tương đồng về
-> Đây là những tương đồng về
phẩm chất.

phẩm chất.

</div>
<span class='text_page_counter'>(18)</span><div class='page_container' data-page=18>

d) Ngày ngày Mặt Trời đi qua trên lăng

Thấy một Mặt Trời trong lăng rất đỏ

Thấy một Mặt Trời trong lăng rất đỏ
<i>- </i>

<i>- </i>“Mặt Trời” trong câu thơ thứ nhất: là một thiên thể “Mặt Trời” trong câu thơ thứ nhất: là một thiên thể
nóng sáng, là nguồn chiếu sáng chủ yếu cho Trái Đất.

nóng sáng, là nguồn chiếu sáng chủ yếu cho Trái Đất.

<i>- “Mặt Trời” </i>trong câu thơ thứ hai là hình ảnh ẩn dụtrong câu thơ thứ hai là hình ảnh ẩn dụ<i>: : </i>

được dùng để chỉ Bác Hồ vì Bác Hồ soi sáng, dẫn

đường chỉ lối cho dân tộc ta thoát khỏi cuộc sống nôlệ

đường chỉ lối cho dân tộc ta thốt khỏi cuộc sống nơlệ

tối tăm, đi tới tương lai độc lập, tự do, hạnh phúc.

- “Mặt Trời” – Bác Hồ: có nét tương đồng về phẩm

chất.

</div>
<span class='text_page_counter'>(19)</span><div class='page_container' data-page=19>

3. Tìm những ẩn dụ chuyển đổi cảm giác trong các

câu văn, câu thơ dưới đây và nêu lên tác dụng của

những ẩn dụ ấy trong việc miêu tả sự vật, hiện tượng:

a). Buổi sáng, mọi người đổ ra đường. Ai cũng muốn a). Buổi sáng, mọi người đổ ra đường. Ai cũng muốn

ngẩng lên cho thấy mùi hồi chín chảy

ngẩng lên cho thấy mùi hồi chín chảy qua mặt.qua mặt.

b). “Cha lại dắt con đi trên cát mịn<sub>b). “Cha lại dắt con đi trên cát mịn</sub>

Ánh nắng chảy đầy vai”.

</div>
<span class='text_page_counter'>(20)</span><div class='page_container' data-page=20>

a). Buổi sáng, mọi người đổ ra đường. Ai cũng

muốn ngẩng lên cho thấy mùi hồi chín

muốn ngẩng lên cho thấy mùi hồi chín chảychảy qua mặt. qua mặt.

- Thấy mùi (hồi chín) – chảy:

Từ khứu giác (mũi) -> cảm nhận bằng thị

giác (mắt nhìn) -> cảm nhận bằng xúc giác (trên

da mặt).

-> Cách diễn đạt biểu thị sự khuếch tán, lan tỏa

mạnh của hương hoa hồi trong thiên nhiên.

Đó là sự cảm nhận mới lạ, độc đáo, tinh tế gợi

hình ảnh và cảm giác thơng qua cách nói ẩn dụ.

</div>
<span class='text_page_counter'>(21)</span><div class='page_container' data-page=21>

b). “Cha lại dắt con đi trên cát mịn

Ánh nắng

Ánh nắng chảychảy đầy vai”. đầy vai”.
- (

- (

Thấy) ánh nắng – chảy:

Từ thị giác (mắt) -> cảm nhận bằng xúc giác

Thường thì ta nhận biết ánh nắng qua thị giác

<sub>Thường thì ta nhận biết ánh nắng qua thị giác </sub>

cho nên mới thấy ánh nắng vàng tươi hoặc ánh

nắng vàng nhạt, …

- Còn ánh nắng trong câu thơ “Ánh nắng chảy

đầy vai” lại được hình dung thành dịng, thành

giọt, nhờ vậy mà sinh động, gợi cảm.

</div>
<span class='text_page_counter'>(22)</span><div class='page_container' data-page=22>

4/. Chính tả (nghe viết):

Buổi học cuối cùng

Tuy nhiên, thầy vẫn đủ can đảm dạy chúng tôi cho
đến hết buổi. Sau tiết viết tập đến bài Lịch sử, rồi

những trò nhỏ cất tiếng đọc đồng thanh như hát <i>Ba Be </i>

<i>Bi Bo Bu</i>. Đằng kia, cuối phịng học, cụ Hơ-de đã đeo

kính lên, và nâng cuốn sách vỡ lịng bằng hai tay, cụ
đánh vần từng chữ theo bọn trẻ. Cả cụ cũng chăm chú,
giọng cụ run run vì xúc động; nghe cụ đọc thật kì cục,
đến nỗi tất cả chúng tôi muốn cười và cũng muốn

</div>
<span class='text_page_counter'>(23)</span><div class='page_container' data-page=23>

1. Ẩn dụ là gì? Ẩn dụ có tác dụng như

thế nào?

2. Có mấy kiểu ẩn dụ?

3.Nêu một số ẩn dụ mà em biết.

Trả lời:

1. Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật,
hiện tượng khác có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi
hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.

2. Có 4 kiểu ẩn dụ:

- Ẩn dụ hình thức; - Ẩn dụ cách thức;

- Ẩn dụ phẩm chất; - Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác;
3. Ẩn dụ: “Uống nước, nhớ nguồn”;

“Tre già, măng mọc”, ….

</div>
<span class='text_page_counter'>(24)</span><div class='page_container' data-page=24>

<b>HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ:</b>

- Nhớ khái niệm ẩn dụ.

- Làm các bài tập còn lại.

- Làm các bài tập cịn lại.

- Viết một đoạn văn miêu tả có sử dụng phép ẩn dụ.

Chỉ ra phép ẩn dụ trong đoạn văn em vừa viết và tác

dụng của nó?

- Đọc và soạn bài: “Hoán dụ”

- Tự học bài: Luyện nói về văn miêu tả

- Đọc hiểu bài Lượm, Mưa.

</div>

Bài giảng Ngữ Văn 6: Ẩn dụ

<b>Tiết 95: ẨN DỤ</b>

-