index of cnpmth03015slidepdf

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (255.35 KB, 16 trang )

T

ổ

ng quan v

ề

t

ươ

ng tác ng

ườ

i máy

(Human-Computer Interaction (HCI))

N

ộ

i dung

—

Khái ni

ệ

m t

ươ

ng tác ng

ườ

i – máy

—

Vai trò c

ủ

a t

ươ

ng tác ng

ườ

i – máy

—

Cách t

ổ

ch

ứ

c các h

ệ

t

ươ

ng tác

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

1. Khái ni

ệ

m

—

Có nhi

ề

u

đị

nh ngh

ĩ

a khác nhau v

ề

t

ươ

ng tác ng

ườ

i

– máy.

—

Đị

nh ngh

ĩ

a 1

— Tương tác người - máy là tập các quá trình, đối thoại
và các hành động qua đó con người sử dụng và

tương tác với máy tính. (Backer và Buxton (1987))

—

Đị

nh ngh

ĩ

a 2

— Tương tác người - máy là một lĩnh vực liên quan đến
thiết kế, đánh giá và cài đặt hệ thống tương tác cho
con người sử dụng và nghiên cứu các hiện tượng
chính xảy ra trên đó. (Hiệp hội CNPM SIGCHI)

Ví d

ụ

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

L

ị

ch s

ử

phát tri

ể

n

—

Giai

đ

o

ạ

n

đầ

u c

ủ

a máy tính, User Interface (UI)

khơng

đượ

c xem tr

ọ

ng.

—

Đầ

u nh

ữ

ng n

ă

m 70: Hình thành khái ni

ệ

m giao

di

ệ

n ng

ườ

i máy (MMI - Man Machine Interface)

đ

ó thay

đổ

i thành khái ni

ệ

m UI.

—

Cu

ố

i nh

ữ

ng n

ă

m 70,

đầ

u nh

ữ

ng n

ă

m 80: Xu

ấ

t

hi

ệ

n khái ni

ệ

m “thân thi

ệ

n ng

ườ

i s

ử

d

ụ

ng” dành

cho các s

ả

n ph

ẩ

m có UI t

ố

t

L

ị

ch s

ử

phát tri

ể

n (ti

ế

p)

—

Nh

ữ

ng n

ă

m 80: Xu

ấ

t hi

ệ

n khái ni

ệ

m t

ươ

ng tác

ng

ườ

i máy (HCI - Human Computer Interaction).

Xu

ấ

t hi

ệ

n trong MS Windows v

ớ

i GUI.

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

2. Vai trò c

ủ

a t

ươ

ng tác ng

ườ

i-máy

—

T

ạ

o ra các h

ệ

th

ố

ng an toàn và “s

ử

d

ụ

ng

đượ

c”

(Usability) nh

ư

các H

ệ

th

ố

ng ch

ứ

c n

ă

ng.

—

“S

ử

d

ụ

ng

đượ

c” - Usability: Là khái ni

ệ

m trong HCI

có th

ể

hi

ể

u là làm cho h

ệ

th

ố

ng d

ễ

h

ọ

c, d

ễ

dùng,

hi

ệ

u qu

ả

và cung c

ấ

p tr

ả

i nghi

ệ

m tho

ả

i mái, thú v

ị

cho ng

ườ

i dùng.

—

Nghiên c

ứ

u v

ề

t

ươ

ng tác ng

ườ

i máy không

đơ

n

thu

ầ

n là nghiên c

ứ

u v

ề

cách xây d

ự

ng giao di

ệ

n

thân thi

ệ

n v

ớ

i ng

ườ

i dùng mà là khoa h

ọ

c

để

xây

d

ự

ng, b

ố

trí ch

ươ

ng trình t

ố

t có th

ể

giúp ng

ườ

i dùng

hồn thành cơng vi

ệ

c m

ộ

t cách nhanh chóng và d

ễ

dàng nh

ấ

t.

2. Vai trị c

ủ

a t

ươ

ng tác ng

ườ

i-máy

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

T

ạ

i sao ph

ả

i nghiên c

ứ

u HCI

— UI là nơi giao tiếp giữa người dùng và máy tính. Khơng
thể truy nhập vào máy tính nếu khơng có UI.

— UI tốt làm cho hệ thống hiệu quả và người sử dụng thoải
mái

— Một phần lớn các cơng việc (50%-70%) trong tiến trình
phát triển hệ thống phần mềm liên quan đến UI.

— Thời gian thiết kế, cài đặt và bảo trì UI trong một dự án là
khoảng 50% (thống kê 74 dự án phần mềm thực hiện
năm 1992)

— UI ngày càng phức tạp hơn do vậy việc phát triển UI là
khó khăn (đặc biệt với GUI)

— Nhiều chương trình, dự án quốc gia, quốc tế nghiên cứu
về HCI hình thành ở những nước phát triển và Việt Nam

T

ạ

i sao ph

ả

i nghiên c

ứ

u HCI

L

ợ

i ích v

ề

m

ặ

t kinh t

ế

:

—

T

ă

ng n

ă

ng su

ấ

t lao

độ

ng

— 20 người dùng

— x 230 ngày

— x 100 màn hình giao tiếp 1 ngày

— x 10 giây mỗi màn hình giao tiếp
___________________________

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

T

ạ

i sao ph

ả

i nghiên c

ứ

u HCI

—

T

ă

ng n

ă

ng su

ấ

t lao

độ

ng

— 5 người điều hành

— x 500 lần chọn bảng một ngày

— x 3 giây một lần chọn

— x 230 ngày một năm

_____________________________

— = 480 giờ (12 tuần)

T

ạ

i sao ph

ả

i nghiên c

ứ

u HCI

—

Gi

ả

m chi phí

đ

ào t

ạ

o

— 20 nhân viên

— x 2 ứng dụng mỗi năm

— x 2.5 ngày mỗi ứng dụng

_________________________

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

T

ạ

i sao ph

ả

i nghiên c

ứ

u HCI

—

Gi

ả

m nh

ữ

ng l

ỗ

i ng

ườ

i dùng

— 500 người dùng

— x 20 lỗi một năm

— x 15 phút cho một lỗi

____________________________

— = mất 2500 giờ (63 tuần)

T

ạ

i sao ph

ả

i nghiên c

ứ

u HCI

—

Ng

ườ

i s

ử

d

ụ

ng hài lòng

—

T

ạ

o ra nh

ữ

ng s

ả

n ph

ẩ

m có ch

ấ

t l

ượ

ng cao h

ơ

n.

Ng

ườ

i dùng ti

ế

t ki

ệ

m th

ờ

i gian khi s

ử

d

ụ

ng giao di

ệ

n

nên có th

ể

t

ậ

p trung vào cơng vi

ệ

c chính.

</div>
<span class='text_page_counter'>(8)</span><div class='page_container' data-page=8>

T

ạ

i sao ph

ả

i nghiên c

ứ

u HCI

— Giảm lỗi nguy hiểm đến tính mạng con người

— Hệ thống liệu pháp bức xạ chữa bệnh ung thư Therac-25 đã gây
chết người do có UI tồi

— Hệ thống radar Aegis trên tàu chiến USS Vincennes đã bắn nhầm
máy bay dân sự của Iran (1988) do có UI thiết kế tồi

— Lá phiếu bầu cử tổng thống Mỹ 2000 gây tranh cãi do có thiết kế
tồi, dùng phương pháp bấm lỗ thẻ: Cử tri bấm lỗ bên cạnh sự lựa
chọn của mình trên phiếu bầu giấy. Những lá phiếu này được
kiểm từ các máy kiểm phiếu hầu như không cho phép xác định
một kết cục rõ ràng (Presidential Voting Ballot,

www.taberbrains.com)

— Một chiếc máy bay đâm vào vách núi ở Colombia năm 1996 giết
chết tất cả mọi người trên máy bay. Lý do người lái gõ phím “R”
thay vì tên đầy đủ của sân bay. Hệ thống dẫn đường lấy ra trong
hệ thống sân bay đầu tiên bắt đầu bằng chữ“R” => sai sân bay
sân bay => đâm vào núi .

T

ạ

i sao ph

ả

i nghiên c

ứ

u HCI

—

T

ă

ng kh

ả

n

ă

ng bán

đượ

c c

ủ

a s

ả

n ph

ẩ

m

— DOS không thể so sánh được với các hệ điều hành
khác cùng thời

— Windows và Explorer đem lại cho Microsoft lợi nhuận
cực lớn

— Windows được sao chép lại từ giao diện của

Macintosh !!!

—

Giao di

ệ

n

đẹ

p d

ễ

nh

ậ

n

đượ

c h

ợ

p

đồ

ng

</div>
<span class='text_page_counter'>(9)</span><div class='page_container' data-page=9>

T

ạ

i sao ph

ả

i nghiên c

ứ

u HCI

—

Máy tính

đ

ã xu

ấ

t hi

ệ

n kh

ắ

p m

ọ

i n

ơ

i:

đ

i

ề

u khi

ể

n máy

bay, ô tô, dàn nghe nh

ạ

c ....

—

Giao di

ệ

n ng

ườ

i – máy tính t

ố

t => giao di

ệ

n ng

ườ

i –

các thi

ế

t b

ị

t

ố

t

3. Cách t

ổ

ch

ứ

c các h

ệ

t

ươ

ng tác

—

Các thành ph

ầ

n chính c

ủ

a h

ệ

t

ươ

ng tác

—

Ph

ươ

ng ti

ệ

n và cơng c

ụ

t

ươ

ng tác

—

Ch

ấ

t l

ượ

ng t

ươ

ng tác

</div>
<span class='text_page_counter'>(10)</span><div class='page_container' data-page=10>

3.1. Các thành ph

ầ

n chính c

ủ

a h

ệ

t

ươ

ng tác

a) Mơi tr

ườ

ng và ng

ữ

c

ả

nh

—

T

ổ

ch

ứ

c xã h

ộ

i loài ng

ườ

i (Human Social

Organization): Liên quan

đế

n vi

ệ

c xem loài ng

ườ

i

nh

ư

th

ự

c th

ể

xã h

ộ

i t

ươ

ng tác:

— Mơ hình hoạt động con người

— Mơ hình nhóm và tổ chức

— Mơ hình cơng việc và luồng cơng việc

</div>
<span class='text_page_counter'>(11)</span><div class='page_container' data-page=11>

a) Môi tr

ườ

ng và ng

ữ

c

ả

nh

— Các lĩnh vực ứng dụng (Application Areas): Tập trung
nghiên cứu vào các lớp của lĩnh vực ứng dụng từ góc độ
mà giao diện cần phải đáp ứng

— Đặc trưng của các miền ứng dụng: ứng dụng riêng hay
nhóm

— Giao diện hướng tài liệu: soạn thảo văn bản, bảng tính,...

— Giao diện hướng truyền tin: Email, hội nghị truyền hình,

điện thoại,...

— Mơi trường thiết kế: IDE, CAD/CAM

— Các hệ thống học trực tuyến, trợ giúp

— Các hệ thống điều khiển: điều khiển quá trình, games

— Các hệ thống nhúng: điều khiển máy sao chụp, thang
máy,...

a) Môi tr

ườ

ng và ng

ữ

c

ả

nh

—

S

ự

phù h

ợ

p ng

ườ

i – máy (Human Machine Fit):

Thi

ế

t k

ế

để

đạ

t t

ớ

i s

ự

phù h

ợ

p gi

ữ

a các

đố

i t

ượ

ng

thi

ế

t k

ế

và vi

ệ

c s

ử

d

ụ

ng chúng

— Các kỹ thuật để đạt tới sự phù hợp

— Lựa chọn và thích nghi hệ thống

— Lựa chọn và thích nghi người sử dụng: Sự tương
thích giữa đặc điểm người sử dụng và hệ thống, tính
dễ sử dụng, dễ huấn luyện

</div>
<span class='text_page_counter'>(12)</span><div class='page_container' data-page=12>

b) Con ng

ườ

i

— Mục đích: Hiểu con người như là một Bộ xử lý thơng tin

— Nghiên cứu các tính chất về q trình xử lý thơng tin của
con người, cấu trúc hành động, bản chất giao tiếp và yêu
cầu về vật lý, sinh lý học của con người

— Xử lý thông tin của con người (Human Information

Processing): Đặc trưng của con người như bộ xử lý thơng
tin

— Mơ hình nhận thức

— Mơ hình khái niệm

— Hiện tượng và bản chất nhớ, cảm nhận, vận động, học, giải
quyết vấn đề, thu thập kỹ năng, ...

b) Con ng

ườ

i

— Ngôn ngữ giao tiếp và tương tác (Language,
Communication)

— Các khía cạnh của ngơn ngữ: Cú pháp, ngữ nghĩa,...

— Mơ hình ngơn ngữ

— Các ngôn ngữ chuyên dụng: Truy vấn, giao tiếp đồ họa,
lệnh,...

— Nghiên cứu về lao động (ergonomics): Đặc điểm nhân
trắc học, sinh lý học của con người và quan hệ giữa con
người với môi trường, không gian làm việc

— Thiết kế không gian làm việc

— Bố trí màn hình, các điều khiển

</div>
<span class='text_page_counter'>(13)</span><div class='page_container' data-page=13>

c) Máy tính và ki

ế

n trúc t

ươ

ng tác

—

Các thi

ế

t b

ị

h

ỗ

tr

ợ

vào ra (I/O Devices): K

ỹ

thu

ậ

t xây

d

ự

ng các k

ỹ

thu

ậ

t h

ỗ

tr

ợ

giao ti

ế

p gi

ữ

a ng

ườ

i – máy

— Các loại thiết bị vào/ra máy tính

— Tính chất của thiết bị vào/ra: trọng lượng, băng
thông,...

— Thiết bị ảo

c) Máy tính và ki

ế

n trúc t

ươ

ng tác

—

K

ỹ

thuât

đố

i tho

ạ

i (Dialogue Techniques): Ki

ế

n trúc

ph

ầ

n m

ề

m c

ơ

s

ở

và k

ỹ

thu

ậ

t

để

t

ươ

ng tác v

ớ

i ng

ườ

i

s

ử

d

ụ

ng

— Các kỹ thuật đối thoại vào: Kỹ thuật sử dụng bàn phím
(lệnh, menu), kỹ thuật sử dụng chuột (nhấp chuột), kỹ
thuật sử dụng bút (nhận dạng ký tự, điệu bộ), kỹ thuật
sử dụng tiếng nói,...

— Các kỹ thuật đối thoại ra: Trượt màn hình, cửa sổ,
hoạt hình,...

</div>
<span class='text_page_counter'>(14)</span><div class='page_container' data-page=14>

c) Máy tính và ki

ế

n trúc t

ươ

ng tác

—

Ẩ

n d

ụ

giao ti

ế

p (Interface Metaphor)

— Ẩn dụ tương tác

— Ẩn dụ nội dung

—

Thi

ế

t k

ế

đồ

h

ọ

a (Graphic Design):

— Hình học 2D, 3D, biến đổi hình học

— Biểu diễn thuộc tính của đối tượng đồ họa

— Mơ hình hóa vật thể,...

d) Quy trình phát tri

ể

n

—

Bao g

ồ

m thi

ế

t k

ế

và k

ỹ

thu

ậ

t

—

Các ti

ế

p c

ậ

n thi

ế

t k

ế

—

K

ỹ

thu

ậ

t và công c

ụ

cài

đặ

t

—

K

ỹ

thu

ậ

t

đ

ánh giá

</div>
<span class='text_page_counter'>(15)</span><div class='page_container' data-page=15>

d) Quy trình phát tri

ể

n

Vịng đời hình sao của HCI (Hix and Hartson, 1993)

3.2. Ph

ươ

ng ti

ệ

n và công c

ụ

t

ươ

ng

tác

—

Hai thành ph

ầ

n c

ơ

b

ả

n: Con ng

ườ

i và máy tính

—

Giao ti

ế

p:

— Phương tiện: đối thoại thơng qua môi trường (phần
mềm)

</div>
<span class='text_page_counter'>(16)</span><div class='page_container' data-page=16>