Chủ đề 3
Rèn luyện kĩ năng
tạo lập văn bản thuyết minh
Loại chủ đề: Bám sát- Thời lợng: 8 tiết
A. Mục tiêu:
- Giúp học sinh củng cố, khắc sâu kiến thức về văn bản thuyết minh loại
văn bản học sinh mới đợc làm quen.
- Học sinh nhận biết đúng văn bản thuyết minh; phân biệt đợc văn bản
thuyết minh với các thể loại văn bản đà học.
- Tạo lập đợc văn bản thuyết minh theo các kiểu bài cụ thể.
- Rèn kĩ năng tạo lập văn bản sử dụng trình bày văn bản.
B. Tài liệu hỗ trợ
- sgk, sgv Ngữ văn 8
- Thiết kế bài giảng Ngữ văn 8
- Các dạng bài Tập làm văn và cảm thụ thơ văn 8.
C. Nội dung
Tuần 21 Tiết 21:
Ngày soạn: 29-1-08
Tìm hiểu chung về thuyết minh
I. Mục tiêu cần đạt:
- Giúp học sinh ôn tập lại lí thuyết chung về thuyết minh: học sinh nắm đợc
khái niệm sơ giản nhất về thuyết minh và biết phân biệt với các loại văn bản khác.
- Học sinh cũng hiểu đợc vị trí của loại văn bản mới này trong nhà trờng và
sự vận dụng trong đời sống hàng ngày.
II. Tiến trình bài dạy:
Bớc 1: Tổ chức lớp
Bớc 2: Kiểm tra bài cũ:
- Nhắc lại khái niệm về văn bản thuyết minh?
- Nêu yêu cầu của đề văn kiểm tra học kì I ( thuyết minh về ngôi trờng của em)
Bớc 3: Bài mới
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
I. Ôn tập lí thuyết:
? Kể tên những văn bản thuyết minh 1. Một số văn bản thuyết minh đà học:
- Ôn dịch, thuốc lá: tác hại của thuốc lá
đà học trong chơng trình học kì I?
? Những văn bản đó thuyết minh về - Thông tin về ngày trái đất năm 2000: Tác
những đối tợng nào?
hại của việc sử dụng bao bì ni lông và biện
pháp hạn chế.
- Bài toán dân số: Vấn đề dân số và kế
hoạch hoá gia đình.
2. Văn bản thuyết minh là gì?
? HÃy nhắc lại khái niệm về văn bản - Văn bản thuyết minh là kiểu văn bản
thông dụng trong mọi lĩnh vực đời sống
thuyết minh đà đợc học?
- GV bổ sung thêm nếu học sinh trả nhằm cung cấp tri thức về các hiện tợng
và sự vật trong tự nhiên, xà hội bằng phlời còn thiếu ý.
ơng thức trình bày, giới thiệu, giải thích.
3. Yêu cầu của văn bản thuyết minh.
- Về nội dung: Có tính chất khách quan,
? Yêu cầu cơ bản nhất về nội dung thực dụng: vì đây là loại văn bản cung cấp
của một văn bản thuyết minh là gì? tri thức xác thực, hữu ích cho con ngời.
? Tại sao văn bản thuyết minh lại - Về hình thức:
+ Trình bày rõ ràng, theo hệ thống và tuân
coi trong yêu cầu khách quan ?
? Một văn bản thuyết minh cần thủ phơng pháp cụ thể cho từng kiểu bài.
Ví dụ: Thuyết minh về một đồ vật dùng
trình bày nh thế nào?
? Nêu một vài ví dụ cụ thể?
phơng pháp phân loại, phân tích hoặc nêu
định nghĩa.
Thuyết minh về một di tích, một danh
nhân...dùng phơng pháp so sánh, dùng số
liệu....
+ Ngôn ngữ chính xác, cô đọng chặt chẽ,
sinh động.
Ví dụ: Bài toán dân số, Cầu Long Biên...
4. Phân biệt văn bản thuyết minh với các
loại văn bản đà học khác:
- So với văn bản tự sự: thuyết minh không
? Văn bản thuyết minh có gì khác có sự việc, diễn biến hay cốt truyện.
với các văn bản đà đợc học trong
chơng trình?
? So sánh với văn bản tự sự?
- Yêu cầu tự sự: chú trọng nhân vật
- So với văn bản miêu tả: thuyết minh
và sự việc.
không đòi hỏi miêu tả cụ thể cho ngời đọc
? So sánh với văn bản miêu tả?
cảm thấy hoặc hình dung ra mà cần làm
- Yêu cầu miêu tả?
cho ngời đọc hiểu về vấn đề mà thôi.
- So với văn bản nghị luận: thuyết minh
không yêu cầu trình bày lí lẽ, suy luận mà
? So sánh với văn bản nghị luận?
là trình bày nguyên lí, cách thức...của đối
tợng.
- So với văn bản hành chính công vụ:
? So sánh với văn bản hành chính, thuyết minh không phải để bày tỏ nguyện
vọng, thông báo...mà là để làm rõ về đối tcông vụ?
ợng ngời đọc cần biết.
->Thuyết minh khác với tất cả các loại văn
? Từ đó, em rút ra kết luận gì về văn bản đà học và không thể có sự nhầm lẫn
khi toạ lập văn bản thuyết minh.
bản thuyết minh?
II. Luyện tập:
Bài tập 1: Trang 34 Bài tập cảm thụ thơ
văn 8.
- Văn bản 1: Về tiền giấy Việt Nam
- Văn bản 2: Lí luận và phê bình văn học
Gv đọc bài tập.
? Các văn bản này có phải là văn thời hiện đại
- Văn bản 3: Cách hiểu một câu tục ngữ
bản thuyết minh không? Vì sao?
- Văn Bản 4: Câu chuyện về đôi tay đẹp
- Văn bản 5: Loài cá đuối ở vùng biển
nhiệt đới .
->Văn bản 1 và 5 là thuyết minh; văn bản
2 là nghị luận; văn bản 3 là một câu
chuyện cời; văn bản 4 là tự sự.
Bài tập 2:
- Văn bản 1: Tiền giấy Việt Nam
? HÃy đặt tên cho các văn bản trên? - Văn bản 5: Cá đuối
Bài tập 3:
- Học sinh thảo luận nhóm
?Xác định những tri thức đợc cung
- Đại diện các nhóm trình bày.
cấp trong văn bản 1 và 5 ơ bài tập 1
- Giáo viên nhận xét và kết luận.
Bớc 4: Củng cố
- Nhắc lại những yêu cầu của văn bản thuyết minh?
- Phân biệt văn bản thuyết minh với các loại văn bản khác nhh thế nào?
Bớc 5: Hớng dÉn vỊ nhµ:
- Viết một đoạn văn ngắn để thuyết minh một trong các đề tài sau: quyển vở
soạn văn; quyển nhật kí của lớp em; sổ tay văn học của em.
Tuần 22 Tiết 22
Ngày soạn: 05-2-08
Yêu cầu và phơng pháp thuyết minh
A. Mục tiêu cần đạt:
- Giúp học sinh nắm đợc chắc hơn các yêu cầu và phơng pháp sử dụng khi
làm văn thuyết minh.
- Học sinh biết cách vận dụng khi tìm hiểu các tri thức thuyết minh bằng
cách phối hợp các phơng pháp thuyết minh cho một đối tợng cụ thể.
- Rèn kĩ năng tìm hiểu đề, xác định đối tợng thuyết minh khi làm bài.
B.Tiến trình bài dạy
Bớc 1: Tổ chức lớp
Bớc 2: Kiểm tra bài cũ:
- Kiểm tra bài tập về nhà của học sinh.
- Giáo viên nhận xét, gọi học sinh sửa chữa nếu cần và c ho điểm.
Bớc 3: Bài mới
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
I. Yêu cầu khi làm văn thuyết minh
? Khi đọc một đề văn thuyết minh , - Phải xác định tri thức về đối tợng thuyết
em cần chú ý điều gì?
minh.
? Đối tợng thuyết minh là gì?
+ Đối tợng thuyết minh: là sự vật, hiện tợng, phơng pháp...mà đề bài yêu cầu làm
cho ngời đọc hiểu rõ.
? Tri thức về đối tợng thuyết minh + Tri thức về đối tợng thuyết minh chính
thực ra là gì?
là sự hiểu biết của ngời viết về đối tợng:
có đặc điểm tiêu biểu gì? ; có cấu tạo ra
sao?; hình thành nh thế nào?; có giá trị và
ý nghĩa gì đối với con ngời?
? Làm thế nào để có đợc c¸c trÝ thøc - C¸ch tÝch l tri thøc vỊ đối tợng thuyết
thuyết minh?
minh:
+ Quan sát: là nhìn, ngắm, xem xét kĩ l? HÃy nêu ví dụ về một đối tợng có ỡng để phát hiện đặc điểm tiêu biểu của
thể dung quan sát?
sự vật, để phân biệt cái chính c¸i phơ...
Ví dụ: cái thớc kẻ, cái nón....
? Những đối tợng nh thế nào cần + Tra cứu từ điển, sách giáo khoa: đối với
phải tra cứu từ điển hoặc sách vở?
những đối tợng cần sự hiểu biết sâu sắc về
các lĩnh vực hoặc không mấy quen
thuộc...
Ví dụ: con hổ, cây lúa, những hiện tợng tự
nhiên, khoa học...
? Sau khi đà rõ về đối tợng cần làm + Phân tích: chia ra các mục các phần để
gì cho bài thuyết minh rõ ràng? dễ tìm hiểu từ đó nắm đợc yêu cầu thuyết
hiểu?
minh...
? Nêu ví dụ minh hoạ?
Ví dụ: một món ăn, một đồ dùng phức
tạp....
II. Các phơng pháp thuyết minh:
1. Các phơng pháp thuyết minh:
? Nhắc lại một số phơng pháp sử - Nêu định nghĩa
dụng trong thuyết minh?
- Liệt kê
- Nêu ví dụ
- Dùng số liệu
- So sánh, đối chiếu
- Phân tích, phân loại
2. Nhận dạng phơng pháp thuyết minh
? Nhớ lại các văn bản thuyết minh - Học sinh làm theo các nhóm.
đà học trong chơng trình 6,7,8 và - Nhóm trởng trình bày kết quả
cho biết các văn bản này sử dụng - Gv gọi nhóm khác nhận xét, sửa chữa
nếu có
phơng pháp thuyết minh nào?
- GV chốt lại và cho điểm nhóm tốt nhất.
III. Luyện tập
Bài tập 1: Phạm vi kiến thức và phơng
pháp thuyết minh đợc sử dụng:
- GV dùng máy chiếu chiếu nội 1. Kiến thức sinh học: Nêu định nghĩa
dung bài tập 4 Các dạng bài tập 2. Kiến thức về sức khoẻ đời sống: Dùng
số liệu.
làm văn 8.
? HÃy cho biết phạm vi kiến thức đ- 3. Kiến thức về sức khoẻ ngời cao tuổi:
ợc sử dụng trong các đoạn văn từ 1 Liệt kế, Phân loại
đến 7 và cho biết các văn bản đó sử 4. Kiến thức về môi trờng: Phân tích
dụng phơng pháp thuyết minh nào? 5. Kiến thức về bảo vệ sức khoẻ: So sánh,
đối chiếu.
6. Kiến thức về danh lam thắng cảnh: Liệt
kê
- GV chiếu nội dung đoạn văn trong 7. Kiến thức về cờ tớng, cờ vua....
Bài tập 2:
bài tập 5 Các dạng bài tập....
? Văn bản trên có phải là văn bản - Đoạn trích là một đoạn văn bản thuyết
minh có xen yÕu tè tù sù ( mét b¶n tin )
thuyÕt minh không? Vì sao?
? Văn bản này có ích gì cho bạn - Tác dụng: Nhắc nhở việc giáo dục thế hệ
trẻ trách nhiệm của cha mẹ và xà hội.
đọc?
Bài tập 3: Tìm những tri thức để chuẩn bị
- GV nêu bài tập
cho bài thuyết minh về chiếc nón lá Việt
- Hớng dẫn học sinh học bài
Nam.
- HS tự tìm hiểu
- GV giới thiệu bài thuyết minh về chiếc
nón lá Việt Nam.
Bớc 4. Củng cố
- Nhắc lại yêu cầu khi làm văn thuyết minh?
- Kể tên các phơng pháp thuyết minh thờng dùng?
Bớc 5. Hớng dẫn về nhà
- Chuẩn bị bài theo yêu cầu của giáo viên
- Su tầm một số bài thuyết minh mà em biết về các đối tợng là đồ dùng
trong ga đình.
