Hình tợng ngời anh hùng Nguyễn Huệ
-Con ngời luôn hành động mạnh mẽ và quyết đoán:
+Nghe tin giặc đà đánh chiếm đến tận Thăng Long, ông không hề nao núng
+Hơn 1 tháng, NH đà làm đựơc bao nhiêu việc lớn: lên ngôi hoàng đế, đốc thúc đại quân ra Bắc, dut binh ë NghƯ
An, phđ dơ tíng sÜ, lªn kÕ hoạch hành quân và đánh giặc.
-Trí tuệ sáng suốt, nhạy bén:
+Sáng suốt trong việc phân tích tình hình thời cuộc và thế tơng quan chiến lợc giữa địch và ta. Lời phủ dụ quân lính ở
Nghệ An khẳng định chủ quyền DT ta và lên án hành động xâm lăng phi nghĩa, trái đạo trời của giặc, nêu bật dà tâm
của giặc, nhắc lại truyền thống chống giặc ngoại xâm của DT ta từ xa, kêu gọi quân lính đồng tâm hiệp lực, giữ kỷ
luật nghiêm Lời phủ dụ có thể xem nh 1 bài hịch rất ngắn gọn mà ý tứ thật phong phú, sâu xa, có tác động kích thích
lòng yêu nớc và truyền thống quật cờng của dân tộc
+Sáng suốt, nhạy bén trong việc xét đoán và dùng ngời. Ông rất hiểu sở trờng, sở đoản của các tớng sỹ, khen chê đều
đúng ngời đúng việc
-ý chí quyết thắng và tầm nhìn xa trông rộng. QT luôn tin ở mình, tin ở chính nghĩa của dân tộc, tin vào chiến thắng.
-Bậc kỳ tài về quân sự: Tài dùng binh nh thần, thân chinh cầm quân ra trận, tổ chức cuộc hành quân thần tốc: Ngày 25
tháng chạp xuất quân ở Phú Xuân, 1 tuần sau đà đến Tam Điệp, đêm 30 tháng chạp lập tức lên đ ờng, tiến ra Thăng
Long . Tất cả đều là đi bộ. Hành quân xa và gấp gáp nhng quân đội lúc nào cũng chỉnh tề, đánh đâu thắng đó.
- Hình ảnh lẫm liệt trong chiến trận: Hoàng đế QT là tổng chỉ huy, vạch ra đờng lối, tự mình thống lĩnh 1 đạo quân
tiên phong, cỡi voi đốc thúc xông pha chiến trận. Hình ảnh nhà vua lẫm liệt trên lng voi chỉ huy các trận đánh dũng
mÃnh, tài ba.
->Hình ảnh ngời anh hùng đợc khắc hoạ khá đậm nét với tính cách quả cảm, mạnh mẽ, trí tuệ sáng suốt, nhạy bén,
dụng binh nh thần; là ngời tổ chức và linh hồn của chiến công vĩ đại.
6. Các tác giả là những cựu thần của nhà Lê, chịu ơn sâu nghĩa nặng của nhà Lê nhng họ tôn trọng sự kiện lịch sử và
có ý thức dân tộc, vì thế họ không thể bỏ qua sự thực là ông vua nhà Lê hèn yếu đà cõng rắn cắn gà nhà và chiến công
lừng lẫy của vua Quang Trung là niềm tự hào lớn lao của cả dân tộc. Bởi thế họ đà viÕt thùc vµ hay nh thÕ vỊ ngêi anh
hïng Ngun Huệ.
a ) Sự thảm bại của quân tớng nhà Thanh
-Trớc hết cần cho HS hiểu thêm về Tôn Sĩ Nghị. Nh ở phần giới thiệu bài đà nói, Tôn Sĩ Nghị kéo quân sang An Nam
là nhằm những lợi ích riêng, lại không muốn tốn nhiều xơng máu, nên nh lời ngời cung nhân cũ nói với thái hậu:
những điều họ bắt buộc mình phải đơng lấy rất là nặng nề; còn họ thì chỉ lảng vảng ở bên bờ sông, lấy thanh thế
suông để doạ dẫm mà thôi. Hơn nữa y còn là một tên tớng bất tài, cầm quân mà không biết đợc tình hình thực h ra
sao, lại còn kiêu căng, tự mÃn, chủ quan khinh địch. Dù đà đợc vua tôi Lê Chiêu Thống báo trớc, y vẫn không chút đề
phòng, suốt mấy ngày Tết chỉ chăm chú vào việc yến tiệc vui mừng, không hề lo chi đến việc bất trắc, cho quân
lính mặc sức vui chơi.
-Khi quân Tây Sơn đánh đến nơi, tớng thì sợ mất mật, ngựa không kịp đóng yên, ngời không kịp mặc áo giáp
chuồn trớc qua cầu phao, quân thì lúc lâm trận ai nấy đêù rụng rời sợ hÃi, xin ra hàng hoặc bỏ chạy tán loạn,
giày xéo lên nhau qua cầu sang sông, xô đẩy nhau rơi xuống mà chết rất nhiều, đến nỗi nớc sông Nhị Hà vì thế mà
tắc nghẽn không chảy đợc nữa. Cả đội binh hùng tớng mạnh, chỉ quen diễu võ dơng oai giờ đây chỉ còn biết tháo
chạy, mạnh ai nấy chạy, đêm ngày đi gấp, không dám nghỉ ngơi.
b)Số phận thảm hại của bọn vua tôi phản nớc, hại d©n.
-Lê Chiêu Thống và những bề tôi trung thành của ông ta đà vì lợi ích riêng của dòng họ mà đem vận mệnh của cả DT
ra đặt vào tay kẻ thù xâm luợc, lẽ tất nhiên họ phải chịu đựng nỗi sỉ nhục của kẻ đi cầu cạnh, van xin, không còn đâu
t cách bậc quân vơng, và kết cục cũng phải chịu chung số phận bi thảm của kẻ vong quốc. LCT vội và cùng mấy bề tôi
thân tín Đa thái hậu ra ngoài, chạy bán sống bán chết, cớp cả thuyền dân để qua sông, luôn mấy ngày không ăn.
May gặp ngời thổ hào thơng tình đón về cho ăn và chỉ đờng cho chạy trốn. Đuổi kịp đợc Tôn Sĩ Nghị, vua tôi chỉ còn
biết nhìn nhau than thở, oán giận chảy nớc mắt
-Nhận xét về lối văn trần thuật: Kể chuyện xen kẽ miêu tả 1 cách sinh động,cụ thể gây đợc ấn tợng mạnh.
3. So sánh 2 đoạn văn miêu tả hai cuộc tháo chạy:Tất cả đều là tả thực, với những chi tiết cụ thể, nhng âm hởng lại
rất khác nhau. Đoạn văn trên nhịp điệu nhanh, mạnh, hối hả ngựa không kịp đóng yên, ngời không kịp mặc áo
giáp, tan tác bỏ chảy, tranh nhau qua cầu sang sông, xô đẩy nhau, ngòi bút miêu tả khách quan, nh ng vẫn hàm
chứa vẻ hả hê, sung sớng của ngời thắng trận trớc sự thảm bại của lũ cớp nớc. ở đoạn văn dới, nhịp điệu có chậm hơn,
tác gải dừng lại miêu tả tỉ mỉ những giọt nớc mắt thơng cảm của ngời thổ hào, nớc mắt tủi hổ của vua tôi Lê Chiêu
Thống, cuộc tiếp đÃi thịnh tình giết gà làm cơm của kẻ bề tôi âm hởng có phần ngậm ngùi, chua xót. Là những
cựu thần của nhà Lê, các tác giả không thể không mủi lòng trớc sự sụp đổ của một vơng triều mà mình từng phụng
thờ, tuy vẫn hiểu đó là kết cục không thể tránh khỏi.
Bắc Sơn Nguyễn Huy Tởng
*Xung đột và hành động kịch
-Xung đột cơ bản trong kịch Bắc Sơnlà xung đột giữa lực lợng CM và kẻ thù. Xung đột cơ bản ấy đợc thể hiện thành nhng
xung đột cụ thể giữa các nhân vật và trong nội tâm của 1 số nhân vật(Thơm, bà cụ Phơng)
- Xung đột kịch diễn ra trong chuỗi các hành động kịch có quan hệ gắn kết với nhau. Trong hồi 4, xung đột giữa CM và kẻ thù đ ợc thể hiện trong sự đối đầu giữa Ngọc cùng đồng bọn với Thái, Cửu. Xung đột ấy lại diễn ra trong hoàn cảnh cuộc khởi nghĩa
đà bị đàn áp, kẻ thù đang truy lùng những chiến sỹ CM. Nhng xung đột ở hồi kịch này còn diễn ra trong nhân vật Thơm vì đà có
những bớc ngoặt quyết định, khiến cô lựa chọn cách đứng hẳn về phía CM.
-Xung đột kịch trong hồi 4 đợc bộc lộ qua 1 tình huống căng thẳng bất ngờ: Thái, Cửu trong lúc lẩn trốn sự truy lùng của Ngọc
và đồng bọn lại chạy vào đúng nhà Ngọc, lúc chỉ có Thơm ở nhà. Tình huống ấy buộc Thơm phải có sự lựa chọn dứt khoát, và
bằng việc che giấu cho 2 ngời, Thơm đà đứng hẳn về phía CM. Mặt khác, tình huống ấy cũng cho Thơm thấy rõ bộ mặt phản
động của chồng.
1. Nhân vật Thơm
-Thơm là vợ Ngọc, 1 nho lại trong bộ máy cai trị của TD Pháp. Thơm đà quen với cuộc sống an nhàn, đ ợc chồng chiều chuộng,
lại thích sắm sửa, ăn diện. Vì thế, cô đứng ngoài phong trào khi cuộc khởi nghĩa nổ ra, mặc dù cha và em trai là những quần
chúng tích cực tham gia khởi nghĩa. Nhng ở Thơm vẫn cha mất đi bản chất trung thực, lòng tự trọng và và tình thơng ngời ở 1 cô
gái từng lớn lên trong 1 gia đình nông dân LĐ. Chính vì thế Thơm quí trọng ông giáo Thái- ngời cán bộ CM đến giúp củng cố
phong trµo sau khi cc khëi nghÜa nỉ ra. Khi lùc lợng CM bị đàn áp, cả cha và em trai đều hi sinh, Thơm ân hận và càng bị giày
vò khi dần dần biết đợc rằng Ngọc làm tay sai cho địch, dẫn quân Pháp về đánh úp lực lợng khởi nghĩa.
-Hoàn cảnh: Cuộc khởi nghĩa bị đàn áp, cha và em của Thơm đà hi sinh, mẹ bỏ đi. Nh vậy, Thơm chỉ còn ngời thân duy nhất là
Ngọc, nhng y đà dần lộ rõ bộ mặt Việt gian (Thơm nghe đợc nhiều ngời nói việc Ngọc dẫn quân Pháp vào đánh trờng Vũ Lăng
và việc Ngọc nhiều đêm đi lùng bắt những ngời CM). Nhng bằng số tiền thởng của bọn Pháp, Ngọc sẵn sàng và dễ dàng thoả
mÃn những nhu cầu ăn diện của vợ (tậu nhà mới, đa Thơm nhiều tiến, đánh nhẫn, may mặc)
-Sự day dứt, ân hận của Thơm: Hình ảnh ngời cha trong lúc hi sinh, những lời cuối cùng của ông, khẩu súng trao lại cho Thơm,
sự hi sinh của ngời em trai, nhất là tình cảnh thơng tâm của ngời mẹ gần nh hoá điên, bỏ nhà đi lang thang, tất cả những hình ảnh
và sự việc ấy luôn ám ảnh, giày vò tâm trí cô.
-Sự băn khoăn, nghi ngờ đối với Ngọc ngày càng tăng: Trong những đối thoại giữa Ngọc và Thơm, sự nghi ngờ khiến Thơm luôn
tìm cách dò xét ý nghĩ và hành động của chồng để tìm hiểu sự thật. Còn Ngọc thì luôn tìm cách lảng tránh. Tuy sự nghi ngờ với
Ngọc ngày càng tăng, nhng Thơm vẫn cố níu lấy 1 chút hi vọng. Thơm cũng không dễ dàng gì từ bỏ cuộc sống nhàn nhà và
những đồng tiền của chồng đa cho để may sắm.
-1 tình huống bất ngờ xảy ra với Thơm, buộc cô phải lựa chọn thái độ dứt khoát: Thái và Cửu bị bọn Ngọc truy lùng, đà chạy
nhầm vào chính nhà Thơm. Bản chất trung thực và lơng thiện ở Thơm, cùng với sự quí mến sẵn có với Thái, và cả sự hối hận, tất
cả những điều đó đà khiến cho Thơm hành động 1 cách mau lẹ và khôn ngoan, không sợ nguy hiểm để che giấu Thái và Cửu
ngay trong buồng mình. ở lớp 3, khi Ngọc quay về nhà, Thơm đà khôn ngoan, bình tĩnh che mắt Ngọc để bảo vệ cho 2 ngời CM.
Đồng thời cũng chính là đến lúc này, Thơm đà nhận rõ bộ mặt Việt gian cùng sự xấu xa của chồng. Điều đó sẽ dẫn đến hành
động chủ động của cô ở hồi cuối; khi biết Ngọc lại dẫn đờng cho quân Pháp vào rừng lùng bắt những ngời CM, cô đà luồn tắt
rừng suốt đêm để báo tin cho quân du kích kịp thời đối phó.
-Bằng cách đặt nhân vật vào hoàn cảnh căng thẳng và tình huống gay cấn, tác giả đà làm bộc lộ đời sống nội tâm với những nỗi
day dứt, đau xót và ân hận của Thơm, để rồi nhân vật đà hành động dứt khoát, đứng hẳn về phía CM. Qua nhân vật Thơm, tác giả
đà khẳng định rằng ngay cả khi cuộc đấu tranh CM gặp khó khăn, bị kẻ thù đàn áp khốc liệt vẫn không thể bị tiêu diệt, nó vẫn có
thể thức tỉnh quần chúng, cả với những ngời ở vị trí trung gian
2. Các nhân vật Ngọc, Thái, Cửu
-Nhân vật Ngọc: Trong hồi 4, Ngọc đà bộc lộ đầy đủ bản chất của y. Vốn chỉ là 1 anh nho lại, địa vị thấp kém trong bộ máy cai
trị của thực dân, Ngọc nuôi tham vọng ngoi lên để thoả mÃn lòng ham muốn địa vị , quyền lực và tiến tài. Khi cuộc khởi nghÜa
nổ ra, bộ máy cai trị của thực dân ở châu Bắc Sơn bị đánh đổ, Ngọc thù hận CM. Y đà rắp tâm làm tay sai cho giặc, dẫn quân
Pháp về đánh trờng Vũ Lăng căn cứ của lực lợng khởi nghĩa. ở hồi 4, Ngọc càng thể hiện bản chất Việt gian, y ra sức truy lùng
những ngời CM đang lẩn trốn trong vùng, đặc biệt là Thái và Cửu. Mặt khác, Ngọc lại cố che giấu Thơm bản chất và hành động
của y, và vì thế Ngọc lại càng ra sức chiều chuộng vợ. Tâm địa và tham väng cđa Ngäc vÉn cø lé ra tríc Th¬m (đặc biệt là khi
Ngọc bộc lộ sự ghen tức và ý đồ trị thằng Tốn nào đó ở làng). Xây dựng 1 nhân vật phản diện nh Ngọc, tác gỉa không chỉ tập
trung vào nhân vật những cái xấu, cái ác mà vẫn chú ý khắc hoạ tính cách của 1 loaị ngời, nhất quán nhng không đơn giản
-Hai nhân vật Thái, Cửu: Trong hồi 4, họ chỉ là nhân vật phụ, xuất hiện trong chốc lát. Trong tình thế nguy kịch, bị giặc truy
đuổi, lại chạy nhầm vào chính nhà tên Ngọc, Thái vẫn bình tĩnh, sáng suốt, củng cố đ ợc lòng tin của Thơm vào những ngời CM
và thể hiện lòng tin vào bản chất của cô. Còn Cửu thì hăng hái nhng nóng nảy, thiếu sự chín chắn. Anh đà nghi ngờ Thơm, còn
định bắn cô. MÃi đến cuối cùng khi đợc Thơm cứu thoát, Cửu mới hiểu và tin Thơm
*Nghệ thuật kịch của đoạn trích
-Thể hiện xung đột: xung đột cơ bản của vở kịch ®Õn håi 4 ®· béc lé gay g¾t trong sù đối đầu giữa Ngọc và Thái, Cửu, trong
hoàn cảnh cuộc khởi nghĩa bị đàn áp và Ngọc cùng đồng bọn đang truy lùng những ngời CM. Đồng thời xug đột kịch cũng diễn
ra trong nội tâm nhân vật Thơm, thúc đẩy diễn biến tâm trạng nhân vật để đi tới bớc ngoặt quan trọng
-XD tình huống: tình huống éo le, bất ngờ, bộc lộ rõ xung đột và thúc đẩy hành động kịch phát triển
-Ngôn ngữ đối thoại : tác giả đà tổ chức đợc các đối thoại với những nhịp điệu khác nhau, phù hợp với từng đoạn của hành động
kịch( đối thoại giữa Thái, Cửu với Thơm ở lớp II có nhịp điệu căng thẳng gấp gáp, giọng lo lắng, hồi hộp). Đối thoại đà bộc lộ rõ
đợc nội tâm và tính cách nhân vật (đặc biệt ở lớp III)
Tôi và chúng ta - Lu Quang vũ
-Qua đối tợng cụ thể là xí nghiệp Thắng Lợi, Tôi và chúng ta phản ánh cuộc đấu tranh gay gắt để thay đổi ph ơng
thức tổ chức, quản lí, lề lối hoạt động sản xuất trên đất nớc ta ở thời kì có nhiều chuyển động mạnh mẽ.
-Hiện trạng của xí nghiệp Thắng Lợi đợc phản ánh trong vở kịch này có tính chất khá phổ biến đối với nhiều xí
nghiệp, nhà máy của chúng ta lúc bấy giờ: máy móc cũ kĩ, lạc hậu; qui mô sản xuất bị thu nhỏ; tổ chức,phân công lao
động không hợp lí, kém hiệu quả; đời sống của anh chị em công nhân ngày càng khó khăn. Phải đổi thay mạnh mẽ
phơng thức quản lí, tổ chức - điều đó trở thành yêu cầu có tính tất yếu. Những con ngời tiên tiến đà nhận ra điều ấy và
khát khao thực hiện. Nhng họ vấp phải sự chống đối khá quýêt liệt của những kẻ bảo thủ, xu nịnh, mợn danh bảo vệ
truyền thống (mssà Nguyễn Chính là đại diện). Cuộc đấu tranh giữa 2 phái ấy thật là gay gắt nhng tất yếu chiến thắng
sẽ thuộc vỊ nh÷ng con ngêi
1. Vấn đề cơ bản mà vở kịch đặt ra :-Không thể cứ kh kh giữ lấy các nguyên tắc, cơ chế đà trở thành cứng đờ, lạc
hậu mà phải mạnh dạn thay đổi phơng thức tổ chức, quản lí để thúc đẩy sản xuất phát triển; đừng chạy theo CN hình
thức mà cần coi trọng thực tiễn, coi trọng hiệu quả thiết thực của công việc.
-Không có thứ chủ nghĩa tập thể chung chung. Cái chúng ta đợc tạo thành từ những cái tôi cụ thể. Vì thế, cần quan
tâm 1 cách thiết thực đến cuộc sống, quyền lợi của mỗi cá nhân con ngời.
-Đặt trong tình hình đất nớc ta những năm bấy giờ, vấn đề Tôi và chúng ta đặt ra có ý nghĩa thực tiễn thật lớn lao.
Nó là vấn đề cấp thiết từ thực tế ®êi sèng, thùc tÕ XH vµ cã ý nghÜa trùc tiếp đối với sự phát triển của đất nớc.
mới.
2. Tình huống kịch, mâu thuẫn cơ bản ở đoạn trích :-Tình trạng ngng trệ sản xuất của xí nghiệp đà đến lúc phải
giải quyết bằng những quyết định táo bạo. Sau quá trình tìm hiểu và củng cố lại xí nghiệp, hôm nay, giám đốc Hoàng
Việt (mới nhận chức vụ này hơn 1 năm) quyết định công bố kế hoạch mở rộng sản xuất và ph ơng án làm ăn mới. Nh
vậy có nghĩa là anh cùng với kí s Lê Sơn) đà công khai tuyên chiến với cơ chế quản lí, phơng thức tổ chức đà trở
nên lỗi thời. Những lời công bố của Hoàng Việt liên tiếp gây bất ngờ với nhiều ngời và bị phó giám đốc Nguyễn
Chính, quản đốc phân xởng Trơng phản ứng gay gắt
-Phản ứng của trởng phòng tổ chức lao động, trởng phòng tài vụ liên quan đến biên chế, đế quĩ lơng.
-Phản ứng của quản đốc phân xởng Trơng liên quan đến hiệu quả tổ chức, quản lí khi Hoàng Việt khẳng định không
cần chức vụ này.
-Phản ứng ngày 1 gay gắt của phó giám đốc Nguyễn Chính dựa vào cấp trên, vào nguyên tắc, vào nghị quyết Đảng uỷ
xí nghiệp
-Những xung đột gay gắt trên chứng tỏ muốn mở rộng qui mô sản xuất phải có nhiều thay đổi manh mẽ, đồng bộ.
Cảnh 3 này đà diễn ra mâu thuẫn quyết liệt giữa 2 tuyến nhân vật: tiên tiến, dám nghĩ, dám làm và những ng ời bảo
thủ, máy móc.
3. Tính cách của các nhân vật tiêu biểu:Chỉ qua 1 cảnh của vở kịch khó mà phân tích đầy đủ tính cách của các nhân
vật tiêu biểu. Tuy vậy, vì cảnh 3 này tập trung khá rõ mâu thuẫn cơ bản của tác phẩm, nếu kết hợp thêm với phần giới
thiệu vở kịch vẫn có thể hình dung đợc:
-Giám đốc Hoàng Việt: 1 ngời lÃnh đạo có tinh thần trách nhiệm cao, năng động, dám nghĩ, dám làm vì sự phát triển
của xí nghiệp và quyền lợi của anh chị em công nhân. Anh cũng là ngời trung thực, thẳng thắn, kiên quyết đấu tranh
với niềm tin vào chân lí.
-Kĩ s Lê Sơn: 1 kĩ s có năng lực, có trình độ chuyên môn giỏi, từng gắn bó nhiều năm cùng xí nghiệp. Dù biết cuộc
đấu tranh sẽ rất khó khăn nhng anh vẫn chấp nhận, sẵn sàng cùng Hoàng Việt cải tiến toàn diện hoạt động của đơn vị.
-Phó giám đốc Nguyễn Chính: tiêu biểu cho loại ngời máy móc, bảo thủ nhng cũng gian ngoan, nhiều mánh khoé.
Nguyễn Chính luôn vin vào cơ chế, các nguyên tắc dù đà trở thành lạc hậu để chống lại sự đổi mới. Anh ta khéo luồn
lọt, xu nịnh cấp trên.
-Quản đốc phân xởng Trơng: là ngời suy nghĩ và làm việc nh cái máy và khô cằn tình ngời, thích tỏ ra quyền thế, hách
dịch với anh chị em công nhân.
-Đây là cuộc đấu tranh có tính tất yếu và gay gắt: Tình huống xung đột mà vở kịch nêu lên là vấn đề nóng bỏng của
thực tiễn đời sống sinh động. Các quan niệm, cách làm mới, táo bạo ở giai đoạn đầu tất nhiên sẽ vấp phải nhiều cản
trở.
-Cuộc đấu tranh này gay go nhng cuối cùng phần th»ng sÏ thc vỊ c¸i míi, c¸i tiÕn bé. C¸ch nghĩ, cách làm của
Hoàng Việt, Lê Sơnphù hợp với yêu cầu của thực tế đời sống, thúc đẩy sự phát triển đi lên của XH. Họ không đơn
độc mà đợc sự ủng hộ của số đông anh chị em công nh©n trong xÝ nghiƯp.
