7 KI QUAN THE GIOI CO DAI

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>7 KỲ QUAN THẾ GIỚI CỔ ĐẠI </b>
<b>1) Vườn treo Babylon.</b>

<b>2) Hải đăng Alexandria. </b>

<b>3) Tượng thần Zeus ở Olympia (chúa tể của các vị thần Hy Lạp do nhà điêu khắc vĩ đại Pheidias tạc). </b>
<b>4) Đền Artemis ở Ephesus, Tiểu Á (Thổ Nhĩ Kỳ) được dựng lên để tơn vinh nữ thần săn bắn và thiên </b>
<b>nhiên hoang dã của Hy Lạp. </b>

<b>5) Lăng mộ vua Maussollos tại Halicarnassus, chúa tể xứ Caria vùng vịnh Percic. </b>

<b>6) Bức tượng khổng lồ thần mặt trời Helios do người Hy Lạp dựng lên tại một cảng gần đảo Địa Trung </b>
<b>Hải có tên tượng Rhodes. </b>

<b>7) Kim tự tháp Giza, một cấu bằng đá khổng lồ gần thành phố cổ Memphis, nơi chơn pharaoh Ai Cập </b>
<b>Khufu. Kim tự tháp Giza là kỳ quan duy nhất trong bảy kỳ quan cổ đại cịn tồn tại đến hơm nay. Kỳ </b>
<b>quan biến mất sau cùng là hải đăng Alexandria. </b>

<b>I. VƯỜN TREO BABYLON</b>

Vườn treo Babylon, một kiệt tác tiêu biểu của nền văn minh Lưỡng Hà thời cổ đại và là một cơng trình kiến trúc 
tráng lệ độc nhất vơ nhị. Vườn treo Babylon được xây dựng năm 3000 trước CN bên bờ nam sơng Euphrates 
và cách thủ đơ Baghdad, Iraq, 90km về phía Nam. Từ xa xưa, Babylon đã được mệnh danh là “Cửa Thần” rất 
linh thiêng. Trước khi cuộc chiến tranh Iraq nổ ra, mỗi năm có hàng chục vạn tín đồ, khách du lịch trên khắp 
thế giới đổ về đây cúng lễ cầu phúc và du lịch thưởng ngoạn kỳ quan tráng lệ bậc nhất thế giới. Nhân loại có lẽ 
cịn phải mất nhiều cơng sức giải mã mới có thể lý giải nổi câu hỏi, tại sao ở một vùng đất phần lớn là sa mạc, 
chỉ có dầu mỏ và ruồi vàng với những người nơng dân lại có thể xây dựng được cơng trình kiến trúc tráng lệ và 
bền chắc tồn tại cùng thời gian suốt 5.000 năm qua? Babylon từng là thủ đơ của Vương quốc Babylon cổ đại 
và là trung tâm thương mại sầm uất nhất vùng Tây Á, nơi “con đường tơ lụa” đi qua. Tổng thể khu vườn treo 
Babylon là những tường thành hùng vĩ, cung điện nguy nga tráng lệ, đường sá, cầu cống… phản ánh trình độ 
thẩm mỹ, óc sáng tạo, đặc biệt kỹ thuật tính tốn xây dựng rất cao của những người nơng dân Lưỡng Hà cổ 

đại. Chính vì vậy, vườn treo Babylon được cơng nhận là một trong 7 kỳ quan của thế giới và là niềm tự hào 
khơng chỉ của nhân dân Iraq mà cịn của cả nhân loại.

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

<b>II. HẢI ĐĂNG ALEXANDRIA : </b>

Hải đăng Alexandria do triều đại Ptolemy xây dựng trên đảo Pharos ngồi khơi thành phố Alexandria thủ đơ Ai 
Cập một thời, nơi có thư viện Alexandria nổi tiếng. Alexandria được mệnh danh là hịn ngọc lấp lánh của Địa 
Trung Hải, thành phố lớn thứ hai và là cảng chính của Ai Cập hiện nay. Alexandria do kiến trúc sư Dinocrates 
(332 – 331 TCN) xây dựng tại vị trí của một ngơi làng cổ Rhakotis theo ý nguyện của Alexander đại đế để bất 
tử hố tên ơng. Khơng bao lâu sau, Alexandria trở thành trung tâm văn hố, chính trị, kinh tế và tri thức của Ai 
Cập. Đến nay nhiều di tích vẫn cịn tồn tại, Alexandria là thủ đơ của triều đại Ptolemy với vơ số tượng đài, đền 
miếu. Nơi đây mọc lên hải đăng Alexandria và thư viện Alexandria. Các nhân vật lịch sử của Ai Cập, La Mã 
như Cleopatra, Julias Caesaz, Mark Antony và Octavian đều có dính líu ít nhiều đến thành phố này. 

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

rất tốt trong việc hướng dẫn tàu bè. Hình ảnh của nó được in trên cả các đồng tiền La Mã. Khi người Arập 
chinh phục Ai Cập họ hết sức khâm phục Alexandria và sự giàu có của thành phố này. Nhưng giới cầm quyền 
mới dời thủ đơ đến Cairo để cắt đứt sự nối kết với Địa Trung Hải. Tấm gương trên ngọn hải đăng được tháo ra 
một cách bất cẩn nên khơng thể lắp đúng vào chỗ cũ. Năm 956 SCN, một trận động đất gây thiệt hại nhẹ cho 
ngọn hải đăng. Hai trận động đất mạnh sau đó (1303 và 1323) tiếp tục gây thiệt hại lớn cho cơng trình. Năm 
1449, thương bn Arập nổi tiếng Ibu Battuta nói là ơng ta khơng thể đi vào cơng trình đã đổ nát này. Chương 
cuối cùng của hải đăng Alexandria khép lại vào năm 1480 khi phó vương Ai Cập Mamelouk quyết định củng 
cố hệ thống phịng thủ của Alexandria bằng cách xây một cơng sự kiên cố ngay trên vị trí của ngọn hải đăng 
bằng cách sử dụng chính các vật liệu lấy từ nó. Mơ tả chính xác, chi li nhất về hải đăng Alexandria là mơ tả 
của thương bn Arập Abou–Haggay Al–Andaloussi. Ghé thăm hải đăng năm 1166, ơng nêu chi tiết sự tráng 
lệ của lớp đá cẩm thạch bao quanh ngọn tháp. Theo ơng thì tấm gương trên ngọn hải đăng có cơng dụng đốt 
cháy các chiến thuyền của kẻ thù trước khi nó lọt vào cảng. Ngồi phần bệ, hải đăng có ba tầng : khối vng 
thấp nhất cao 55,9 m có lõi trịn, khối giữa cao 27,45 m và khối trên cùng cao 7,3 m có hình trịn. Chiều cao 
tổng cộng của ngọn hải đăng là 117 m tính từ cột mốc số 0 là mực nước biển, tương đương ngơi nhà cao bốn 
mươi tầng. Trên nóc hải đăng là tượng thần Poseidon (thần biển cả, có bộ râu trắng, tóc trắng mắt xanh với 
dải băng cuốn quanh đầu như thần Zeus). Poseidon là con của thần Cronus và thần Rhea. Cronus đã nuốt 

Poseidon vào bụng nhưng lại nhả ra để ơng lớn lên với các anh chị khác. Khi Cronus bại trận Poseidon trở 
thành vua biển cả và vua các hịn đảo. Có lúc Poseidon được mơ tả như vị thần trần truồng tay cầm đinh ba 
mà thần bão Cyclopes đã cho ơng. Cây đinh ba biểu tượng cho vương quốc Poseidon, vương quốc thứ ba của 
vũ trụ (tức biển cả).

<b>III. TƯỢNG THẦN ZEUS Ở OLYMPIA : </b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

hồng đế Theodosius cũng ra lệnh đóng cửa đền Zeus. Sau đó thành phố Olympia bị động đất, trượt đất và 
ngập lụt tấn cơng. Đến thế kỷ V SCN, đền lại bị lửa làm hư hại. Nhưng trước đó, bức tượng đã được những 
người Hy Lạp giàu có chuyển đến Constantinople và tượng đứng vững tại đây cho đến khi nó bị lửa làm thiệt 
hại nặng vào năm 462 SCN. Hơm nay bức tượng khơng cịn lại gì ở ngơi đền cũ, trừ đá và vụn cát cùng nền và 
những chiếc cột bị gãy của ngơi đền. Điêu khắc gia Pheidias bắt đầu xây dựng bức tượng vào năm 440 TCN. 
Vài năm trước đó, ơng đã phát triển một kỹ thuật đặc biệt dùng cho việc xây dựng các bức tượng bằng vàng và 
ngà. Kỹ thuật này sử dụng các khung gỗ lắp ghép như giàn giáo để phủ những tấm kim loại q hoặc ngà voi 
lên mặt ngồi cơng trình. Hiện di tích nhà xưởng của Pheidias ở Olympia vẫn tồn tại. Nó bằng kích cỡ và theo 
đúng hướng với ngơi đền Zeus cũ. Tại xưởng này, Pheidias cho đẽo, khắc những phần khác nhau của tượng 
trước khi mang đến đền lắp ghép. Nhưng khi bức tượng hồn tất, ngơi đền lại q nhỏ so với nó. Một số người 
cho rằng bức tượng khơng cân xứng với chiều cao dền. Thần Zeus ở trong tư thế ngồi, nếu ơng đứng lên ngơi 
đền sẽ bị bung mái. Nhưng cũng có người khen ngợi ý đồ của Pheidias. Chính nguy cơ ngơi đền bị bung mái 
khi “vua các vị thần” đứng lên đã tạo cảm hứng cho nhiều nhà thơ và sử gia. Bệ của tượng có bề rộng 6,5 m 
cao 1 m. Tượng cao 13 m tương đương với ngơi nhà bốn tầng. Bức tượng cao đến nỗi các du khách chỉ có thể 
mơ tả về chiếc ngai vàng thần Zeus ngồi chớ khơng thấy rõ chi tiết cơ thể ơng. Phần chân của chiếc ngai được 
trang trí bằng các tượng nhân sư và những vị thần chiếc thắng có cánh. Thần Apollo, Artemis và con gái của 
thần Niobe đều có mặt. Theo ghi chép của sử gia Hy Lạp Pausanias thì trên đầu của thần Zeus là chùm tia 
Olive. Tay phải ơng giữ biểu tượng chiến thắng làm bằng vàng và ngà voi. Tay trái ơng giữ một quyền trượng 
có con ó đậu ở đỉnh.

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

<b>IV. ĐỀN ARTEMIS Ở EPHESUS:</b>

Artemis khơng chỉ đơn thuần là một ngơi đền mà cịn là cơng trình kiến trúc đẹp nhất thế giới theo đánh giá 

của các triết gia cổ đại. Đền được xây dựng để tơn vinh nữ thần săn bắn và thiên niên hoang dã của Hy Lạp, vị 
trí nằm tại thành phố cổ Ephesus gần thị trấn đương đại Selcuk cách thành phố Izmir (Thổ Nhĩ Kỳ) 50 km về 
phía nam. Dù nền ngơi đền có từ thế kỷ thứ VII TCN, Artemis chỉ mới được xây dựng sau đó 150 năm. Cơng 
trình đặt dưới sự bảo trợ của vua Croesus và do kiến trúc sư Hy Lạp Chersiphon thiết kế. Đến làm bằng đá 
cẩm thạch, trang trí bằng nhiều tượng đồng, sản phẩm của các thiên tài điêu khắc Pheidias, Polycleitus, 
Kresilas và Pheadmon.

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

cột để phục vụ du khách. Nền đền Artemis có hình chữ nhật giống như đa số ngơi đền nào vào thời kỳ đó. Tuy 
nhiên khác với các cơng trình cùng tuổi, Artemis có tầm nhìn bao qt các khu vườn rộng. Các bậc thềm 
quanh đền dẫn đến những cây cột đá cao 20 m. có 127 cây cột đá, và tất cả đều được trang trí rất đẹp. Sàn 
đền rộng 80 m x 130 m. Trong đền chứa nhiều cơng trình nghệ thuật kể cả bốn bức tượng đồng cổ Amazon do 
các nghệ sĩ lỗi lạc nhất vào thời đó khắc. Theo sử sách thì khi thánh Paul đến thăm đền, nó cịn có cả những 
cây cột mạ vàng và nhiều tượng bằng bạc. Ngồi ra cịn nhiều bức tranh vẽ tuyệt mỹ. Dù khơng có chứng cứ 
lưu lại về bức tượng Artemis đặt giữa ngơi đền nhưng người ta tin rằng nó đứng ở đó cho đến lúc đền bị đốt.
VÀI NÉT VỀ NỮ THẦN ARTEMIS: Artemis và Apollo là hai con của thần Zeus và thần Leto. Cả hai đều sinh 
ra tại đảo Delos và gắn liền số phận với một loại cung tên : Apollo cung cong cịn Artemis cung bạc. Artemis là 
một trong ba người khơng bị mê hoặc bởi thần Aphrodite (hai người kia là Hestia và Athene). Artemis là bạn 
với lồi người. Nữ thần nhảy múa khắp vùng thơn dã trong đơi xăng đan bạc để bảo vệ các lồi thú hoang, 
nhất là thú nhỏ. Nàng cưỡi chiếc xe ngựa bạc băng qua bầu trời và bắn tên xuống mặt đất dưới ánh trăng. 
Giống như các thần Olympia khác, Artemis khơng thể bảo vệ được người thợ săn thiện xạ Shamandos trước 
mũi giáo của người Menelao trong trận đánh thành Troy. Khác với Apollo, Artemis khơng thiện chiến nhưng bà 
có thể trừng phạt và giết chóc theo lệnh của Zeus. Trong trường ca THE ILIAD, Leto, mẹ của Artemis bị một 
phụ nữ Niobe lăng nhục. Niobe khoe khoang rằng bà có mười hai đứa con trong khi đó Leto chỉ có hai. Để 
trừng phạt Leto, Apollo giết sáu đứa con trai của bà ta, cịn Artemis giết sáu đứa con gái. Trong trường ca THE 
ODYSSEY, Odysseus kể câu chuyện về hịn đảo kỳ thú Syria, nơi khơng có chỗ cho cái đói và tuổi già. Khi 
thần số phận quyết định các cư dân cao q của hịn đảo phải chết, Artemis và Apollo ra tay bằng những mũi 
tên khơng gây đau đớn. Artemis thường bị nhập chung với nữ thần La Mã Diana.

<b>V. Lăng mộ vua Maussollos tại Halicarnassus, chúa tể xứ Caria vùng vịnh Percic:</b>

Halicarnassus là thủ đơ của một vương quốc nhỏ nằm bên bờ Địa Trung Hải. Năm 353 trước CN, vua 

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

<b>VI. Bức tượng khổng lồ thần mặt trời Helios </b>

Pho tượng nữ thần Tự Do mặc áo chồng, tay đưa ngọn đuốc lên cao tại cảng New York, một hình ảnh biểu 
trưng của nước Mĩ có lẽ khơng mấy xa lạ với chúng ta. Nhưng, điều mà ít ai biết chính là bức tượng nữ thần Tự 
Do này cịn có một tên gọi khác ­ “Modern Colossus” (Colossus = tượng khổng lồ), như là âm vang gợi nhớ 
đến một bức tượng khổng lồ khác cùng kích cỡ (khoảng 110 feet = 33m, cao tương đương một tịa nhà hiện 
đại với 10 tầng), đã tồn tại cách đây hơn 2000 năm, cũng ở ngõ vào của một cảng biển sầm uất thời cổ đại và 
cũng là một biểu tượng của tự do : “Colossus of Rhode” ­ Tượng khổng lồ ở đảo Rhode. Đất nước Hy Lạp cổ 
đại bị chia cắt bởi nhiều thành bang nhỏ. Trên đảo Rhode bấy giờ có 3 thành bang : Ialysos, Kamiros và 
Lindos. Năm 408 trước CN, các thành bang này kết hợp lại thành một lãnh thổ thống nhất với thủ phủ tại 
Rhodes. Thành phố phát triển hưng thịnh và có mối quan hệ chặt chẽ về thương mại và kinh tế với nước liên 
minh Ptolemy (Ai Cập). Năm 305 trước CN, những người thuộc phe Antigonids của Macedonia, cũng là đối thủ 
của Ptolemie bao vây Rhodes, tìm mọi cách phá vỡ liên minh Rhodes ­ Ai Cập. Nhưng họ đã khơng thể xâm 
nhập vào thành phố. Hiệp ước hịa bình đạt được vào năm 304 trước CN, những người phe Antigonid mở vịng 
vây, rút lui, để lại nhiều trang thiết bị qn sự dồi dào của họ. Nhằm tổ chức kỷ niệm ăn mừng chiến thắng và 
thống nhất, người dân đảo Rhodes đã bán vũ khí đó, dùng tiền dựng nên bức tượng khổng lồ hình vị thần mặt 
trời ­ Helios. Bức tượng khổng lồ đứng kiêu hãnh uy nghi ngay cửa ngõ vào cảng, sải chân dang rộng và tàu bè 
có thể đi lại bên dưới. Mỗi sáng sớm, mặt trời chiếu vào làm pho tượng đồng ánh lên rạng rỡ một biểu tượng 
của tự do và thống nhất: sau khi Alexander Đại Đế chết, các tướng lĩnh của ơng đã khơng kiểm sốt được 
vương quốc q rộng lớn mà đế quốc Macedonia vừa chiếm được (gồm Tiểu Á, vùng Lưỡng Hà, Ai Cập, Ba 
Tư, Afganistan và Turkestan). Tướng sĩ tranh nhau quyền hành, đế quốc tan rã và

</div>
<span class='text_page_counter'>(8)</span><div class='page_container' data-page=8>

thấy bức tượng này nữa, tính từ lúc xây dựng cho đến khi bị phá hủy nó chỉ tồn tại có 56 năm, nhưng được xếp 
vào 1 trong 7 kỳ quan cổ đại của nhân loại.

<b>VII. KIM TỰ THÁP GIZA</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(9)</span><div class='page_container' data-page=9></div>
<span class='text_page_counter'>(10)</span><div class='page_container' data-page=10>

<b>7 Kì quan th gi i c đ iế ớ ổ ạ</b>

<b>7 KỲ QUAN TH GI I C Đ IẾ</b> <b>Ớ</b> <b>Ổ Ạ</b>

<b>1</b>. Vườn treo Babylon.

<b>2</b>. H i đăng Alexandria.ả

<b>3</b>. Tượng th n Zeus Olympia (chúa t c a các v th n Hy L p do nhà điêu kh c vĩ đ iầ ở ể ủ ị ầ ạ ắ ạ

Pheidias t c).ạ

<b>4</b>. Đ n Artemis Ephesus, Ti u Á (Th Nhĩ Kỳ) đề ở ể ổ ược d ng lên đ tôn vinh n th n sănự ể ữ ầ

b n và thiên nhiên hoang dã c a Hy L p.ắ ủ ạ

<b>5</b>. Lăng m vua Maussollos t i Halicarnassus, chúa t x Caria vùng v nh Percic.ộ ạ ể ứ ị

<b>6</b>. B c tứ ượng kh ng l th n m t tr i Helios do ngổ ồ ầ ặ ờ ười Hy L p d ng lên t i m t c ngạ ự ạ ộ ả

g n đ o Đ a Trung H i có tên tầ ả ị ả ượng Rhodes.

<b>7</b>. Kim t tháp Giza, m t c u b ng đá kh ng l g n thành ph c Memphis, n i chônự ộ ấ ằ ổ ồ ầ ố ổ ơ

pharaoh Ai C p Khufu. Kim t tháp Giza là kỳ quan duy nh t trong b y kỳ quan c đ iậ ự ấ ả ổ ạ

còn t n t i đ n hôm nay. Kỳ quan bi n m t sau cùng là h i đăng Alexandria.ồ ạ ế ế ấ ả

<b>I. V</b>

<b>ƯỜ</b>

<b>N TREO BABYLON</b>

<b>V</b>

ườn treo Babylon, m t ki t tác tiêu bi u c a n n văn minh Lộ ệ ể ủ ề ưỡng Hà th i c đ iờ ổ ạ

và là m t cơng trình ki n trúc tráng l đ c nh t vô nh . Vộ ế ệ ộ ấ ị ườn treo Babylon được xây
d ng năm 3000 trự ước CN bên b nam sông Euphrates và cách th đô Baghdad, Iraq,ờ ủ

90km v phía Nam. T xa x a, Babylon đã đề ừ ư ược m nh danh là "C a Th n" r t linhệ ử ầ ấ

thiêng. Trước khi cu c chi n tranh Iraq n ra, m i năm có hàng ch c v n tín đ , kháchộ ế ổ ỗ ụ ạ ồ

du l ch trên kh p th gi i đ v đây cúng l c u phúc và du l ch thị ắ ế ớ ổ ề ễ ầ ị ưởng ngo n kỳ quanạ

tráng l b c nh t th gi i.ệ ậ ấ ế ớ

<b>N</b>

hân lo i có l cịn ph i m t nhi u cơng s c gi i mã m i có th lý gi i n i câu h i,ạ ẽ ả ấ ề ứ ả ớ ể ả ổ ỏ

t i sao m t vùng đ t ph n l n là sa m c, ch có d u m và ru i vàng v i nh ngạ ở ộ ấ ầ ớ ạ ỉ ầ ỏ ồ ớ ữ

người nơng dân l i có th xây d ng đạ ể ự ược công trình ki n trúc tráng l và b n ch c t nế ệ ề ắ ồ

t i cùng th i gian su t 5.000 năm qua? Babylon t ng là th đô c a Vạ ờ ố ừ ủ ủ ương qu c Babylonố

c đ i và là trung tâm thổ ạ ương m i s m u t nh t vùng Tây Á, n i "con đạ ầ ấ ấ ơ ường t l a" điơ ụ

qua. T ng th khu vổ ể ườn treo Babylon là nh ng tữ ường thành hùng vĩ, cung đi n nguy ngaệ

tráng l , đệ ường sá, c u c ng... ph n ánh trình đ th m m , óc sáng t o, đ c bi t kầ ố ả ộ ẩ ỹ ạ ặ ệ ỹ

thu t tính tốn xây d ng r t cao c a nh ng ngậ ự ấ ủ ữ ười nông dân Lưỡng Hà c đ i.ổ ạ

<b>C</b>

hính vì v y, vậ ườn treo Babylon được cơng nh n là m t trong 7 kỳ quan c a th gi iậ ộ ủ ế ớ

và là ni m t hào không ch c a nhân dân Iraq mà còn c a c nhân lo i. Và hi n nay,ề ự ỉ ủ ủ ả ạ ệ

không ch các nhà kh o c h c mà nhân lo i ti n b trên th gi i đ u h t s c lo l ng vàỉ ả ổ ọ ạ ế ộ ế ớ ề ế ứ ắ

b t bình trấ ước thơng tin báo chí đã nêu g n đây: Vầ ườn treo Babylon Iraq, m t trong 7ở ộ

kỳ quan th gi i đã t n t i h n 5.000 năm nay có nguy c b bi n m t. Đúng v y, vế ớ ồ ạ ơ ơ ị ế ấ ậ ườn
treo n i ti ng này hi n đang d n tr thành đ ng hoang tàn vì s tàn phá c a nh ng línhổ ế ệ ầ ở ố ự ủ ữ

M t i Iraq.cịn ngun nhân vì sao xin đỹ ạ ược mi n nêu ra vì liên quan đ n chính tr ,ễ ế ị

mong các b n thông c mạ ả

<b>II. H I ĐĂNG ALEXANDRIA</b>

<b>Ả</b>

:

<b>H</b>

ải đăng Alexandria do tri u đ i Ptolemy xây d ng trên đ o Pharos ngoài kh iề ạ ự ả ơ

thành ph Alexandria th đô Ai C p m t th i, n i có th vi n Alexandria n i ti ng.ố ủ ậ ộ ờ ơ ư ệ ổ ế

Alexandria được m nh danh là hòn ng c l p lánh c a Đ a Trung H i, thành ph l n thệ ọ ấ ủ ị ả ố ớ ứ

</div>
<span class='text_page_counter'>(11)</span><div class='page_container' data-page=11>

<b>7 Kì quan th gi i c đ iế ớ ổ ạ</b>

331 TCN) xây d ng t i v trí c a m t ngôi làng c Rhakotis theo ý nguy n c aự ạ ị ủ ộ ổ ệ ủ

Alexander đ i đ đ b t t hố tên ơng. Khơng bao lâu sau, Alexandria tr thành trungạ ế ể ấ ử ở

tâm văn hoá, chính tr , kinh t và tri th c c a Ai C p. Đ n nay nhi u di tích v n cịn t nị ế ứ ủ ậ ế ề ẫ ồ

t i, Alexandria là th đô c a tri u đ i Ptolemy v i vô s tạ ủ ủ ề ạ ớ ố ượng đài, đ n mi u. N i đâyề ế ơ

m c lên h i đăng Alexandria và th vi n Alexandria. Các nhân v t l ch s c a Ai C p,ọ ả ư ệ ậ ị ử ủ ậ

La Mã nh Cleopatra, Julias Caesaz, Mark Antony và Octavian đ u có dính líu ít nhi uư ề ề

đ n thành ph này. Alexandria n m tây b c sông Nile tr i dài trên d i đ t h p gi aế ố ằ ở ắ ả ả ấ ẹ ữ

Đ a Trung H i và h Mariut. Nó có hai xa l l n và m t đị ả ồ ộ ớ ộ ường xe l a đ n đ n Cairo.ử ẫ ế

Thành ph là n i ngh mát mùa hè n i ti ng nh t Trung Đông.ố ơ ỉ ổ ế ấ

<b>H</b>

ải đăng Alexandria có l là kỳ quan duy nh t trong b y kỳ quan c đ i đẽ ấ ả ổ ạ ượ ửc s
d ng vào m c đích ph c v cu c s ng h ng ngày. Nó hụ ụ ụ ụ ộ ố ằ ướng d n cho tàu bè đi l i anẫ ạ

toàn t i c ng l n. Đ i v i các ki n trúc s thì h i đăng cịn là cơng trình xây d ng caoạ ả ớ ố ớ ế ư ả ự

nh t th gi i, và là t m gấ ế ớ ấ ương ph n chi u ánh sáng vào ban ngày (ban đêm s d ng đènả ế ử ụ

báo) v n cịn là đi u bí n đ i v i nhi u nhà khoa h c. Theo s sách, t m gẫ ề ẩ ố ớ ề ọ ử ấ ương nhìn
th y t xa 50 km.ấ ừ

<b>K</b>

hông lâu sau Alexander đ i đ m t, v tạ ế ấ ị ướng Ptolemy Soter c a ông lên n mủ ắ

quy n t i Ai C p. Chính Ptolemy đã đơn đ c vi c xây d ng thành ph Alexandria, thề ạ ậ ố ệ ự ố ủ

đô m i. Ngoài kh i thành ph là đ o nh Pharos. Đ o n i v i đ t li n b ng con đêớ ơ ố ả ỏ ả ố ớ ấ ề ằ

bi n Heptasđaion để ược xem là c ng th hai c a thành ph . Tàu bu m đi l i t p n pả ứ ủ ố ồ ạ ấ ậ

quanh và trong khu v c c ng nên c n có m t ng n h i đăng hự ả ầ ộ ọ ả ướng d n đ không m cẫ ể ắ

c n t i d i b bi n thoai tho i không d c. Ptolemy v ch k ho ch xây d ng ng n h iạ ạ ả ờ ể ả ố ạ ế ạ ự ọ ả

đăng vào năm 230 TCN nh ng khi ơng m t nó m i hồn t t dư ấ ớ ấ ưới tri u đ i c a Ptolemyề ạ ủ

Philadelphus, con trai ông. Sostratus, người cùng th i v i Euclid, là ki n trúc s trờ ớ ế ư ưởng
cơng trình nh ng b n tính tốn chi ti t h i đăng và các cơng trình ph tr do th viênư ả ế ả ụ ợ ư

Alexandria làm. H i đăng đả ược dâng hai v th n c u r i : đó chính là Ptolemy Soter vàị ầ ứ ỗ

Berenice, v ông. Trong hàng th k , h i đăng Alexandria, còn đợ ế ỷ ả ược g i là đèn bi nọ ể

Pharos phát huy hi u qu r t t t trong vi c hệ ả ấ ố ệ ướng d n tàu bè. Hình nh c a nó đẫ ả ủ ược in
trên c các đ ng ti n La Mã. Khi ngả ồ ề ười Ar p chinh ph c Ai C p h h t s c khâm ph cậ ụ ậ ọ ế ứ ụ

Alexandria và s giàu có c a thành ph này. Nh ng gi i c m quy n m i d i th đô đ nự ủ ố ư ớ ầ ề ớ ờ ủ ế

Cairo đ c t đ t s n i k t v i Đ a Trung H i. T m gể ắ ứ ự ố ế ớ ị ả ấ ương trên ng n h i đăng đọ ả ược
tháo ra m t cách b t c n nên không th l p đúng vào ch cũ. Năm 956 SCN, m t tr nộ ấ ẩ ể ắ ỗ ộ ậ

đ ng đ t gây thi t h i nh cho ng n h i đăng. Hai tr n đ ng đ t m nh sau đó (1303 vàộ ấ ệ ạ ẹ ọ ả ậ ộ ấ ạ

1323) ti p t c gây thi t h i l n cho cơng trình. Năm 1449, thế ụ ệ ạ ớ ương buôn Ar p n i ti ngậ ổ ế

Ibu Battuta nói là ơng ta khơng th đi vào cơng trình đã đ nát này. Chể ổ ương cu i cùngố

c a h i đăng Alexandria khép l i vào năm 1480 khi phó vủ ả ạ ương Ai C p Mamelouk quy tậ ế

đ nh c ng c h th ng phòng th c a Alexandria b ng cách xây m t công s kiên cị ủ ố ệ ố ủ ủ ằ ộ ự ố

ngay trên v trí c a ng n h i đăng b ng cách s d ng chính các v t li u l y t nó.ị ủ ọ ả ằ ử ụ ậ ệ ấ ừ

<b>M</b>

ơ t chính xác, chi li nh t v h i đăng Alexandria là mô t c a thả ấ ề ả ả ủ ương buôn Ar pậ

Abou–Haggay Al–Andaloussi. Ghé thăm h i đăng năm 1166, ông nêu chi ti t s tráng lả ế ự ệ

c a l p đá c m th ch bao quanh ng n tháp. Theo ơng thì t m gủ ớ ẩ ạ ọ ấ ương trên ng n h i đăngọ ả

có cơng d ng đ t cháy các chi n thuy n c a k thù trụ ố ế ề ủ ẻ ước khi nó l t vào c ng. Ngồiọ ả

</div>
<span class='text_page_counter'>(12)</span><div class='page_container' data-page=12>

<b>7 Kì quan th gi i c đ iế ớ ổ ạ</b>

cao 27,45 m và kh i trên cùng cao 7,3 m có hình trịn. Chi u cao t ng c ng c a ng n h iố ề ổ ộ ủ ọ ả

đăng là 117 m tính t c t m c s 0 là m c nừ ộ ố ố ự ước bi n, tể ương đương ngôi nhà cao b nố

mươ ầi t ng. Trên nóc h i đăng là tả ượng th n Poseidon (th n bi n c , có b râu tr ng,ầ ầ ể ả ộ ắ

tóc tr ng m t xanh v i d i băng cu n quanh đ u nh th n Zeus). Poseidon là con c aắ ắ ớ ả ố ầ ư ầ ủ

th n Cronus và th n Rhea. Cronus đã nu t Poseidon vào b ng nh ng l i nh ra đ ôngầ ầ ố ụ ư ạ ả ể

l n lên v i các anh ch khác. Khi Cronus b i tr n Poseidon tr thành vua bi n c và vuaớ ớ ị ạ ậ ở ể ả

các hịn đ o. Có lúc Poseidon đả ược mô t nh v th n tr n tru ng tay c m đinh ba màả ư ị ầ ầ ồ ầ

th n bão Cyclopesầ

đã cho ông. Cây đinh ba bi u tể ượng cho vương qu c Poseidon, vố ương qu c th ba c aố ứ ủ

vũ tr (t c bi n c ).ụ ứ ể ả

<b>III. T</b>

<b>ƯỢ</b>

<b>NG TH N ZEUS OLYMPIA :</b>

<b>Ầ</b>

<b>Ở</b>

<b>Đ</b>

ây là b c tứ ượng c a v th n mà các cu c thi tài th thao Olympic c đủ ị ầ ộ ể ổ ượ ổc t ch cứ

đ tôn vinh ông. Tể ượng đ t t i thành ph c Olympia, n m b bi n phía tây Hy L pặ ạ ố ổ ằ ở ờ ể ạ

hi n nay, cách th đô Athens 150 km. Theo l ch Hy L p c b t đ u t năm 776 TCN thìệ ủ ị ạ ổ ắ ầ ừ

các cu c thi đ u cũng b t đ u t năm đó. B c tộ ấ ắ ầ ừ ứ ượng Zeus kỳ vĩ do ki n trúc s Libonế ư

thi t k và đế ế ược xây d ng vào năm 450 TCN. Vào th i đi m nự ờ ể ước Hy L p đang hùngạ

m nh, ngôi đ n ki u Doric quá t m thạ ề ể ầ ường đ n gi n nên c n có các s a đ i l n. Gi iơ ả ầ ử ổ ớ ả

pháp là đ t m t b c tặ ộ ứ ượng kh ng l trong đ n. Điêu kh c gia Athens đổ ồ ề ắ ược giao nhi mệ

v "thiêng lieng"^ này. Nhi u năm sau đó, ngơi đ n thu hút s du khách và ngụ ề ề ố ười hành
hương đ n t kh p n i trên th gi i. Bế ừ ắ ơ ế ớ ước sang th k II TCN, b c tế ỷ ứ ượng được tu s aử

chút ít r i đ n th k I SCN, hoàn đ La Mã Caligula tìm cách đ a b c tồ ế ế ỷ ế ư ứ ượng v Romeề

nh ng giàn giáo do các nhân công c a Caligula xây d ng b đ s p. Sau khi các cu c thiư ủ ự ị ổ ụ ộ

đ u Olympic b c m năm 391 SCN, hồng đ Theodosius cũng ra l nh đóng c a đ nấ ị ấ ế ệ ử ề

Zeus. Sau đó thành ph Olympia b đ ng đ t, trố ị ộ ấ ượ ất đ t và ng p l t t n công. Đ n thậ ụ ấ ế ế

k V SCN, đ n l i b l a làm h h i. Nh ng trỷ ề ạ ị ử ư ạ ư ước đó, b c tứ ượng đã dược nh ngữ

người Hy L p giàu có chuy n đ n Constantinople và tạ ể ế ượng đ ng v ng t i đây cho đ nứ ữ ạ ế

khi nó b l a làm thi t h i n ng vào năm 462 SCN. Hôm nay b c tị ử ệ ạ ặ ứ ượng khơng cịn l i gìạ

ngôi đ n cũ, tr đá và v n cát cùng n n và nh ng chi c c t b gãy c a ngôi đ n.

ở ề ừ ụ ề ữ ế ộ ị ủ ề

<b>Đ</b>

iêu kh c gia Pheidias b t đ u xây d ng b c tắ ắ ầ ự ứ ượng vào năm 440 TCN. Vài năm
trước đó, ơng đã phát tri n m t k thu t đ c bi t dùng cho vi c xây d ng các b cể ộ ỹ ậ ặ ệ ệ ự ứ

tượng b ng vàng và ngà. K thu t này s d ng các khung g l p ghép nh giàn giáo đằ ỹ ậ ử ụ ỗ ắ ư ể

ph nh ng t m kim lo i q ho c ngà voi lên m t ngồi cơng trình. Hi n di tích nhàủ ữ ấ ạ ặ ặ ệ

xưởng c a Pheidias Olympia v n t n t i. Nó b ng kích c và theo đúng hủ ở ẫ ồ ạ ằ ỡ ướng v iớ

ngôi đ n Zeus cũ. T i xề ạ ưởng này, Pheidias cho đ o, kh c nh ng ph n khác nhau c aẽ ắ ữ ầ ủ

tượng trước khi mang đ n đ n l p ghép. Nh ng khi b c tế ề ắ ư ứ ượng hồn t t, ngơi đ n l iấ ề ạ

quá nh so v i nó. M t s ngỏ ớ ộ ố ười cho r ng b c tằ ứ ượng không cân x ng v i chi u caoứ ớ ề

d n. Th n Zeus trong t th ng i, n u ông đ ng lên ngôi đ n s b bung mái. Nh ngề ầ ở ư ế ồ ế ứ ề ẽ ị ư

cũng có người khen ng i ý đ c a Pheidias. Chính nguy c ngôi đ n b bung mái khiợ ồ ủ ơ ề ị

"vua các v than"^` đ ng lên đã t o c m h ng cho nhi u nhà th và s gia. B c aị ứ ạ ả ứ ề ơ ử ệ ủ

tượng có b r ng 6,5 m cao 1 m. Tề ộ ượng cao 13 m tương đương v i ngôi nhà b n t ng.ớ ố ầ

B c tứ ượng cao đ n n i các du khách ch có th mơ t v chi c ngai vàng th n Zeusế ỗ ỉ ể ả ề ế ầ

</div>
<span class='text_page_counter'>(13)</span><div class='page_container' data-page=13>

<b>7 Kì quan th gi i c đ iế ớ ổ ạ</b>

b ng các tằ ượng nhân s và nh ng v th n chi c th ng có cánh. Th n Apollo, Artemis vàư ữ ị ầ ế ắ ầ

con gái c a th n Niobe đ u có m t. Theo ghi chép c a s gia Hy L p Pausanias thì trênủ ầ ề ặ ủ ử ạ

đ u c a th n Zeus là chùm tia Olive. Tay ph i ông gi bi u tầ ủ ầ ả ữ ể ượng chi n th ng làmế ắ

b ng vàng và ngà voi. Tay trái ông gi m t quy n trằ ữ ộ ề ượng có con ó đ u đ nh.ậ ở ỉ

<b>VÀI DÒNG V TH N ZEUSỀ</b> <b>Ầ</b> Là con c a th n Kronos và th n Rheia, Zeus theoủ ầ ầ

gương cha : l t đ chính ngậ ổ ười sinh thành ra mình. Khi Kronos gi t cha (th n Uranus),ế ầ

người cha có đi m báo là ơng cũng s b con trai b c h i. Do s hãi và tham lam, Kronosề ẽ ị ứ ạ ợ

nu t nh ng đ a con đ u ngay lúc chúng ra đ i nh ng khi Rheia sinh h đ a con th sáuố ữ ứ ầ ờ ư ạ ứ ứ

Zeus bà đánh l a ch ng b ng cách đ a cho ông c c đá. Kronos nu t c c đá và l iừ ồ ằ ư ụ ố ụ ờ

nguy n tr thành hi n th c. Zeus đề ở ệ ự ược ni n ng bí m t cho đ n ngày đ l n đ ph cấ ậ ế ủ ớ ể ụ

kích Kronos lúc đi săn. Ông đá Kronos vào b ng m nh đ n n i ngụ ạ ế ỗ ười cha già nua đã ói
ra hịn đá và năm đ a con (c trai và gái) ch a tiêu hoá đứ ả ư ược. Đó là các th n Demeter,ầ

Hades, Hestia, Hera và Poseidon. Sau đó Zeus tuyên b là lãnh t c a các v th n th ngố ụ ủ ị ầ ố

tr các đ nh núi và nh ng đám mây. Ông cị ỉ ữ ưới Hera xinh đ p, ch mình.ẹ ị

<b>T</b>

h n Zeus có nhi u m c tiêu ph i hoàn thành trầ ề ụ ả ước khi cu c chi n thành Troy k tộ ế ế

thúc. Người Hy L p bao vây thành Troy đạ ượ ự ỗ ợ ủc s h tr c a các v th n Hera, Athene,ị ầ

Poseidon, Ares và Aphrodite nên trước sau gì h cũng th ng. Trong lúc đó, th n Zeus đ iọ ắ ầ ố

m t v i cu c n i lo n trên đ nh Olympus. Sau khi th n Aphrodite và th n Ares bặ ớ ộ ổ ạ ỉ ầ ầ ị

thương thành Troy, Zeus ra l nh cho t t c các v th n đ ng ngoài cu c chi n. Riêngở ệ ấ ả ị ầ ứ ộ ế

ơng s đích thân đ n ng n Ida đ ch huy cu c d p lo n và t o uy th cho Hector yêuẽ ế ọ ể ỉ ộ ẹ ạ ạ ế

d u, ch nhân Ida. Có nhi u con các v th n tham gia cu c chi n thành Troy. Con traiấ ủ ề ị ầ ộ ế

Sarpedon c a Zeus ch t t i chi n trủ ế ạ ế ường trên tay đ a con trai khác là Aias. Aphrodite bứ ị

thương khi b o v th n Aineias. Askalaphos, con trai c a Ares cũng b gi t và cả ệ ầ ủ ị ế ả

Achilleus con trai n th n Tethys cũng ph i hy sinh. Có lúc cu c chi n th t th choữ ầ ả ộ ế ấ ế

người Hy L p đ n n i Hera bu c ph i ra tay b ng cách đánh l a Zeus đ bí m t tungạ ế ỗ ộ ả ằ ừ ể ậ

Poseidon vào cu c chi n giúp ngộ ế ười Achaian (Hy L p).ạ

<b>N</b>

h ng ti ng thét c a Poseidon làm Zeus th c d y khi đang ng , ông phát hi n raư ế ủ ứ ậ ủ ệ

Hera đánh l a mình b ng nhan s c và m t đêm hoan l c, phát hi n ra s c ng đ uừ ằ ắ ộ ạ ệ ự ứ ầ

không vâng l i c a Poseidon. Ông c Hera đ n Olympus đ a Iris và Apollo v . Iris đờ ủ ử ế ư ề ược
giao nhi m v qui c hệ ụ ố ương cho Poseidon, còn Apollo được giao trách nhi m đ y lùiệ ẩ

người Achaian v tàu c a h nh m t cách tr ng ph t. Tho mãn v i nh ng gì đ tề ủ ọ ư ộ ừ ạ ả ớ ữ ạ

được Zeus ra l nh cho các v th n t p trung Olympus. Ông cho phép h ch n m tệ ị ầ ậ ở ọ ọ ộ

trong hai bên giao chi n và tham gia chi n trế ế ường n u thích. Sau đó Odysseus, vuaế

vương qu c Ithaca đã dùng m u m o đánh chiêm thành Troy (ng a g thành Troy) v iố ư ẹ ự ỗ ớ

s giúp đ c a các v th n nh ng s kiêu ng o c a Odysseus đã làm cho th n Poseidonự ỡ ủ ị ầ ư ự ạ ủ ầ

t c gi n và ph i m t mứ ậ ả ấ ười năm ông m i qui đớ ượ ố ươc c h ng.

<b>IV. Đ N ARTEMIS EPHESUS :</b>

<b>Ề</b>

<b>Ở</b>

<b>A</b>

rtemis không ch đ n thu n là m t ngơi đ n mà cịn là cơng trình ki n trúc đ pỉ ơ ầ ộ ề ế ẹ

nh t th gi i theo đánh giá c a các tri t gia c đ i. Đ n đấ ế ớ ủ ế ổ ạ ề ược xây d ng đ tôn vinh nự ể ữ

th n săn b n và thiên niên hoang dã c a Hy L p, v trí n m t i thành ph c Ephesusầ ắ ủ ạ ị ằ ạ ố ổ

g n th tr n đầ ị ấ ương đ i Selcuk cách thành ph Izmir (Th Nhĩ Kỳ) 50 km v phía nam.ạ ố ổ ề

</div>
<span class='text_page_counter'>(14)</span><div class='page_container' data-page=14>

<b>7 Kì quan th gi i c đ iế ớ ổ ạ</b>

năm. Cơng trình đ t dặ ướ ự ải s b o tr c a vua Croesus và do ki n trúc s Hy L pợ ủ ế ư ạ

Chersiphon thi t k .ế ế

<b>Đ</b>

ến làm b ng đá c m th ch, trang trí b ng nhi u tằ ẩ ạ ằ ề ượng đ ng, s n ph m c a cácồ ả ẩ ủ

thiên tài điêu kh c Pheidias, Polycleitus, Kresilas và Pheadmon. Đ n v a là ch v a là cắ ề ừ ợ ừ ơ

s tôn giáo. Trong nhi u năm nó là n i t h i c a các thở ề ơ ụ ộ ủ ương buôn, du khách, ngh sĩ vàệ

các v vua đ n đ bày t lịng tơn kính đ i v i n th n và dâng t ng đ t l . Các khaiị ế ể ỏ ố ớ ữ ầ ặ ồ ế ễ

qu t kh o c m i đây cho th y nhi u t ng v t đậ ả ổ ớ ấ ề ặ ậ ược chôn vùi, t các từ ượng th nầ

Artemis làm b ng vàng và ngà voi đ n các vòng, nh n, lac…('' có g c gác xa nh n Đằ ế ẫ ố ư Ấ ộ

và vùng Persca (Iran hi n nay).ệ

<b>Đ</b>

êm 21–07–356 TCN, m t ngộ ười đàn ông Herostratus đ t đ n v i m c đích b t tố ề ớ ụ ấ ử

hố tên mình cùng ngơi đ n. Có m t s trùng h p kỳ l , cũng vào đêm đó Alexander đ iề ộ ự ợ ạ ạ

đ ra đ i. V sau s gia Plutarch vi t r ng "do quá b n chăm sóc s ra đ i c aế ờ ề ử ế ằ ậ ự ờ ủ

Alexander nên n th n Artemis không r nh tay b o v ngôi đ n th minh"`. Hai th pữ ầ ả ả ệ ề ờ ậ

niên sau, đ n đề ược ph c h i. Khi Alexander chinh ph c Ti u Á, ơng góp s c xây d ngụ ồ ụ ể ứ ự

l i ngôi đ n.ạ ề

Vào th k th I, sau thiên chúa giáng sinh, thánh Paul ghé thăm Ephesus đ truy n đ oế ỷ ứ ể ề ạ

thiên chúa nh ng ngư ười dân vùng này khơng có ý đ nh b r i n th n c a h . Đ n nămị ỏ ơ ữ ầ ủ ọ ế

262 SCN, đ n l i b ngề ạ ị ười Goth phá hu l n n a. Dù các c dân Ephesus th s khôiỷ ầ ữ ư ề ẽ

ph c l i ngôi đ n nh ng đ n th k th IV, do đa s h đã chuy n sang đ o thiên chúaụ ạ ề ư ế ế ỷ ứ ố ọ ể ạ

nên đ n khơng cịn ý nghĩa tơn giáo n a. Sau đó thành ph Ephesus b b hoang cho đ nề ữ ố ị ỏ ế

th k XIX nó m i đế ỷ ớ ược khai qu t. Cơng trình đào b i đã làm l n n ngôi đ n và conậ ớ ộ ề ề

đường d n đ n đ n. Bẫ ế ề ước th hai là ph c h i m t s c t đ ph c v du khách.ứ ụ ồ ộ ố ộ ể ụ ụ

<b>N</b>

ền đ n Artemis có hình ch nh t gi ng nh đa s ngôi đ n nào vào th i kỳ đó.ề ữ ậ ố ư ố ề ờ

Tuy nhiên khác v i các cơng trình cùng tu i, Artemis có t m nhìn bao quát các khu vớ ổ ầ ườn
r ng. Các b c th m quanh đ n d n đ n nh ng cây c t đá cao 20 m. có 127 cây c t đá,ộ ậ ề ề ẫ ế ữ ộ ộ

và t t c đ u đấ ả ề ược trang trí r t đ p. Sàn đ n r ng 80 m x 130 m. trong đ n ch a nhi uấ ẹ ề ộ ề ứ ề

cơng trình ngh thu t k c b n b c tệ ậ ể ả ố ứ ượng đ ng c Amazon do các ngh sĩ l i l cồ ổ ệ ỗ ạ

nh t vào th i đó kh c. Theo s sách thì khi thánh Paul đ n thăm đ n, nó cịn có cấ ờ ắ ử ế ề ả

nh ng cây c t m vàng và nhi u tữ ộ ạ ề ượng b ng b c. Ngồi ra cịn nhi u b c tranh vằ ạ ề ứ ẽ

tuy t m . Dù khơng có ch ng c l u l i v b c tệ ỹ ứ ứ ư ạ ề ứ ượng Artemis đ t gi a ngôi đ nặ ữ ề

nh ng ngư ười ta tin r ng nó đ ng đó cho đ n lúc đ n b đ t.ằ ứ ở ế ề ị ố

<b>VÀI NÉT V N TH N ARTEMISỀ Ữ</b> <b>Ầ</b> Artemis và Apollo là hai con c a th n Zeus vàủ ầ

th n Leto. C hai đ u sinh ra t i đ o Delos và g n li n s ph n v i m t lo i cung tên :ầ ả ề ạ ả ắ ề ố ậ ớ ộ ạ

Apollo cung cong còn Artemis cung b c. Artemis là m t trong ba ngạ ộ ười không b mêị

ho c b i th n Aphrodite (hai ngặ ở ầ ười kia là Hestia và Athene).

<b>A</b>

rtemis là b n v i loài ngạ ớ ười. N th n nh y múa kh p vùng thôn dã trong đôi xăngữ ầ ả ắ

đan b c đ b o v các loài thú hoang, nh t là thú nh . Nàng cạ ể ả ệ ấ ỏ ưỡi chi c xe ng a b cế ự ạ

băng qua b u tr i và b n tên xu ng m t đ t dầ ờ ắ ố ặ ấ ưới ánh trăng. Gi ng nh các th nố ư ầ

Olympia khác, Artemis không th b o v để ả ệ ược người th săn thi n x Shamandosợ ệ ạ

trước mũi giáo c a ngủ ười Menelao trong tr n đánh thành Troy. Khác v i Apollo, Artemisậ ớ

không thi n chi n nh ng bà có th tr ng ph t và gi t chóc theo l nh c a Zeus. Trongệ ế ư ể ừ ạ ế ệ ủ

</div>
<span class='text_page_counter'>(15)</span><div class='page_container' data-page=15>

<b>7 Kì quan th gi i c đ iế ớ ổ ạ</b>

khoe khoang r ng bà có mằ ười hai đ a con trong khi đó Leto ch có hai. Đ tr ng ph tứ ỉ ể ừ ạ

Leto, Apollo gi t sáu đ a con trai c a bà ta, còn Artemis gi t sáu đ a con gái. Trongế ứ ủ ế ứ

trường ca THE ODYSSEY, Odysseus k câu chuy n v hòn đ o kỳ thú Syria, n i khơngể ệ ề ả ơ

có ch cho cái đói và tu i già. Khi th n s ph n quy t đ nh các c dân cao q c a hịnỗ ổ ầ ố ậ ế ị ư ủ

đ o ph i ch t, Artemis và Apollo ra tay b ng nh ng mũi tên không gây đau đ n. Artemisả ả ế ằ ữ ớ

thường b nh p chung v i n th n La Mã Diana.ị ậ ớ ữ ầ

<b>V. Lăng m vua Maussollos t i Halicarnassus, chúa t x Caria</b>

<b>ộ</b>

<b>ạ</b>

<b>ể ứ</b>

<b>vùng v nh Percic</b>

<b>ị</b>

Halicarnassus là th đô c a m t vủ ủ ộ ương qu c nh n m bên b Đ a Trung H i. Nămố ỏ ằ ờ ị ả

353 trước CN, vua Mausolus qua đ i. N hồng Artemisia cũng là em gái c a ơng (theoờ ữ ủ

t c l Caira thì ngụ ệ ở ười cai tr vị ương qu c ph i k t hôn v i em gái mình) quy t đ nhố ả ế ớ ế ị

xây m t khu m th t l n cho ngộ ộ ậ ớ ười ch ng c a mình. Ngơi m tr thành m t cơng trìnhồ ủ ộ ở ộ

ki n trúc n i ti ng th gi i đ n n i cái tên Mausolus sau này đ ng nghĩa v i t "ngôiế ổ ế ế ớ ế ỗ ồ ớ ừ

m ". Ngơi m cao b ng m t tịa nhà 14 t ng. Vua Mausolus không n i ti ng nh ngộ ộ ằ ộ ầ ổ ế ư

chính ngôi m đã khi n cho c nhân lo i bi t đ n ông.ộ ế ả ạ ế ế

<b>VI. B C T</b>

<b>Ứ</b>

<b>ƯỢ</b>

<b>NG KH NG L TH N M T TR I HELIOS</b>

<b>Ổ</b>

<b>Ồ</b>

<b>Ầ</b>

<b>Ặ</b>

<b>Ờ</b>

<b>P</b>

ho tượng n th n T Do m c áo choàng, tay đ a ng n đu c lên cao t i c ng Newữ ầ ự ặ ư ọ ố ạ ả

York, m t hình nh bi u tr ng c a nộ ả ể ư ủ ước Mĩ có l khơng m y xa l v i chúng ta.ẽ ấ ạ ớ

Nh ng, đi u mà ít ai bi t chính là b c tư ề ế ứ ượng n th n T Do này cịn có m t tên g iữ ầ ự ộ ọ

khác - "Modern Colossus" (Colossus = tượng kh ng l ), nh là âm vang g i nh đ nổ ồ ư ợ ớ ế

m t b c tộ ứ ượng kh ng l khác cùng kích c (kho ng 110 feet = 33m, cao tổ ồ ỡ ả ương đương
m t tòa nhà hi n đ i v i 10 t ng), đã t n t i cách đây h n 2000 năm, cũng ngõ vàoộ ệ ạ ớ ầ ồ ạ ơ ở

c a m t c ng bi n s m u t th i c đ i và cũng là m t bi u tủ ộ ả ể ầ ấ ờ ổ ạ ộ ể ượng c a t do :ủ ự

"Colossus of Rhode" - Tượng kh ng l đ o Rhode. Đ t nổ ồ ở ả ấ ước Hy L p c đ i b chiaạ ổ ạ ị

c t b i nhi u thành bang nh . Trên đ o Rhode b y gi có 3 thành bang : Ialysos,ắ ở ề ỏ ả ấ ờ

Kamiros và Lindos. Năm 408 trước CN, các thành bang này k t h p l i thành m t lãnhế ợ ạ ộ

th th ng nh t v i th ph t i Rhodes. Thành ph phát tri n h ng th nh và có m i quanổ ố ấ ớ ủ ủ ạ ố ể ư ị ố

h ch t ch v thệ ặ ẽ ề ương m i và kinh t v i nạ ế ớ ước liên minh Ptolemy * (Ai C p) .ậ

<b>N</b>

ăm 305 trước CN, nh ng ngữ ười thu c phe Antigonids c a Macedonia, cũng là đ iộ ủ ố

th c a Ptolemie bao vây Rhodes, tìm m i cách phá v liên minh Rhodes - Ai C p.ủ ủ ọ ỡ ậ

Nh ng h đã không th xâm nh p vào thành ph . Hi p ư ọ ể ậ ố ệ ước hịa bình đ t đạ ược vào năm
304 trước CN, nh ng ngữ ười phe Antigonid m vòng vây, rút lui, đ l i nhi u trang thi tở ể ạ ề ế

b quân s d i dào c a h . Nh m t ch c k ni m ăn m ng chi n th ng và th ng nh t,ị ự ồ ủ ọ ằ ổ ứ ỷ ệ ừ ế ắ ố ấ

người dân đ o Rhodes đã bán vũ khí đó, dùng ti n d ng nên b c tả ề ự ứ ượng kh ng l hình vổ ồ ị

th n m t tr i - Helios. B c tầ ặ ờ ứ ượng kh ng l đ ng kiêu hãnh uy nghi ngay c a ngõ vàoổ ồ ứ ử

c ng, s i chân dang r ng và tàu bè có th đi l i bên dả ả ộ ể ạ ưới. M i sáng s m, m t tr i chi uỗ ớ ặ ờ ế

vào làm pho tượng đ ng ánh lên r ng r m t bi u tồ ạ ỡ ộ ể ượng c a t do và th ng nh t. * :ủ ự ố ấ

sau khi Alexander Đ i Đ ch t, các tạ ế ế ướng lĩnh c a ông đã không ki m soát đủ ể ược vương
qu c quá r ng l n mà đ qu c Macedonia v a chi m đố ộ ớ ế ố ừ ế ược (g m Ti u Á, vùng Lồ ể ưỡng
Hà, Ai C p, Ba T , Afganistan và Turkestan). Tậ ư ướng sĩ tranh nhau quy n hành, đ qu cề ế ố

</div>
<span class='text_page_counter'>(16)</span><div class='page_container' data-page=16>

<b>7 Kì quan th gi i c đ iế ớ ổ ạ</b>

trong vi c chia vệ ương qu c này là Ptolemy (Ai C p), Seleucus và Antigons. B c tố ậ ứ ượng
th n m t tr i kh ng l này do nhà điêu kh c n i ti ng Charles Lindos th c hi n.ầ ặ ờ ổ ồ ắ ổ ế ở ự ệ

Tượng đúc b ng đ ng, đ tằ ồ ế ượng làm b ng đá c m th ch. Tằ ẩ ạ ượng cao 33m. Riêng ngón
tay cái vài người ơm khơng xu , th t là m t pho tể ậ ộ ượng kh ng l .Cơng trình t c tổ ồ ạ ượng
Helios kéo dài 12 năm và hoàn thành vào năm 282 trước CN. Trong nhi u năm b c tề ứ ượng
được đ t trên đ o Rhodes c a ngõ ra vào Ð a Trung H i c a nặ ả ử ị ả ủ ước Hy l p c . Cho đ nạ ổ ế

khi x y tr n đ ng đ t kinh hoàng năm 266 trả ậ ộ ấ ước CN, c thành ph b thi t h i n ng vàả ố ị ệ ạ ặ

pho tượng th n m t tr i kh ng l b gãy đ u g i, ph n y u nh t c a pho tầ ặ ờ ổ ồ ị ở ầ ố ầ ế ấ ủ ượng. 10
th k trôi qua, b c tế ỷ ứ ượng kh ng l v n n m trong đ ng đ nát. Năm 654 sau CN, Arabổ ồ ẫ ằ ố ổ

đánh chi m đ o, h tháo g ph n còn l i c a pho tế ả ọ ỡ ầ ạ ủ ượng và bán cho m t ngộ ười Do thái
Syrie. Ng I ta k r ng c n đ n 900 con l c đà đ ch nh ng b ph n c a b c

ở ườ ể ằ ầ ế ạ ể ở ữ ộ ậ ủ ứ

tượng kh ng l đ n Syrie. T đó đ n nay khơng ai cịn nhìn th y b c tổ ồ ế ừ ế ấ ứ ượng này n a,ữ

tính t lúc xây d ng cho đ n khi b phá h y nó ch t n t i có 56 năm, nh ng đừ ự ế ị ủ ỉ ồ ạ ư ược x pế

vào 1 trong 7 kỳ quan c đ i c a nhân lo i.ổ ạ ủ ạ

<b>VII. KIM T THÁP GIZA</b>

<b>Ự</b>

<b>P</b>

hía b tây sơng Nile, s ng s ng nh ng Kim t tháp hùng vĩ. Hình d ng đ c đáo v iờ ừ ữ ữ ự ạ ộ ớ

n n móng v ng ch c ti p đ t và chóp nh n ch c tr i là minh h a cho m t s k t h pề ữ ắ ế ấ ọ ọ ờ ọ ộ ự ế ợ

gi a trình đ k thu t cùng s cam k t tâm linh c a ngữ ộ ỹ ậ ự ế ủ ười Ai c p c đ i. Th i hoàngậ ổ ạ ờ

kim v xây d ng ki n thi t c a Ai c p kéo dài trong su t Th i kỳ th 3, t 2868 đ nề ự ế ế ủ ậ ố ờ ứ ừ ế

2613 trước CN. M c đính chính c a các Kim t tháp là n i h m m chôn c t cácụ ủ ự ơ ầ ộ ấ

pharaoh và các quan ch c cao c p c a tri u đình. N n móng c a n n qn ch Ai c pứ ậ ủ ề ề ủ ề ủ ậ

d a trên s b t t c a các pharaoh, do v y xác nh n s t n t i c a "ki p sau". Kim tự ự ấ ử ủ ậ ậ ự ồ ạ ủ ế ự

tháp v a đ tôn vinh các pharaoh, v a là n i các v này ch đ i trừ ể ừ ơ ị ờ ợ ước khi được gia nh pậ

vào th gi i m i. Ngế ớ ớ ười Ai c p c đã đ t t i trình đ hồn thi n trong k thu t ậ ổ ạ ớ ộ ệ ỹ ậ ướp
xác đ gìn gi c th sau khi ch t, và thể ữ ơ ể ế ường tr đ y trong các Kim t tháp nh ng ti nữ ầ ự ữ ệ

nghi sinh ho t cung đình mà các pharaoh t ý nguy n mu n đem theo vào ki p sau. Kimạ ỏ ệ ố ế

t tháp vĩ đ i nh t, cũng là ki n trúc duy nh t còn t n t i ngày nay trong s 7 kỳ quanự ạ ấ ế ấ ồ ạ ố

c a th i c đ i, là Kim t tháp Giza, xây d ng trong th i kỳ cai tr c a Cheops, tên Hyủ ờ ổ ạ ự ự ờ ị ủ

l p c a Vua Khufu (2545-2520 trạ ủ ước CN).

<b>T</b>

ại th i đi m nó đờ ể ược xây d ng, Kim t tháp này cao c 482 phút, tr i r ng m tự ự ỡ ả ộ ộ

di n tích ch ng 13 hec-ta và n ng ít nh t 6.5 t t n. Napoleon tính tốn r ng lệ ừ ặ ấ ỉ ấ ằ ượng đá
xây nên Kim t tháp này, trên 2 300 000 kh i, có th t o nên m t b c tự ố ể ạ ộ ứ ường dày 1 phút
bao quanh Pháp v i đ cao 10 phút. T m vóc kh ng l c a Kim t tháp Giza cũng đớ ộ ầ ổ ồ ủ ự ược
tương x ng b i thi t k chính xác. M i c nh c a n n tháp dài 776 phút, chênh l chứ ở ế ế ỗ ạ ủ ề ệ

nhau không quá 7.9 inches; các kh i đá đố ược x p ch ng khít t i m c không th nhét xenế ồ ớ ứ ể

k gi a chúng dù ch m t t gi y m ng. Các c nh tháp ch y h u nh chính xác t b cẽ ữ ỉ ộ ờ ấ ỏ ạ ạ ầ ư ừ ắ

t i nam, đông qua tây, sai l ch ch ng 4 đ không h n. Vào th k 19, khi các nhà kh oớ ệ ừ ộ ơ ế ỷ ả

c h c phát hi n ra các Kim t tháp, s c h p d n c a chúng đã làm n y sinh c m tổ ọ ệ ự ứ ấ ẫ ủ ả ả ộ

trường phái ng y khoa h c. Gi i theo "Kim t tháp h c" mi t mài làm vi c hịng tìm raụ ọ ớ ự ọ ệ ệ

m t "đ n v Kim t tháp", m t đ n v chu n đã cho phép ngộ ơ ị ự ộ ơ ị ẩ ười Ai C p c đ i xâyậ ổ ạ

</div>
<span class='text_page_counter'>(17)</span><div class='page_container' data-page=17>

<b>7 Kì quan th gi i c đ iế ớ ổ ạ</b>

các Kim t tháp đóng vai trò các văn b n đá, ghi chép mã hóa tồn b l c s chi ti t c aự ả ộ ị ử ế ủ

th gi i con ngế ớ ười. Các nhà Kim t tháp h c th m chí cịn dài dịng phóng đ i gi i thíchự ọ ậ ạ ả

quy trình các cơng trình vĩ đ i này đạ ược xây d ng. M t gi thi t đự ộ ả ế ược ph bi n kháổ ế

r ng rãi trong th k 20 là các t ng đá kh ng l y đã độ ế ỷ ả ổ ồ ấ ược chuyên ch t i TD b i cácở ớ ở

sinh v t ngoài hành tinh, th xu ng v trí hi n t i c a chúng b ng các UFO S th tậ ả ố ị ệ ạ ủ ằ ự ậ

đ ng sau s t o thành c a các Kim t tháp không h kém phi thằ ự ạ ủ ự ề ường, có chăng nó chỉ

khơng mang tính ch t hoang đấ ường nh các gi thuy t trên.ư ả ế

<b>C</b>

hu trình xây d ng b t đ u v i vi c đ o các t ng đá đự ắ ầ ớ ệ ẽ ả ược mang v t các m khaiề ừ ỏ

thác cách đó ch ng 600 d m xa, t i Aswan. Đa s các nhà s h c cho r ng các t ng đáừ ặ ạ ố ử ọ ằ ả

này được th trôi theo bè xuôi sơng Nile trong mùa lũ, m c dù khơng có b ng ch ngả ặ ằ ứ

kh o c nào c a các bè g l n đ đ chuyên ch các kh i đá có kích c kh ng l y.ả ổ ủ ỗ ớ ủ ể ở ố ỡ ổ ồ ấ

Đá được chuy n v , t i công trình, vi c đ u tiên c a các nhân công lao đ ng là t o raể ề ạ ệ ầ ủ ộ ạ

m t m t b ng móng b ng cách d n nộ ặ ằ ằ ẫ ước ng p vào bãi, t o nên m t h th ng kênhậ ạ ộ ệ ố

r ch sau đó đào sâu cho t i khi m c nạ ớ ự ước kh p n i cân b ng. Vịng đai ngồi đắ ơ ằ ược thi tế

l p, r i c t t i m c đ thích h p, đơi khi m t vài t ng đá c c l n đậ ồ ắ ớ ứ ộ ợ ộ ả ự ớ ược gi nguyên.ữ

M t con độ ường l b ng đá đề ằ ược làm bên b sông Nile nh m ph c v cho quá trình b cờ ằ ụ ụ ố

d . Các kh i đá đỡ ố ược kéo trên các xe trượ ụt tr trên các tr c lăn t v trí cách xa ch nngụ ừ ị ừ

n a d m t i công trử ặ ớ ường. T i đây, đ i th n và th đ o đá s bào nh n b m t đá,ạ ộ ợ ề ợ ẽ ẽ ẵ ề ặ

chu n b cho vi c xây d ng. Khi đã s n sàng, nh ng kh i đá kh ng l đẩ ị ệ ự ẵ ữ ố ổ ồ ược lăn vào vị

trí, m t quá trình gây nhi u tranh cãi b i th c t là vòng xe và dây t i kéo ph i 800 nămộ ề ở ự ế ờ ả

sau đó m i xu t hi n t i Ai c p. M t vài h c gi cho r ng ngớ ấ ệ ạ ậ ộ ọ ả ằ ười Ai C p c đã ch raậ ổ ế

các b c c u thang tam c p dài theo đ cao d n c a cơng trình v i m t đ nghiêng cậ ầ ấ ộ ầ ủ ớ ộ ộ ố

đ nh; s khác g i ý v m t c u thang xo n dài theo tòa tháp. Đá đị ố ợ ề ộ ầ ắ ược đ y t i đ u c uẩ ớ ầ ầ

thang, r i đ t vào trên n n v a l ng, b yên tĩnh cho t i khi khô. Đồ ặ ề ữ ỏ ỏ ớ ường c u thang nàyầ

được tháo d d n sau khi đ nh tháp đã đỡ ầ ỉ ược d ng xong, và nh ng ngự ữ ười th n có tráchợ ề

nhi m mài nh n b m t đá trên đệ ẵ ề ặ ường đi xu ng. Lố ượng nhân công đã tham gia xây
d ng nên tòa tháp này đự ược nhà s h c Hy L p Herodotus d đoán là 100 000 ngử ọ ạ ự ười,
thay th sau m i giai đo n 3 tháng, trong su t 20 năm, dù đây có l là m t con tính h iế ỗ ạ ố ẽ ộ ơ

b cị ường đi u hóa. M t tr i lính c đ i phát hi n đệ ộ ạ ổ ạ ệ ượ ở ầc g n đó có s c ch a 4000ứ ứ

người, và có v nh có t i vài tr i lính xung quanh tịa tháp. Nhân cơng xây d ngẻ ư ớ ạ ở ự

không ph i là nô l , công vi c không b ép bu c lao d ch, gây ra s nghi ng v i cácả ệ ệ ị ộ ị ự ờ ớ

truy n thuy t t Kinh thánh v các qu n đ c hà kh c dã man. M t b n kh c trên tề ế ừ ề ả ố ắ ộ ả ắ ường
m t h m m m t pharaoh tuyên b r ng ông ta ch a bao gi đánh m t công nhân độ ầ ộ ộ ố ằ ư ờ ộ ủ

</div>

<!--links-->