Phân tích cái tôi trong bài thơ Bài ca ngất ngưởng của Nguyễn Công Trứ

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (648.72 KB, 5 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

BÀI VĂN MẪU LỚP 11

PHÂN TÍCH CÁI TÔI

TRONG BÀI THƠ BÀI CA NGẤT NGƯỞNG CỦA NGUYỄN CƠNG TRỨ

A. Sơ đồ tóm tắt gợi ý

B. Dàn bài cho tiết 
1. Mở bài

- Giới thiệu sơ lược về tác giả:

+ Nguyễn Công Trứ (1778 – 1858), là một ông quan văn võ song tồn, có cơng lao khai khẩn
đất hoang, lấn biển, lập thêm làng xã.

- Giới thiệu sơ lược về Bài ca ngất ngưởng

+ Đây là bài thơ được tác giả viết khi đã thành danh, là bài thơ tổng kết về cuộc đời và khẳng
định cái tôi (bản ngã) của Nguyễn Công Trứ.

2. Thân bài

 Nêu tóm lược về “cái tơi” của Nguyễn Cơng Trứ: đó là cái tôi “ngông”, một cái tôi ngất
ngưởng với chính bản thân và với đời.

- Để làm rõ được cái “ngất ngưởng” của mình, Nguyễn Cơng Trứ đã chọn thể hát nói để
bày tỏ tư tưởng của mình.

 Giải thích nghĩa của từ “ngất ngưởng”: ngất ngưởng là từ chỉ chỗ cheo leo dễ đổ, dễ rơi.
Nhưng đặt vào văn cảnh của bài thơ, ngất ngưởng lại được hiểu là một con người khác đời,
một cách sống khác đời và bất chấp mọi người.

 Ngất ngưởng trên hành trình hoạn lộ

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

- Tự ý thức được ra làm quan là sẽ mất tự do (vào lồng) nhưng đây là phương tiện để ông
thể hiện tài năng và hồi bão được cống hiến sức mình phục vụ nhân dân.

- Nghệ thuật: điệp từ “khi” kết hợp với thủ pháp kiệt kê nhằm nêu khẳng định tài thao lược,
văn chương của tác giả.

- “Khi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc Đông”, “Lúc bình Tây”, “Phủ dỗn Thừa Thiên”
-> sự thay đổi chức vụ liên tục, không chịu ở yên một vị trí nhất định.

 Ngất ngưởng là lời tự khẳng định, sự đánh giá cao tài năng, nhân cách và phong cách tài
tử, phóng túng.

 Ngất ngưởng khi về hưu

- Tự hào khi đã trả xong món nợ với nhân dân để về quê “giả tổ chi niên”.
- Thái độ của Nguyễn Công Trứ khi về hưu:

+ Cưỡi bị vàng có đeo đạc rời khỏi kinh đô -> ngạo nghễ, trêu ngươi, coi thường dư luận,
đạt đến độ cao của phẩm cách và tài trí.

+ Từ một “tay kiếm cung” nay trở về với dáng dấp của một nhà tu hành “dạng từ bi”.
+ Tâm trạng từ sự thanh thản, nhẹ nhỏm thành sự ngậm ngùi.

- Lối ống khi về hưu

+ Lê chùa cùng đào hát -> khác người, khác đời.
+Hưởng lạc: ca, tửu, cắc, tùng.

+ Coi thường được mất và sự khen chê của miệng đời.

 Thái độ thanh lạc, thỏa thích, phóng túng, tự do, coi nhẹ được mất, hơn thua ở đời.

 Cuộc sống tự do, tự tại vượt lên mọi thói tục của một bậc phong lưu, khơng ngại khẳng
định cá tính của mình.

 Khẳng định cá tính của bản thân

Chẳng Trái, Nhạc cũng vào phường Hàn, Phú, 
Nghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chung,

Trong triều ai ngất ngưởng như ơng!

- Đặt mình ngang hàng với các bậc công thần, danh tướng Trung Hoa thời xưa -> tự hào về
sự nghiệp cống hiến cho đất nước.

- Nghĩa vua – tôi -> khẳng định tấm lịng trung qn, ái quốc, một lịng vì nước vì dân.
 Tự hào, sảng khối, tự tin thể hiện cái tôi cá nhân

3. Kết bài

- Nội dung: Bài thơ làm nổi rõ cái tôi của một Nguyễn Cơng trứ khí chất tài hoa, một phong
cách sống tài tử, không vướng tục cũng không thốt li, để từ đó tạo nên sự ngất ngưởng của
ông.

- Nghệ thuật:

+ Cách ngắt nhịp tạo tính nhạc cho tác phẩm, đồng thời thể hiện phong thái ung dung.
+ Sử dụng nhiều từ Hán Việt, điển cố thể hiện tài hoa, trí tuệ của tác giả.

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

Đề bài: Phân tích cái tơi trong bài thơ Bài ca ngất ngưởng của Nguyễn Công Trứ 
Gợi ý làm bài:

Nguyễn Công Trứ một ông quan lớn văn võ toàn tài dưới triều Nguyễn. Người ta nhớ đến
ông với công lao khai khẩn đất hoang, lấn biển, lập nên hai xã Kim Sơn (Ninh Bình) và Tiền
Hải (Thái Bình). Người ta cũng khơng quên một nhà thơ với những vần thơ đầy khẩu khí
của một bậc chính nhân quân tử về chí nam nhi phụng sự đất nước, về cái tôi ngất ngưởng
của một con người hiểu rõ về mình, về xã hội mà mình đang sống. Nếu như Chí anh hùng 
tràn đầy khí phách của người tuổi trẻ, thì Bài ca ngất ngưởng, được viết lúc ông đã thành 
danh, là bài thơ tổng kết về cuộc đời và khẳng định cái tôi (bản ngã) của cụ Thượng Trứ.
Nếu như trong nền văn học trước ông, người ta thường thấy các tác giả nói về “cái ta”,
“chúng ta” tức là nói những cái chung chung. Nhưng khi đến với thơ của Nguyễn Công Trứ
người đọc bắt gặp “cái tơi”, đó là cái tơi “ngơng”, cái tơi ngất ngưởng với chính bản thân, với
đời. Để làm rõ được cái tơi ngơng của mình, nhà thơ đã chọn thể hát nói bằng chữ Nơm, là
một trong những thể thơ tài tử của dân tộc tương đối tự do, viết ra không phải để đọc mà
để ngâm nga, hát xướng. Người thể hiện có thể theo đà cảm xúc mà luyến láy cho phù hợp.
Bài thơ vì vậy mà đầy âm sắc, nhạc điệu.

Trước hết đi vào nội dung bài thơ,cần hiểu được nghĩa của từ “ngất ngưởng”. Theo từ điển
Tiếng Việt: ngất ngưởng là từ chỉ chỗ cheo leo dễ đổ, dễ rơi. Nhưng đặt vào văn cảnh của
bài thơ, ngất ngưởng lại được hiểu là một con người khác đời, một cách sống khác đời và
bất chấp mọi người. Ngay ở đoạn đầu bài thơ đã tác giả đã viết:

Vũ trụ nội mạc phi phận sự, 
Ông Hi Văn Tài bộ đã vào lồng

Khi Thủ khoa, khi Tham tám, khi Tổng đốc Đông 
Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng

Tác giả khẳng định luôn, mọi việc của trời đất, chẳng có việc nào khơng phải phận sự của ta.
Nhưng lại có sự đối lập giữa phận sự mang tầm vóc to lớn với cảnh “vào lồng” gợi ra sự tù
túng, eo hẹp. Tuy nhiên, giữa quang cảnh ấy, ông “Hi Văn” vẫn khẳng định tài năng của
mình bằng con đường thi cử, làm quan. Khẳng định cái tơi hiên ngang của mình giữa đất
trời.

Khơng chỉ dừng lại ở đây, tác giả còn cho người đọc hiểu rõ hơn về cái ngất ngưởng không
giống ai của mình “Đạc ngựa bị vàng đeo ngất ngưởng”. Theo sổ sách ghi lại: lúc về hưu
ông thường cưỡi bị vàng có đeo nhạc ngựa (thiên hạ cưỡi ngựa, riêng Nguyễn Cơng Trứ
cưỡi bị). Ơng còn đem theo một mo cau buộc chỗ đi bị và nói để che miệng thế gian.
Đúng là khác đời, khác người mà chỉ có Nguyễn Công Trứ mới dám làm như vậy. Nếu như
người đời cưỡi ngựa thì ơng cưỡi bị, đeo nhạc ngựa và ung dung trong tư thế:

Tay kiếm nên cung mà nên dạng từ bi 
Gót tiên theo đủng đỉnh một đơi dì 
Bụt cũng bật cười ơng ngất ngưởng

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

không chỉ được hiện lên mà tác giả cịn thể hiện rõ quan điểm của mình về được mất và sự
lạc quan, bình thản trước cuộc đời “Được mất dương dương người Thái Thượng” giống
như trong chuyện mất ngựa (Tái ông thất mã), Nguyễn Công Trứ quan niện được mất là lẽ
đương nhiên ở đời vì thế khơng có gì phải vội vàng hốt hoảng. Cũng như khen chê là
chuyện bình thường, có gì mà phải bi quan sầu muộn, hãy phơi phới như ngọn đơng phong.
Vì thế, phải sống đúng với con người thật của mình, làm những điều mình cho là đúng, là
thích, là cá nhân, “ngất ngưởng” khác đời.

Nhưng trong bối cảnh thực tế lúc bấy giờ, một xã hội hà khắc, lắm tục lệ, nghi lễ gị bó con
người, vì thế khi quan niệm sống “ngất ngưởng” khác người, khác đời của Nguyễn Công Trứ
là một thách thức cũng như có những ánh mắt nhìn lại thường của người đời. Tuy nhiên,
nếu người đọc khi đi vào tìm hiểu sâu sẽ thấy sự khát khao mãnh liệt muốn khẳng định cái
tơi của chính mình. Dường như ơng muốn phản kháng lại cái xã hội bóp nghẹt sự sống của

con người. Là người ý thức được tài năng, phẩm giá của bản thân nên trong bài ông đã tự ví
mình với bao danh tướng từ đời Hán đến đời Tống “Chẳng Thái, Nhạc cũng vào phường
Hàn, Phú”. Thế nhưng, trước cảnh nước nhà, ông luôn đau đáu, hướng về nước nhà với một
tấm lịng thủy chung: “ Nghĩa vua tơi cho trọn vẹn sơ chung.” Câu thơ thể hiện một niềm
cảm động và vang lên như một lời thề son sắt.

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

Website HOC247 cung cấp một môi trường học trực tuyến sinh động, nhiều tiện ích thơng minh, 
nội dung bài giảng được biên soạn công phu và giảng dạy bởi những giáo viên nhiều năm kinh

nghiệm, giỏi về kiến thức chuyên môn lẫn kỹ năng sư phạm đến từ các trường Đại học và các

trường chuyên danh tiếng.

I. Luyện Thi Online

- Luyên thi ĐH, THPT QG: Đội ngũ GV Giỏi, Kinh nghiệm từ các Trường ĐH và THPT danh tiếng xây 
dựng các khóa luyện thi THPTQG các mơn: Tốn, Ngữ Văn, Tiếng Anh, Vật Lý, Hóa Học và Sinh Học. 
- Luyện thi vào lớp 10 chun Tốn: Ơn thi HSG lớp 9 và luyện thi vào lớp 10 chuyên Toán các

trường PTNK, Chuyên HCM (LHP-TĐN-NTH-GĐ), Chuyên Phan Bội Châu Nghệ An và các trường Chuyên 
khác cùng TS.Trần Nam Dũng, TS. Pham Sỹ Nam, TS. Trịnh Thanh Đèo và Thầy Nguyễn Đức Tấn.

II. Khoá Học Nâng Cao và HSG

- Tốn Nâng Cao THCS: Cung cấp chương trình Tốn Nâng Cao, Toán Chuyên dành cho các em HS THCS
lớp 6, 7, 8, 9 u thích mơn Tốn phát triển tư duy, nâng cao thành tích học tập ở trường và đạt điểm tốt
ở các kỳ thi HSG.

- Bồi dưỡng HSG Tốn: Bồi dưỡng 5 phân mơn Đại Số, Số Học, Giải Tích, Hình Học và Tổ Hợp dành cho 
học sinh các khối lớp 10, 11, 12. Đội ngũ Giảng Viên giàu kinh nghiệm: TS. Lê Bá Khánh Trình, TS. Trần

Nam Dũng, TS. Pham Sỹ Nam, TS. Lưu Bá Thắng, Thầy Lê Phúc Lữ, Thầy Võ Quốc Bá Cẩn cùng đơi HLV đạt

thành tích cao HSG Quốc Gia.

III. Kênh học tập miễn phí

- HOC247 NET: Website hoc miễn phí các bài học theo chương trình SGK từ lớp 1 đến lớp 12 tất cả các 
môn học với nội dung bài giảng chi tiết, sửa bài tập SGK, luyện tập trắc nghiệm mễn phí, kho tư liệu tham
khảo phong phú và cộng đồng hỏi đáp sôi động nhất.

- HOC247 TV: Kênh Youtube cung cấp các Video bài giảng, chuyên đề, ôn tập, sửa bài tập, sửa đề thi miễn 
phí từ lớp 1 đến lớp 12 tất cả các mơn Tốn- Lý - Hố, Sinh- Sử - Địa, Ngữ Văn, Tin Học và Tiếng Anh.