Tài liệu SKKN (VL) -5 To chuc, su dung tot TBTN

Tổ chức, s ư dơng hiệu quả vµ b¶o qu¶n tốt TBDH VËt lÝ Nguyễn Tấn Lập - THCS Hùynh Khương Ninh
PHÒNG GIÁO DỤC TP VŨNG TÀU
TRƯỜNG THCS HUỲNH KHƯƠNG NINH
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
A- Phần chung :
-Tên sáng kiến kinh nghiệm :
Tổ chức, sử dụng hiệu quả và bảo quản tốt
thiết bò dạy học môn vật lý.
-Họ , tên người viết : Nguyễn Tấn Lập , Chức vụ : Gi¸o viªn.
-Đơn vò : Trường THCS Hùynh Khương Ninh Năm học : 2009 – 2010.
I- Lý do chọn đề tài :
§Êt níc ta ®ang bíc vµo thêi k× c«ng nghiƯp ho¸, hiƯn ®¹i ho¸, x©y dùng x·
héi c«ng b»ng, d©n chđ, v¨n minh. Víi mơc tiªu sím ®a níc ta trë thµnh mét níc c«ng
nghiƯp ph¸t triĨn theo híng hiƯn ®¹i, ngµnh Gi¸o dơc ®· vµ ®ang ®øng tríc yªu cÇu
míi: cÇn ph¶i ®µo t¹o con ngêi míi n¨ng ®éng, cã kiÕn thøc, cã n¨ng lùc t duy, cã kÜ
n¨ng c¬ b¶n cÇn thiÕt ®¸p øng cho yªu cÇu ®ỉi míi ®Êt níc. §Ĩ ®¹t mơc tiªu ®ã, nhiƯm
vơ quan träng lµ ph¶i ®ỉi míi ph¬ng ph¸p gi¸o dơc trong hƯ thèng gi¸o dơc phỉ th«ng
th«ng qua ®ỉi míi s¸ch gi¸o khoa, ®ỉi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc ë tÊt c¶ c¸c m«n häc -
trong ®ã cã m«n VËt lÝ.
VËt lÝ lµ bộ m«n khoa häc thùc nghiƯm cung cÊp nh÷ng kiÕn thøc vËt lÝ phỉ
th«ng c¬ b¶n, cã hƯ thèng vµ t¬ng ®èi toµn diƯn. Theo yªu cÇu ®ỉi míi, mçi Thầy,
Cô ph¶i suy nghÜ lµm thÕ nµo ®Ĩ qua mçi tiÕt häc, mçi kiÕn thøc míi c¸c em häc
sinh ®ỵc x©y dùng trªn c¬ së c¸c thao t¸c thÝ nghiƯm ®Ĩ t×m ra nguyªn nh©n, t×m ra
c¸ch xư lÝ c¸c t×nh hng, c¸c th«ng tin, ghi nhí kiÕn thøc vµ vËn dơng vµo thùc tÕ.
Cã nh vËy tiÕt häc míi phong phó vµ chÊt lỵng. Qua ®ã rÌn lun kh¶ n¨ng t duy
chÝnh x¸c, rÌn lun trÝ th«ng minh, ãc s¸ng t¹o, tÝnh cÇn cï vµ ph ¬ng ph¸p lµm
viƯc khoa häc cho líp ngêi lµm chđ t¬ng lai.
Tuy nhiên, khi d¹y VËt lÝ ph¶i bè trÝ phßng häc nh thÕ nµo cho khoa häc? Ph¶i
sư dơng và hướng dẫn sử dụng thiÕt bÞ d¹y häc sao cho hiƯu qu¶ nhÊt ? Ph¶i b¶o qu¶n
thiÕt bÞ ra sao ®Ĩ chÊt lỵng ®å dïng dạy học được bền lâu ? §ã lµ vÊn ®Ị t«i ®· vµ
®ang quan t©m, xin tr×nh bµy ®Ĩ quý Thầy, Cô ®ång nghiƯp cïng trao ®ỉi, gãp ý, x©y

dùng để có thể áp dơng cho phßng häc TN VËt lÝ các trường bạn.
II- Mục đích nghiên cứu:
Vật lý là môn khoa học tự nhiên cần có nhiều thí nghiệm, đòi hỏi người học
phải khái quát hoá các kết qủa nghiên cứu thực nghiệm, quan sát và mô tả hiện
tượng diễn ra trong đời sống. Để kết qủa dạy và học được tốt hơn thì học sinh phải
tự lực, chủ động, sáng tạo trong việc tìm hiểu bài học và chiếm lónh tri thức . Chính
vì vậy việc giảng dạy môn Vật lý ở trường phổ thông phải được tiến hành thông
- 1 -
Tổ chức, s ư dơng hiệu quả vµ b¶o qu¶n tốt TBDH VËt lÝ Nguyễn Tấn Lập - THCS Hùynh Khương Ninh
qua việc sử dụng rộng rãi thí nghiệm , học sinh phải được tự làm thí nghiệm nghiên
cứu , tự quan sát , mô tả hiện tượng, nhận xét và rút ra kết luận……
Trong bộ môn Vật lý, đồ dùng dạy học, thiết bò thí nghiệm có vai trò rất
quan trọng , nó vừa là nguồn cung cấp tri thức , vừa là phương tiện giúp học sinh
thực hiện các hoạt động tìm tòi tri thức mới.
Việc trình bày các dụng cụ trực quan, tiến hành thí nghiệm làm tăng hiệu
suất tiếp thu bài học .
Tiết học có thí nghiệm, có dụng cụ trực quan giúp liên hệ được bài học với
thực tế đời sống và sản suất làm cho bài học phong phú , sinh động thêm và có sức
hấp dẫn đối với học sinh , kích thích lòng ham muốn học tập của học sinh, giáo
viên đỡ phải mô tả , giảng giải dài dòng và học sinh hứng thú học tập và tiết học
sinh động hơn, học sinh dễ hiểu bài hơn.
Tuy nhiên, khi sử dụng nhiều lượt đồ dùng dạy học, thiết bò thí nghiệm thì sẽ
mau hao mòn và các Thầy, Cô thường ít quan tâm sắp xếp đồ dùng dạy học, thiết
bò thí nghiệm , quên quan tâm nhắc nhở học sinh sử dụng đúng cách nên thiết bò
dạy học nhanh chóng hư hỏng .
Để tiết kiệm kinh phí cho trường, để đở phiền phức khi tìm thiết bò dạy học
chuẩn bò cho tiết dạy và đở lúng túng khi làm thí nghiệm không thành công do thiết
bò thí nghiệm hỏng hóc, ta ph¶i biết cách bè trÝ phßng häc cho khoa häc, ph¶i sư dơng
và hướng dẫn sử dụng thiÕt bÞ d¹y häc sao cho hiƯu qu¶, ph¶i b¶o qu¶n thiÕt bÞ dạy
học ®Ĩ chÊt lỵng ®å dïng dạy học được bền lâu .

III- Nhiệm vụ nghiên cứu :
§ỵc sù quan t©m, u ®·i cđa §¶ng vµ nhµ níc víi gi¸o dơc c¶ níc nói chung và
víi TP Vũng Tàu nói riêng ®· cã sù ph¸t triĨn vµ cã nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kĨ. C¬ së
vËt chÊt trêng líp ®· ®ỵc n©ng cÊp, c¸c thiÕt bÞ, ®å dïng d¹y häc ®ỵc cÊp ph¸t t¬ng
®èi ®Çy ®đ. §éi ngò gi¸o viªn ®ỵc chn ho¸, cã tr×nh ®é chuyªn m«n và say mª vµ
g¾n bã víi nghỊ. Sè häc sinh yªu thÝch m«n VËt lÝ ngµy cµng nhiỊu h¬n, nhiỊu em ®¹t
®ỵc c¸c gi¶i cao trong c¸c k× thi häc sinh giái bé m«n.
Song, cã mét thùc tÕ tån t¹i lµ:
-HÇu hÕt ®éi ngò gi¸o viªn cã tr×nh ®é, t©m hut víi nghỊ nhng kinh nghiƯm
cßn h¹n chÕ dÉn ®Õn gi¶i qut c¸c vÊn ®Ị bµi häc cha linh ho¹t.
-Đå dïng ®ỵc cÊp ph¸t t¬ng ®èi ®Çy ®đ song chÊt lỵng cßn cha ®¸p øng ®ỵc
yªu cÇu cđa bµi häc.
-HÇu hÕt c¸c trêng cha cã phßng häc dµnh riªng cho bé m«n (Phßng häc bé
m«n) nªn viƯc sư dơng gỈp ph¶i khã kh¨n .
-Trong qu¸ tr×nh sư dơng thiÕt bÞ d¹y häc thêng bÞ h háng vµ mÊt m¸t do ý
thøc häc sinh cßn thÊp vµ tr¸ch nhiƯm nhiỊu ThÇy C« cha cao. ThiÕt bÞ vËn chun tõ
kho ®Õn líp häc cã thĨ x¶y ra sù cè r¬i, vë, mÊt m¸t.
-ThiÕt bÞ thí nghiệm h háng kh«ng ®ỵc bỉ sung hoặc sửa chữa kòp thêi, sÏ
gây ¶nh hëng ®Õn chÊt lỵng việc dạy - häc cđa nh÷ng n¨m häc sau.
- 2 -
Tổ chức, s ư dơng hiệu quả vµ b¶o qu¶n tốt TBDH VËt lÝ Nguyễn Tấn Lập - THCS Hùynh Khương Ninh
Qua nhiều n¨m gi¶ng d¹y VËt lÝ, t«i nhËn thÊy r»ng häc sinh rÊt yªu thÝch c¸c
giê häc thùc hµnh. Qua c¸c thao t¸c thùc hµnh, häc sinh kh¾c s©u vµ ghi nhí kiÕn thøc
tèt h¬n. §Ĩ cã mét tiÕt thùc hµnh hiƯu qu¶ th× gi¸o viªn ph¶i mÊt rÊt nhiỊu thêi gian
chn bÞ ®å dïng, lµm c¸c thÝ nghiƯm ®Ĩ kiĨm tra møc ®é thµnh c«ng tríc khi cho häc
sinh tiÕn hµnh. Song cã trêng hỵp lóc thùc hµnh thư th× thµnh c«ng nhng lóc thùc hµnh
trong giê d¹y l¹i thÊt b¹i. ThÝ nghiƯm thµnh c«ng g©y høng thó cho häc sinh ph¸t huy
®ỵc kh¶ n¨ng t×m tßi s¸ng t¹o cđa c¸c em. ThÝ nghiƯm kh«ng thµnh c«ng sÏ ¶nh hëng
rÊt lín ®Õn kÕt qu¶ häc tËp cđa c¸c em v× kiÕn thøc ®a ra kh«ng cã c¬ së khoa häc dÉn
tíi sù ch¸n nản trong việc häc sinh khi tiÕp thu kiÕn thøc.

Trong thùc tÕ, t«i cßn thÊy ®å dïng d¹y häc m«n VËt lÝ ®· ®ỵc trang bÞ cho c¶
cÊp häc song chÊt lỵng mét sè ®å dïng rÊt kÐm, mét sè l¹i kh«ng phï hỵp. VÝ dơ :
- ThiÕt bÞ cho thÝ nghiƯm vỊ lùc ®iƯn tõ kh«ng thùc hiƯn ®ỵc.
- M¸y biÕn thÕ thùc hµnh kh«ng ®óng ®iƯn ¸p thø cÊp ghi trªn m¸y.
- C¸c nhiƯt kÕ ®Ỉt trong phßng nhiƯt ®é ban ®Çu kh«ng nh nhau trong cïng
mét ®iỊu kiƯn.
- C¸c kim nam ch©m kh«ng chØ ®óng híng B¾c - Nam khi ®Ĩ ë tr¹ng th¸i tù do.
- BỊ mỈt mét sè g¬ng ph¼ng, g¬ng cÇu bÞ mê kh«ng quan s¸t ®ỵc ¶nh.. v. v
Lµm thÕ nµo gi¶i qut thùc tr¹ng trªn? Qua thùc tÕ gi¶ng d¹y vµ phơ tr¸ch
phßng häc VËt lÝ, t«i xin ®a ra mét sè gi¶i ph¸p thùc hiƯn cho phßng häc bé m«n ®Ĩ
c¸c b¹n tham kh¶o.
B- KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU :
I. Cơ sở lý luận và thực tiễn : ( Như mục II phần A)
II. Những giải pháp đã thực hiện :
§Ĩ sư dơng thiÕt bÞ d¹y häc hiƯu qu¶ th× tõ viƯc s¾p xÕp, bè trÝ phßng thÝ
nghiƯm ®Õn viƯc híng dÉn häc sinh thùc hµnh vµ b¶o qu¶n ®å dïng sau mçi tiÕt häc
®Ịu ®ãng vai trß quan träng.
1. Tỉ chøc, s¾p xÕp phßng häc :
Tríc khi vỊ trêng THCS Hïynh Kh¬ng Ninh, t«i d¹y t¹i trêng THCS Vòng
Tµu.
Trêng THCS Vũng Tàu lµ trêng điểm của Thành phố Vũng Tàu. Tõ n¨m
2001 ®Õn nay, viƯc d¹y vµ häc VËt lÝ t¹i phßng THTN VËt lý ®ỵc duy tr× vµ cã nỊ nÕp t-
¬ng ®èi ỉn ®Þnh. §Ĩ tËp trung sù chó ý cđa häc sinh vµo c«ng viƯc häc tËp, u tè ®Çu
tiªn cÇn quan t©m lµ kh©u tỉ chøc bè trÝ phßng häc sao cho khoa häc.
Phßng thí nghiệm thực hành bộ m«n VËt lÝ cã diƯn tÝch khong 24m
2
, có 8
®Ìn chiÕu s¸ng vµ 3 qu¹t trÇn. Phßng häc ®ỵc chia lµm hai d·y, víi mçi d·y chia lµm
hai nhãm cho häc sinh ho¹t ®éng nhãm vµ lµm thÝ nghiƯm. HƯ thèng ®iƯn l¾p ®Ỉt phï
hỵp vµ an toµn dµnh cho häc sinh líp 7 vµ líp 9 khi thực hành phần ®iƯn häc.

Năm học 2008-2009, khi được Ban Giám Hiệu trường THCS Vũng Tàu
giao cho tổ Vật lý – CN một phòng học làm phòng bộ môn Vật lý, cả tổ phấn khởi
và cùng nhau sắp xếp, bày bố các thiết bò vật lý cho hợp lý thuận tiện hơn .
- 3 -
Tổ chức, s ư dơng hiệu quả vµ b¶o qu¶n tốt TBDH VËt lÝ Nguyễn Tấn Lập - THCS Hùynh Khương Ninh
Tôi, khi đó là tổ trưởng tổ Vật lý – CN – Tin, đã đề xuất cùng Cô Hiệu
trưởng Nguyễn Thò Phương, cho thợ mộc khéo, giỏi tận dụng các bàn học cũ, hư ,
đóng lại thành 6 bàn Thực hành thí nghiệm đúng quy cách rất đẹp và tiện dụng, bố
trí vào phòng bộ môn Vật lý.
ThiÕt bÞ d¹y häc ®Ỉt trong tđ kÝnh nhiỊu ng¨n ë ci phßng häc.
Theo t«i, thiÕt bÞ ®ỵc chia thµnh nhãm ®Ỉt ë c¸c vÞ trÝ nhÊt ®Þnh tõ tr¸i sang
ph¶i khi nh×n tõ trªn xng gåm cã :
* Nhãm thiÕt bÞ dïng chung nh gi¸ ®ì, ®Ìn, biÕn thÕ thùc hµnh, tranh. Vµ c¸c
dơng cơ sưa ch÷a ®å dïng khi h háng nh k×m, tua vÝt, bót thư ®iƯn…
* Nhãm thiÕt bÞ C¬ häc
* Nhãm thiÕt bÞ NhiƯt häc.
* Nhãm thiÕt bÞ Quang häc.
* Nhãm thiÕt bÞ §iƯn häc.
* Nhãm thiÕt bÞ §iƯn tõ häc.
* Nhãm thiÕt bÞ ¢m häc
Ngoµi ra, trong qu¸ tr×nh lµm thÝ nghiƯm, do chÊt lỵng thiÕt bÞ vµ do sư dơng
nhiỊu lÇn nªn mét sè linh kiƯn nhá nh èc, vÝt, chèt nèi d©y …. bÞ r¬i ra ®Ịu ®ỵc thu
gom ®Ỉt chung trong mét chiÕc hép nhá ®Ĩ cïng nhãm thiÕt bÞ dïng chung tiƯn lỵi cho
viƯc sưa ch÷a, thay thÕ thiÕt bÞ h háng.
ViƯc s¾p xÕp nµy t¹o ®iỊu kiƯn thn lỵi cho gi¸o viªn dƠ dµng chn bÞ vµ lùa
chän ®å dïng tèt nhÊt cho tiÕt häc, võa dƠ kiĨm tra vỊ sè lỵng, vµ thn lỵi cho viƯc cÊt
gi÷, b¶o qu¶n, gãp phÇn lµm cho khung c¶nh phßng häc trë lªn réng r·i, ng¨n n¾p.
2. Sư dơng thiÕt bÞ, ®å dïng d¹y häc :
Cã ngêi nãi: “ D¹y häc lµ nghƯ tht gióp häc sinh t×m ra ch©n lÝ”. V× vËy,
mçi giê häc cã sù chn bÞ chu ®¸o cđa gi¸o viªn cïng víi viƯc sư dơng linh ho¹t c¸c

thiÕt bÞ d¹y häc, th× sÏ kÝch thÝch häc sinh tÝch cùc, chđ ®éng t×m tßi, lµm thÝ nghiƯm
thu ®ỵc kÕt qu¶ cã tÝnh thut phơc cao nh t×m ra ch©n lÝ vËy.
§Ĩ sư dơng ®å dïng ®¹t hiƯu qu¶, c¸c gi¸o viªn vËt lý ph¶i chn bÞ chu ®¸o
cho tiÕt häc, ph¶i dµnh thêi gian cho viƯc l¾p r¸p, tiÕn hµnh, nghiªn cøu hiƯn tỵng x¶y
ra, dù kiÕn c¸c t×nh hng n¶y sinh.
a/. §¨ng ký mỵn ®å dïng vµo sỉ theo dâi sư dơng thiÕt bÞ :
Hä vµ tªn gi¸o viªn: …………………………….Tỉ :………………….
Ngµy
mỵn
Tªn ®å dïng
Sè l-
ỵng
ChÊt
lỵng
khi
mỵn
D¹y
tiÕt
theo
PPCT
Líp
d¹y
KÝ
tªn
Ngµy
tr¶
ChÊt l-
ỵng ®å
dïng
khi tr¶

Sau khi mỵn ®å dïng, gi¸o viªn l¾p r¸p vµ tiÕn hµnh thÝ nghiƯm. ThÝ nghiƯm
nµo kh«ng thµnh c«ng ph¶i t×m ra nguyªn nh©n nh:
- 4 -
Tổ chức, s ư dơng hiệu quả vµ b¶o qu¶n tốt TBDH VËt lÝ Nguyễn Tấn Lập - THCS Hùynh Khương Ninh
- Do chÊt lỵng ®å dïng thiÕt bÞ.
- Do tr×nh tù thùc hiƯn cha ®óng hc l¾p sai.
- Do ¶nh hëng ®é Èm cđa kh«ng khÝ, thêi tiÕt.
Khi ®· t×m hiĨu ®ỵc nguyªn nh©n, gi¸o viªn sÏ t×m ra híng kh¾c phơc:
Do chÊt lỵng ®å dïng ph¶i t×m c¸ch thay thÕ. Do tr×nh tù cha ®óng th× th¸o ra
thùc hiƯn l¹i c¸c thao t¸c. Do tiÕp xóc kÐm th× ph¶i xiÕt l¹i c¸c èc vÝt. BiÕn thÕ kh«ng
®óng ®iƯn ¸p ®Çu ra ph¶i qn l¹i, kiĨm tra c¸ch ®iƯn an toµn.
b/. §¨ng ký tiÕt d¹y, bµi d¹y, líp d¹y t¹i phßng häc.
(Ghi vµo sỉ b¸o gi¶ng cđa phßng häc bé m«n theo c¸c cét)
Tn: ……. Tõ ngµy…th¸ng…..n¨m ……. .®Õn ngµy….th¸ng….n¨m ….. ).
Thø, ngµy,
th¸ng,n¨m
TiÕt 1 TiÕt 2 TiÕt 3 TiÕt 4 TiÕt 5
3. Mét sè vÝ dơ vỊ kinh nghiƯm sư dơng, c¶i tiÕn TBTN cđa t«i:
*VÝ dơ 1: Khi d¹y bµi “Lùc ®iƯn từ “- líp 9, víi bé ®å dïng ®ỵc cÊp ph¸t, thÝ
nghiƯm kh«ng thµnh c«ng.
Nguyªn nh©n: Do thanh ®ång AB võa nỈng, võa tiÕp xóc kh«ng tèt, vµ víi
c«ng st nhá cđa m¸y biÕn thÕ ngn th× chØ cho dßng ®iƯn nhá ch¹y qua nªn lùc ®iƯn
tõ t¸c dơng vµo thanh ®ång AB u lµm nã kh«ng di chun ®ỵc.
T«i thay thÕ thanh ®ång AB b»ng cuộn dây đồng mãnh tự làm, kết hợp với
thanh nối chữ T, nam ch©m ch÷ U, máy biến thế nguồn của bộ TN Vật lý 9 . KÕt
qu¶ thÝ nghiƯm thu ®ỵc rÊt thµnh c«ng vµ vËn dơng kiĨm tra chiỊu lùc ®iƯn tõ x¸c ®Þnh
theo quy t¾c bµn tay tr¸i øng víi chiỊu chun ®éng cđa ®äan d©y dÉn AB cã dßng ®iƯn
ch¹y qua ®Ỉt trong tõ trêng cđa nam ch©m vónh cửu.
*VÝ dơ 2: Bµi “ §éng c¬ ®iƯn mét chiỊu “. Khi vËn hµnh cã dßng ®iƯn ch¹y
qua ®éng c¬, song r« t« cđa ®éng c¬ kh«ng quay.

Nguyªn nh©n: Do hai thanh qt t× kh«ng ®óng vÞ trÝ, m¹ch ®iƯn tiÕp xóc kÐm.
T«i ®· xư lÝ b»ng c¸ch xoay cn d©y (r«-t«) ®ång thêi t× miÕng giÊy nhám vµo vành
khuyên, chµ trãc hÕt líp đồng ôxit b¸m ë mặt ngoài để tiÕp xóc ®iƯn tốt .....
§Ĩ c¸c ®å dïng ®ỵc sư dơng víi c¸c thao t¸c thµnh th¹o cho tõng bµi, nhãm
gi¸o viªn Vật lý ®· thùc hiƯn chuyªn ®Ị sư dơng thiÕt bÞ, ®å dïng VËt lÝ cho hiƯu qu¶
cao nhÊt, ph©n c«ng d¹y thĨ nghiƯm ¸p dơng chuyªn ®Ị theo c¸c ý kiÕn thèng nhÊt. Cã
ý kiÕn cho r»ng chóng ta nªn ph©n lo¹i bµi häc theo nhãm ®Ĩ ®¹t hiƯu qu¶ cao. ý táng
nµy ®ỵc x©y dùng vµ vËn dơng vµo d¹y giê héi gi¶ng ®¹t kÕt qu¶ ®¸ng ghi nhËn. Cơ
thĨ lµ chóng ta cã thĨ chia bµi ra theo nhãm :
* Nhãm c¸c bµi sư dơng dơng cơ ®o.
- 5 -