Tiểu luận Triết học: Công nghiệp hóa - hiện đại hóa nông thôn

Lời mở đầu
Với đặc điểm 80% dân số nước ta sống ở nông thôn và trên 70% lực
lượng lao động làm việc trong lĩnh vực nông nghiệp, việc phát triển toàn
diện nông thôn có một ý nghĩa vô cùng to lớn đối với sự nghiệp phát triển
kinh tế-xà hội ở nước ta. Kinh nghiệm trên thế giới đà chỉ ra rằng nếu
không phát triển nông thôn thì không một nước nào có thể phát triển ổn
định, bền vững với tốc độ cao một cách lâu dài.
Thực hiện công nghiệp hoá và hiện đại hóa nông thôn là một tất yếu
trong quá trình công nghiệp hoá và hiện đại hoá nước ta nhằm:
1. Thúc đẩy quá trình phân công lao động ở nông thôn, từ đó nâng
cao hiệu quả kinh tế, tăng thu nhập cho bộ phận dân cư khu vực
nông thôn, tăng khả năng tích luỹ nội bộ từ nông thôn và nâng cao
khả năng đầu tư vào khu vực nông thôn
2. Mở rộng thị trường, tạo cơ sở phát triển sản xuất nông nghiệp,
công nghiệp và các ngành kinh tế khác ở nông thôn cũng như trong
cả nước.
3. Giải quyết các vấn đề kinh tế-xà hội ở nông thôn, đặc biệt là vấn
đề việc làm, khai thác nguồn nhân lực ở mỗi địa phương, khắc
phục tình trạng chênh lệch không đáng có giữa các vùng, các dân
tộc.
4. Thực hiện đô thị hoá nông thôn, giảm bớt sức ép của dòng di dân
từ nông thôn chuyển vào các đô thị, tạo đIều kiện để các đô thị
phát triển thuận lợi.


Tiểu luận triết học

Chương I. Những vấn đề chung về công nghiệp hoáhiện đại hoá và công nghiệp hoá-hiện đại hoá
nông thôn.
I. Tính tất yếu của công nghiệp hoá-hiện đại hoá.
1. Công nghiệp hoá-hiện đại hoá.

1.1.Khái niệm.
Công nghiệp hoá-hiện đại hoá là quá trình chuyển đổi căn bản toàn
diện các hoạt động sản xuất kinh doanh, dịch vụ và quản lý kinh tÕ x· héi
tõ sư dơng lao ®éng thđ công là chính sang sử dụng một cách phổ biến
sức lao động cùng với công nghệ, phương tiện và phương pháp tiên tiến
hiện đại dựa trên sự phát triển của công nghệ và tiến bộ khoa học kỹ
thuật, tạo ra năng suất lao động xà hội cao.
1.2.Tính tất yếu của công nghiệp hoá-hiện đại hoá.
Tất cả các nước khi tiến lên chủ nghĩa xà hội đều phải trải qua thời kỳ
quá độ và tiến hành xây dựng cơ sở vật chÊt kü tht cho chđ nghÜa x·
héi. Cã 2 lo¹i quá độ lên chủ nghĩa xà hội: quá độ tuần tự và quá độ tiến
thẳng.
ở các nước quá độ tuần tự hay còn gọi là những nước quá độ từ chủ
nghià tư bản lên chủ nghĩa xà hội, mặc dù ch­a cã c¬ së vËt chÊt kü tht
cđa chđ nghÜa x· héi nh­ng cịng ®· cã tiỊn ®Ị vËt chÊt là nền đại công
nghiệp cơ khí do chủ nghià tư bản để lại. Vì vậy, để xây dựng cơ sở vËt
chÊt kü tht cho chđ nghÜa x· héi, nh÷ng n­íc này chỉ cần tiếp tục đẩy
mạnh cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật và công nghệ, ứng dụng thành
tựu của nó vào sản xuất, tiến hành cuộc cách mạng xà hội chủ nghià về
quan hệ sản xuất, phân bố và phát triển sản xuất một cách đồng bộ trong
cả nước. Thực chất của quá trình này là biến những tiền đề vật chất do
chủ nghĩa tư bản để lại thành c¬ së vËt chÊt kü tht cho chđ nghÜa x· hội
ở trình độ cao hơn.
ở các nước tiến thẳng lên chđ nghÜa x· héi bá qua chđ nghÜa t­ b¶n
nh­ ở nước ta, sự nghiệp xây dựng cơ sở vật chât kĩ thuật cho chủ nghĩa
xà hội được thể hiện bằng quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất
nước. Công nghiệp hoá hiện đại hoá là quá trình biến đổi một nước có
nền kinh tế lạc hậu trở thành một nước công nghiệp hiện đại. Qua các kì
đại hội VI,VII,VIII Đảng ta luôn xác định công nghiệp hoá hiện đại hoá
là một nhiệm vụ trọng tâm trong suốt thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xà hội

1


Tiểu luận triết học

ở nước ta. Đại hội lần thứ IX của đảng Cộng sản Việt Nam lại một lần
nữa xác định mục tiêu cho những năm trước mắt: Đẩy mạnh công
nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, đưa đất nước ra khỏi tình trạng kém
phát triển; tập trung sức xây dựng có chọn lọc một số cơ sở công nghiệp
nặng quan trọng và công nghệ cao sản xuất tư liệu sản xuất cần thiết để
trang bị và trang bị lại kĩ thuật công nghệ tiên tiến cho các ngành kinh tế
nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ đáp ứng được nhu cầu quốc phòng,
tạo nền tảng để đến năm 2020 nước ta cơ bản trở thành nước công
nghiệp.
2. Công nghiệp hoá - hiện đại hoá nông nghiệp nông thôn.
2.1. Khái niệm
Công nghiệp hoá hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn là quá trình
chuyển đổi căn bản, toàn diện các hoạt động sản xuất trong nông nghiệp
và bộ mặt kinh tế xà hội nông thôn, biến lao động thủ công thành lao
động cơ giới, đưa sản xuất nhỏ lên sản xuất lớn hàng hoá; là quá trình
chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn theo hướng tăng tỷ
trọng các hoạt động sản xuất phi nông nghiệp nhằm khai thác mọi tiềm
năng tạo ra năng suất lao động, hiệu quả kinh tÕ-x· héi cao nhÊt trong
n«ng nghiƯp n«ng th«n, tõ đó biến đổi bộ mặt kinh tế-xà hội nông thôn
tiến gần đến thành thị.Trong đó:
- Công nghiệp hoá nông nghiệp, nông thôn là quá trình chuyển dịch cơ
cấu kinh tế.
- Hiện đại hoá nông nghiệp là quá trình không ngừng nâng cao trình độ
khoa học kĩ thuật, công nghệ, trình độ tổ chức và quản lý sản xuất nông

nghiệp.
2.2. Quá trình công nghiệp hoá - hiện đại hoá nông thôn.
Quá trình công nghiệp hoá - hiện đại hoá nông thôn bao gồm:
- Đưa phương pháp sản xuất công nghiệp, máy móc thiết bị vào sử dụng
trong nông nghiệp và sản xuất ở nông thôn để thay thế cho lao động thủ
công.
- áp dụng phương pháp quản lý mới, hiện đại tương ứng với công nghệ
và thiết bị vào nông nghiệp nông thôn.
- Tạo ra hệ thống cơ sở hạ tầng thích hợp với việc đưa máy móc thiết bị
và công nghệ mới vào nông thôn.
II. Một số nhận định về tình hình nông nghiệp, nông
thôn nước ta hiện nay.
2


Tiểu luận triết học

1. Nông nghiệp đà phát triển nhanh về sản lượng đặc biệt là lương
thực nhưng chất lượng nông sản còn thấp, khả năng cạnh tranh còn
yếu kém.
Từ năm 1981 đến nay, nông nghiệp đà phát triển với nhịp độ bình
quân hàng năm là 4,5%. Năm 2000 sản xuất nông-lâm-ngư nghiệp phát
triển toàn diện tăng bình quân 5%. Sản xuất lương thực tăng nhanh, bình
quân mỗi năm tăng khoảng 1,3 triệu tấn. Lương thực bình quân đầu người
tăng từ 370 kg (năm 1995) lên 435 kg (năm 2000). Năng xuất lúa từ 32
tạ/ha (năm 1990) lên 43 tạ/ ha (năm 2000). Sản xuất mầu cũng ổn định,
nhất là ngô. Năm 1995 diện tích cả nước mới đạt 55 vạn ha, năng suất 21
tạ /ha, sản lượng 1,184 triệu tấn. Đến năm 1999 diện tích ngô 69 1 vạn
ha, năng suất 25 tạ/ha, sản lượng 1,75 triệu tấn. Cây công nghiệp, cây ăn
quả có bước phát triển khá bình quân 10 năm1990-1999 so với bình quân

5 năm trước đó: sản lượng lạc tăng 74% cà phê nhân tăng 2,8 lần, cao su
tăng 87%, hồ tiêu tăng 68%, chè tăng 27,3%, bông tăng 2,83 lần. Cây ăn
quả cả nước năm 1999 đạt 512,8 nghìn ha.
Chăn nuôi có bước tăng trưởng khá cao và ổn định. Bình quân 10 năm
1990-2000 so với bình quân 5 năm trước đó: đàn lợn tăng 20%, bò tăng
10%, sản lượng trứng tăng 33%.
Thuỷ hải sản tăng liên tục. Hoạt động khai thác thuỷ sản trên sông,
trên biển phát triển mạnh. Đến năm 2000 cả nước có 229,9 nghìn hộ dân
trang bị 7150 tầu đánh cá cơ giới.
(Nguồn: Tạp chí Kinh tế và Dự báo số 12 năm 2000, trang 6,7,8)
Tuy nhiên do sản xuất các mặt hàng nông sản tăng nhanh so với nhu
cầu trong nước khiến cho sản lượng hàng hoá cần được xuất khẩu tăng
lên. Vì vậy giá cả nông sản phần lớn phơ thc vµo xt khÈu. Trong thêi
gian qua mét sè mặt hàng nông sản giá xuống thấp: lúa gạo, cà phê, tiêu,
chủ yếu là do xuất khẩu kém hiệu quả. Chính vì vậy để phát triển nông
nghiệp chúng ta cần chú trọng đến tiêu thụ sản phẩm, giảm khó khăn cho
người nông dân. Muốn giải quyết được vấn đề này cần phải thay đổi cơ
cấu và chất lượng sản giống, áp dụng khoa học kỹ thuật tiên tiến và đồng
bộ từ sản xuất đến chế biến, bảo quản để nâng cao chất lượng hàng hoá.
Bên cạnh đó để nâng cao khả năng cạnh tranh các mặt hàng nông sản,
chúng ta phải đa dạng hoá sản phẩm, tập trung phát triển những mặt hàng
chiến lược dựa vào lợi thế so sánh giữa các vùng sản xuất hàng hoá.
2. Hình thành các khu vực sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp tập
trung

3


Tiểu luận triết học

Việt Nam đà hình thành các vùng sản xuất hàng hoá chuyên canh tập
trung như: lúa, cao su, cà phê
nhưng nhìn chung vẫn còn phân tán,
manh mún, qui mô hộ gia đình nhỏ bé, trước mắt có thể có hiệu quả
nhưng về lâu dài thì sẽ là một cản trở cho quá trình công nghiệp, hoá hiện
đại hoá.
Trong khi các vùng chuyên canh về cao su, cà phê, chè, tiêu đà khá ổn
định thì các vùng chuyên canh khác còn trong quá trình hình thành, ít về
số lượng, qui mô nhỏ, chưa ổn định. Các vùng chuyên canh cây ăn quả,
chăn nuôi gia súc gia cầm chủ yếu phát triển dựa trên cơ sở các vùng
truyền thống, thiếu sự tác động của khoa học công nghệ. Hiện nay cả
nước có tới hàng triệu thửa ruộng nhỏ, manh mún tập trung chủ yếu ở
đồng bằng sông Hồng và miền trung. Những thửa ruộng này chỉ phù hợp
với sản xuất bằng lao động thủ công. Đây chính là một trở ngại lớn của
quá trình công nghiệp hoá hiện đại hoá nông nghiệp nông thôn.
3. Nông nghiệp nước ta đà bước đầu được thuỷ lợi hoá, hoá học hoá,
cơ khí hoá, điện khí hoá, áp dụng các thành tựu của khoa học công
nghệ nhưng cơ sở hạ tầng còn thấp, lao động thủ công vẫn còn khá
phổ biến, trình độ khoa học công nghệ còn thấp so với thế giới.
Trong những năm qua nhà nước và nhân dân đà thực hiện nhiều công
trình xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ sự nghiệp phát triển nông nghiệp,
nông thôn. Tuy nhiên chất lượng các công trình còn thấp cần tiếp tục
được tu bỉ, n©ng cÊp, x©y dùng míi. HiƯn nay chóng ta đà hình thành
một hệ thống các công trình phân bố trên phạm vi rộng với 743 hồ chứa
nước lớn và vừa, 1017 đập dâng, 4716 cống tưới tiêu, 1796 trạm bơm
đIện và hơn 2000 trạm biến thế chuyên dùng cho thuỷ lợi. ĐÃ xây dựng
được mạng lưới giao thông nông thôn phát triển theo chiều sâu và rộng.
Năm 1994 tỷ lệ xà có đường ô tô về đến trung tâm xà là 86,5%, năm
1999 tăng lên 95%, khoảng 9777 xÃ. Tuy nhiên đường giao thông lạc hậu
đà gây ách tắc về giao lưu hàng hoá trên thị trường. ĐIện đà xuống được

thôn xóm nhưng chất lượng còn thấp và giá cả cao so với thu nhập của
người dân nông thôn. Năm 1999 có 8 894 143 hộ ở nông thôn có đIện
dùng, đạt 69,3% số hộ nông thôn được dùng đIện lưới quốc gia (Nguồn:
Tạp chí Kinh tế và Dự báo số 12 năm 2000 trang 7).
Việc sử dụng các loại hoá chất trong nông nghiệp nước ta ngày một
tăng. Mặc dù các loại hoá chất đà góp một phần quan trọng trong việc gia
tăng sản lượng nông sản, nhưng cũng đặt ra những vấn đề về môi trường,
về sức khoẻ người tiêu dùng, do vậy cần phải hướng dẫn và quản lý chặt
chẽ việc sử dụng các loại hoá chất trong nông nghiệp.

4


Tiểu luận triết học

Nhờ việc ứng dụng thành tựu cách mạng sinh học trong những năm
gần đây, chúng ta đà tạo ra nhiều giống cây trồng, cây lương thực, cây
lâm nghiệp, đặc biệt là các loại giống lai có khả năng thích nghi với thời
tiết tốt và cho năng suất cao. Trong lĩnh vực chăn nuôi và thuỷ sản, chún
ta đà có những giống lợn có tỷ lệ nạc cao, gà công nghiệp có tốc độ sing
trưởng nhanh, tốn ít thức ăn. Tuy nhiên trình độ áp dụng thành tựu cách
mạng sinh học của nước ta còn thấp nên chưa tạo được các bước đột phá.
4. Công nghiệp chế biến nông lâm thuỷ sản có bước tiến bộ đáng kể,
nhưng còn nhỏ bé và ở trình độ thấp
4.1. Chế biến nông sản
Công nghiệp chế biến lâm sản ở nước ta bước đầu đà vượt qua những
khó khăn của thời kỳ đầu chuyển sang nền kinh tế thị trường và đà có
những tiến bộ. Hầu hết các doanh nghiệp chế biến nông sản đà đi vào đầu
tư xây dựng nguyên liệu, đổi mới thiết bị và công nghệ, tăng thêm cơ sở
và nâng cao năng suất, làm cho năng lực chế biến nông sản tăng nhanh,

đặc biệt là công nghiệp chế biến đường. Các doanh nghiệp đà xúc tiến
nhanh việc tiếp cận với thị trường trong và ngoài nước, bố trí lại sản xuất,
đa dạng hoá sản phẩm, cải tiến mẫu mà cho phù hợp với thị hiếu tiêu
dùng của từng thị trường. Hiện nay đà có một số nhà máy xay xát, đánh
bóng, phân loại gạo, chế biến đường, cao su mới được xây dựng, trang
thiết bị hiện đại song số lượng còn ít.
Tuy nhiên, trong lĩnh vực chế biến nông sản còn nhiều mặt yếu kém.
Nổi bật là:
- Tỷ trọng nông sản được chế biến còn thấp
- Phần lớn các cơ sở chế biến lúa gạo, chè, mía được xây dựng từ lâu,
quy trình công nghệ lạc hậu
- Chất lượng nông sản chế biến còn thấp, hiệu quả chế biến còn chưa cao
nên sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế kém khiến cho người nông dân
gặp nhiều thiệt thòi.
4. 2. Chế biến lâm sản.
Công nghiệp chế biến gỗ nước ta đà phát triển thành một mạng lưới
toàn quốc gồm hơn 800 doanh nghiệp cả trong và ngoài nước. Mặc dù
các doanh nghiệp đà cố gắng đầu tư chiều sâu, nhập thiết bị công
nghệmới để tinh chế và nâng cao chất lượng sản phẩm nhưng nhìn chung
công nghiệp chế biến gỗ ở nước ta còn ở trình độ thấp, sản xuất chủ yếu ở
qui mô nhỏ, phân tán, sản phẩm chủ yếu là gỗ xẻ và đồ mộc các loại từ
gỗ nguyên chiếm tới 68,5% trong khi đồ mỹ nghệ là 3%. Tuy nhiên việc

5


Tiểu luận triết học

kết hợp sử dụng công nhân với tay nghề cao đà làm hàng lâm sản chế
biến ở nước ta có khả năng cạnh tranh chiếm lĩnh thị trường ở một số mặt

hàng như thị trường đồ gỗ ngoài trời ở EU.
4.3. Chế biến thuỷ hải sản
Công nghiệp chÕ biÕn thủ h¶i s¶n ë n­íc ta chđ u vẫn chỉ là làm
sạch, bảo quản và đóng hộp. Công nghệ chưa cao và còn thủ công. Tuy
nhiên ngành thuỷ sản vẫn là ngành sản xuất mũi nhọn với mức tăng
trưởng cao, giải quyết nhiều công ăn việc làm. Năm 1999 giá trị xuất
khẩu thuỷ sản đạt 979 triệu USD, tăng 57,6% so với năm 1995.
5. Ngành nghề nông thôn ®ang ph¸t triĨn nhanh chãng, ®ãng gãp
quan träng trong viƯc giải quyết việc làm và tăng thu nhập ở nông
thôn, nhưng công nghệ kỹ thuật và chất lượng sản phẩm thÊp .
HiƯn nay ë n«ng th«n n­íc ta cã nhiỊu cơ sở sản xuất vật liệu xây
dựng, chế tạo, sửa chữa cơ khí, rèn, đúc, xây dựng, dệt, may, thêu ren,
làm gốm sứ Trong cả nước có khoảng 1450 làng nghỊ víi 450 000 hé,
thu hót kho¶ng 1,2 triƯu lao ®éng tham gia. Tuy nhiªn, do søc Ðp cđa d­
ln cũ hình thành từ thời ngự trị của chế độ quản lý bao cấp, rất nhiều
hộ gia đình giàu đà không dám thuê mướn công nhân, họ sử dụng chủ
yếu lao động gia đình. Vấn đề đặt ra là công tác tư tưởng, công tác thông
tin tuyên truyền bằng một phức hợp các phương tiện cần phải xếp ở một
vị trí thích đáng. Làm được việc đó dư luận xà hội mới có tác động mạnh
mẽ hơn, thúc đẩy nhanh tiến trình đổi mới nói chung và phát triển sản
xuất kinh doanh trong nông nghiệp nói riêng.
Trình độ văn hoá và tay nghề của người lao động ở gia đình nói chung
là thấp. Bên cạnh đó, cơ sở vật chất kỹ thuật, vốn của các cơ sở, hộ nông
thôn còn rất thấp, chủ yếu là vốn tự có nên sản phẩm họ làm ra chủ yếu
phục vụ nhu cầu trong nước, mặt hàng đơn điệu, chất lượng thấp, mẫu
mÃ, bao bì kém. Cho đến nay, Việt nam vẫn là nước nông nghiệp mang
tính tự cung tự cấp.
Các ngành nghề phi nông nghiệp ở nông thôn phát triển đà thúc đẩy
quá ttình chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở nông thôn theo hướng công nghiệp
và dịch vụ. Đến năm 1990 cơ cấu kinh tế nông thôn nông lâm ngư nghiệp

80%, công nghiệp 9,8%, dịch vụ 10,2%. Đến năm 1999 cơ cấu kinh tế
nông thôn tương tự là: 70,2%-16,1%-13,7%.
6. Thu nhập và đời sống của tuyệt đại đa số nông dân đà được cải
thiện rõ rệt nhưng nhìn chung vẫn còn thấp, bấp bênh, tình trạng
6


Tiểu luận triết học

thiếu việc làm, nghèo đói, du canh, du cư, di dân tự do đặt ra nhiều
khó khăn cần khắc phục.
Qua 15 năm đổi mới đời sống của phần đông nhân dân ta đà được cải
thiện rõ rệt. Điều kiện sinh hoạt, vui chơi, giải trí được nâng lên. Tỷ lệ hộ
đói nghèo năm 2000 chỉ còn là 10-11%. Bình quân thu nhập của người
dân năm 2000 khoảng gần 350.000 đồng.
Tuy nhiên đời sống của phần lớn dân cư nông thôn vẫn bị chi phối bởi
thiên tai và sự lên xuống thất thường của giá cả thị trường. Đời sống của
bà con nhân dân ở vùng núi, vùng sâu,vùng xa còn rất khó khăn.
Do thu nhập của người nông dân chủ yếu phụ thuộc vào nông nghiệp
nên thu nhập của họ còn thấp, bấp bênh và chênh lệch ngày càng xa so
với thành thị. Điều này thể hiện ở chỗ thu nhập giưÃ các hộ thuần nông
và các hộ ngành nghề ở nông thôn nước ta đang có sự chênh lệch rất lớn
và thực tế là sau khi đưa vào chế biến công nghiệp, giá trị các sản phẩm
nông nghiệp cao hơn rất nhiều.
Mặc dù Nhà nước đà có nhiều cố gắng lớn và đà đạt được thành quả
lớn, song cho tới nay tình trạng di dân tự do và di canh di cư vẫn còn khá
phổ biến ở các dân tộc ít người, những hộ gia đình nghèo khó. Những vấn
đề trên đà gây nên khó khăn cho địa phương có dân đến, dân đi trong
việc quản lý tổ chức và bố trí lao động, ngành nghề sản xuất cho phù hợp.
Nhìn về tổng thể, những năm qua nông thôn Việt Nam đà có những

chuyển biến tích cực nhưng vẫn còn nhiều vấn đề lớn và khó khăn cần
phải giải quyết. Để khai thác và phát huy được những tiềm năng đồng
thời giải quyết những khó khăn yếu kém đó thì con đường duy nhất là
phải thúc đẩy nhanh quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá.

7


Tiểu luận triết học

Chương II. Thực trạng công nghiệp - hoá hiện đại
hoá nông thôn.
I. Hiện trạng nông thôn Việt Nam bước vào công
nghiệp hoá - hiện đại hoá.
- Đời sống của người nông dân nước ta còn rất thấp cho nên nhiều người
nông dân thiếu vốn để sản xuất. Đồng thời do hạn chế về trình độ học
vấn, nhận thức nên người nông dân khó có điều kiện tiếp nhận nguồn lực
sản xuất và công nghệ mới.
- Trong tình trạng nước ta dân số ngày càng đông, đất canh tác dần bị thu
hẹp, các ngành nghề khác chưa phát triển lắm, cho nên ở nông thôn diễn
ra tình trạng dư thừa nhiều sức lao động. Việc làm thường không đem lại
thu nhập đảm bảo cuộc sống gia đình.
- Thể chế, chính sách của nhà nước không bình đẳng so với thành thị
khiến người dân ở nông thôn khó thoát khỏi cái nghèo. Cụ thể đối với
công nghệ nông thôn chưa tương xứng với vị trí và tiềm năng của nông
nghiệp trong việc phát triển kinh tế xà hội.
- Hạ tầng cơ sở cho sản xuất ở nông thôn như đường xá, cầu, hệ thống
đIện, nước; văn hoá, giáo dục còn thiếu và yếu kém.
II. Những thuận lợi của nông thôn Việt Nam trong
quá trình công nghiệp hoá - hiện đại hoá.

- Sản lượng lương thực tăng liên tục, đây chÝnh lµ thµnh tùu nỉi bËt nhÊt
vµ cã ý nghÜa chiÕn l­ỵc cđa n­íc ta trong thêi kú thùc hiƯn công nghiệp
hoá hiện đại hoá. Trên đất nước ta về cơ bản không còn nạn đói, dự trữ
quốc gia và xuất khẩu lương thực cũng tăng lên đáng kể.
- Tiềm lực của người nông dân được phát huy cả về nguồn lao động cũng
như các phẩm chất cao quý.
- Nền kinh tế nước ta đà và bắt đầu tiếp cận, hội nhập ngày càng sâu rộng
với nền kinh tế thương mại, nền khoa học công nghệ tiên tiến của các
nước trong khu vực và trên thế giới, tạo điều kiện để chúng ta tiếp tục
phát huy nội lực với lợi thế so sánh, tranh thủ ngoại lực, nguồn vốn, công
nghệ mới, kinh nghiệm quản lý, mở rộng thị trường phục sự nghiệp công
nghiệp hoá, hiện đại hoá;
- Cơ sở vật chất kỹ thuật trong nông nghiệp và phục vụ nông nghiệp,
nông thôn được tăng cường làm cho sản xuất đạt mức tăng trưởng khá
cao và tương đối ổn định.

8


Tiểu luận triết học

- Hiện nay Đảng và Nhà nước đà coi trọng công nghiệp hoá, hiện đại hoá
nông nghiệp nông thôn, cố gắng đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế;
giảm tỉ lệ lao động nông nghiệp xuống còn 50%.
III. Những khó khăn và thách thức.
- Cho đến nay ViƯt Nam vÉn lµ mét trong vµi chơc n­íc nghÌo nhất trên
thế giới. Đặc biệt là ở nông thôn, trình độ phát triển kinh tế, năng suất lao
động, hiệu quả kinh tế thấp. Cơ cấu kinh tế nông thôn chuyển hoá chậm,
công nghiệp và dịch vụ chưa đủ sức thu hút được lực lượng lao động dư
thừa trong nông thôn. Cơ sở vật chất kỹ thuật, nhất là cơ cấu hạ tầng còn

mỏng và nhiều yếu kém, giao thông rất khó khăn về mùa mưa.
- Môi trường nông thôn ngày càng xấu đi. Rừng núi nghèo, cạn kiệt,
nguồn nước ngaỳ càng khan hiếm, đất đai bị bào mòn và suy thoái, tài
nguyên sinh vật không được bảo tồn. Khả năng phòng chống và giảm nhẹ
thiên tai còn nhiều hạn chế.
- Sự phát triển sản xuất ở Việt nam lại diễn ra trong bối cảnh tỷ lệ tăng
dân số cao 1,53% năm 2000 và tỷ lệ đói nghèo cao. Công tác giáo dục
đào tạo, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa, miền núi còn gặp nhiều khó khăn,
hạn chế. Tỷ lệ hộ nghèo tuy có giảm nhưng mức sống còn rất thấp. Căng
thẳng xà hội về nguồn nhân lực dư thừa ngày càng trở nên nóng bỏng.
- Sự chênh lệch ngày càng xa về mức sống vật chất và văn hoá giữa nông
thôn và thành thị
IV. Nguyên nhân của thực trạng
- Nguyên nhân cơ bản của thành tựu đạt được đó là nhờ chính sách đổi
mới tác động mạnh mẽ vào cuộc sống được đông đảo dân cư nông thôn
hưởng ứng tích cực, đà thúc đẩy nông nghiệp và kinh tế nông thôn phát
triển vượt bậc.
- Nhiều tiến bộ khoa học kỹ thuật được đưa vào thực tiễn sản xuất; kết
cấu hạ tầng nông thôn phát triển tạo đIều kiện cho ph¸t triĨn kinh tÕ.
- ViƯc cung cÊp tÝn dơng cho hộ nông dân được mở rộng và mức vay đượ
nâng lên, nhất là hình thức cho vay không phải thế chấp mở rộng đà giúp
cho các hộ nghèo tiếp cận với nguồn vốn tín dụng, tạo điều kiện sản xuất
phát triển.
- Đặc biệt đó là sự quan tâm của các cấp Đảng bộ và chính quyền trong
việc vận dụng sáng tạo đường lối đổi mới vào nông nghiệp, nông thôn ở
từng địa phương cụ thể cùng với sự nỗ lực cố gắng của dân cư nông thôn

9

Tiểu luận triết học

đà làm nên kỳ tích của nông nghiệp và nông thôn, tạo nền móng cho sự
ổn định và phát triển kinh tế xà hội.
- Bên cạnh đó còn có các nguyên nhân làm cho nông nghiệp, nông thôn
bị hạn chế trong việc sản xuất:
Việc thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước
còn chưa tốt, kém nghiêm túc. ở nhiều nơi, nhiều địa phương, sự lÃnh
đạo, chỉ đạo, điều hành còn chưa nhanh nhậy, chủ động.
Trong nhiều năm, chiến lược phát triển kinh tế, xà hội chưa chú ý
đúng mức tới việc bảo vệ môi trường.
Trình độ dân trí thấp và nghèo đói đà làm cho dân cư nông thôn
không hiểu biết được hết quyền lợi của mình và không có điều kiện
vay vốn tÝn dông.

10


Tiểu luận triết học

Chương III. Một số giảI pháp về công nghiệp hoá hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn.
I. Quan đIểm và mục tiêu công nghiệp hoá - hiện đại
hoá nông nghiệp, nông thôn.
1. Quan điểm.
- Công nghiệp hoá hiện đại, hoá nông nghiệp nông thôn phải tạo ra một
nền nông nghiệp hàng hoá đa dạng trên cơ sở phát huy các lợi thế so
sánh, đáp ứng nhu cầu trong nước và hướng mạnh vào xuất khẩu.
- Ưu tiên phát triển các ngành công nghiệp và dịch vụ ở nông thôn, khai
thác nguyên vật liệu tại chỗ, sử dụng nhiều lao động và yêu cầu ít vốn,
chú trọng phát triển các cơ sở nhỏ và vừa kể cả qui mô hộ gia đình.

- Công nghiệp nông thôn phải có trình độ công nghệ tiên tiến kết hợp với
kỹ thuật truyền thống để tạo ra sản phẩm có chất lượng cao đủ khả năng
cạnh tranh trên thị trường trong nước và quốc tế.
- Công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn phải gắn bó chặt
chẽ với sự phát triển kinh tế đô thị và các khu công nghiệp, trong đó các
ngành công nghiệp nhẹ, sử dụng nhiều lao động hiện đang tập trung ở đô
thị nay được khuyến khích phát triển ở nông thôn.
- Công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở nông thôn phải dựa trên cơ sở sử dụng
hợp lý các nguồn tài nguyên đất, nước, rừng. Đảm bảo những yêu cầu về
bảo vệ , cải tạo môi trường. Chủ động phòng tránh và hạn chế tác ®éng
xÊu cđa thiªn tai, cđa sù biÕn ®éng khÝ hËu bất lợi, tiếp tục giải quyết hậu
quả chiến tranh để lại đối với môi trường.
2. Mục tiêu.
Mục tiêu tổng quát và lâu dài của công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông
nghiệp nông thôn là xây dựng một nền nông nghiệp và kinh tế nông thôn
có cơ sở vật chất kỹ thuật hiện đại, cơ cấu kinh tế hợp lý, quan hệ sản
xuất tiến bộ và phù hợp để tăng năng xuất lao động giải quyết việc làm.
Mạng lưới giao thông nông thôn được mở rộng và nâng cấp. Hệ thống đê
điều xung yếu được củng cố vững chắc, hệ thống thuỷ nông phát triển và
phần lớn được kiên cố hoá. Hầu hết các xà được sử dụng điện, điện thoại
và các dịch vụ bưu chính viễn thông cơ bản. Cố gắng nâng quĩ thời gian
lao động ở nông thôn lên khoảng 80-85%, xoá đói giảm nghèo, nhanh
chóng nâng cao thu nhập và đời sống dân cư nông thôn. Đưa nông thôn
nước ta tiến lên văn minh hiện đại. Giảm tỷ lệ lao động nông nghiệp
xuống còn khoảng 50%.

11


Tiểu luận triết học

II. Bước đI của công nghiệp hoá - hiện đại hoá nông
nghiệp, nông thôn.
1. Giai đoạn từ nay đến năm 2010.
Đưa nông nghiệp và kinh tế nông thôn nước ta ra khỏi tình trạng lạc
hậu, hiện đại hoá nông nghiệp trên cơ sở chuyển dịch cơ cấu, hình thành
các vùng chuyên canh tập trung, xây dựng cơ sở hạ tầng cơ bản ở nông
thôn, chủ yếu là đường giao thông, hệ thống thuỷ lợi, hệ thống cấp đIện,
nước, thông tin liên lạc, áp dụng các thành tựu của cách mạng sinh học;
phát triển công nghiệp ( chủ yếu là công nghiệp chế biến nông, lâm sản;
dệt may; vật liệu xây dựng; thuỷ tinh; sành sứ ) ngành nghề thủ công và
dịch vụ, giải quyết việc làm ở nông thôn.
2. Giai đoạn 2010-2020.
Hiện đại hoá nông nghiệp bằng cơ giới hoá, điện khí hoá và áp dụng
các thành tựu của cách mạng sinh học ở mức độ cao; hiện đại hoá cơ sở
sản xuất công nghiệp cũng như các ngành nghề, dịch vụ để tăng nâng
suất lao động, làm ra các sản phẩm có chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu
trong nước và xuất khẩu.
III. Một số phương hướng về phát triển công nghiệp
hoá - hiện đại hoá nông thôn.
1. Phát triển nền nông nghiệp hàng hoá đa dạng, xây dựng các vùng
chuyên canh sản xuất trên qui mô lớn và từng bước hiện đại hoá.
Dựa vào điều kiện của từng vùng, từng địa phương về khí hậu, đất
đai và các ngành truyền thống để thúc đẩy nhanh tiến độ áp dụng các
thành tựu khoa học, kỹ thuật tạo ra các vùng chuyên canh sản xuất với
qui mô lớn. Tạo ra một dây chuyền thông suốt từ khâu sản xuất, phân
phối và tiêu thụ sản phẩm. Phát triển, nâng cao sức cạnh tranh của các
sản phẩm. Từng bước phát triển các ngành nghề mới có khả năng; coi
trọng các ngành sản xuất nông sản quí hiếm có lợi thế để phát huy tiềm
lực đa dạng của nền nông nghiệp.

Trong 10 năm tới phát huy từng vùng tập trung vào các định hướng:
- Đồng bằng sông Hồng và các vùng kinh tế trọng điểm Bắc bộ:
Chuyển dịch mạnh cơ cấu kinh tế và cơ cấu lao động, đưa nhiều lao
động nông nghiệp sang các ngành công nghiệp , dịch vụ đi lập nghiệp ở
nơi khác.

12


Tiểu luận triết học

Phát triển nông nghiệp hàng hoá đa dạng. Cùng với lương thực đưa vụ
đông trở thành thế mạnh; hình thành các vùng chuyên canh cây ăn quả,
thịt, hoa; mở rộng nuôi, trồng thuỷ sản. Phát triển mạnh công nghiệp chế
biến, cơ khí phục vụ nông nghiệp, các cụm, điểm công nghiệp, dịch vụ,
làng nghề ở nông thôn.
- Miền đông Nam bộ và các vùng trọng điểm phía nam:
Phát triển mạnh cây công nghiệp (cao su, cà phê, điều, mía, bông ),
cây ăn quả, chăn nuôi đại gia súc, hình thành các vùng chuyên canh tập
trung gắn với công nghiệp chế biến, tạo điều kiện thu hút thêm lao động
từ đồng bằng sông Cửu Long.
- Bắc trung bộ, duyên hải Trung bộ và các vùng kinh tế trọng điểm
miềnTrung:
Phát triển nông nghiệp phù hợp với điều kiện tự nhiên khắc nghiệt;
tăng nhanh cây công nghiệp, cây ăn quả, chăn nuôi đại gia súc, kết hợp
với công nghiệp chế biến, đẩy mạnh trồng rừng. Có biện pháp hạn chế tác
hại của thiên tai, lũ lụt, hạn hán nặng, kết hợp bố trí lại dân cư. Phát triển
kinh tế, xà hội gắn với bảo vệ và cải thiện môi trường toàn dải ven biển.
-Trung du và miền núi Bắc bộ (tây bắc và đông bắc):
Phát triển cây công nghiệp, cây ăn quả, cây dược liệu, cây đặc sản;

chăn nuôi đại gia súc gắn liền với chế biến. Tạo rừng phòng hộ đầu
nguồn sông Đà, rừng nguyên liệu công nghiệp, gỗ trụ mỏ.
- Tây nguyên:
Tây nguyên là nơi có lợi thế về phát triển nông, lâm nghiệp kết hợp
với công nghệ chế biến thực phẩm.
Phát triển nhanh theo hướng thâm canh là chính đối với các cây nông
nghiệp gắn với thị trường xuất khẩu (cà phê, cao su, chè, bông ), chăn
nuôi đại gia súc; trồng và bảo vệ rừng, cây dược liệu, cây đặc sản và công
chế biến nông, lâm sản.
- Đồng bằng sông Cửu Long:
Tiếp tục phát huy vai trò của vùng lúa và nông sản, thuỷ sản xuất khẩu
trong cả nước; đẩy mạnh sản xuất và nâng cao chất lượng lương thực, rau
quả, chăn nuôi, thuỷ sản hàng hoá. Phát triển công nghiệp chế biến, cơ
khí phục vụ cho nông nghiệp; chuyển dịch mạnh cơ cấu kinh tế, tăng tỷ
trọng lao động công nghiệp, dịch vụ.
Cố gắng đến năm 2010 tổng sản lượng lương thực có hạt đạt khoảng
40 triệu tấn. Giá trị gia tăng nông nghiệp (kể cả thuỷ sản, lâm sản) tăng
bình quân hàng năm 4,0-4.5%. Tỷ trọng nông nghiệp trong GDP khoảng
16-17%; tỷ trọng các ngành chăn nuôi trong tổng giá trị sản xuất nông
nghiệp tăng lên khoảng 25%. Thuỷ sản đạt sản lượng 3,0-3,5 triệu tấn
(trong đó 1/3 là sản phẩm nuôi, trồng). Bảo vệ 10 triệu ha rừng tự nhiên,
hoàn thành chương trình trång 5 triƯu hecta rõng. Kim ng¹ch xt nhËp

13


Tiểu luận triết học

khẩu nông, lâm, thuỷ sản đạt 9-10 tỷ USD, trong đó thuỷ sản khoảng 3,5
tỷ USD.

2. Thúc đẩy công nghiệp hoá - hiện đại hoá nông nghiệp
2.1. Thuỷ lợi hoá
Tiếp tục phát triển và hoàn thiện về cơ bản hệ thống thuỷ lợi ngăn
mặn, giữ ngọt, kiểm soát lũ, đảm bảo tưới tiêu, an toàn, chủ động trong
sản xuất nông nghiệp (kể cả cây công nghiệp, nuôi trồng thuỷ sản) và đời
sống nông dân.
Đối với những khu vực thường bị bÃo, lũ, cùng với các giải pháp hạn
chế thiên tai, phải điều chỉnh qui hoạch sản xuất và dân cư thích nghi với
điều kiện thiên nhiên.
Nâng cao năng lực dự báo thời tiết và khả năng chủ động phòng chống
thiên tai, hạn chế thiệt hại.
Tới năm 2020 hoàn thành cơ bản việc xây dựng các công trình tưới
tiêu nước cho các vùng trồng lúa, tưới nước và tiêu úng cho 2 triệu ha rau
màu.
2.2. Phát triển giao thông nông thôn.
Phát triển hệ thống đường giao thông chất lượng tốt tới các tụ điểm
công nghiệp nông thôn và trong các vùng chuyên canh tập trung. Từng
bước làm đường tới những xà chưa có đường ôtô tới trung tâm xÃ, nâng
cấp hệ thống đường giao thông nông thôn, các tun qc lé nèi víi c¸c
vïng trong n­íc qc tÕ; nâng cấp một số cảng biển, sân bay để tạo điều
kiện thuận lợi cho việc giao thông, vận chuyển.
2.3 Cơ giới hoá.
Thực hiện cơ giới hoá là một nhiệm vụ nặng nhọc, khẩn trương, sử
dụng các loại máy móc thiết bị có công suất thích hợp để tạo năng suất
lao động cao. Tới năm 2010, phấn đấu đạt tỷ lệ cơ giới hoá khâu làm đất
ít nhất là 70%, tuốt lúa 80%, cơ giới hoá khâu tưới tiêu nước 70%; áp
dụng trên diện rộng máy thu hoạch lúa, ngô, mía máy móc làm vườn.
2.4. Điện khí hoá và thông tin liên lạc.
Phát triển mạng lưới cung cấp điện ở nông thôn để đạt tới năm 2010
toàn bộ dân cư nông thôn có điện, đảm bảo đáp ứng yêu cầu về điện của

các nghành sản xuất nông nghiệp và phi nông nghiƯp ë n«ng th«n. Khai

14


Tiểu luận triết học

thác có hiệu quả các hồ chứa nước chống lũ và làm thuỷ điện ở vùng Bắc
trung bộ, duyên hải Trung bộ, đặc biệt là vùng đất phía tây. Phát triển
thuỷ điện lớn và vừa ở Tây nguyên. Xúc tiến nghiên cứu và xây dựng
thuỷ điện ở Sơn la.
Nhà nước tập trung đầu tư để nhanh chóng hoàn thành phủ sóng phát
thanh truyền hình, phát triển mạng điện thoại, đa dạng hoá và hỗ trợ các
hình thức đưa thông tin tới người dân, nhất là các thông tin về thị trường
và công nghệ.
2.5. ứng dụng các thành quả của cách mạng sinh học
áp dụng nhanh các thành tựu của cách mạng sinh học để tạo và nhân
nhanh giống cây trồng, vật nuôi, đặc biệt là áp dụng các thành tựu về
giống có ưu thế lai. Đưa nhanh công nghệ mới vào sản xuất, thu hoạch,
bảo quản, chế biến, vận chuyển và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp, ứng
dụng công nghệ sạch trong nuôi, trồng và chế biến rau quả, thực phẩm.
Hạn chế sử dụng hoá chất độc hại trong nông nghiệp. Xây dựng một số
khu vực công nghệ cao. Tăng cường đội ngũ, nâng cao năng lực phát huy
tác dụng của cán bộ khuyến nông, khuyến lâm, khuyến ngư.
3. Phát triển công nghiệp, dịch vụ nông thôn.
Phát triển công nghiệp, dịch vụ nông thôn là một lối thoát cơ bản của
nền nông nghiệp hiện đại hoá, là hướng chủ yếu và lâu dài để tạo việc
làm, tăng thu nhập cho nông dân, đô thị hoá nông thôn, rút ngăn khoảng
cách về mức sống giữa nông thôn và thành thị trong quá trình công
nghiệp hóa và hiện đại hoá đất nước.

3.1. Công nghiệp hoá chế biến nông lâm thuỷ sản.
- Chế biến nông sản
Công nghiệp chế biến nông sản tập trung vào những mặt hàng xuất
khẩu chủ lực, có thế mạnh cạnh tranh trên thế giới, đem lại kim ngạch
xuất khẩu lớn cho đất nước như gạo, cà phê, cao su, chè, hạt điều, đảm
bảo nhịp độ tăng trưởng không thấp hơn 12%. Chuyển một phần doanh
nghiệp chế biến nông sản từ thành phố về nông thôn. Tới năm 2010 phải
đạt kim ngạch xuất khẩu trên 3,5 tỷ USD, năm 2020 trên 6 tỷ USD.
- Chế biến lâm sản.
Cần phát triển ngành công nghiệp chế biến lâm sản của nước ta để tới
năm 2020 đạt ngang tầm vói các nước ASEAN và sau đó là các nước
châu á kh¸c.
15


Tiểu luận triết học

Tiếp tục tạo điều kiện thuận lợi để khuyến khích làm các mặt hàng thủ
công, mỹ nghệ, sử dụng ít nguyên liệu, nhiều lao động, đạt giá trị cao.
Mục tiêu tới năm 2010 đạt 100000 m3 sản phẩm/năm; duy trì và phát
triển các cơ sở chế biến lâm đặc sản như nhựa thông, quế, hồi
- Chế biến thuỷ sản
Tiếp tục tăng cường trang bị nâng cao chất lượng sản phẩm của các cơ
sở hiện có, đồng thời mở cửa rộng công suất chế biến để tới năm 2010
đạt giá trị xuất khẩu 1,8 tỷ USD, năm 2020 đạt 2,5 tỷ USD.
3.2. Phát triển các ngành công nghiệp không dùng nguyên liệu là sản
phẩm nông lâm ngư nghiệp.
Đẩy mạnh phát triển các ngành công nghiệp ở nông thôn không sử
dụng nguyên liệu là sản phẩm của nông, lâm, ngư nghiệp nhưng sử dụng
nhiều lao động và vật liệu tại chỗ như: dệt may mặc, sành sứ, thuỷ tinh.

Kim ngạch xuất khẩu từ các ngành này có thể đạt tới trên 10 tỷ USD
vào năm 2010, 20 tỷ USD vào năm 2020.
3.3. Phát triển các ngành sản xuất tiểu thủ công nghiệp quy mô hộ gia
đình.
Nhà nước có chính sách hỗ trợ tích cực để khôi phục các làng nghề,
khuyến khích các hộ gia đình bỏ vốn đầu tư vào các loại ngành nghề đa
dạng khác bao gồm: chế biến nông, lâm thuỷ sản, sản xuất gốm, sứ.
Tới năm 2010 đạt kim ngạch xuất khẩu khoảng 0,5 tỷ USD, tới năm
2020 đạt 1 tỷ USD.
4. Một số nội dung cơ bản của công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông
thôn trong những năm trước mắt.
4.1. Phương hướng chung
Việc thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở mỗi vùng trước hết
phải do dân cư các vùng đó chủ động thực hiện theo định hướng của Nhà
nước. Nhà nước có thể hỗ trợ, nhưng không làm thay, và cũng chỉ hỗ trợ
trên cơ sở năng lực nội sinh của mỗi vùng. Các địa phương dù là trọng
điểm, cũng không thể trông chờ vào nguồn tài trợ của Nhà nước. Hơn
nữa, các khoản hỗ trợ của Nhà nước cũng phải được tính toán, quyết định
trên cơ sở hiệu quả cụ thể, rõ ràng, cuối cùng của mỗi dự án. Cần tránh
biến công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông thôn thành một phong trào, nơi
nào, địa phương nào cũng phải làm để khỏi thua kém nơi khác, địa
phương khác.

16


Tiểu luận triết học

Mặt khác, công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp và nông thôn
không chỉ là sự nghiệp của riêng dân cư nông thôn mà mỗi ngành đều có

trách nhiệm nhận thức rõ sự cần thiết của nó để có các chương trình hành
động cụ thể thích hợp. Chương trình phục vụ công nghiệp hoá, hiện đại
hoá nông nghiệp và nông thôn của mỗi đơn vị phải phù hợp với khả năng
của từng ngành, đơn vị, phải phục vụ nhu cầu cụ thể của nông nghiệp và
nông thôn, đồng thời cố gắng có những địa chỉ áp dụng cụ thể.
Nhà nước với chức năng điều phối các hoạt động của toàn xà hội, cần
tăng cường hơn nữa các hoạt động riêng rẽ của các ngành, các địa
phương, biến các chương trình, mục tiêu riêng rẽ thành chương trình, mục
tiêu liên ngành, đồng bộ, hướng tới những kết quả thiết thực cuối cùng,
có khả năng giải quyết vấn đề một cách bền vững, tránh sự mất cân đối
không cần thiết.
4.2. Một số nội dung cơ bản.
Sự thành công công ngiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp và phát triển
nông thôn ở nước ta phụ thuộc rất lớn vaò vấn đề xác định đúng đắn nội
dung và hướng đi cho nông nghiệp trong giai đoạn trước mắt. Trên quan
điểm đó, để phát triển nông nghiệp và nông thôn cần phải giải quyết tốt
một số vấn đề cơ bản sau:
- Thứ nhất, từng bước thực hiện cơ khí hoá, tự động hoá, hoá học hoá, tin
học hoá trong các ngành chế biến nông, lâm, thuỷ sản. Đưa điện vào
nông nghiệp, nông thôn, ưu tiên phục vụ thuỷ lợi hoá và chế biến nông,
lâm, hải sản. Tận dụng các điều kiện thiên nhiên như sức nước để phát
triển thuỷ lợi nhỏ phục vụ sản xuất và đời sống ở nông thôn, đặc biệt ở
vùng cao và vùng sâu, đẩy mạnh cơ giới hoá các khâu gieo trồng, chăm
sóc, thu hoạch. Cơ giới hoá và đa dạng hoá phương tiện và các thành
phần kinh tế tham gia khâu vận tải để chuyên chở hàng hoá và hành
khách nhằm mở rộng giao lưu kinh tế ở các vùng nông thôn. Tận dụng
phân hữu cơ từ nhiều nguồn, sử dụng phân hoá học, thuốc trừ sâu bệnh
với quy trình kỹ thuật phù hợp với từng loại cây trồng để đạt được năng
suất, chất lượng, hiệu quả cao nhất. Thực tế đà cho thấy, một nền sản
xuất độc canh đơn điệu sản xuất thủ công là chủ yếu, năng suất thấp thì

không thể đưa nông dân nước ta ra khởi tình trạng lạc hậu đói nghèo. Chỉ
có phát triển nông nghiệp toàn diện và đi lên hiện đại để đạt năng suất
cao, chất lượng tốt, chủng lọai phong phú mới cải thiện đời sống dân cư
nông thôn, đưa nông nghiệp và kinh tế nông thôn tiến lên đỉnh cao. Trên
quan điểm đổi mới kinh tế của Đảng và Nhà nước ta, nơi nào, địa phương
nào sớm tìm hướng đi toàn diện cho nông nghiệp và lợi dụng được thế
mạnh của mình để dần phá thế độc canh cây lúa, đưa khoa học kỹ thuật

17


Tiểu luận triết học

vào sản xuất và chuyển hướng sang sản xuất hàng hoá, đẩy mạnh phát
triển công nghiệp chế biến; gắn sản xuất với thị trường tiêu thụ nông sản
phẩm thì nơi đó, nông nghiệp và kinh tế nông thôn phát triển, đưa lại
thu nhập cao, đời sống bà con nông dân được cải thiện, bộ mặt nông thôn
thay đổi.Và ngược lại, nơi nào vẫn ở tình trạng độc canh cây lúa thì ở đó
đời sống của người dân vẫn còn cực khổ. Nông nghiệp không thể tự đổi
mới cơ sở vật chất kỹ thuật, công nghệ; muốn phát triển nhanh công
nghiệp phải có sự tác động mạnh mẽ của công nghiệp và dịch vụ. Công
nghiệp chế biến và các hoạt động dịch vụ trên địa bàn nông thôn được tổ
chức tốt sẽ tạo đIều kiện thuận lợi cho trồng trọt, chăn nuôi, đánh bắt
thuỷ, hải sản có năng suất, chất lượng cao; phát triển mạnh để phá vỡ
trạng thái khép kín, trì trệ, lạc hậu vốn có của nông nghiệp nhỏ nước ta,
tăng nhanh sản phẩm xà hội và thu nhập quốc dân, tạo cơ sở cho công
nghiệp phát triển.
Nông nghiệp phát triển mạnh theo hướng sản xuất hàng hoá sẽ tạo
điều kiện cung cấp nguyên liệu và thị trường tiêu thụ vững chắc cho công
nghiệp chế biến, thương mại và dịch vụ phát triển. Đất nước ta có nhiều

điều kiện thuận lợi cho nông nghiệp phát triển toàn diện, hơn thế nữa đó
chính là nhu cầu thế giới đang rất cần nhiều loại hàng hoá nông sản chế
biến của ta, đây chính là những khả năng, tiền đề quí hiếm để chúng ta
phát triển một nền nông nghiệp hiện đại, gắn với công nghiệp chế biến
nông, lâm, thuỷ sản và thương mại dịch vụ.
- Thứ hai, tiến hành đồng thời với từng bước thực hiện cơ khí hoá, hiện
đại hoá, phải chuyển dịch cơ cấu trong nông nghiệp. Trong những năm
trước mắt, nước ta và đặc biệt là hai vùng nông nghiệp lớn của đất nước,
phải dựa vào thế mạnh từng vùng để từng bước xây dựng cơ cấu kinh tế
vừa đáp ứng công nghiệp hoá, hiện đại hoá vừa khai thác tốt tiềm năng để
tăng trưởng kinh tế nhanh. Hướng đi trong những năm trước mắt đối với
cả nước và từng vùng là:
Tiếp tục phát triển sản xuất lương thực- chủ yếu là lúa nước và đI
vào chuyên canh, thâm canh để ngày càng có nhiều sản phẩm hàng hoá
lương thực cho xà hội, đảm bảo trương trình an ninh lương thực quốc gia.
Phát triển các ngành chăn nuôi đại gia súc, tiểu gia súc và gia cầm,
coi trọng việc cải tạo giống và chế biến để có năng suất, chất lượng sản
phẩm tốt, tăng giá trị cho tiêu dùng và xuất khẩu.
Phát triển trồng cây, gây rừng để vừa bảo đảm môi trường sinh thái,
vừa tăng các loại lâm sản hàng hoá cho xuất khẩu.
Mở rộng qui mô nuôi trồng, đánh bắt và chế biến thuỷ, hải sản. Phát
triển thương mại, hoàn thiện các dịch vụ hỗ trợ nông nghiệp dưới
nhiều hình thức để phục vụ tốt sản xuất và đời sống ở nông thôn.

18


Tiểu luận triết học

Tất cả phải nhằm tạo ra thế đi cân đối và vững chắc cho nông

nghiệp và nông thôn, từng bước tiến lên theo con đường công nghiệp
hoá, hiện đại hoá.
- Thứ ba, phát triển và hiện đại hoá hệ thống thuỷ lợi, giải quyết tốt
nhu cầu tưới tiêu khoa học cho nông nghiệp. Đây là một hướng đi
đúng đắn của công nghiệp hoá nông nghiệp hiện nay. Nông nghiệp
nước ta có thế mạnh về sản xuất lương thực- lúa nước, phát triển nghề
rừng, nghề biển và chăn nuôi gia súc. Nước là một trong bốn điều kiện
cơ bản để nâng cao năng suất và chất lượng cây trồng vật nuôi. Thuỷ
lợi phát triển tốt, đảm bảo được yêu cầu nước cho trồng trọt và chăn
nuôi sẽ đưa năng suất nông nghiệp lên cao, tạo điều kiện tiên quyết để
làm giàu, cải thiện đời sống dân cư nông thôn và góp phần vào việc
đưa đất nước đi lên hiện đại, văn minh.
- Thứ tư, coi trọng việc đưa tiến bộ khoa học công nghệ sinh hoá vào
nông nghiệp, trước hết là các loại giống mới về cây con phù hợp với
điều kiện khí hậu đất đai nước ta nhằm tạo nguồn nguyên liệu lớn có
chất lượng cao cho công nghiệp chế biến, áp dụng rộng rÃi công nghệ
và các biện pháp sinh học trong các khâu chính của quá trình sản xuất
nông, lâm, ngư nghiệp, đặc biệt là công nghệ sinh học trong giai đoạn
sau thu hoạch nhằm nâng cao giá trị nông sản phẩm tiêu dùng và xuất
khẩu. Khoa học công nghệ là một khâu quan trọng trong quá trình cải
tiến và nâng cao giá trị các sản phẩm nông nghiệp, vì vậy chúng ta
cần phải tập trung nhiều hơn về vấn đề này.
- Thứ năm, xây dựng và phát triển cơ sở hạ tầng, đặc biệt là hệ thống
giao thông, thông tin liên lạc. Đây là tiền đề quan trọng để phát triển
nông nghiệp và kinh tÕ n«ng th«n hiƯn nay. Thùc tÕ cho thÊy kh«ng
thĨ phát triển mạnh nông nghiệp và đưa nông thôn tiến lên nếu chúng
ta vẫn ở trong tình trạng cơ sở hạ tầng của các khu vực nông thôn còn
lạc hậu và thấp kém như hiện nay. Cơ sở hạ tầng được phát triển và
hiện đại sẽ tạo điều kiện mở rộng sự giao lưu kinh tế, xà hội giữa nông
thôn và thành thị, giữa các vùng với nhau; kích thích kinh tế hàng hoá

phát triển đồng đều, mở rộng thị trường trong nước và gắn được thị
trường trong nước với thế giới, phục vụ tốt các nhu cầu đòi hỏi phát
triển kinh tế nói chung và phát triển nông nghiệp, nông thôn nói riêng
ở nước ta.
- Thứ sáu, ưu tiên đầu tư vốn cho sản xuất nông nghiệp và phát triển
kinh tế nông thôn, miền núi. Để thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại
hoá nông nghiệp và phát triển kinh tế nông thôn thì một trong những
vấn đề cơ bản là phải có vốn. Nhu cầu về vốn cho công nghiệp hoá,
hiện đại hoá nông nghiệp nông thôn ở nước ta là rất lớn. Điều này
thúc đẩy chúng ta cần phải tạo vốn và đầu tư mạnh từ nhiều phía: Nhµ

19


Tiểu luận triết học

nước, các khoản viện trợ và từ chính người nông dân để có thu hút tối
đa những nguồn vốn hiện có và còn tiềm ẩn trong nền kinh tế quốc
dân đưa vào phát triển nông nghiệp và kinh tế nông thôn.
Trong những năm trước mắt phải tập trung vốn đầu tư chủ yếu cho
nông, lâm, ngư nghiệp, công nghiệp chế biến và công nghiệp sản xuất
hàng tiêu dùng, đồng thời, cần có những biện pháp hữu hiệu huy động
từ nhiều nguồn: đầu tư của nhà nước, các nguồn viện trợ từ nước
ngoài, vốn của nông dân tự bỏ ra. Vốn nhà nước và vốn viện trợ đầu tư
tập trung cho xây dựng và phát triển các cơ sở hạ tầng phục vụ nông
nghiệp và đời sống văn hoá, xà hội ở nông thôn; các chương trình dự
án lớn về phát triển công nghệ mới, kinh tế đồi, rừng, biển. Vốn nông
dân tự đầu tư chủ yếu dành cho trực tiếp sản xuất ra sản phẩm. Tuy
nhiên cần phải biết cách phát huy thế mạnh của các nguồn vốn nói
trên để đem lại hiệu quả cho phát triển nông nghiệp, nông thôn hiện

nay.
- Thứ bẩy, nâng cao trình độ khoa học kỹ thuật nông nghiệp và trình
độ dân trí trong dân cư nông thôn, đặc biệt là đối với lực lượng lao
động nông nghiệp. Phát triển hệ thống truyền thanh, truyền hình, thư
viện, nhà văn hoá nông thôn, xoá nạn mù chữ, phấn đấu phổ cập trình
độ văn hoá phổ thông cơ sở, phổ thông trung học nhất là đối với lực
lượng lao động chính. Xây dựng các trọng tâm khuyến nông, chuyển
giao khoa học, kỹ thuật nông, lâm, ngư nghiệp. Phát triển các trường
và trung tâm dạy nghề ở nông thôn, đào tạo đội ngũ lao động trẻ có
văn hoá, tay nghề lao động cao, năng động trong sản xuất kinh doanh
và tiếp thu khoa học kỹ thuật mới đáp ứng được yêu cầu công nghiệp
hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn. Bồi dưỡng kiến thức quản
lý sản xuất kinh doanh tổng hợp cho đội ngũ cán bộ ở các hợp tác xÃ
nông, lâm, ngư nghiệp. Công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp,
nông thôn đòi hỏi đội ngũ lao động nông nghiệp và nông dân phải có
trình độ dân trí, kiến thức khoa học, kỹ thuật cao mới có thể tiếp nhận
được những kỹ thuật mới về sản xuất nông nghiệp. Không có tri thức
cao về nông nghiệp và tổ chức quản lý đời sống kinh tế ở nông thôn
thì dù có đất đai, tiền bạc, đIều kiện thuật lợi cũng không thể đem lại
nhiều của cải vật chất trong nghiệp. Do đó nâng cao trình độ tri thức
và trình độ khoa học, kỹ thuật nông nghiệp cho nông dân là một điều
kiện không thể thiếu để bảo đảm sự thành công của sự nghiệp công
nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp và phát triển kinh tÕ n«ng th«n
ë n­íc ta.

20


Tiểu luận triết học

Kết Luận
Sau 15 năm đổi mới, thành tựu đạt được của nông, lâm, ngư nghiệp
là mốc son chói lọi, đánh dấu bước phát triển từ tự túc, tự cấp chuyển
sang giai đoạn phát triển hàng hoá đa dạng. Mặc dù trong điều kiện
thời tiết không thuận lợi, thiên tai xẩy ra liên tiếp gây thiệt hại nặng nề
cho sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp nhưng sản xuất nông, lâm, ngư
nghiệp đà bảo đảm thoả mÃn nhu cầu trong nước và dư thừa để xuất
khẩu. Nước ta từ một nước phải nhập khẩu lương thực nay đà trở thành
nước đứng thứ 2 thế giới về xuất khẩu gạo, điều, hồ tiêu; thứ 3 thế giới
về xuất khẩu cà phê. Một số mặt hàng của Việt Nam cũng đang dần
được thị trường trên thế giới chấp nhận.
Bên cạnh những thàng tựu đó chúng ta còn gặp rất nhiều khó khăn
về khoa học công nghệ, về trình độ văn hoá, chính sách của nhà nước
chưa được thực hiện và đặc biệt là vốn. Việt Nam còn là một nước
nghèo, lạc hậu. Chính vì vây, chúng ta cần tiến hành công nghiệp hoá,
hiện đại hoá theo phương thức Nhà nước và nhân dân cùng làm, huy
động vốn của mọi thành phần kinh tế trong nước và nguồn vốn huy
động từ nước ngoài như các khoản viện trợ, đầu tư trực tiếp và các
khoản kiều hối. Chúng ta cần tăng cường hơn nữa hiệu quả của việc sử
dụng các nguồn vốn, đưa được vốn tới tay người dân và cho họ vay
với lÃi suất thấp. Đồng thời phải trang bị lại máy móc, xây dựng và
phát triển cơ sở hạ tầng để tạo điều kiện thuận lợi cho người dân trong
quá trình sản xuất.
Phát triển nông nghiệp, nông thôn luôn là một vấn đề mà Đảng và
Nhà nước hết sức quan tâm. Tại các kỳ đại hội và gần đây nhất là đại
hội Đảng toàn quốc lần thứ IX, Đảng ta đà khẳng định: Trong nhiều
năm tới vẫn phải coi công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp là
một trọng điểm cần tập trung sự lÃnh đạo và các nguồn lực cần thiết.
Đây là một quan điểm rất đúng đắn của Đảng bởi Việt Nam là một
nước nông nghiệp, 80% dân số sống bằng nghề nông, muốn phát triển

đất nước tới năm 2020 cơ bản trở thành một nước công nghiệp thì
trước hết phải phát triển các tiềm lực sẵn có của m×nh. Chóng ta cã thĨ
tin t­ëng r»ng d­íi sù l·nh đạo của Đảng và Nhà nước, sự nghiệp
công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn nói riêng và
công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước nói chung sẽ đạt được những
thành tựu to lớn, đạt được chỉ tiêu mà đại hội Đảng IX đà đề ra.

21


Tiểu luận triết học

TàI liệu tham khảo

1. Dự thảo văn kiện Đạihội Đảng IX
2. Giáo trình Kinh tế chính trị Mác-Lênin tập II, NXB Giáo dục 1998
3. Giáo trình Triết học Mác-Lênin, tập I, NXB Giáo dục 1999
4. Báo Nhân dân ngày 22/04/2001
5. Báo Hải phòng số ngày 21/04/2001
6. Tạp chí Thông tin lý luận năm 2000
7. Tạp chí Kinh tế và Dự báo năm 2000
8. Tạp chí triết học năm 1999

22


Tiểu luận triết học

Mục lục
Lời mở đầu

Chương I. Những vấn đề chung về công nghiệp hoá- hiện
đại hoá và công nghiệp hoá- hiện đại hoá nông thôn
I. Tính tất yếu của công nghiệp hoá - hiện đại hoá
1. Công nghiệp hoá - hiện đại hoá
2. Công nghiệp hoá - hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn
II. Một số nhận định về tình hình nông nghiệp, nông thôn nước ta hiện
nay
1. Nông nghiệp đà phát triển nhanh về sản lượng, đặc biệt là sản lượng lương
thực nhưng chất lượng còn thấp, khả năng cạnh tranh còn yếu kém
2. Hình thành các khu vực sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp tập trung
3. Nông nghiệp nước ta đà bước đầu được thuỷ lợi hoá, hoá học hoá, cơ khí
hoá, điện khí hoá, áp dụng các thành tựu của khoa học công nghệ nhưng cơ
sở hạ tầng còn thấp, lao động thủ công vẫn còn phổ bién, trình độ khoa học
công nghệ còn thấp
4. Công nghiệp chế biến nông lâm thuỷ sản có bước tiến bộ đáng kể nhưng
còn nhỏ bé và ở trình độ thấp
5. Ngành nghề nông thôn đang phát triển nhanh chóng, đóng góp quan trọng
trong việc giải quyết việc làm và tăng thu nhập ở nông thôn nhưng công
nghệ kỹ thuật và chất lượng sản phẩm còn thấp
6. Thu nhập và đời sống của tuyệt đại đa số nông dân đà được cải thiện rõ
rệt nhưng nhìn chung vẫn còn thấp, bấp bênh, tình trạng thiếu việc làm,
nghèo đói, du canh, du cư, di dân tự do đặt ra những khó khăn cần khắc
phục
Chương II. Thực trạng công nghiệp hoá - hiện đại hoá
nông thôn
I. Hiện trạng nông thôn Việt nam bước vào công nghiệp hoá - hiện đại
hoá
II. Những thuận lợi của nông thôn Việt nam trong quá trình công
nghiệp hoá - hiện đại hoá
III. Những khó khăn và thách thức

IV. Nguyên nhân của những thực trạng
Chương III. Một số giảI pháp về công nghiệp hoá - hiện
đại hoá nông nghiệp, nông thôn
I. Quan điểm và mục tiêu công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp,
nông thôn

23

3
4
4
4
5
5
6
6
7

8
9

9

11
11
11
12
12
14
14

Tiểu luận triết học

1. Quan điểm
2. Mục tiêu
II. Bước đi của công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn
1. Giai đoạn từ nay đến năm 2010
2. Giai đoạn 2010-2020
III. Một số phương hướng về phát triển công nghiệp hoá, hiện đại hoá
nông thôn
1. Phát triển nền nông nghiệp hàng hoá đa dạng, xây dựng các vùng chuyên
canh sản xuất trên quy mô lớn và từng bước hiện đại hoá
2. Thúc đẩy công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp
3. Phát triển công nghiệp, dịch vụ nông thôn
4. Một số nội dung cơ bản của công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông thôn
trong những năm trước mắt
Kết luận
TàI liệu tham kh¶o

24

14
14
15
15
15
15
15
17

18
20
24
25