CACH MANG THANG 8 VA CHUNG NHAN LICH SU

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

CÁCH MẠNG THÁNG 8 VÀ CHỨNG NHÂN LỊCH SỬ

<b>Cuộc tổng khởi nghĩa 19-8-1945 - Cách mạng Tháng Tám đã mở ra một kỷ nguyên mới, đưa lịch sử dân tộc đi tới </b>
<b>con đường độc lập - con đường tự do. Mùa thu năm ấy, cuộc lên đường của những người trong độ tuổi 20...</b>
<b>Phút “giao thừa” độc lập</b>

<b>Trong cuốn Tổng khởi nghĩa Cách mạng Tháng Tám - Đoàn thanh niên cứu quốc Hoàng Diệu, NXB Lao Động - </b>
<b>1999, ông Nguyễn Khang, nguyên chủ tịch Ủy ban Mặt trận khởi nghĩa Hà Nội, viết: “Phong trào cứu quốc những </b>
<b>ngày tháng tám đã lên cao tới mức không thể tưởng tượng được và người Hà Nội ai cũng xem mình là Việt Minh. </b>
<b>Các hoạt động gần như công khai.</b>

<b>Lúc này trung ương đang mở đại hội quốc dân ở Tân Trào nên nếu có chỉ thị thì cũng phải đợi một thời gian nữa </b>
<b>mới tới. Nhưng thời cơ đã tới và không đợi chúng ta. Hơn nữa chỉ thị “Nhật, Pháp bắn nhau và hành động của </b>
<b>chúng ta” đã là cẩm nang mở cho Hà Nội hành động. Đúng ngày 15-8 xứ ủy mở cuộc họp tại làng Vạn Phúc, Hà </b>
<b>Đông (lúc này phần lớn lãnh đạo xứ ủy đã đi họp ở Tân Trào). Cuộc họp nhận định tình hình và kết luận đây là thời </b>
<b>cơ có một khơng hai để khởi nghĩa cướp chính quyền. </b>

<b>Xứ ủy quyết định: thành lập Ủy ban Quân sự cách mạng Hà Nội để chỉ đạo công việc chuẩn bị và tiến hành khởi </b>
<b>nghĩa ở Hà Nội. Lúc này quân Nhật ở Hà Nội khoảng hơn 1 vạn. Lực lượng của ta chỉ có ba chi đội tự vệ hơn 700 </b>
<b>người, vũ khí thơ sơ và mới qua vài lớp huấn luyện quân sự cấp tốc. Tuy nhiên phong trào quần chúng, các tổ chức </b>
<b>Việt Minh đồn thể thì rất mạnh và đã tập dượt qua nhiều lần...”.</b>

<b>Ngày 17-8-1945 chính phủ Trần Trọng Kim tổ chức mittinh ra mắt quốc dân hịng “sơn phết” lại chính quyền bù </b>
<b>nhìn. Chúng ta đã lường trước và âm thầm tổ chức lực lượng nòng cốt cướp diễn đàn mittinh này và biến thành </b>
<b>ngày hội của quần chúng với cờ đỏ sao vàng. Tại đây đội danh dự đưa ra sáng kiến biến mittinh thành cuộc tuần </b>
<b>hành ủng hộ Việt Minh. </b>

<b>Thế là theo hướng dẫn của các đội tự vệ, quần chúng xếp thành hàng ngũ đi từ Nhà hát lớn qua phố Tràng Tiền, rẽ </b>
<b>sang Đinh Tiên Hoàng với những tiếng hô vang dậy “Ủng hộ Việt Minh!”, “Đả đảo chính phủ bù nhìn!”. Đi đến đâu </b>
<b>bà con tham gia đến đó. Ngay cả lính bảo an của chính phủ bù nhìn cũng ơm súng nhập vào đồn biểu tình. Trước </b>
<b>khơng khí đó, cuộc họp “hội đồng tư vấn Bắc kỳ” của chính phủ Trần Trọng Kim đang tổ chức ở nhà Khai Trí - </b>

<b>Tiến Đức tan tác như ong vỡ tổ. </b>

<b>Đồn biểu tình chia thành nhiều mũi đi vào khắp các phố lớn, đến tận 9-10g đêm mới giải tán. Cuộc tuần hành này </b>
<b>có ý nghĩa cực kỳ quan trọng cho ngày tổng khởi nghĩa 19-8. Nó bộc lộ và khẳng định sức mạnh vũ bão của quần </b>
<b>chúng cách mạng. Ngay đêm đó Ủy ban Quân sự cách mạng Hà Nội họp khẩn cấp và kết luận: thời cơ khởi nghĩa đã</b>
<b>chín muồi! </b>

<b>Ơng Trần Quang Huy, ngun chủ tịch Ủy ban Nhân dân cách mạng Hà Nội, nói về kế hoạch khởi nghĩa như sau: </b>
<b>“Chúng tôi huy động hàng chục vạn quần chúng có lực lượng vũ trang làm xung kích, tiến hành mittinh ở quảng </b>
<b>trường Nhà hát lớn, sau đó tuần hành thị uy xơng lên chiếm những cơ quan trọng yếu là phủ khâm sai, tòa thị chính,</b>
<b>trại bảo an binh, ty liêm phóng, sở cảnh sát Hàng Trống, kho bạc và bưu điện. Đối với Nhật, ta khơng đánh chiếm </b>
<b>những nơi chúng đóng qn nhưng đề phòng trường hợp chúng gây hấn, ta cướp vũ khí, vừa đánh vừa rút ra ngoại </b>
<b>thành chiến tranh du kích đợi qn giải phóng về”.</b>

<b>Ơng Trần Quang Huy nhớ lại: ngày 18-8, khơng khí khởi nghĩa rạo rực và bùng phát ở khắp các vùng ngoại thành, </b>
<b>tại các nhà máy công xưởng. Nhiều chủ cai, thầy ký còn phối hợp với ta tiếp quản cho nhanh. Anh em công nhân </b>
<b>rầm rộ giương cờ đỏ sao vàng chạy qua mũi quân Nhật, bọn chúng cũng chỉ biết thúc thủ đứng nhìn. </b>

<b>Cịn ơng Thái Mỹ (tổ trưởng một tổ Việt Minh tiền cách mạng), nay đã 81 tuổi nhưng ông chẳng thể nào quên cái </b>
<b>đêm hôm ấy: “Đêm giao thừa của kỷ nguyên độc lập hình như cả Hà Nội khơng ngủ. Những tiếng nói cười, tiếng </b>
<b>máy khâu may cờ xè xè hối hả khắp nơi, tiếng thử súng, tiếng mài gươm suốt đêm. Chúng tơi có cảm giác như cả Hà </b>
<b>Nội đã chờ đợi ngày này từ trăm năm rồi. Nhiều tốp thanh niên nam nữ tập hát Tiến quân ca, những kế hoạch cuối </b>
<b>cùng cho ngày mai - ngày rạng đông độc lập cứ sôi sục mãi suốt đêm thâu...”.</b>

<b>Ngày cách mạng!</b>

<b>Sáng sớm 19-8-1945 các đường phố Hà Nội đã tràn ngập cờ đỏ sao vàng! Tất cả nhà máy, cơng sở, chợ búa, cửa </b>
<b>hiệu, trường học đều đóng cửa. Thậm chí cả ơtơ, xe điện, xe kéo, xe đạp cũng khơng có chiếc nào, trên đường là từng</b>
<b>dịng thác người với cờ, biểu ngữ, vũ khí thơ sơ hay công cụ lao động rầm rập tiến về quảng trường Nhà hát lớn. </b>
<b>Dịng người vừa đi vừa hơ khẩu hiệu ủng hộ Việt Minh hoặc hát Tiến quân ca.</b>

<b>Ơng Thái Mỹ nhớ lại: “Tổ Việt Minh chúng tơi chịu trách nhiệm dẫn một đoàn đi từ khu Năm Diệm (Giảng Võ) ra </b>
<b>Nhà hát lớn. Dẫn đầu là hai thanh niên Lê Văn Cử và Thái Vĩnh cùng giương cao biểu ngữ. Ơng Thái Mỹ thì cầm </b>
<b>khẩu súng ngắn chỉ huy bên cạnh. Khoảng hơn 100 thanh niên tự vệ Việt Minh đi theo cùng hàng vạn quần chúng </b>
<b>với cờ, biểu ngữ và những tiếng hô dậy đất “Ủng hộ Việt Minh!”, “Việt Nam độc lập!”... </b>

<b>Bà con hai bên đường gia nhập đoàn ngày một đông. Tinh thần anh em thanh niên hưng phấn tột độ. Mũi của ông </b>
<b>Thái Mỹ phụ trách đi qua Hàng Gai - phố nhà ông ở. Và ông được hưởng niềm hạnh phúc tột cùng: cha mẹ, bà con, </b>
<b>hàng xóm nhà mình đứng đầy hai bên đường đã thấy ơng cầm súng dẫn đầu đồn qn cách mạng...</b>

<b>Ra đến Nhà hát lớn ông Nguyễn Huy Khôi bước ra đọc lời hiệu triệu toàn thể quốc dân đứng lên giành độc lập. </b>
<b>Tiếng hơ vang dậy một góc trời. Cuộc mittinh chuyển sang tuần hành thị uy, chia làm hai khối lớn. Một: chiếm phủ </b>
<b>khâm sai, tòa thị chính, bưu điện, kho bạc và sở cảnh sát Hàng Trống; hai: chiếm trại bảo an binh, sở liêm phóng và </b>
<b>nhà pha Hỏa Lò.</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

<b>Tất cả binh lính đều bó tay qui hàng giao nộp vũ khí. Tự vệ ùa vào sân hạ cờ giặc, kéo cờ đỏ sao vàng, bắt giam một </b>
<b>số tên cầm đầu và thu vũ khí trang bị cho tự vệ. Cịn tại trại bảo an binh thì gặp rắc rối: ta cướp súng lính canh, phá</b>
<b>cửa tiến vào, thu vũ khí thì lính Nhật ào đến với bốn xe tăng gắn đại liên. Chúng đòi trả lại trại và tước vũ khí của </b>
<b>ta. </b>

<b>Bà Minh Tâm kể: lực lượng nữ được tung ra, chị em nữ sinh kéo đến vây lấy xe tăng Nhật. Một mặt ta bao vây thị </b>
<b>uy, một mặt ủy ban cử người đến nói chuyện với chỉ huy quân Nhật. Sự kiện này được ghi lại theo hồi ức của ông Lê </b>
<b>Trọng Nghĩa, ủy viên ủy ban khởi nghĩa, trong cuốn 19-8 cách mạng là sáng tạo như sau: “Tôi lấy chiếc xe </b>

<b>Limousine đen của phủ khâm sai cắm cờ đỏ sao vàng rồi tiến thẳng xuống đường Hàng Bài, thuộc khu vực Nhật </b>
<b>kiểm soát. </b>

<b>Dừng trước cổng rạp Majestic (nay là rạp Tháng Tám) và địi gặp viên chỉ huy, tơi nói với viên sĩ quan: “Trại bảo an</b>
<b>binh thuộc quyền phủ khâm sai người Việt, mà người Nhật sắp về nước rồi nên đừng can thiệp vào nội bộ chúng </b>
<b>tơi”. Viên sĩ quan khơng có vẻ hung hăng như trước mà chỉ nói: “Các ơng phải nói chuyện với cấp trên của chúng </b>

<b>tôi” rồi quay vào. Thế là khoảng 3-4 giờ chiều xe tăng Nhật rút lui...”.</b>

<b>Ông Lê Tuấn khơng thể nào qn ngày trọng đại đó: “Thấy bọn Nhật lê ủng quay về, quần chúng hò reo vang dậy. </b>
<b>Họ ùa sát hàng rào sắt nắm lấy tay anh em tham gia chiếm giữ trại lính. Một cụ già khăn xếp áo sa dài tay chống ba </b>
<b>toong cố len đến hàng rào thò bàn tay gầy run rẩy nắm tay anh em và móm mém nói: “Hậu sinh khả úy! Việt Minh </b>
<b>vạn tuế! Việt Minh vạn tuế!”. Các chị, các mẹ chở cơm bằng xe tay vào cho lực lượng cách mạng. Mọi người chia </b>
<b>nhau những nắm cơm chấm muối. Những nắm cơm ngày ấy có mùi vị khác hơn bao ngày, bởi đó là những miếng </b>
<b>cơm đầu tiên mọi người được thụ hưởng trong khơng khí tự do...</b>

<b>Năm ngày sau khi Hà Nội khởi nghĩa thành công, người dân đất kinh thành Huế cũng đã đứng lên cướp chính </b>
<b>quyền. Trong số họ có cả những hồng thân quốc thích, con quan đại thần, tổng trấn… Và ngôi trường võ bị do </b>
<b>chính phủ bù nhìn thân Nhật lập nên cũng chính là “lò” cung cấp thủ lĩnh quân sự cho cách mạng…</b>

<b> QUANG THIỆN</b>
<b> </b>

<b>Năm 1945, tại Huế có một trường võ bị - gọi là Trường Quân sự thanh niên tiền tuyến (TNTT), tuy do chính phủ bù </b>
<b>nhìn Trần Trọng Kim lập nên nhưng điều hành ngơi trường lại là những trí thức yêu nước nổi tiếng như giáo sư Tạ </b>
<b>Quang Bửu, luật sư Phan Anh - những người sau này đều giữ cương vị quan trọng trong chính phủ đầu tiên của </b>
<b>nước Việt Nam độc lập...</b>

<b>Từ ngơi trường “xanh vỏ, đỏ lịng”...</b>

<b>Học viên ngơi trường ấy đa phần đều là quí tử của những gia đình “danh gia vọng tộc” như ơng Tơn Thất Hồng là </b>
<b>con của thượng thư Tơn Thất Quảng; ông Đặng Văn Việt, thân phụ làm tổng đốc Nghệ An, từng ba lần giữ chức </b>
<b>thượng thư; ông Võ Sum là con quan án sát Võ Chuẩn; Lê Thiệu Huy (người sau này sang chiến đấu cùng Mặt trận </b>
<b>Lào, làm tham mưu trưởng liên quân Lào - Việt, ơng đã lấy thân mình che đạn cho hồng thân Xuphanuvông khi </b>
<b>mặt trận Thà Khẹt bị vỡ và hi sinh trên dòng Mekong) con trai cụ Lê Thước, giải ngun Hán học; Hồng Xn </b>
<b>Bình, em ruột giáo sư Hoàng Xuân Hãn; Nguyễn Thế Lương (tức Cao Pha) là con của một nhà thầu khoán lớn...</b>
<b>Vậy mà sau ngày cách mạng mùa thu năm 1945, nhiều học viên Trường TNTT đã giác ngộ cách mạng, đi theo tiếng </b>

<b>gọi của núi sông và trở thành những sĩ quan, tướng lĩnh tài ba của quân đội nhân dân VN (QĐNDVN) như trung </b>
<b>tướng Cao Văn Khánh, phó tổng tham mưu trưởng QĐNDVN; thiếu tướng Nguyễn Thế Lâm (Nguyễn Kèn), tư </b>
<b>lệnh bộ đội tăng - thiết giáp; thiếu tướng Cao Pha, phó tư lệnh bộ đội đặc cơng; các thiếu tướng Mai Xuân Tần, Võ </b>
<b>Quang Hồ, Đoàn Huyên, Phan Hàm, Đào Hữu Liêu... cùng nhiều sĩ quan cao cấp khác của quân đội. </b>

<b>Nhiều người nổi danh về tài đánh giặc như Đặng Văn Việt - trung đoàn trưởng trung đoàn 174 - mệnh danh là “đệ </b>
<b>tứ quốc lộ đại vương” bởi những trận đánh do ông chỉ huy trên đường số 4 vùng Cao - Bắc - Lạng thời kháng Pháp. </b>
<b>Nhiều người sau này chuyển sang dân sự là những giáo sư, tiến sĩ dạy tại các trường đại học danh tiếng. </b>

<b>Khung huấn luyện của trường bấy giờ có bốn người do ơng Phan Tử Lăng làm giám đốc. Ông Lăng cũng là chỉ huy </b>
<b>trưởng lực lượng bảo an Trung kỳ - cùng các ông Võ Lương, Lê Khánh Khang và Lê Đình Bân. Ơng Phan Tử Lăng </b>
<b>là thủ khoa khóa sĩ quan chính qui Pháp đầu tiên, cùng khóa với tổng thống Dương Văn Minh của chính quyền Sài </b>
<b>Gịn. </b>

<b>Sau này tham gia cách mạng, ông Phan Tử Lăng là đại tá, cục trưởng Cục Quân chính QĐNDVN, nổi tiếng liêm </b>
<b>khiết được Bác Hồ khen ngợi. Trong số bốn thành viên “khung” của Trường TNTT ngày ấy có một người nay vẫn </b>
<b>còn sống ở Huế, đấy là ông Lê Đình Bân. </b>

<b>Gia đình ông Lê Đình Bân vốn là một gia đình cách mạng lớn ở làng Triều Sơn Tây. Ngơi nhà của gia đình ơng ở xã </b>
<b>Hương Sơ, ngoại vi thành phố Huế, vốn là cơ sở của đồng chí Phan Đăng Lưu trước cách mạng. Ba ngày trước khi </b>
<b>nổ ra tổng khởi nghĩa tháng 8-1945 ở Huế, các đồng chí trong Ủy ban chỉ đạo khởi nghĩa do trung ương cử vào gồm </b>
<b>Tố Hữu, Nguyễn Duy Trinh, Hồ Tùng Mậu cũng đã chọn ngơi nhà này làm trạm dừng chân.</b>

<b>Ơng Lê Đình Bân năm nay đã 86 tuổi nhưng ký ức của thời trai trẻ vẫn chưa hề phai. Ông Bân kể: khi giáo sư Tạ </b>
<b>Quang Bửu lập Trường TNTT, ngồi uy tín như một “thương hiệu” để chiêu sinh, giáo sư còn là thủ lĩnh của phong</b>
<b>trào hướng đạo nên những thanh niên trí thức yêu nước rất ủng hộ. </b>

<b>Trong các buổi trang bị kiến thức về qn sự do ơng giảng dạy, hay các buổi nói chuyện của luật sư Phan Anh với </b>
<b>các học viên, giáo sư Tạ Quang Bửu đã tạo điều kiện đưa các tài liệu tuyên truyền về Việt Minh cho học viên đọc. </b>
<b>Một nhóm học viên làm tổ chức Việt Minh nòng cốt trong Trường TNTT gồm năm người: Nguyễn Kèn (tức Nguyễn </b>

<b>Thế Lâm), Lê Khánh Khang,Võ Quang Hồ, Đặng Văn Việt, Phan Hàm được lập ra và lấy tên là “’Việt Minh Thuận </b>
<b>Hóa”. </b>

<b>Đến “người của hồng gia”</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

<b>Nguyễn, khơng ít người ngày đó cho rằng cuộc tổng khởi nghĩa ở Huế sẽ rất khó khăn. Thế nhưng...</b>

<b>Từ ngày 18-8, lực lượng khởi nghĩa đã giành được chính quyền ở Phú Lộc, rồi Phong Điền, Hương Thủy, Phú </b>
<b>Vang... cũng thắng lợi như chẻ tre, vì có ai ngờ tỉnh có sáu huyện thì đã có bốn trưởng huyện là nội ứng của cách </b>
<b>mạng! </b>

<b>Cho đến chiều 21-8, lực lượng tự vệ đã làm chủ tình hình vịng ngồi đồn Mang Cá và sáng 22-8 đã chiếm giữ bờ trái</b>
<b>cầu Trường Tiền. Ngay chính vua Bảo Đại cũng rất hoang mang nhưng không thể làm được gì, vì chính trong hồng</b>
<b>tộc, hồng gia đã có khơng ít người chọn đi theo con đường của dân tộc...</b>

<b>Ông Vĩnh Mẫn, năm nay đã 75 tuổi, sống ở Vĩ Dạ, những ngày tháng 8-1945 sôi sục ấy ông mới chỉ là một chú bé </b>
<b>liên lạc 15 tuổi cho ủy ban khởi nghĩa. Vĩnh Mẫn là con trai thứ ba của cụ Bửu Trác (cụ Bửu Trác là cháu nội vua </b>
<b>Hiệp Hòa) - thời vua Khải Định, cụ Bửu Trác là quan ngự tiền hộ giá, sau được thăng đến thống chế nhất phẩm </b>
<b>(nhân vật thứ hai trong triều đình sau nhà vua). Nếu cơ cuộc bấy giờ xoay khác đi, rất có thể cụ Bửu Trác đã nối </b>
<b>ngôi vua sau khi vua Khải Định qua đời và ơng Vĩnh Mẫn đã là hồng tử! </b>

<b>Theo ông Vĩnh Mẫn, không chỉ riêng ông mà cả người anh trai là Vĩnh Tập cũng tham gia cách mạng rất sớm, gia </b>
<b>nhập đơn vị tiếp phòng quân Huế và hi sinh trong cuộc chiến đấu bảo vệ Huế khi Pháp tái chiếm (1947) lúc vừa tròn</b>
<b>20 tuổi. Sau này những người cùng thời kể lại rằng đại tướng Nguyễn Chí Thanh hồi ấy rất yêu mến và quan tâm </b>
<b>đến Vĩnh Tập, bởi phẩm chất thông minh và sự nhiệt tình trong hoạt động của chàng trai hồng tộc đi theo cách </b>
<b>mạng...</b>

<b>Lịch sử ln có những điều thật thú vị. Ơng Tơn Thất Hồng, con trai quan thượng thư Tôn Thất Quảng, nhớ lại: là</b>
<b>đại diện của hoàng tộc triều Nguyễn nhưng những ngày tổng khởi nghĩa chính ơng lại được cách mạng tin tưởng cử </b>
<b>đi bảo vệ đồn đại diện chính phủ từ Hà Nội vào tiếp nhận kim ấn nặng 10kg vàng ròng và chiếc trường kiếm với </b>

<b>bao kiếm bằng vàng nạm ngọc - biểu tượng quyền lực tối cao của hồng gia. Ơng Trần Huy Liệu, đại diện chính </b>
<b>quyền nhân dân, trực tiếp nhận báu vật này từ tay hoàng đế cuối cùng của nhà Nguyễn trong sự bảo vệ cẩn mật của </b>
<b>hoàng tộc!...</b>

<b>Rất nhiều câu chuyện như thế của 60 năm về trước bây giờ nghe kể lại cứ như thấy trước mắt mình hình ảnh của </b>
<b>những con người trẻ tuổi, bất kể hoàn cảnh xuất thân. Họ từ bỏ cuộc sống nhung lụa của hoàng gia, hoàng tộc, quan </b>
<b>quyền đi theo ngọn cờ độc lập. Và cách mạng chính là mối tình đầu của cuộc đời họ! </b>

<b>Đối với thần dân đất kinh thành Huế, những câu chuyện kỳ lạ về những ngày cướp chính quyền thật khơng thể nào </b>
<b>qn vì mỗi số phận con người đều ẩn chứa một phần lịch sử...</b>

<b>Qua những tư liệu, nhiều người vẫn nghĩ lá cờ quẻ ly của chính quyền Nam triều trên kỳ đài trước Ngọ Môn được </b>
<b>hạ xuống và thay bằng lá cờ đỏ sao vàng cách mạng diễn ra vào ngày Huế tổng khởi nghĩa thắng lợi 23-8-1945. </b>
<b>Thực tế lá cờ đỏ sao vàng đã được treo lên kỳ đài Huế trước đó hai ngày: 21-8-1945 và một trong hai người dũng </b>
<b>cảm ấy là con quan tổng đốc...</b>

<b>Con quan tổng đốc treo cờ đỏ sao vàng lên kỳ đài!</b>

<b>Sở dĩ có chuyện treo cờ sớm trước ngày Huế khởi nghĩa như thế vì ngay sau khi nghe tin Hà Nội tổng khởi nghĩa </b>
<b>giành chính quyền thành cơng vào ngày 19-8, nhân dân các huyện Phong Điền, Phú Lộc... của tỉnh Thừa Thiên cũng </b>
<b>đã nổi dậy giành được chính quyền và hai chàng trai của Trường Thanh niên tiền tuyến (TNTT) được lệnh hạ cờ </b>
<b>quẻ ly, treo cờ đỏ sao vàng lên kỳ đài Huế. </b>

<b>Lá cờ đỏ sao vàng ấy rộng bằng hai gian nhà, trải ra như tấm thảm lớn được cuộn tròn lại và gác lên hai chiếc xe </b>
<b>đạp của hai chàng thanh niên đẹp trai trong quân phục chỉnh tề. “Calô hai sừng đội đầu, quần kaki kiểu kỵ mã vàng</b>
<b>óng, đơi ghệt cao cổ của ngự lâm quân. Tất cả binh lực là khẩu barillet to bằng bàn tay và sáu viên đạn...” - ông </b>
<b>Đặng Văn Việt, con quan tổng đốc Nghệ An (sau này là trung đoàn trưởng trung đoàn 174, mệnh danh là “Đệ tứ </b>
<b>quốc lộ đại vương” vì chuyên đánh quân Pháp trên trục đường số 4 Cao - Bắc - Lạng), học viên Trường TNTT, nhớ </b>
<b>lại. </b>

<b>Cả hai thanh niên đẩy hai chiếc xe đạp chở lá cờ tiến về phía kỳ đài. Tiểu đội lính dõng gác kỳ đài và làm nhiệm vụ </b>
<b>đốt pháo lệnh báo giờ răm rắp làm theo lệnh: hạ cờ Nam triều xuống, buộc cờ vào dây, qua ròng rọc đưa cờ đỏ sao </b>
<b>vàng lên cao. Lúc ấy là 2g chiều 21-8, ơng Việt cịn nhớ có một chiếc máy bay hai thân cánh bạc sơn quốc kỳ Mỹ </b>
<b>lượn ba vòng quanh cột cờ nghiêng cánh như vẫy chào rồi bay hút ra phía biển...</b>

<b>Lá cờ đỏ sao vàng trên đỉnh kỳ đài mang một ý nghĩa trọng đại báo hiệu sự chấm dứt của một vương triều trị vì 143 </b>
<b>năm và hàng ngàn năm của chế độ phong kiến. đất nước sang trang sử mới của cuộc cách mạng dân tộc dân chủ </b>
<b>nhân dân. Mấy hơm sau, vua Bảo Đại làm lễ thối vị, trao ấn kiếm cho đại diện chính phủ trung ương từ Hà Nội </b>
<b>vào, nhà vua tuyên bố “thà làm dân một nước tự do hơn làm vua một nước nơ lệ”, lại có nghi thức hạ cờ vàng và </b>
<b>treo cờ đỏ sao vàng chính thức lên đỉnh cột. </b>

<b>Trong buổi chiều ấy, một viên lãnh binh khố vàng (biết ông Đặng Văn Việt và Nguyễn Thế Lương là người hạ cờ </b>
<b>hôm trước) đến cạnh ông Việt và bảo: “Hôm các anh đến hạ cờ nhà vua, cả đại đội khố vàng chúng tơi nằm phục </b>
<b>kích dọc cổng thành Ngọ Môn với hơn 100 tay súng chĩa về các anh. Tôi vào xin ý kiến nhà vua, ngài bảo: “Chớ, </b>
<b>chớ! Việt Minh đấy, chúng mi nổ súng thì tao chết trước đấy”. May q, lính chỉ nằm im cho đến khi các anh đi </b>
<b>khuất”.</b>

<b>Trước ngày diễn ra lễ thoái vị của nhà vua, ngày 29-8 một tốn lính Pháp đã nhảy dù xuống Hiền Sĩ (cách Huế </b>
<b>chừng 20km về phía tây bắc) dưới danh nghĩa phái bộ quân đồng minh nhưng thật ra để móc nối liên lạc thực hiện </b>
<b>âm mưu trở lại tái chiếm VN. Ông Phan Tử Lăng, giám đốc Trường TNTT, được phái đi gặp toán nhảy dù này và </b>
<b>trở về báo cáo tình hình với Ủy ban hành chính kháng chiến. </b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

<b>Cả tốn đi bắt Tây ra phố mượn một chiếc ôtô chạy than, đến gần Hiền Sĩ xe không qua cầu được, anh em nhảy </b>
<b>xuống đi bộ, “đi hàng hai bước đều, vừa đi vừa hát hành khúc, súng mang chéo sau lưng. Anh Huy cầm cờ đỏ sao </b>
<b>vàng đi trước...”. Cả toán Tây nhảy dù bị bắt gọn bởi mưu mẹo của nhóm anh em TNTT, khi ơng Phan Tử Lăng </b>
<b>quay lại truyền lệnh của ủy ban bắt giữ tốn Tây này thì mọi việc đã được anh em giải quyết xong! </b>

<b>Lên đường Nam tiến: một cây súng trường và 16 viên đạn!</b>

<b>Cách mạng thành công, Trường TNTT được đổi tên thành Trường Võ bị Thuận Hóa, dời địa điểm sang Trường </b>

<b>Quốc học (và sau đó dời thêm vài địa điểm khác) nhưng mọi người vẫn quen tên gọi cũ là TNTT.</b>

<b>Tháng 9-1945 là một mùa khai trường kỳ lạ ở Huế. Các lớp học vắng lặng, học sinh chuẩn bị thi thành chung và tú </b>
<b>tài đều bỏ thi, học sinh chuyên khoa bỏ lớp, tất cả nơ nức ghi tên gia nhập giải phóng qn (GPQ) Huế. Trường Võ </b>
<b>bị Thuận Hóa lại là nơi tiếp nhận, tập hợp các GPQ. Những học viên của trường nay được công nhận là sĩ quan cách</b>
<b>mạng, làm bộ khung huấn luyện, tổ chức lực lượng quân đội chính qui của nhà nước non trẻ chuẩn bị cho cuộc </b>
<b>trường kỳ kháng chiến của dân tộc. </b>

<b>Chính nhiệt tình cách mạng và kiến thức quân sự được học hành tại trường đã khiến những chàng trai TNTT hôm </b>
<b>qua đảm đương được nhiệm vụ mới: làm nòng cốt cho lực lượng GPQ. Những thanh niên Huế gia nhập GPQ được </b>
<b>phiên chế thành những trung đội, chỉ một thời gian ngắn đã có 25 trung đội được thành lập, trung đội trưởng của </b>
<b>các trung đội này đều là sĩ quan TNTT, trung đội phó là những cựu binh sĩ (hạ sĩ quan) đã đi theo cách mạng. </b>
<b>Đại tá Phan Hạo hồi ấy là trung đội trưởng trung đội 1 nhớ lại ngày ông nhận lệnh lên đường Nam tiến để hỗ trợ </b>
<b>mặt trận Sài Gòn: trước khi lên đường, ông và trung đội trưởng trung đội 3 Đoàn Huyên (sau này là giáo sư, thiếu </b>
<b>tướng QĐNDVN) được gọi lên gặp ủy viên quốc phòng Trung bộ (phụ trách quân sự - quốc phòng cả khu vực miền </b>
<b>Trung) Nguyễn Chánh.</b>

<b>Ông Chánh người Quảng Ngãi, đã từng lãnh đạo thắng lợi cuộc khởi nghĩa Ba Tơ, ngay từ những ngày tháng ấy đã </b>
<b>thấy trước cuộc kháng chiến sẽ lâu dài và rất cam go. Sau khi hỏi han tình hình chuẩn bị Nam tiến, anh Hạo báo cáo</b>
<b>mỗi người lính chỉ được trang bị một khẩu súng trường và 16 viên đạn, chỉ huy trung đội thì trang bị súng carbine </b>
<b>và hai băng đạn nhưng tinh thần thì rất lạc quan vì ai cũng nghĩ vào Nam đánh Pháp xong sẽ “duyệt binh giữa Sài </b>
<b>Gịn”. Hùng khí của cuộc khởi nghĩa thắng lợi trọn vẹn đã nhân lên niềm lạc quan hừng hực trong những người </b>
<b>GPQ chuẩn bị Nam tiến. </b>

<b>Hai trung đội GPQ 1 và 3 lên đường vào Sài Gòn, một tháng sau đại đội Nam tiến thứ hai lại lên đường do Nguyễn </b>
<b>Thế Lâm chỉ huy lên tàu vào Sài Gòn, nhưng đến ga Tháp Chàm (Phan Rang) thì được lệnh quay lại bởi ngày </b>
<b>23-10-1945 quân Pháp tấn công Nha Trang. Quân và dân Thừa Thiên - Huế một lần nữa gửi con em vào chi viện cho chiến</b>
<b>trường Nam Trung bộ. </b>

<b>Ơng Lê Đình Bân tham gia chiến đấu ở mặt trận Nha Trang và bị thương, sau đó ra mặt trận Qui Nhơn, về liên khu </b>

<b>5, về huấn luyện ở Trường Lục quân Quảng Ngãi, ra Việt Bắc rồi vào Nam đánh Mỹ, mãi đến đại thắng mùa xuân </b>
<b>1975 ông mới về lại Huế, người mẹ của ông, cụ bà Nguyễn Thị Hựu, khi ấy đã 85 tuổi.</b>

<b>Cũng cần nhắc thêm một chút về người sĩ quan của Trường TNTT này bởi đến ngày độc lập, gia đình ơng đã có bốn </b>
<b>liệt sĩ hi sinh cho cách mạng. Vợ và con ông Bân sống ở Hà Nội, hoàn cảnh bấy giờ khơng thể đưa cả gia đình về Huế</b>
<b>nên một mình ông mang balô về lại quê hương với người mẹ già 30 năm ngóng chờ con. </b>

<b>Người con trai làng Triều Sơn Tây khi tham gia cách mạng vừa ngoài 20 tuổi, ngày về tóc đã bạc quá nửa mái đầu, </b>
<b>trong căn nhà nhỏ, ngày ngày ông Bân nấu cơm nuôi mẹ già để báo hiếu.</b>

<b>Cho đến bây giờ khi về gặp ông ở làng Triều Sơn Tây, con cái ông đều thành đạt, vợ ông vẫn sống ở Hà Nội, riêng </b>
<b>ơng một mình lặng lẽ với làng xưa, viết sử của làng và gia phả dòng tộc, sớm hơm chăm lo hương khói bàn thờ gia </b>
<b>tiên. Trên bàn thờ ấy tơi nhìn thấy những tấm hình của người thân ông đã nằm lại dọc đường kháng chiến, tất cả </b>
<b>đều rất trẻ...</b>

<b>Cuộc khởi nghĩa tháng tám ở Nam bộ diễn ra muộn hơn miền Bắc và miền Trung. Ngọn cờ hồng trên chiến lũy ám </b>
<b>khói súng, trong ánh đuốc bập bùng, những cô gái, chàng trai Nam bộ đã cất cao lời thề...</b>

<b> LÊ ĐỨC DỤC</b>
<b> </b>

<b>Nơi giành được chính quyền đầu tiên ở Nam bộ </b>

<b>Theo các tư liệu lịch sử ghi nhận, thời điểm Cách mạng Tháng Tám thành công ở các vùng trong nước có khác </b>
<b>nhau. Ở miền Bắc (Hà Nội) ngày 19-8, miền Trung (Huế) 23-8 và Nam bộ (Sài Gịn) 25-8-1945. </b>

<b>Thế nhưng trước đó có một địa danh ở Nam bộ đã tổ chức cướp chính quyền thành công vào đêm 22 rạng sáng </b>
<b>23-8-1945. Người chỉ huy trận đánh đêm ấy đang ở tuổi 26...</b>

<b>Thí điểm khởi nghĩa ở Nam bộ</b>

<b>Ngay trong đêm 22-8-1945, người dân tỉnh Tân An (ngày nay là tỉnh Long An) hầu như không ngủ được. Tiếng </b>
<b>trống khởi nghĩa vang từ xã này sang xã khác, quận này sang quận khác, tin cướp chính quyền thắng lợi tới tấp bay </b>
<b>về, càng về khuya càng dồn dập liên hồi. </b>

<b>Tờ mờ sáng 23-8-1945, trên các nẻo đường đổ về thị xã Tân An, lớp lớp người xếp thành hàng tư với rừng tầm vông </b>
<b>vạt nhọn, rừng cờ đỏ sao vàng, cờ búa liềm giương cao rầm rập tiến vào sân banh thị xã. Đồn người vừa đi vừa hơ </b>
<b>to các khẩu hiệu: VN độc lập mn năm! Chính phủ VN mn năm! Hồ Chí Minh mn năm... Trên lễ đài, đại diện</b>
<b>Ủy ban nhân dân cách mạng tỉnh Tân An làm lễ ra mắt đồng bào, chủ tịch Nguyễn Văn Trọng tuyên bố: Chính </b>
<b>quyền Tân An đã về tay nhân dân! </b>

<b>Trước đó, Xứ ủy Nam bộ đã mở hội nghị tại Chợ Đệm phân tích tình hình của Nam bộ lúc ấy là rất phức tạp. Nhiều </b>
<b>ý kiến đề xuất: đêm 22-8 Sài Gòn sẽ tiến hành khởi nghĩa để sáng sớm 23-8 huy động lực lượng chính trị vũ trang </b>
<b>khoảng 1 triệu người xuống đường ủng hộ Ủy ban hành chính lâm thời Nam bộ và tuyên bố tổng khởi nghĩa thành </b>
<b>công. Sau đó các tỉnh khác ở Nam bộ sẽ theo hình mẫu của Sài Gòn mà tiến hành khởi nghĩa. </b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

<b>liệt. Cuối cùng, đồng chí Trần Văn Giàu đưa ra một giải pháp: giao cho Tân An - nằm ngay bên cạnh cửa ngõ vào </b>
<b>Sài Gòn - khởi nghĩa thí điểm, từ đó rút kinh nghiệm để “bấm nút” cho Sài Gòn và các tỉnh tiến hành khởi nghĩa. Ý </b>
<b>kiến này được đa số tán thành.</b>

<b>Giọng trầm ấm, ông Hai Lê (Lê Văn Tưởng) kể lại: “Lúc đó tơi 26 tuổi, đang tham gia sinh hoạt tại chi bộ làng </b>
<b>Thạnh Lợi, quận Thủ Thừa, tỉnh Tân An. Ngày 13-8-1945, Tỉnh ủy Tân An tổ chức hội nghị mở rộng tại nhà ông hội</b>
<b>đồng Huấn ở xã Hương Thọ Phú. Tại cuộc họp này, các đồng chí trong Tỉnh ủy Tân An thống nhất rút tơi về làm </b>
<b>thường vụ phụ trách quân sự quận Thủ Thừa để chuẩn bị lực lượng cướp chính quyền. </b>

<b>Tơi nhanh chóng quay về làng và từ giã các đồng chí trong chi bộ Thạnh Lợi. Các anh ở làng chia tay để tôi đi làm </b>
<b>chuyện đại sự mà cịn góp mỗi người vài đồng, được tất cả 13 đồng làm lộ phí và dặn dị ghê lắm. Chia tay gia đình, </b>
<b>xóm làng, tơi chuyển ra quận cơng tác...”. </b>

<b>Ban đầu Hai Lê rất lo, mình có q trẻ, lại ít kinh nghiệm quân sự, được giao đánh trận đầu mà thất bại thì tội lớn </b>

<b>lắm! </b>

<b>Sau khi bàn bạc với Huyện ủy Thủ Thừa, Hai Lê cho tổ chức ngay lực lượng chiến đấu là những thanh niên tiền </b>
<b>phong trong các thơn xóm tập trung lại tập luyện võ thuật, luyện kiếm, phóng phi tiêu, luyện dao găm, tự tạo vũ khí </b>
<b>thơ sơ, tập đội hình chiến đấu. Giặc thì súng ống rần rần, cịn đội hình chiến đấu của Hai Lê luyện tập như trong </b>
<b>phim kiếm hiệp vậy!...</b>

<b>Anh nông dân đối mặt với quận trưởng! </b>

<b>Tới chiều 22-8, các xã quanh quận Thủ Thừa đồng loạt đánh mõ, đánh trống báo động vang trời theo kế hoạch của </b>
<b>Ủy ban khởi nghĩa. Trong lúc địch đang còn hoang mang chưa biết việc gì xảy ra, tiếng trống tiếng mõ xuất phát từ </b>
<b>đâu thì Hai Lê đã ra lệnh cho lực lượng quân sự do anh chỉ huy bắt đầu “hành quân”.</b>

<b>Hai Lê mặc đồ kaki vàng, mang cây súng rulô cùng tốp chiến đấu xông thẳng tới dinh quận. Tới cổng dinh quận, đội</b>
<b>hình khựng lại vì lính khố xanh cùng súng ống dàn đầy, nghe tiếng mõ tiếng trống chúng cịn hoang mang hơn và tư </b>
<b>thế ln sẵn sàng nổ súng. Chỉ với một khẩu súng ngắn của Hai Lê thì làm sao địch lại được bọn lính trang bị toàn </b>
<b>súng dài của dinh quận - mục tiêu số 1 cho cuộc cướp chính quyền? </b>

<b>Nhưng Hai Lê đã có cách riêng của mình: anh bước thẳng vào dinh quận. Bọn lính canh thấy anh mặc đồ kaki nai </b>
<b>nịt gọn gàng, bên hông kè kè súng lục, khơng hiểu anh thuộc “sắc lính” gì nên im re cho vào, nhưng súng vẫn chĩa </b>
<b>thẳng vào anh. Anh bước vào gặp quận Thọ. </b>

<b>Trước mặt quan phụ mẫu một thời làm mưa làm gió cả vùng Thủ Thừa, lính canh súng ống cịn đầy, vậy mà Hai Lê </b>
<b>bình thản tun bố xanh rờn: “Ơng quận Thọ à, hơm nay cách mạng về cướp chính quyền. Kể từ 8g tối nay, chúng </b>
<b>tôi với đầy đủ binh lực, súng ống hùng mạnh đã bao vây toàn khu vực. Nếu muốn an tồn, ơng quận phải ra lệnh cho</b>
<b>binh lính giao nộp vũ khí, cịn ơng phải giao ngay cho cách mạng chìa khóa tủ sắt tiền cơng nho và các tủ giấy tờ </b>
<b>khác nữa...”. </b>

<b>Quận Thọ há hốc miệng, người chỉ huy cách mạng này sao khí phách quá, chống lại chắc chỉ có chết! Quận Thọ tự </b>
<b>nhiên thấy mình “nhỏ” hơn anh thanh niên tuổi 26 nên “dạ... dạ...” lí nhí và bàn giao dinh quận ngay. Mãi sau này </b>

<b>nhiều người hỏi: “Lỡ quan quận làm cương kêu lính vào bắt thì sao?”. Hai Lê cười: “Thì đánh ln chứ sao, đội tự </b>
<b>vệ đã dàn quân cả rồi, giáo mác, kiếm, tầm vông cũng đánh được mà!”. </b>

<b>Chiếm dinh quận thắng lợi, Hai Lê cùng lực lượng dân quân tự vệ, thanh niên địa phương được thế xông thẳng vào </b>
<b>các đồn Thạnh Lợi, Bình Hịa, Mỹ Thạnh Đơng, Mỹ Q... để tịch thu súng đạn. Tổng số súng thu được tại các đồn </b>
<b>lên đến trên 40 cây súng các loại. Số súng này được đưa về quận để thành lập một đại đội dân quân cách mạng đầu </b>
<b>tiên của quận.</b>

<b>Được tin Hai Lê đã tổ chức chiếm dinh quận và giải giới vũ khí lính canh thành cơng mà khơng tốn một viên đạn, </b>
<b>hàng ngàn nông dân từ các xã Mỹ Lạc, Bình Đức, Mỹ An Phú, Bình Phong Thạnh... rùng rùng kéo về khu vực sân </b>
<b>banh để mittinh và nghe cách mạng nói chuyện. Tại buổi mittinh, Hai Lê thay mặt ban khởi nghĩa dõng dạc thông </b>
<b>báo với bà con: Việt Minh đã lên nắm chính quyền!... Cả rừng người tung hô như muốn làm vỡ tung cả không gian </b>
<b>một làng quê... </b>

</div>

<!--links-->