Giáo án Ngữ văn 10 tuần 18: Lập dàn ý bài văn thuyết minh

Giáo án Ngữ văn 10
LẬP DÀN Ý BÀI VĂN THUYẾT MINH

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC.
1. Kiến thức: Giúp học sinh: - Thấy được sự cần thiết của việc lập dàn ý
khi làm văn nói chung và viết bài văn thuyết minh nói riêng.

- Củng

cố vững chắc hơn kĩ năng lập dàn ý.
2. Kĩ năng:

- Rèn luyện kĩ năng lập dàn ý cho bài văn thuyết

3. Thái độ:

- Hình thành ở HS có kĩ năng sử dụng văn thuyết

minh.

minh .

II. CHUẨN BỊ CỦA GV VÀ HS.
1. GV: SGK + SGV + TLTK + GA.
2. HS: Chuẩn bị bài theo câu hỏi hướng dẫn trong SGK.
3. Phương pháp: Gợi tìm, thảo luận, trả lời câu hỏi trong SGK.
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC.
Hoạt động 1(5')
1. Kiểm tra bài cũ:
* Câu hỏi: Nêu các hình thức kết cấu của văn bản thuyết minh?
* Đáp án: - Theo trình tự thời gian: Sự việc, sự vật theo quá trình hình thành,

vận động, phát triển, kết thúc, chấm dứt.

- Theo trình tự khơng gian: Sự vật, sự


việc theo tổ chức vốn có: Trên- dưới; trong- ngồi; trước -sau...theo trình tự quan
sát.
- Theo trình tự lơ gíc: Sự vật, sự việc theo mối quan hệ nhân -quả;
chung- riêng; liệt kê các mặt, các phương diện...
- Theo trình tự tổng hợp: kết hợp các trình tự trên.
* Giới thiệu bài mới: (1')
Nhằm giúp các em vận dụng những kiến thức và kĩ năng lập dàn ý về văn
thuyết minh, để lập được dàn ý cho một văn bản thuyết minh có đề tài gần gũi quen
thuộc. Ngày hơm nay chúng ta học bài “Lập dàn ý bài văn thuyết minh”.
Lập dàn ý là một khâu quan trọng trong quá trình làm văn. Đối với bài văn thuyết
minh cũng vậy. Song việc lập dàn ý cho bài văn thuyết minh có gì giống và khác
với việc lập dàn ý cho các kiểu VB khác?
* Bài mới:
HĐ CỦA GV

HĐ CỦA HS

Hoạt động 2 (10')

NỘI DUNG GHI BẢNG
I. dàn ý bvtm:
1. Bố cục của BVTM.

- Nhắc lại bố cục của

- Mở bài: Giới thiệu sự vật,

một bài làm văn và - Mở bài: Giới thiệu sự sự việc, đời sống cụ thể của
nhiệm vụ của mỗi vật, sự việc, nội dung cần bài viết.
phần?

đề cập.

- Thân bài: Nội dung chính

- Bố cục 3 phần của - Thân bài: Triển khai nội của bài viết.
một bài làm văn có dung chính của bài viết.
- Kết bài: Nêu suy nghĩ,
phù hợp với đặc điểm
- Kết bài: Bày tỏ suy nghĩ, hành động của người viết.
của bài văn thuyết


minh ko? Vì sao?

đánh giá, cảm xúc của
người viết.
 Phù hợp với VB thuyết
minh. Vì VB thuyết minh
cũng là kết quả của thao
tác làm văn, người viết
cũng cần giới thiệu, trình
bày rõ các nội dung thuyết

- So sánh sự giống và

khác của phần mở bài
và kết bài trong bài

minh, có lúc cần miêu tả,
nêu cảm xúc, trình bày sự
việc,...

2. So sánh phần MB, KB
của VBTM với VBTS.
- Giống: cơ bản tương đồng

văn tự sự với bài văn

ở phần mở bài.

thuyết minh?

- Khác: ở phần kết bài.
So sánh phần mở bài và
kết bài của bài văn tự sự
và bài văn thuyết minh:

+ VB tự sự: chỉ nêu suy
nghĩ, cảm xúc của nhân vật
(người viết).
+ VB thuyết minh: vừa trở
lại đề tài thuyết minh vừa
lưu lại cảm xúc, suy nghĩ lâu
bền trong lịng độc giả.

3. Các trình tự sắp xếp:
- Nêu trình tự sắp xếp
ý ở phần thân bài của

- Trình tự thời gian.


VB thuyết minh?

- Trình tự khơng gian.
Trình tự sắp xếp ý ở phần - Điều này tuỳ thuộc vào từng
thân bài:
- Thời gian: xưa  nay.

đối tượng.
- Trình tự chứng minh.

- Khơng gian: xa  gần;
ngồi  trong; dưới  trên,... II. Lập dàn ý bv TM:
Hoạt động 3 (25')

- Nhận thức: dễ  khó; 1. Xác định đề tài.
quen  lạ.

- Một danh nhân văn hố.

- Trình tự chứng minh: - Đó là người mà anh (chị)
phản bác- chứng minh.

u thích và đã tìm hiểu kĩ.

-

Nguyễn

Du,

Trãi....
Xác định rõ đối tượng
thuyết minh:

- Những nội dung
chính cần nêu ở phần
mở bài bài văn thuyết
minh?
- Yêu cầu đối với mở

- Một danh nhân văn hóa.

2. Xây dựng dàn ý:

- Một tác giả văn học.

- Mở bài:

- Một nhà khoa học.
- Một danh lam thắng
cảnh.
- Một phương pháp...

bài của VB thuyết

minh?

Lập dàn ý:

Nguyễn


Mở bài:
- Nội dung chính: nêu
được đề tài (giới thiệu - Thân bài:
được đối tượng thuyết
minh).
- Các bước cần làm
để có dàn ý phần thân
bài?

- Yêu cầu:
+ Giúp người đọc nhận ra
kiểu bài thuyết minh.
+ Thu hút được sự chú ý
của người đọc
Thân bài:
- Nội dung chính: triển - Kết bài:
khai các nội dung chính + Nhìn lại những nét chính
cần thuyết minh.
đã TM về danh nhân.

- Các việc cần làm ở - Các bước cần làm:
phần kết bài?

+ Tìm ý, chọn ý.

+ Lưu giữ cảm xúc lâu bền

+ Sắp xếp các ý theo trình trong lịng độc giả.
tự khơng gian, thời gian,
nhận thức hoặc trình tự
Yêu cầu hs thảo luận,

chứng minh.

lập dàn ý cho 2 bài

Kết bài:

văn thuyết minh:

- Trở lại đề tài của bài văn

Đề 1: Trình bày cách thuyết minh.

III. Luyện tập:
Đề 1: Trình bày cách chế
biến món đậu phụ rán?


chế biến món đậu phụ - Lưu lại những suy nghĩ,
rán?

cảm xúc.

Đề 1:
Trình bày cách chế biến
món đậu phụ rán.
- MB: Giới thiệu món đậu
phụ rán.
Đề 2:
Giới thiệu về tác giả
văn học Nguyễn Trãi?

- TB:

Đề 2:
Giới thiệu về tác giả văn
học Nguyễn Trãi?
- Lập dàn ý giới thiệu về

+ Nguyên liệu.

một tác giả văn học.

+ Cách chế biến.

- Giới thiệu đôi nét về tiểu

+ Yêu cầu thành phẩm.

sử của tác giả:

- KB:

+ Họ tên: năm sinh, năm

+ Trở lại vấn đề.

mất, quê quán.

+ Nêu suy nghĩ, đánh giá.
Đề 2:
Giới thiệu về tác giả văn
học Nguyễn Trãi.
- MB: Giới thiệu sơ lược
về tác giả Nguyễn Trãi

+ Điểm lại những sự kiện
lớn

trong

cuộc

đời

của tác giả.
- Giới thiệu sự nghiệp sáng
tác của tác giả.
+ Điểm lại quá trình sáng
tác và số lượng tác phẩm.

(tên, hiệu, quê hương, gia

+ Giá trị bao trùm về nội

đình và tầm vóc của ơng dung và nghệ thuật của tác
trong lịch sử văn học dân phẩm.
tộc.)

+ Đánh giá vị trí của tác giả

- TB:

trong văn học sử.

+ Giới thiệu các sự kiện
nổi bật trong cuộc đời
Nguyễn Trãi.
+ Giới thiệu về sự nghiệp
thơ văn
- KB:
+ Đánh giá vị trí của
Nguyễn Trãi trong lịch sử
dân tộc.
+ Nêu cảm xúc, suy nghĩ.

(Bảng phụ phần 2)
2. So sánh phần MB, KB của VBTM với VBTS.

So sánh
Giống nhau

Bài văn tự sự

Bài thuyết

Mở bài

Giới thiệu đối tượng (nhân vật, danh nhân)

Kết bài

Nhấn mạnh ấn tượng chung về đối tượng (nhân vật, danh nhân),
tạo cho người đọc tình cảm, cảm xúc về họ


Khác nhau

Mở bài

Giới thiệu nhân vật, Kết thúc câu truyện
tình huống truyện

Kết bài

Giới thiệu địa điểm, vai Nhấn mạnh vai trị, vị trí, ý nghĩa
trị trong đời sống lịch trong đời sống văn hoá, xã hội, khoa
sử, văn hoá, khái quát học, lịch sử của của đồng.
về phương pháp, cách
làm…

Hoạt động 4 (4')
3. Củng cố, luyện tập.
* Củng cố: - Nắm được các kiến thức đã học.
* Luyện tập : - Làm bài tập theo hướng dẫn của GV.
* Dây dựng dàn ý cho bài văn thuyết minh cho các đề sau:
1. GT một tác giả văn học.
2. GT một tắm gương học tốt.
3. GT một phong trào của trường (lớp) mình.
4. Trình bày các bước của một quá trình học tập.
5. GT một tác phẩm văn học.
6. GT một thể loại văn học.
4. Hướng dẫn HS học bài và chuẩn bị bài mới:
* Bài cũ: - Học bài theo hướng dẫn trong SGK.
* Bài mới: - Chuẩn bị bài mới.