Tóm tắt luận văn thạc sĩ điều dưỡng đặc điểm người bệnh ung thư vòm mũi họng và một số yếu tố liên quan đến người bệnh được xạ trị tại khoa xạ đầu mặt cổ bệnh viện k năm 2019

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG

VŨ THỊ PHƯƠNG

ĐẶC ĐIỂM NGƯỜI BỆNH UNG THƯ VÒM MŨI HỌNG VÀ MỘT SỐ
YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN NGƯỜI BỆNH ĐƯỢC XẠ TRỊ TẠI
KHOA XẠ ĐẦU MẶT CỔ - BỆNH VIỆN K NĂM 2019

Chuyên ngành: Điều dưỡng
Mã số : 60720501

LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐIỀU DƯỠNG
Người hướng dẫn khoa học:
PGS.TS. LÊ THỊ BÌNH

HÀ NỘI – 2019


LỜI CẢM ƠN
Trong q trình thực hiện và hồn thành đề tài nghiên cứu khoa học
này, em đã nhận được sự hỗ trợ, giúp đỡ cũng như là quan tâm, động viên
của các cá nhân và đơn vị .
Trước hết, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến:
- Ban giám hiệu, phòng quản lý và đào tạo sau đại học, bộ mơn Điều
dưỡng cùng tồn thể các thầy cơ giáo công tác tại trường Đại học Thăng
Long đã tận tình truyền đạt những kiến thức quý báu, giúp đỡ tơi trong q
trình học tập;
- Ban Giám đốc, lãnh đạo khoa Khám bệnh Quán Sứ, Khoa khám bệnh
tự nguyện, lãnh đạo các phòng ban chức năng Bệnh viện K; các Bác sỹ, Điều
dưỡng, Hộ lý Xạ Đầu Mặt Cổ Bệnh viện K đã chấp thuận và tạo điều kiện

giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.
Em xin bày tỏ lịng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Lê Thị Bình,
người trực tiếp hướng dẫn khoa học đã luôn dành nhiều thời gian, công sức
hướng dẫn em trong suốt quá trình thực hiện nghiên cứu và hoàn thành đề tài
nghiên cứu khoa học.
Em xin trân trọng gửi lời cảm ơn tới các thầy cô trong hội đồng đã đóng
góp những ý kiến quý báu trong cả hai kỳ bảo vệ đề cương và luận văn, giúp
đỡ em hồn thiện nghiên cứu của mình.
Cuối cùng em xin bày tỏ lịng biết ơn gia đình ln bên cạnh, chia sẻ
những thuận lơi và khó khăn, động viên khích lệ tơi trong q trình học tập và
nghiên cứu.Tuy có nhiều cố gắng, nhưng trong đề tài nghiên cứu khoa học
này khơng tránh khỏi những thiếu sót. Em kính mong Quý thầy cô, các chuyên
gia, những người quan tâm đến đề tài, đồng nghiệp, gia đình và bạn bè tiếp
tục có những ý kiến đóng góp, giúp đỡ để đề tài được hoàn thiện hơn.
Một lần nữa em xin chân thành cám ơn!
Hà Nội, ngày 26 tháng 9 năm 2019.
Vũ Thị Phương


LỜI CAM ĐOAN
Tôi là Vũ Thị Phương, học viên lớp Cao học trường Đại học Thăng
Long, chuyên ngành Điều dưỡng xin cam đoan:
1. Đề tài luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tơi, do chính
bản thân tơi trực tiếp thực hiện, dưới sự hướng dẫn của PGS.TS Lê Thị Bình.
2. Cơng trình này khơng trùng lặp với bất kỳ nghiên cứu nào khác đã
được công bố tại Việt Nam.
3. Tất cả số liệu và thông tin trong nghiên cứu này là hồn tồn chính
xác, trung thực và khách quan, đã được xác lập và chấp thuận của cơ sở nơi
nghiên cứu.
Tơi xin hồn tồn chịu trách nhiệm trước pháp luật về những cam kết này.

Hà Nội, ngày 26 tháng 09 năm 2019
Tác giả

Vũ Thị Phương


DANH MỤC VIẾT TẮT
AJCC

American Joint Committee on Cancer
Hiệp hội ung thư nước Mỹ

BMI

Body Mass Index – Chỉ số khối cơ thể

CT

Computed Tomography – Chụp cắt lớp vi tính

GĐ

Giai đoạn

IMRT

Xạ trị có điều biến cường độ tia

NB

Người bệnh

TNM

Tumor – Node – Metastasis (U – Hạch – Di căn)

UTVMH

Ung thư vòm mũi họng

WHO

World Health Organization – Tổ chức Y tế thế giới

XT

Xạ trị


MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ .................................................................................................. 1
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU ........................................................ 2
1.1. Sơ lược giải phẫu........................................................................................ 2
1.2. Khái niệm về bệnh ung thư vòm mũi họng................................................ 3
1.3. Nhận định các biểu hiện triệu chứng lâm sàng của UTVMH .................... 3
1.3.1. Nhận định giai đoạn sớm: ................................................................... 3
1.3.2. Nhận định giai đoạn muộn: ................................................................. 4
1.3.3. Nhận định biểu hiện qua nội soi ......................................................... 4
1.3.4. Cận lâm sàng ....................................................................................... 5
1.3.5. Giai đoạn của bệnh:............................................................................. 5

1.4. Hướng điều trị và mục đích điều trị UTVMH hiện nay............................. 6
1.4.1. Hướng điều trị ..................................................................................... 6
1.4.2. Mục đích của xạ trị: ............................................................................ 9
1.5. Một số biến chứng do xạ trị và chất lượng cuộc sống của NB UTVMH ........ 9
1.6. Quy trình điều dưỡng đối với người bệnh ung thư vòm mũi họng............ 11
1.6.1. Nhận định: ........................................................................................... 12
1.6.2. Chẩn đoán điều dưỡng: ....................................................................... 12
1.6.3. Lập kế hoạch chăm sóc ....................................................................... 13
1.6.4. Thực hiện kế hoạch ............................................................................. 13
1.6.5. Đánh giá: ............................................................................................. 14
1.7. Tình hình nghiên cứu về ung thư vòm mũi họng trên Thế giới và Việt Nam ..... 15
CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........... 19
2.1. Đối tượng nghiên cứu................................................................................. 19
2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn ............................................................................ 19
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ .............................................................................. 19
2.2. Địa điểm nghiên cứu và thời gian nghiên cứu ........................................... 19
2.3. Thiết kế nghiên cứu và phương pháp thu thập thông tin ........................... 19
2.4. Cỡ mẫu ....................................................................................................... 19
2.5. Phương pháp chọn mẫu .............................................................................. 20


2.6. Phương pháp thu thập số liệu ..................................................................... 20
2.7. Các tiêu chuẩn đánh giá ............................................................................. 21
2.7.1. Đánh giá giai đoạn TNM theo AJCC 2002......................................... 21
2.7.2. Các biểu hiện độc tính cấp của NB khi xạ trị ..................................... 22
2.8. Biến số, chỉ số nghiên cứu ......................................................................... 25
2.9. Phân tích và xử lý số liệu ........................................................................... 26
2.10. Sai số và cách khống chế sai số: .............................................................. 26
2.11. Đạo đức nghiên cứu ................................................................................. 26
CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ ................................................................................. 27

3.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu ............................................... 27
3.1.1. Phân bố NB theo tuổi: ......................................................................... 27
3.1.2. Phân bố NB theo giới: ......................................................................... 27
3.1.3. Phân bố NB theo nghề nghiệp: ........................................................... 28
3.1.4. Phân bố người bệnh theo BMI: ........................................................... 28
3.1.5. Thói quen của người bệnh................................................................... 29
3.1.6. Sự tuân thủ điều trị .............................................................................. 30
3.2. Đặc điểm lâm sàng của người bệnh ........................................................... 30
3.2.1. Theo dõi các dấu hiệu sinh tồn: .......................................................... 30
3.2.2. Theo dõi tình trạng tâm lý người bệnh ............................................... 31
3.2.3. Các biểu hiện tại vùng tia khi tia xạ.................................................... 31
3.2.4. Các mức độ tổn thương da khi xạ trị................................................... 32
3.2.5. Mức độ tổn thương niêm mạc khi xạ trị ............................................. 33
3.2.6. Mức độ tổn thương khô miệng khi xạ trị ............................................ 34
3.2.7. Mức độ tổn thương thay đổi vị giác khi xạ trị .................................... 35
3.2.8. Tình trạng giấc ngủ của NB khi xạ trị................................................. 36
3.2.9. Tình trạng ăn, uống của NB khi xạ trị ................................................ 37
3.2.10. Tình trạng tiêu hóa của NB khi xạ trị ............................................... 38
3.3. Các biểu hiện biến chứng muộn của NB sau xạ trị .................................... 39
3.4. Các yếu tố liên quan đến chăm sóc NB ung thư vịm mũi họng................ 39
3.4.1. Mối liên quan giữa tuổi và chăm sóc NB UTVMH ............................ 39


3.4.2. Sự liên quan giữa giữa nghề nghiệp với chăm sóc NB xạ trị
UTMVH .................................................................................................. 40
3.4.3. Sự liên quan giữa chỉ số BMI với chăm sóc NB xạ trị UTMVH ....... 41
3.4.4. Sự liên quan giữa sử dụng rượu với chăm sóc NB xạ trị UTMVH .... 41
3.4.5. Sự liên quan giữa sử dụng thuốc lá với chăm sóc NB xạ trị
UTMVH .................................................................................................. 42
3.4.6. Sự liên quan giữa thời gian thực hiện liệu trình với chăm sóc NB

xạ trị UTMVH ......................................................................................... 43
3.4.7. Sự liên quan giữa các hoạt động tư vấn, hướng dẫn chăm sóc NB
của điều dưỡng với chăm sóc NB xạ trị UTVMH .................................. 44
3.5. Đánh giá kết quả điều trị, chăm sóc người bệnh ........................................ 46
CHƯƠNG 4. BÀN LUẬN ............................................................................... 47
4.1. Đặc điểm của đối tượng nghiên cứu: ......................................................... 47
4.1.1. Tuổi và giới, nghề nghiệp, địa dư sống, chỉ số BMI, tiền sử hút
thuốc lá, uống rượu ................................................................................. 47
4.1.2. Phân bố theo giai đoạn bệnh ............................................................... 48
4.2. Theo dõi NB thực hiện quy trình xạ trị ...................................................... 49
4.2.1. Tuân thủ điều trị .................................................................................. 49
4.2.2. Theo dõi các dấu hiệu sinh tồn, tâm lý, tình trạng ăn, uống, ngủ
và tiêu hóa của người bệnh. .................................................................... 49
4.2.3. Theo dõi các biến chứng cấp tính ........................................................... 51
4.2.4. Biến chứng muộn .................................................................................... 55
4.3. Các yếu tố liên quan đến chăm sóc người bệnh Ung thư vòm mũi
họng ................................................................................................................... 55
4.4. Đánh giá kết quả điều trị, chăm sóc người bệnh ........................................ 58
KẾT LUẬN ...................................................................................................... 59
KIẾN NGHỊ ..................................................................................................... 61
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC


DANH MỤC BẢNG
Bảng 3.1.

Phân bố NB theo nhóm tuổi........................................................ 27

Bảng 3.2.

Nghề nghiệp của đối tượng nghiên cứu ...................................... 28

Bảng 3.3.

Chỉ số BMI của người bệnh ........................................................ 28

Bảng 3.4.

Thói quen sử dụng rượu, thuốc lá của đối tượng nghiên cứu ..... 29

Bảng 3.5.

Phân bố theo giai đoạn bệnh ....................................................... 29

Bảng 3.6.

Tuân thủ điều trị .......................................................................... 30

Bảng 3.7.

Các dấu hiệu sinh tồn .................................................................. 30

Bảng 3.1.

Các biểu hiện tại vùng tia khi tia xạ ........................................... 31

Bảng 3.2.

Trạng thái tâm lý của NB ............................................................ 31

Bảng 3.10. Tình trạng ngủ của NB................................................................ 36
Bảng 3.11. Tình trạng ăn, uống của NB ........................................................ 37
Bảng 3.12. Tình trạng tiêu hóa của NB ......................................................... 38
Bảng 3.13. Biến chứng muộn của NB sau xạ trị ........................................... 39
Bảng 3.14. Mối liên quan giữa tuổi và chăm sóc người bệnh UTVMH ....... 39
Bảng 3.15. Mối liên quan giữa giới và chăm sóc NB UTVMH ................... 40
Bảng 3.16. Sự liên quan giữa nghề nghiệp và chăm sóc NB xạ trị UTVMH .... 40
Bảng 3.17. Sự liên quan giữa chỉ số BMI với chăm sóc NB xạ trị UTMVH .... 41
Bảng 3.18. Sự liên quan giữa sử dụng rượu với chăm sóc NB xạ trị UTVMH ... 41
Bảng 3.19. Sự liên quan giữa sử dụng thuốc lá với chăm sóc NB xạ trị
UTMVH ...................................................................................... 42
Bảng 3.20. Sự liên quan giữa giai đoạn bệnh khi bắt đầu điều trị với
chăm sóc NB xạ trị UTMVH ...................................................... 43
Bảng 3.21. Sự liên quan giữa thời gian thực hiện liệu trình với chăm sóc
NB xạ trị UTMVH ...................................................................... 43


Bảng 3.22. Sự liên quan giữa hoạt động tư vấn, hướng dẫn chăm sóc NB
về các tai biến xạ trị của điều dưỡng với chăm sóc NB xạ trị
UTMVH ...................................................................................... 44
Bảng 3.23. Sự liên quan giữa hoạt động tư vấn, hướng dẫn chăm sóc NB
về chế độ dinh dưỡng của điều dưỡng với chăm sóc NB xạ trị
UTMVH ...................................................................................... 44
Bảng 3.24. Sự liên quan giữa hoạt động tư vấn, hướng dẫn chăm sóc NB
về CS răng miệng, mũi của điều dưỡng với chăm sóc NB xạ
trị UTMVH ................................................................................. 45
Bảng 3.25. Sự liên quan giữa hoạt động tư vấn, hướng dẫn NB chăm sóc
da vùng xạ trị của điều dưỡng với chăm sóc NB xạ trị
UTMVH ...................................................................................... 45

Bảng 3.26. Đánh giá kết quả điều trị chăm sóc ............................................. 46


DANH MỤC BIỂU
Biểu 3.1.

Phân bố người bệnh theo giới tính.......................................... 27

Biểu 3.2.

Mức độ tổn thương da khi xạ trị ............................................. 32

Biểu 3.3.

Mức độ tổn thương niêm mạc khi xạ trị ................................. 33

Biểu 3.4.

Mức độ tổn thương khô miệng khi xạ trị ................................ 34

Biểu 3.5.

Mức độ tổn thương thay đổi vị giác khi xạ trị ........................ 35


DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1.

Thiết đồ cắt dọc qua vịm mũi họng ............................................. 2

Hình 1.2.

Hình ảnh ung thư vịm họng trên nội soi ...................................... 3

Hình 1.3.

Hình ảnh viêm miệng độ 3 .......................................................... 10

Hình 1.4.

Hình ảnh loét da .......................................................................... 10

Hình 1.5.

Tỷ lệ mắc và tỷ lệ tử vong của UTVMH trên thế giới ............... 15


1

ĐẶT VẤN ĐỀ
Ung thư vòm mũi họng (UTVMH) là một trong những ung thư phổ
biến ở Việt Nam và một số nước vùng Nam Á như Trung Quốc, Hồng Kông,
Đài Loan, Singapore… Theo Globocan 2012, tại Việt Nam, UTVMH đứng
hàng thứ 4 ở nam giới với tỷ lệ mắc chuẩn theo tuổi là 7,7/100.000 dân và
đứng hàng thứ 2, ở nữ giới với tỷ lệ mắc chuẩn theo tuổi là 3,4/100.000 dân
[27], [26]. UTVMH thường điều trị thành công bằng phương pháp xạ trị, hóa
xạ trị kết hợp, nhưng có thể ảnh hưởng đến các lĩnh vực chung về chất lượng
cuộc sống liên quan đến sức khỏe và gây ra nhiều triệu chứng và tác dụng phụ
bất lợi cả trong và sau khi điều trị.
Các triệu chứng (độc tính) khó tránh khỏi như: Mệt mỏi, đau, tổn

thương da vùng tia, tổn thương niêm mạc, thay đổi vị giác, thay đổi về nước
bọt. Những độc tính này làm giảm chất lượng sống góp phần vào các tác động
tiêu cực xã hội như khả năng làm việc kéo dài và lâu dài cũng là sự sống còn
[26]. Để giảm các triệu chứng độc tính, người bệnh cần được điều dưỡng tư
vấn, hướng dẫn chăm sóc trước và sau xạ trị. Điều dưỡng cũng là người đồng
hành cùng bác sĩ , người bệnh từ khi người bệnh vào viện đến khi ra viện,
phát hiện các dấu hiệu bất thường của người bệnh. Vì vậy điều dưỡng có vai
trị rất quan trọng đối với người bệnh thực hiện hóa xạ trị.
Cho đến nay tại Bệnh viện K chưa có ai nghiên cứu về chăm sóc NB
UTVMH xạ trị như thế nào, chất lượng chăm sóc của họ ra sao để từ đó có
những phương pháp theo dõi và chăm sóc cho NB được tốt hơn. Do vậy,
chúng tôi tiến tiến hành nghiên cứu đề tài: "Đặc điểm người bệnh ung thư
vòm mũi họng và một số yếu tố liên quan đến người bệnh được xạ trị tại
khoa xạ đầu mặt cổ - Bệnh viện K năm 2019" nhằm hai mục tiêu :
1. Mô tả đặc điểm của người bệnh ung thư vòm mũi họng được xạ trị tại
bệnh viện K năm 2019.
2. Phân tích một số yếu tố liên quan đến kế hoạch chăm sóc người bệnh
ung thư vịm mũi họng được xạ trị tại Bệnh viện K.