Module MN 3 đặc điểm phát triển ngôn ngữ, những mục tiêu và kết quả mong đợi ở trẻ mầm non về ngôn ngữ nguyễn thị minh thảo

NGUYN TH MINH THO

MODULE mn

3
đặc điểm phát triển
ngÔn ngữ, những mục tiêu
và kết quả mong đợi
ở trẻ mầm non
về ngôn ngữ

C I M PH sT TRIN NGN NGĐ, N HĐNG M C TIU V r K T QU t MO NG đI ơ TR M x M NO N V ‰ NG “N NG§ |

99


A. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN

Phát tri n ngôn ng cho tr là m t trong nh ng nhi m v quan tr ng
nh t tr ng m m non. Ho t ng này khơng nh ng nh m giúp tr
hình thành và phát tri n các n ng l c ngơn ng nh nghe, nói, ti n c
và ti n vi t, mà còn giúp tr phát tri n kh n ng t duy, nh n th c, tình
c m... ó là chi c c u n i giúp tr b c vào th gi i lung linh, huy n o,
r c r s c màu c a xã h i lồi ng i. Vì v y, tr nói n ng m ch l c, c
làm quen v i ch vi t ti ng Vi t, c chu n b s n sàng b c vào
l p M t là yêu c u tr ng tâm c a phát tri n ngôn ng cho tr tr ng
m m non.
S phát tri n ngơn ng c a tr có nh ng c i m khác nhau tùy thu c
vào t ng giai o n tu i c a tr . Vi c n m v ng nh ng c i m này s
giúp cho ng i giáo viên có c nh ng ki n th c và k n ng t t nh t
trong quá trình h tr tr phát tri n ngôn ng , t ra nh ng ph ng

pháp phù h p, linh ho t
t c nh ng m c tiêu cho giai o n n n
móng này.

B. MỤC TIÊU
VỀ NHẬN THỨC

— N m c nh ng ki n th c c b n v c i m phát tri n ngôn ng c a
tr m m non.
— Xác nh c nh ng m c tiêu và k t qu mong i tr m m non v
ngôn ng .

VỀ KĨ NĂNG

V n d ng nh ng hi u bi t v c i m phát tri n ngôn ng c a tr m m
non vào công tác giáo d c theo Ch ng trình giáo d c m m non m i.

VỀ THÁI ĐỘ

Tôn tr ng nh ng c i m riêng v s phát tri n ngôn ng c a tr em
trong quá trình giáo d c. Ch ng n m v ng các c i m, m c tiêu và
k t qu mong i tr m m non v ngôn ng t ch c ho t ng giáo
d c phù h p v i tu i và có hi u qu cao trong q trình ch m sóc,
giáo d c tr .

100 | MODULE MN 3


THÔNG TIN NGUỒN

Giai o n t 0 n 3 tu i là giai o n phát tri n ngôn ng c bi t c a
tr . Giai o n này có nh ng c i m r t riêng bi t, khơng bao gi l p l i
b t kì m t giai o n nào khác và c ng có nh h ng r t l n t i tồn b
s phát tri n ngơn ng lâu dài v sau. N m ch c các c i m phát tri n
ngôn ng c a tr s giúp cho cô giáo ch ng và t tin trong quá trình
ch m sóc và giúp tr phát tri n ngơn ng m t cách bình th ng, c
bi t là nh ng tr có khó kh n hay h i ch m trong l nh v c này.

C. NỘI DUNG
CÁC N I DUNG C A MODULE
TT

N i dung

1

Phân tích c i m phát tri n ngôn ng c a
tr 0 — 3 tu i
Phân tích c i m phát tri n ngơn ng c a
tr 3 — 6 tu i
Tìm hi u nh ng m c tiêu phát tri n ngôn ng
tr m m non
Xác nh k t qu mong i v phát tri n
ngôn ng tr m m non

2
3
4

Th i gian, ti t h c

T h c

T p trung

2

2

2

2

3

1

2

1

Nội dung 1
PHÂN TÍCH ĐẶC ĐIỂM PHÁT TRIỂN NGƠN NGỮ CỦA TRẺ
0 – 3 TUỔI

Hoạt động 1. Phân tích đặc điểm phát triển ngôn ngữ của
trẻ 0 – 1,5 tuổi
H c viên c tài li u và suy ngh , th o lu n:
Phân tích nh ng c i m ngơn ng c a tr giai o n t 0 — 1,5 tu i.
´‚ C ´I‹ M PH sT TRI‹N NG“N NG§, N HĐNG M C TIU V r K T QU t MO NG đI ơ TR M x M NO N V ‰ NG “N NG§ |

101


Giai o n 0 — 5 tháng tu i:

Giai o n 6 — 12 tháng tu i:

Giai o n 12 — 18 tháng tu i:

THÔNG TIN PHẢN HỒI

i chi u nh ng i u anh (ch ) v a vi t ra v i nh ng thông tin d i ây:
— Giai o n t 0 — 5 tháng tu i còn g i là giai o n ti n ngôn ng c a tr .
Nghiên c u cho th y t trong bào thai tr ã có nh ng ph n ng v i âm
thanh, n khi sinh ra tr d dàng c m nh n c ti ng nói d u dàng,
thân thu c c a m , nên khi ang khóc nghe ti ng m v v , n ng n u tr
có th nín khóc ngay. Tr c ng có ph n ng rõ r t v i các ngu n âm
thanh. Khi nghe nh ng âm i u du d ng c a các bài hài hát ru, ti ng
chim hót ho c nh ng b n nh c tr th ng có bi u hi n thích thú và l ng
nghe. Cịn khi th y nh ng âm thanh m nh, g t gao tr gi t mình, s hãi,
nhi u tr ng h p các em khóc thét lên. Kho ng 3 tháng tu i tr ã hóng,
“nói” chuy n; phát âm nh ng chu i âm thanh liên t c, không rõ ràng.
Khi ó, tr r t hào h ng, linh ng, m t nhìn vào m t và mi ng ng i nói
chuy n v i mình chân tay khua kho ng liên h i. Mi ng tr d u ra nh
mi ng chim, nhi u khi chu i âm thanh c a tr nh ti ng chim hót. Khi
d ch u, tr c i to thành ti ng; khi mu n bi u l s khó ch u, tr khóc
ho c hò hét om xòm. Giai o n này ng i l n ch a th hi u tr nói gì,
nh ng c ng ốn c tâm tr ng, nhu c u t i thi u c a tr qua ngơn
ng . Ví d : tr b ói, ái t thì khóc; khi vui v “ n no t m mát” thì l i

102 | MODULE MN 3


c i “nói” liên h i. Tuy v y, vi c cha m th ng xuyên nói chuy n v i tr
có m t vai trị vơ cùng quan tr ng i v i vi c phát tri n ngôn ng nói
riêng c ng nh s phát tri n tồn di n c a tr nói chung.
— Giai o n t 6 n 12 tháng tu i tr phát âm b p b , bi bô. Theo K. Dick,
th i kì này, tr phát r t nhi u âm ti t, có nh ng âm xa l khơng có trong
ti ng m c a tr . Các âm ó th ng xuyên c l p l i, tr ng âm luôn
âm ti t cu i, các k t h p âm này g n gi ng nhau trong t t c các t ,
ngoài các âm “ngr”, “angra”, và “amma”. i a s ng i l n không hi u
c các t c a tr , ch m t s ít các t cu i giai o n 1 tu i có th
hi u ngh a nh m m m m, ma ma, ba ba ba, bà bà...
Càng nói chuy n nhi u v i tr thì tr càng thích b p b , khi b n nh c l i
nhi u l n m t t , tr s c g ng b t ch c phát âm úng t ó. Vì v y, c
quan phát âm c a tr ngày càng hồn thi n, thính giác c ng c t p
luy n và kh n ng c u t o âm thanh m t cách có ý th c c a tr
c
hình thành. C ng theo Dick, cùng v i vi c hoàn thi n d n v phát âm và
thính giác, trong óc tr c ng hình thành m i liên h gi a các âm thanh
phát ra và các ho t ng t ng ng c a b máy phát âm. Th i kì b p b
có m t t m quan tr ng c bi t i v i q trình h c nói c a tr v sau.
Th i kì này nh thói quen bú m , các c b p môi ã c t p luy n t t,
tr d dàng phát âm các âm môi m, p, b, d, t, v. Th i kì này tr ã hi u
c ngh a c a t có/khơng và có giao ti p b ng ngôn ng c a c th :
a 2 tay v phía b n khi mu n b n b , “ch y”, g t tay, — quay m t i n u
tr không mu n giao ti p ho c khơng mu n ai ó b ; phát âm “ , ...”
khi mu n ịi cái gì...
— T 12 n 18 tháng tu i v n t c a tr ã phát tri n lên n 20 — 30 t .
Tr hi u ngh a và có th s d ng ch ng các t nh : i, ch i, n, u ng.

Tr có th hi u m t s t nh m t, m i, u, qu n áo... và làm theo
nh ng h ng d n/ m nh l nh n gi n nh : n ây, i nào, i m
vào, nháy m t, làm x u. giai o n tr ã bi t phân bi t các hành ng
thì l i nói c a ng i l n tr thành ph ng ti n quy t nh và tác ng
n hành vi c a tr . T 16 n 18 tháng, tr hay có xu h ng b t ch c
l i nói c a ng i khác, th ng theo ki u nh “nói leo” các ti ng sau cùng
c a câu nói, khi c ng i l n c v , tr r t thích thú, th ng c i nói,
h ng ng nhi t li t. Ngồi ra, tr cịn b t ch c ti ng kêu c a các v t
nuôi g n g i nh meo (mèo); gâu gâu (chó); ị ị (bị)... các tr c ng có th
nói c 2 — 3 t . Tuy nhiên, nhi u khi phát âm c a tr không c rõ
´‚ C ´I‹ M PH sT TRIN NGN NGĐ, N HĐNG M C TIU V r K T QU t MO NG đI ơ TR M x M NO N V ‰ NG “N NG§ |

103


—

*

—
—
—
—
—
*

—
—
—
—

*

—
—
—

ràng, có tr cịn xu h ng nói ng ng. Ví d : n — anh, xanh — x n; con gà —
con ngà...
Th i kì này tr có h ng thú v i sách, c bi t là nh ng sách in màu s c
r c r , có tranh nh p. Nh ng s chú ý c a tr ch a c lâu, b n c n
cho tr làm quen trong th i gian ng n (2 — 3 phút)
C n chú ý ch nh cho tr tr phát âm úng, i n chu n hóa. Th i
gian này ng i l n c n nói nh ng câu chính xác và n gi n v i gi ng
i u m t mà, m m m i tr h c t p. Vì n u trong ngơn ng c a tr có
m t m u sai ã n nh thì tr r t khó s a ch a. Vì v y, ngơn ng ng ng
ngh u ban u c a tr có th r t ng ngh nh nh ng ng i l n c ng
không nên b t ch c và nh c l i.
i v i tr có bi u hi n ch m/ có khó kh n v ngơn ng , c n có nh ng
can thi p s m giúp tr hòa nh p.
Các chuyên gia Vi n dinh d ng Qu c gia M ã nghiên c u nh ng
c i m phát tri n ngơn ng bình th ng c a tr n giai o n này
nh sau:
Giai o n 1: sinh c 5 tháng
Ph n ng v i âm thanh l n.
Quay u v phía ngu n phát ra âm thanh.
Nhìn vào khn m t b n khi b n nói.
Phát âm, bi u th s tho i mái hay khó ch u (c i to, khóc, c i khúc
khích ho c la hét om xịm... ).
Phát âm bi bơ (khơng rõ ngh a khi b n nói chuy n v i).
Giai o n 2: T 6 — 11 tháng

Hi u c: khơng — khơng.
Nói b p b , bi bơ “ ba-ba-ba” ho c “ma-ma-ma”.
C g ng giao ti p b ng hành ng, c ch , i u b .
C g ng nh c l i âm thanh c a b n.
Giai o n 3: T 12 n 17 tháng
Chú ý n sách ho c ch i trong vòng kho ng 2 phút.
Làm theo nh ng h ng d n n gi n c a b n b ng i u b , c ch .
Tr l i nh ng câu h i n gi n, không b ng l i.

104 | MODULE MN 3


— Ch ra các v t, b c tranh và các thành viên trong gia ình.
— Nói
c 2 n 3 t ch tên ng i ho c v t (phát âm có th khơng rõ
ràng).
— C g ng làm quen v i các t
n gi n.

CÂU HỎI ĐÁNH GIÁ

Câu 1: Phân tích các c i m phát tri n ngơn ng c a tr giai o n t
0 — 1,5 tu i.
Hãy i n thông tin vào b ng sau:

Giai o n

Nghe

T 0

n 5 tháng

T 6

n 12 tháng

Nói

V nt

T 12 n
18 tháng

´‚ C ´I‹ M PH sT TRI‹N NG“N NG§, N HĐNG M C TIU V r K T QU t MO NG đI ơ TR M x M NO N V ‰ NG “N NG§ |

105


Câu 2: Nh ng d u hi u nào có th cho th y tr ch m/ có khó kh n v

ngôn ng ?

ĐÁP ÁN CHO PHẦN CÂU HỎI ĐÁNH GIÁ

Giai o n

Nghe

Nói

V nt

— Có ph n ng v i âm —Phát âm: bi u th s
thanh: quay u v thích thú hay khó
phía ngu n âm thanh ch u: c i to, khóc
T 0 n5
— Ph n ng v i âm ho c la hét om xòm
tháng
thanh l n: gi t mình,
khóc thét lên...
— Nhìn vào khn
m t b n khi b n nói
* T 6 — 11 tháng
— C g ng nh c l i — Bi bô các t :
— Hi u c: không — âm thanh c a b n. ba ba, m m
T 6 n 12 khơng.
— Nói b p b , bi bơ m m, bà, bà...
tháng
— C g ng giao ti p “ba-ba-ba” ho c
b ng hành ng, c “ma-ma-ma”.
ch , i u b .
— Chú ý n sách — Nói c 2 n 3 t Có v n t
ho c
ch i trong ch tên ng i ho c kho ng 20 — 30
vịng kho ng 2 phút.
v t (phát âm có t .
— Làm theo nh ng th không rõ ràng).
h ng d n n gi n — C g ng làm quen
T 12 n 18 cb a, c bchn . b ng i u v i các t n gi n.

tháng tu i
— Tr l i nh ng câu
h i n gi n, không
b ng l i.
ʹ Ch ra các
v t, b c
tranh và các thành
viên trong gia ình.
— Theo các nhà nghiên c u Singapore, có m t s ki n thú v giai o n
phát tri n này c a tr . ó là tr t 6 n 12 tháng tu i trên tồn th gi i
u “nói” nh ng âm thanh gi ng nhau. Nh ng t 12 tháng tu i tr i thì
tr ch nói các t trong ti ng m c a mình, ó là nh ng t ng mà
106 | MODULE MN 3


hàng ngày tr nghe
c t môi tr ng xung quanh. Nh v y, chúng ta
có th th y mơi tr ng ngôn ng là vô cùng quan tr ng i v i s phát
tri n ngôn ng c a tr nh .
áp án cho câu 2: D a vào câu 1, b n có th có áp án cho câu 2. T t c
nh ng tr không t
c nh ng bi u hi n trên u có th có v n
ch m ho c khó kh n v ngơn ng .

Hoạt động 2. Đặc điểm phát triển ngôn ngữ của trẻ 1,5 – 3 tuổi
CÂU HỎI THẢO LUẬN

Phân tích c i m ngôn ng c a tr m m non giai o n t 1,5 — 3 tu i.
Giai o n 18 — 23 tháng:

Giai o n 2

n 3 tu i:

´‚ C ´I‹ M PH sT TRI‹N NG“N NG§, N HĐNG M C TIU V r K T QU t MO NG đI ơ TR M x M NO N V ‰ NG “N NG§ |

107


THÔNG TIN PHẢN HỒI

i chi u k t qu th o lu n v i thông tin d i ây:
ây là giai o n mà ngôn ng c a tr có s phát tri n m nh m , t
kho ng 20 — 30 t , n 2 tu i tr ã có v n t kho ng 200 — 300 t . Các t
th ng dùng là danh t và ng t , nh ng t g n g i v i cu c s ng hàng
ngày c a tr . Giai o n này tr c m nh n, ti p thu ngôn ng m t cách
tr c quan, g n li n v i các hình nh, v t, hi n t ng mà tr có th
nhìn th y, s th y, ch i cùng trong các ho t ng hàng ngày. “M i u là
kinh nghi m, sau ó là hi u, và cu i cùng là dùng t ”.
Khi tr
c 1,5 tu i, thì m i t c a tr u bi u th m t s mong mu n,
m t yêu c u, m t s mong mu n hay h n d i, ho c tr mu n khơi ph c
m t tình hu ng thú v nào ó. Theo K. Dick, vì ch a nói c c câu tr n
v n nên tr dùng m t t c t ng n và thay i ng i u
bi u th cho
nh ng mong mu n khác nhau. Ví d , t “m ”, phát âm theo nhi u cách
khác nhau, có th có m t lo t ý ngh a, c ng có th có nh ng ngh a nh “M
i, m l i ây!”, “M âu r i?”, “M i, d t tay con”, “M i, con vui quá!”

Tr nói b ng nh ng câu nh v y trong kho ng th i gian n a n m.

ng th i cùng m t t có th
c ch cho nhi u v t và nhi u ng i
khác nhau.
Lúc này, kh n ng s d ng t khái quát c a tr ch a cao, có khi t cái ca
tr ch hi u ó là ch cái ca c a tr , ch a hi u ó là t cái ca ch
chung cho các v t có cùng cơng d ng, c u t o nh v y. Ngôn ng c a
tr s hoàn thi n d n n các m c khái quát cao h n.
Kh n ng s d ng câu c a tr giai o n này c ng có nh ng ti n b
áng k . N u nh giai o n u n m tr ch nói c nh ng câu có 1 — 2
t , (ví d : bà b ) n khi c 2 tu i tr ã s d ng c câu có hai
thành ph n (bà i, b con), m c dù có th tr t t t c a câu còn sai l ch.
Th i kì này tr quan tâm n tên g i c a v t mà tr nhìn th y. Các bé
th ng hay h i nh ng câu nh “Cái gì ây?, “Con gì kia?”, “Cịn cái này
là gì?”, tr mu n b n nh c i nh c l i xác nh tên g i và c g ng
ghi nh .
Tr b t u hi u tính ch t khái quát c a t khi phát hi n ra r ng m t tên
g i có th g i cho r t nhi u v t và gi a chúng có tính t ng ng. Ví d :
tr th y t cái bàn c g i cho cái bàn h c c a tr , c ng là g i cho
cái bàn u ng n c trong phòng khách mà b hay ng i hay cái bàn n
d i b p. Tr c ng hi u c khái ni m s nhi u, m c dù ch a s d ng
108 | MODULE MN 3


úng danh t s nhi u. Th i gian này tr ã có h ng thú v i sách v ,
nh t là sách tranh, tr có th phát tri n c nhi u n u ta có nh ng sách
phù h p và h ng d n cho tr . Tuy nhiên, phát tri n ngôn ng c m
nh n phong phú c a tr , nh t thi t chúng ta ph i cho tr ti p xúc v i
cu c s ng thiên nhiên y kì thú, các con v t sinh ng, d th ng, màu
s c, âm thanh và s s ng ng, linh ho t c a chúng s cu n hút tr , giúp
tr r t nhi u trong quá trình phát tri n ngơn ng và nh n th c, tâm lí,

tình c m... N u ta ch d ng l i cho tr ti p xúc v i tranh, nh, ch i,
v t trong nhà thì qu là m t thi t thòi l n cho tr .
Lên ba tu i, tr có v thích nói và nói r t nhi u, nó g n li n v i nhu c u
tìm hi u v th gi i c a tr . Tr có xu h ng h i nhi u các câu: T i sao?
th nào? và h i n cùng, nhi u khi ng i l n không th tr l i c
nh ng câu h i t ng ch ng ngu ng c a tr . Ví d : T i sao m t tr i, m t
tr ng l i trịn? T i sao l i có ngày êm? T i sao trái t l i quay?
Dân gian ta có câu “tr lên ba c nhà h c nói”, hay “th th nh tr lên
ba”; nh v y, t r t xa x a chúng ta ã bi t ngơn ng c a tr có s phát
tri n m nh m
tu i này — “nh có s hồn thi n các trung khu ngơn
ng v não, tai nghe — c quan ti p nh n ngôn ng và c quan phát âm
n th i kì phát tri n hoàn thi n” (Nguy n Ánh Tuy t, 1996). Nhi u tr
nói r t rõ ràng, m ch l c, tròn vành, rõ ti ng các t , k c t khó. V n t
c a tr t ng nhanh, g p 5 l n n m th hai, t c là kho ng 1000 t . Theo
ThS. Nguy n Th Ph ng Nga các t mà tr s d ng có th phân chia
m t cách c l nh sau: 60% là danh t ; 20% là ng t ; 10% là danh t
riêng, ngồi ra cịn m t s t lo i khác nh i t , tr ng t , tình thái t ...
T “tơi” xu t hi n, ánh d u m t b c phát tri n m nh c a tr v cá
nhân, ý th c v b n thân và nhân cách. Ngơn ng c a tr có âm i u
tr m b ng d th ng, có nh n tr ng âm bi u th tình c m c a tr .
n 3 tu i tr lên, tr “ c” m t s kí hi u thơng th ng trong cu c
s ng nh bi n báo nguy hi m, nhà v sinh, l i ra, m t s bi n báo giao
thơng. Vi c “ c” c nh ng kí hi u này r t quan tr ng v i cu c s ng
c a tr , vì v y, cô c n chú ý h ng d n tr “ c” khi có c h i (khi cơ d n
l p i th m quan, i ch i bên ngoài l p h c). Giai o n này vi c “ c”
sách c a tr c ng có nhi u ti n b , i v i nh ng câu chuy n ã c
nghe k nhi u l n, tr có th “ c” v t m t cách d dàng. Chú ý d y cho
tr hi u tr t t t và câu c a ti ng Vi t c ng nh c u trúc c a m t trang
sách, m t cu n sách.

´‚ C ´I‹ M PH sT TRIN NGN NGĐ, N HĐNG M C TIU V r K T QU t MO NG đI ơ TR… M x M NO N V ‰ NG “N NG§ |

109


Ba tu i tr i, tr có th nói câu hai thành ph n, nhi u khi có m r ng
các thành ph n khác nh tr ng ng , b ng ...
Ví d :
Con// i h c/ tr ng m m non.
CN VN
BN
Con// i ch i/ nhà bà ngo i.
CN VN
BN
M /mua// cho con/ qu bóng bay .
CN VN BN1
BN2
Bên c nh ó, tr cịn sáng tác ra nh ng t m i, có kh n ng b a ra câu
chuy n, l i bài hát d a trên v n ngơn ng mà tr tích l y c n th i
i m hi n t i.
Ví d : M : Khánh Linh à, hôm nay con h c bài hát gì m i, hát cho bác

nghe nào?
Tr : Con h c bài “Tu”.
M : Th con hát c không?

+
+
+
+

Tr hát m t bài mà c nhà u ôm b ng c i, nó bao g m s ch p vá c a
nhi u câu trong nhi u bài và c nh ng câu tr m i sáng tác ra!
Kh n ng s d ng câu ph c, câu n m r ng nhi u thành ph n khi n
l i nói c a tr l u lốt, m ch l c h n, t duy c a tr rõ ràng có s ti n b
rõ r t.
c bi t, tr ã bi t s d ng nhi u ngơn ng mang tính hình t ng, bi u
c m, c bi t là các t láy, t ghép, t t ng thanh, t ng hình.
Ví d : T ng thu c tr ng ngh a nhà tr ng: cô giáo, bàn, gh , b ng,
sân tr ng, c ng tr ng, các b n...
T ng thu c tr ng ngh a th c ph m: c m, cháo, th t, rau, cá...
T ghép:
Ghép ng l p: t n c, núi sơng, anh em...
Ghép chính ph : cá chép, tơm hùm, cây na, gà mái...
T láy:
Láy hoàn toàn: xanh xanh, xa xa, tim tím...
Láy v n: um tùm, b n ch n, ung dung...

110 | MODULE MN 3


Láy ph âm u: gh p gh nh, khúc khu u, mênh mơng...
Láy hồn tồn bi n âm: l ng l ng, u , o ...
+ T t ng thanh:
Leng keng, vi vu, róc rách...
+ T t ng hình:
Th m th m, g p gh nh, lom khom...
Tuy nhiên, giai o n này tr m c m t s l i nh nói l p, nói ng ng m t
s t khó, d u ngã và n ng, s d ng t ch a chu n, tr t t t trong câu
còn l n x n. ây là nh ng bi u hi n c ng bình th ng, s

c tr hoàn
thi n vào nh ng giai o n sau nh s giúp c a ng i l n, chúng ta
khơng nên quan ng i.
M t s tr có bi u hi n ch m, có khó kh n v ngôn ng , c n c h tr
nhi u h n.
Các chuyên gia Vi n dinh d ng Qu c gia M ã nghiên c u nh ng
c i m phát tri n ngơn ng bình th ng c a tr n giai o n này
nh sau:
* Giai o n 4: t 18 n 23 tháng
— Thích thú tham gia vào vi c c.
— Làm theo nh ng ngh n gi n mà không c n bi u th kèm theo b ng
i u b , c ch .
— Ch ra nh ng ph n n gi n trên c th ng i nh “m i, mi ng, m t”.
— Hi u c nh ng ng t n gi n nh “ n”, “ng ”.
— Phát âm úng các nguyên âm và các ph âm: n, m, p, h, c bi t là b t
u c a âm ti t và nh ng t ng n. ng th i c ng b t u s d ng
nh ng âm thanh, l i nói khác.
— Nói c chu i t 8 n 10 t (phát âm có th khơng rõ ràng).
— H i tên nh ng th c n thông th ng.
— B t ch c/T o ra ti ng kêu c a ng v t: meo meo, gâu gâu...
— B t u liên k t các t , ví d : thêm s a, n n a...
— B t u s d ng i t , nh : c a con, c a m .
* Giai o n 5: 2 n 3 tu i
— Bi t c kho ng 50 t khi c 24 tháng.
— Bi t vài khái ni m ch khơng gian: trong, ngồi, trên.
´‚ C ´I‹ M PH sT TRIN NGN NGĐ, N HĐNG M C TIU V r K T QU t MO NG đI ơ TR… M x M NO N V ‰ NG “N NG§ |

111

— Bi t vài i t : “b n”, “tôi”, “cô y”.
— Bi t miêu t các t nh : “to”, “ vui v ”.
— Nói c kho ng b n m i t khi c 24 tháng, l i nói b t u chính
xác h n nh ng có th b u i/nu t nh ng âm cu i. Ng i l có th
khơng hi u c nhi u l m nh ng gì tr nói.
— Tr l i nh ng câu h i n gi n.
— B t u s d ng nhi u i t h n, nh “tơi”, “b n”.
— Nói c c m t có 2 — 3 t .
— S d ng câu h i có nh n tr ng âm h i; ví d : “Qu bóng c a con âu?”
— B t u s d ng các t ch s nhi u nh : “nh ng cái t t”, “nh ng ôi
dép” và thì quá kh “ ã n r i”.
CÂU HỎI ĐÁNH GIÁ

Câu 1. Nêu nh ng

c i m v phát tri n ngôn ng c a tr t 1,5 n

3 tu i?
Hãy i n thông tin vào b ng sau:

Giai o n

T 18 n 23 tháng

T 2 n 3 tu i

112 | MODULE MN 3

Nghe

Nói

V nt


ĐÁP ÁN CHO PHẦN ĐÁNH GIÁ

Giai o n

T 18 n
23 tháng

T 2 n
3 tu i

Nghe

Nói

V nt

— Làm theo nh ng
— Nói c chu i t 8 Bi t c kho ng
ngh n gi n mà không n 10 t (Phát âm có 50 t khi c 24
c n bi u th kèm b ng th không rõ ràng). tháng.
i u b , c ch .
— H i tên nh ng th c
— Ch ra nh ng ph n n thông th ng.
n gi n trên c th — B t ch c/T o ra
ng i nh “m i,

ti ng kêu c a ng
mi ng, m t”.
v t: VD: meo meo, gâu
Hi u c nh ng ng gâu...
t n gi n nh “ n”,
“ng ”.
— Nói c kho ng Có bi t vài i t :
b n m i t khi c “b n”, “tơi”, “cơ y”.
24 tháng, l i nói b t
u chính xác h n
nh ng có th b
u i/nu t nh ng âm
cu i. Ng i l có th
khơng hi u c nhi u
l m nh ng gì tr nói.
— Nói c c m t có Có v n t kho ng
Tr l i nh ng câu h i 2 — 3 t .
200 n 300 t .
n gi n
— S d ng câu h i có Bi t vài khái ni m
nh n tr ng âm h i; ch khơng gian:
ví d : “qu bóng c a trong, ngoài, trên.
con âu?”
Bi t miêu t các t
´‚ C I M PH sT TRIN NGN NGĐ, N HĐNG M C TIˆU V r K ŠT QU t MO NG đI ơ TR M x M NO N V NG “N NG§ |

113


Giai o n

Nghe

Nói

V nt

— B t u s d ng các nh : “to”, “vui v ”.
t ch s nhi u nh :
“nh ng cái t t”, “nh ng
ôi dép” và thì quá
kh : “ ã n r i”.
Câu 2: Nh ng d u hi u nào có th cho th y tr ch m/ có khó kh n v
ngơn ng ?
— áp án: D a vào câu h i 1 có áp án cho câu h i 2. B n có th d a
trên suy lu n k t h p v i quan sát và c m nh n c a b n thân trong quá
trình ti p xúc hàng ngày v i tr . Hi n nay World Bank ang có m t b
cơng c tri n khai các t nh, b n có th d a vào b cơng c này ánh
giá thêm.

Nội dung 2
PHÂN TÍCH ĐẶC ĐIỂM NGÔN NGỮ CỦA TRẺ TỪ 3 – 6 TUỔI

Hoạt động 1. Đặc điểm phát triển ngôn ngữ của trẻ 3 – 6 tuổi
N i dung nghiên c u tr c khi ti n hành ho t ng:
Phân tích nh ng c i m phát tri n ngôn ng c a tr t 3 — 4 tu i.

Phân tích nh ng c i m phát tri n ngôn ng c a tr t 4 — 5 tu i.

114 | MODULE MN 3

Phân tích nh ng c i m phát tri n ngôn ng c a tr t 5 — 6 tu i?

THÔNG TIN PHẢN HỒI

i chi u nh ng i u v a phân tích v i thơng tin d i ây:
Tr càng l n thì v n t càng t ng nhanh, theo các nghiên c u thì n m
lên 4 tu i v n t c a tr là 1200 t , 5 tu i là 2000 t và khi c 6 tu i v n
t c a tr lên n 3000 t . S linh ho t và phong phú trong ngôn ng c a
tr không ch ph thu c vào tu i, mà nó ph thu c r t l n vào môi
tr ng ngôn ng xung quanh tr , nó bao g m c mơi tr ng l p h c, mơi
tr ng gia ình và mơi tr ng v n hóa xã h i a ph ng n i mà tr
sinh s ng.
Th i kì này kh n ng s d ng t khái quát c a tr t ng lên r t rõ r t.
Ví d : Tr hi u c qu n áo rét bao g m áo len, áo khoác, áo d , áo
chồng... nói chung; kh n ng s d ng tính t và h c các t m i r t
nhanh. Tr hi u c ngh a; h i v ngh a khi ch a rõ và s d ng l i các
t m i g n nh ngay khi ta nói.
Ví d : Khi b n nói m t t m i cho tr 4 — 5 tu i nghe (T lá úa), tr s b
thu hút, h i b n lá úa ngh a là nh th nào? Khi b n gi i thích xong cho
tr hi u, tr s a t ng ó vào s d ng, tr thành ngôn t c a tr
trong kho ng th i gian g n nh t có th .
Các khái ni m nh hi n, d , thông minh, anh á... c tr dùng
miêu t tính cách c a v t nuôi ho c k v các b n trong l p n m 4 tu i,
ch ng t kh n ng ngôn ng c a tr ang ti n lên m t giai o n m i.
Trong các l i nói c a tr ã xu t hi n các ki u câu chia theo c u trúc ng
pháp và các ki u câu theo m c ích nói. Theo Nguy n Xuân Khoa, tr
3 — 4 tu i ã nói c các ki u câu n khác nhau:
´‚ C ´I‹ M PH sT TRI‹N NG“N NG§, N H§NG M¢ C TIˆU V r K ŠT QU t MO NG đI ơ TR M x M NO N V ‰ NG “N NG§ |

115


Lo i câu

Ví d

Câu có ch ng là danh t .
Xe máy ch y nhanh h n xe p.
Câu có ch ng là ng t .
ánh nhau là không ngoan.
Câu có ch ng là tính t .
Ngoan nh t l p mình là b n Oanh.
Tơi là ng i mua hàng, b n là ng i bán
Câu có v ng là danh t .
hàng.
Câu có v ng là tính t .
Tóc cơ Hà dài nh .
Các b n trai l p cháu s làm các chú
Câu có nhóm danh t .
cơng an.
Câu có tr ng ng ch th i gian, a Chi u nay m ón con v s m nhé!
i m.
Câu có tr ng ng ch ngun nhân, Vì c u, t m i b ngã y!
m c ích.
c khen, l p mình ph i ngoan c !
Theo Nguy n Xuân Khoa, tr 4 — 5 tu i s d ng kho ng 10% câu ghép, tr
5 n 6 tu i s d ng kho ng 25,2% câu ghép các lo i khi t k chuy n.
Kh n ng s d ng câu c a tr

c tác gi L u Th Lan nghiên c u trong
lu n v n (1992 — 1994) nh sau:
Tháng
tu i

48
tháng
60
tháng
72
tháng

T ng
s
câu

Câu
úng

T l

Câu
ch a
úng

T l

Câu
n

T l

Câu
ghép

T l

847

455 71,4% 182 28,6% 291 63,8% 164

36%

1035

751 72,6% 284 27,4% 472 62,8% 279 37,2%

818

618 75,6% 200 24,4% 373 60,4% 245 39,7%

Kh n ng k chuy n m ch l c có tình ti t, có logic, m u và k t thúc
tr có nh ng ti n b v t b c. Tr có kh n ng dùng l i nói t ng
t ng ra nh ng k ho ch, s ki n trong t ng lai.
Tr có xu h ng h i r t nhi u, có khi trong vịng 1 — 2 phút, tr có th có
t i 4 — 5 câu h i, i u quan tr ng là ng i l n ph i kiên trì tr l i tr .
Tuy nhiên, m t s tr v n m c các l i nh nói ng ng: l—n; ch—tr; s—x; d—r,
v n này nhi u khi là do ngôn ng a ph ng. Vi c cịn nói kéo dài,

116 | MODULE MN 3

*
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
*
—
—
—

phát âm ch a chu n m t s t khó (chim kh u, khúc khu u, chuy n
cành...) m t s tr n m 4 tu i thì sang 5, 6 tu i tr ã có th c i thi n và
s a ch a c r t nhi u. T t nhiên là có hi n t ng có tr nói r t t t, rõ
ràng m ch l c, song c ng có tr v n cịn ng ng, l p, dùng câu còn l ng
c ng. ây chúng ta tính n m t b ng chung.
ây là b ng ki m do các chuyên gia c a Vi n Y t Qu c gia M a ra,
b n có th d a vào ó theo dõi s phát tri n ngôn ng c a bé. Các
chuyên gia này khuy n cáo r ng, n u con b n ch a t c nh ng ch
s này, b n nên g p bác s tham v n.
Giai o n 6: 3 — 4 tu i

Bi t nhóm tên i t ng: ví d : “qu n áo”, “th c n”...

Phân bi t c các màu s c.
S d ng c h u h t các âm nh ng có th ch a trịn âm i v i các âm
khó: tr, ch, th, ngh, l, s, r, v, y.
Ng i l có th ch a hi u h t nh ng gì tr nói.
Có th mơ t
c tác d ng c a các v t nh : dao, c c, ơ tơ...
Thích thú v i ngơn ng , hào h ng v i th ca và nh n ra nh ng i u vơ lí
trong ngơn t , ví d nh “Có con voi trên u b n ph i không?”.
Di n t ý t ng và c m xúc, không d ng l i vi c ch nói v th gi i xung
quanh bé.
Di n t thì c a ng t : “ ang”.
Tr l i các câu h i n gi n, ví d : “Bé làm gì khi ói b ng?”.
Nh c l i các câu.
Giai o n 7: 4 — 5 tu i

Hi u c các khái ni m không gian nh : “ ng sau”, “bên c nh”.
Hi u c nh ng câu h i ph c t p.
L i nói có th hi u c nh ng còn vài l i sai khi phát âm nh ng t dài,
khó, ph c t p nh : “chim kh u”, “khúc khu u”.
Nói c 200 — 300 t khác nhau.
Miêu t làm m t vi c nh th nào, ví d : v m t b c tranh.
Li t kê các v t theo lo i, ví d : ng v t, ph ng ti n giao thông...
S d ng các câu h i “T i sao?”.

—
—
—
—
* Giai o n 8: 5 tu i
— Hi u c h n 2000 t .

´‚ C ´I‹ M PH sT TRIN NGN NGĐ, N HĐNG M C TIˆU V r K ŠT QU t MO NG ´®I ¬ TR… M x M NO N V ‰ NG “N NG§ |

117


— Hi u c chu i th i gian, ví d : i u gì x y ra tr c tiên, th hai,
th ba...
— Th c hi n chu i có 3 h ng d n.
— Hi u c nh p i u c a câu th , bài hát.
— Câu có th t d dài 8 t tr lên.
— S d ng câu ghép và câu ph c.
— Miêu t v t.
— S d ng t ng t ng sáng t o ra các câu chuy n.
(Ngu n: Vi n Y t qu c gia M — Minh Th o d ch t Internet)
CÂU HỎI ĐÁNH GIÁ

Câu 1. Phân tích nh ng

c i m phát tri n ngơn ng
3 n 6 tu i?
i n các thông tin vào b ng sau:

Giai o n

T 3 — 4 tu i

T 4 — 5 tu i

T 5 — 6 tu i

118 | MODULE MN 3

Nghe

Nói

tr m m non t
V nt


Câu 2. Nh ng bi u hi n nào cho th y tr có khó kh n/ ch m v phát

tri n ngôn ng ?
ĐÁP ÁN

—

Câu 1: D a vào ph n thông tin ph n h i

i n thông tin vào b ng:

Giai o n

Nghe

Thích thú v i ngơn ng ,
hào h ng v i th ca và
nh n ra nh ng i u vơ
lí trong ngơn t , ví d

nh “Có con voi trên
u b n ph i khơng?”.

tr l i.
Nói

V nt

— Di n t ý t ng và Bi t nhóm tên i
c m xúc, khơng t ng: ví d : “qu n
d ng l i vi c ch áo”, “th c n. S
nói v th gi i xung d ng c h u h t
quanh bé.
các âm nh ng có
T 3—
— Di n t thì c a th ch a tròn âm
4 tu i
i v i các âm khó:
ng t : “ ang”.
— Tr l i các câu h i tr, ch, th, ngh, l, s,
n gi n, ví d : “Bé r, v,y.
làm gì khi ói b ng?”.
Nh c l i các câu.
— Hi u
c các khái — Miêu t làm m t — L i nói có th
ni m khơng gian nh : vi c nh th nào, ví hi u
c nh ng
“ ng sau”, “bên c nh”. d : v m t b c tranh. còn vài l i sai khi
Li t kê các v t phát âm nh ng t
T 4 — —h Hii phu c t p.c nh ng câu —theo

lo i, ví d : dài, khó, ph c t p
5 tu i
ng v t, ph ng nh : “chim kh u”,
ti n giao thông... “khúc khu u”.
— S d ng các câu — Nói c 200 —
300 t khác nhau.
h i “T i sao?”.
— Hi u c chu i th i — Câu có th t Hi u
c hn
gian, ví d : i u gì x y dài 8 t tr lên.
2000 t .
ra tr c tiên, th hai, — S d ng câu ghép
T 5 — th ba...
và câu ph c.
6 tu i — Th c hi n chu i có 3 — Miêu t v t.
h ng d n.
— S d ng t ng
— Hi u c nh p i u t ng sáng t o
c a câu th , bài hát.
ra các câu chuy n.
áp án câu 2: B n d a vào áp án c a câu 1 tr l i.
´‚ C ´I‹ M PH sT TRIN NGN NGĐ, N HĐNG M C TIU V r K T QU t MO NG đI ơ TR M x M NO N V ‰ NG “N NG§ |

119


Hoạt động 2. Những mục tiêu phát triển ngôn ngữ ở trẻ
mầm non
CÂU HỎI THẢO LUẬN

Phân tích nh ng m c tiêu PTNN tr MN?
Ch ng trình GDMN a ra nh ng m c tiêu nh sau:
GIÁO D C PHÁT TRI N NGÔN NG TR 3 — 36 THÁNG TU I

a. Nghe

— Nghe các gi ng nói khác nhau.
— Nghe, hi u các t và câu ch v t, s v t, hành ng quen thu c và m t
s lo i câu h i n gi n.
— Nghe k chuy n, c th , ca dao, ng dao có n i dung phù h p v i tu i.
b. Nói

— Phát âm các âm khác nhau.
— Tr l i và t m t s câu h i n gi n.
— Th hi n nhu c u, c m xúc, hi u bi t c a b n thân b ng l i nói.
c. Làm quen v i sách

— M sách, xem và g i tên s v t, hành ng c a các nhân v t trong tranh.
NỘI DUNG GIÁO DỤC THEO ĐỘ TUỔI
N i dung 3 — 12 tháng tu i
12 — 24 tháng tu i
1. Nghe

− Nghe

24 — 36 tháng tu i

l i nói v i s c thái tình c m khác nhau.
− Nghe các t ch tên g i
v t, s v t, hành ng quen thu c.

− Nghe các câu nói − Nghe và th c hi n − Nghe và th c hi n
n gi n trong giao m t s yêu c u b ng các yêu c u b ng l i
ti p h ng ngày.
l i nói.
nói.
− Nghe các câu h i: − Nghe các câu h i: − Nghe các câu h i:
... âu? (ví d : Tay
âu?, Con gì?,... Cái gì? Làm gì?
âu? Chân âu? M i Th nào? (gà gáy th làm gì? âu? Nh
âu?...).
nào?), Cái gì? Làm gì? th nào?
− Nghe các bài hát, − Nghe các bài hát, − Nghe các bài th ,
ng dao, ca dao.
bài th , ng dao, ca ng dao, ca dao, hò
dao, truy n k n vè, câu , bài hát và
gi n theo tranh.
truy n ng n.

120 | MODULE MN 3


N i dung

3 — 12 tháng tu i

− Phát

12 — 24 tháng tu i

24 — 36 tháng tu i

âm các âm − Phát âm các âm khác nhau.
b
p
b
khác
nhau.
2. Nói
B t ch c các âm G i tên các v t, — S d ng các t ch
khác nhau c a ng i con v t, hành ng
v t, con v t, c
l n.
g n g i.
i m, hành ng
quen thu c trong
giao ti p.
Nói m t vài t n Tr l i và t câu — Tr l i và t câu
gi n.
h i: Con gì?, Cái gì?, h i: Cái gì?, Làm gì?,
Làm gì?
âu?,... Th nào?,
làm gì? T i sao?...
Th hi n nhu c u Th hi n nhu c u, − Th hi n nhu c u,
b ng các âm b p b mong mu n c a mong mu n và hi u
ho c t n gi n k t mình b ng câu n bi t b ng 1 — 2 câu
h p v i ng tác, c gi n.
n gi n và câu dài.
ch , i u b .
c theo, c ti p − c các o n th ,
cùng cô ti ng cu i bài th ng n có câu

c a câu th .
3 — 4 ti ng.
− K l i o n truy n
c nghe nhi u
l n, có g i ý.
− S d ng các t th
hi n s l phép khi
nói chuy n v i
ng i l n.
M sách, xem tranh − L ng nghe khi
và ch vào các nhân ng i l n c sách.
3. Làm
v t, s v t trong − Xem tranh và g i
quen v i
tranh.
tên các nhân v t, s
sách
v t, hành ng g n
g i trong tranh.

´‚ C ´I‹ M PH sT TRI‹N NG“N NG§, N HĐNG M C TIU V r K T QU t MO NG đI ơ TR M x M NO N V ‰ NG “N NG§ |

121


GIÁO D C PHÁT TRI N NGÔN NG TR M U GIÁO
— Có kh n ng l ng nghe, hi u l i nói trong giao ti p h ng ngày.
— Có kh n ng bi u t b ng nhi u cách khác nhau (l i nói, nét m t, c
ch , i u b ...).
— Di n t rõ ràng và giao ti p có v n hố trong cu c s ng hàng ngày.

— Có kh n ng nghe và k l i s vi c, k l i truy n.
— Có kh n ng c m nh n v n i u, nh p i u c a bài th , ca dao, ng dao
phù h p v i tu i.
— Có m t s k n ng ban u v vi c c và vi t.
Giáo d c phát tri n ngôn ng

a. Nghe
— Nghe các t ch ng i, s v t, hi n t ng, c i m, tính ch t, ho t ng
và các t bi u c m, t khái quát.
— Nghe l i nói trong giao ti p h ng ngày.
— Nghe k chuy n, c th , ca dao, ng dao phù h p v i tu i.
b. Nói
— Phát âm rõ các ti ng trong ti ng Vi t.
— Bày t nhu c u, tình c m và hi u bi t c a b n thân b ng các lo i câu
khác nhau.
— S d ng úng t ng và câu trong giao ti p h ng ngày. Tr l i và t câu h i.
— c th , ca dao, ng dao và k chuy n.
— L phép, ch ng và t tin trong giao ti p.
c. Làm quen v i vi c c, vi t
— Làm quen v i cách s d ng sách, bút.
— Làm quen v i m t s kí hi u thông th ng trong cu c s ng.
— Làm quen v i ch vi t, v i vi c c sách.

N i dung giáo d c theo
N i dung
3 — 4 tu i

tu i

4 — 5 tu i

5 — 6 tu i

Hi u các t ch Hi u các t ch c Hi u các t khái quát,
ng i, tên g i
i m, tính ch t, cơng t trái ngh a.
v t, s v t, hành d ng và các t bi u
1. Nghe
ng, hi n t ng c m.
g n g i, quen thu c.

122 | MODULE MN 3


N i dung

3 — 4 tu i

4 — 5 tu i

5 — 6 tu i

Hi u và làm theo Hi u và làm theo Hi u và làm theo c
yêu c u n gi n.
c 2, 3 yêu c u. 2, 3 yêu c u liên ti p.
Nghe hi u n i dung Nghe hi u n i dung các câu n, câu m
các câu n, câu m r ng, câu ph c.
r ng.
Nghe hi u n i dung truy n k , truy n c phù h p v i tu i.
Nghe các bài hát, bài th , ca dao, ng dao, t c ng , câu , hò, vè

phù h p v i tu i.
Phát âm các ti ng Phát âm các ti ng có Phát âm các ti ng có
c a ti ng Vi t.
ch a các âm khó. ph âm u, ph âm
cu i g n gi ng nhau và
2. Nói
các thanh i u.
Bày t tình c m, Bày t tình c m, nhu Bày t tình c m, nhu
nhu c u và hi u bi t c u và hi u bi t c a c u và hi u bi t c a
c a b n thân b ng b n thân b ng các b n thân rõ ràng, d
các câu n, câu câu n, câu ghép. hi u b ng các câu n,
n m r ng.
câu ghép khác nhau.
Tr l i và t các Tr l i và t các câu — Tr l i các câu h i v
câu h i: Ai? Cái gì? h i: Ai? Cái gì? âu? nguyên nhân, so sánh:
âu? Khi nào?
Khi nào? làm gì? T i sao? Có gì gi ng
nhau? Có gì khác
nhau? Do âu mà có?.
— t các câu h i: T i
sao? Nh th nào? Làm
b ng gì?
S d ng các t bi u S d ng các t bi u S d ng các t bi u
th s l phép.
th s l phép.
c m, hình t ng.
Nói và th hi n c ch , i u b , nét m t phù h p v i yêu c u, hoàn
c nh giao ti p.
c th , ca dao, ng dao, t c ng , hò vè.
K l i truy n ã K l i truy n ã c K l i truy n ã c

c nghe có s nghe.
nghe theo trình t .
giúp .
´‚ C ´I‹ M PH sT TRI‹N NG“N NG§, N HĐNG M C TIU V r K T QU t MO NG đI ơ TR M x M NO N V ‰ NG “N NG§ |

123