Phuong phap giai bai tap Hoa hoc VCHC

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (272.12 KB, 91 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

BÀI GIẢNG

BÀI TẬP HÓA HỌC SƠ CẤP

(45 tiết)

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 2

BÀI TẬP HÓA HỌC SƠ CẤP

Phần 1: TÓM TẮT LÝ THUYẾT HĨA HỌC

Phần 2: MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP GIẢI TỐN 
 HÓA HỌC

Phần 3: BÀI TẬP TỰ GIẢI

§1.I. TĨM TẮT LÝ THUYẾT HỐ HỌC
A. HĨA HỌC VÔ CƠ

I. KIM LOẠI

II. PHI KIM

III. PHẢN ỨNG OXY HÓA KHỬ

B. HÓA HỌC HỮU CƠ
I. ANKAN

II. ANKEN

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

IV. ANKIN

V. AREN

VI. RƯỢU NO ĐƠN CHỨC

VII. PHENOL

VIII. ANĐEHIT

IX. AXIT CACBOXYLIC

X. ESTE

§2.I. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP GIẢI TỐN HĨA 
HỌC

I. PHƯƠNG PHÁP KHỐI LƯỢNG PHÂN TỬ 
TRUNG BÌNH, KHỐI LƯỢNG NGUYÊN TỬ 
TRUNG BÌNH

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 4

III. PHƯƠNG PHÁP BẢO TOÀN KHỐI LƯỢNG

IV. PHƯƠNG PHÁP TĂNG GIẢM KHỐI LƯỢNG

V. PHƯƠNG PHÁP BẢO TOÀN ELECTRON

VI. PHƯƠNG PHÁP BIỆN LUẬN CÁC KHẢ NĂNG 
XẢY RA ĐỐI VỚI CHẤT THAM GIA PHẢN ỨNG

VII. PHƯƠNG PHÁP BIỆN LUẬN CÁC KHẢ

NĂNG XẢY RA ĐỐI VỚI CHẤT TAỌ THÀNH SAU 
PHẢN ỨNG

VIII. PHƯƠNG PHÁP BIỆN LUẬN TRONG GIẢI

HỆ PHƯƠNG TRÌNH

IX. PHƯƠNG PHÁP BIỆN LUẬN ĐỂ TÌM CƠNG 
THỨC PHÂN TỬ CHẤT HỮU CƠ

§3.I. BÀI TẬP TỰ GIẢI

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

II. BÀI TẬP HÓA HỌC HỮU CƠ

Phần 1: TĨM TẮT LÝ THUYẾT HĨA HỌC

§1.I. TĨM TẮT LÝ THUYẾT HỐ HỌC VƠ CƠ
I. KIM LOẠI

- rntKL > rntPK, cùng chu kì

- Đều có 1, 2 hoặc 3e ở lớp ngồi cùng

- Tính chất hóa học cơ bản dễ mất e hóa trị thể

hiện tính khử: M - ne → Mn+

I.1. Tính chất hóa học

I.1.1. Tác dụng với phi kim

- Đa số kim loại đều tác dụng với phi kim, phản 
ứng xảy ra ở mức độ khác nhau

- Các KL hoạt động mạnh (kiềm, kiềm thổ, Al,

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 6
và phi kim hoạt động càng mạnh → phản ứng xảy ra 
mạnh liệt. Mg + O2 → 2MgO

Na + Cl2 → 2NaCl

- Các phi kim hoạt động mạnh (F2, Cl2, Br2, O2) tác 
dụng với kim loại tạo ra các hợp chất mà kim loai có 
hóa trị dương cao nhất.

2Fe + 3Cl2 → 2FeCl3

Sn + 2Cl2 → SnCl4

I.1.2. Tác dụng với H2O

- Các kim loại hoạt động mạnh như kim loại kiềm

(Li, Na, K, Rb, Cs), một số kim loại kiềm thổ (Ca, Sr,

Ba) có hiđroxit tan trong nước, mới phản ứng với

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 7
Ví dụ: 2Na + 2H2O → 2NaOH + H2 ↑

Ba + 2H2O → Ba(OH)2 + H2↑
3. Tác dụng với axit

3.1. Với dụng dịch axit HCl, H2SO4 loãng.

- Các KL đứng trước H trong dãy điện thế của kim 
loại tác dụng với HCl, H2SO4 loãng tạo ra muối và 
khí H2

Zn + 2H+ → Zn2+ + H
2
 Fe + 2H+ → Fe2+ + H2

- KL đứng sau H không tác dụng

Cu + 2H+ → Không phản ứng

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 8
là SO2. (Tùy điều kiện mà cho ta một trong các sản 
phẩm H2S, S, SO2).

2Fe + 6H2SO4 đặc nóng → Fe2(SO4)3 + 3SO2 + 6H2O
 Cu + 2H2SO4 đặc nóng → CuSO4 + SO2 + H2O

4Mg + 5H2SO4 đặc → 4MgSO4 + H2S + 4H2O

3Zn + 4H2SO4 đặc → 3ZnSO4 + S + 4H2O

-Dung dịch HNO3 đặc, loãng tác dụng với hầu hết KL trừ

(Au, Pt) tạo ra muối nitrat và NO2 nếu HNO3 đặc, các 
khí N2, N2O, NO, NH3 nếu HNO3 loãng

Cu + 4HNO3 đặc → Cu(NO3)2 + 2NO2 + 2H2O
 Fe + 6HNO3 đặc → Fe(NO3)3 + 3NO2 + 3H2O

3Cu + 8HNO3 loãng → 3Cu(NO3)2 + 2NO + 4H2O
 Fe + 4HNO3,loãng → Fe(NO3)3 + NO + 2H2O

</div>
(9)<div class='page_container' data-page=9>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 9
tác dụng với các kim loại Fe, Al, Cr.

- HNO3 lỗng, đặc, đặc nóng, H2SO4 đặc, đặc nóng 
tác dụng với KL đưa hóa trị KL lên cao nhất

4. Tác dụng với dung dịch base

- Các KL tan trong H2O (Li, Na, K, Rb, Cs, Ca, Sr, 
Ba) khi cho vào dung dịch base thực tế chúng tác 
dụng với H2O cho khí H2 bay ra

Ba + 2H2O → Ba(OH)2 + H2

- Chỉ có các KL có oxit và hiđroxit lưỡng tính như

Be, Zn, Al, Cr coi như tác dụng với dung dịch kiềm

tạo thành muối tan và giải phóng H2

Zn + 2NaOH → Na2ZnO2 + H2↑

</div>
(10)<div class='page_container' data-page=10>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 10

5.1. Kim loại tan trong nước (Li, Na, K, Rb, Cs, Ca, Sr,

Ba)

-Tác dụng với dung dịch muối không đẩy kim loại 
đứng sau ra khỏi muối sản phẩm tạo ra chất kết tủa 
hoặc muối tan và khí H2 bay ra

2Na + CuSO4 + 2H2O → Cu(OH)2↓ + Na2SO4 + H2↑
 2Na + 2H2O → 2NaOH + H2↑

2NaOH + CuSO4 → Cu(OH)2↓ + Na2SO4

Viết phương trình Ba tác dụng với dung dịch AlCl3 hoặc

ZnSO4

3Ba + 2AlCl3 + 6H2O → 3BaCl2 + 2Al(OH)3↓ + 3H2↑

Nếu dư Ba(OH)2:

2Al(OH)3 + Ba(OH)2 → Ba(AlO2)2 + 4H2O \

</div>
(11)<div class='page_container' data-page=11>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 11

2AlCl3 + 3Ba(OH)2 → 2Al(OH)3↓ + 3BaCl2

Nếu dư Ba(OH)2:

Ba(OH)2 + 2Al(OH)3 → Ba(AlO2)2 + 4H2O
5.2. Kim loại không tan trong nước

Zn + CuSO4 → ZnSO4 + Cu
 Cu + 2AgNO3 → Cu(NO3)2 + 2Ag

Chú ý:Nhiều KL tác dụng cùng một dung dịch muối,

KL hoạt động mạnh phản ứng hết trước rồi mới đến

kim loại yếu hơn.

Ví dụ: Cho hỗn hợp Zn, Fe, Cu vào dung dịch AgNO3

phản ứng xảy ra theo thứ tự sau

</div>
(12)<div class='page_container' data-page=12>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 12

- Một KL tác dụng với dung dịch chứa nhiều muối thì

muối của kim loại hoạt động kém phản ứng hết trước

Ví dụ: Cho Zn tác dụng với dung dịch hỗn hợp

Ag2SO4, CuSO4, FeSO4

Zn + Ag2SO4 → ZnSO4 + 2Ag
 Zn + CuSO4 → ZnSO4 + Cu
 Zn + FeSO4 → ZnSO4 + Fe

Ion Fe3+ có tính oxi hóa mạnh hơn Cu2+ nên:
 Cu + 2Fe3+ → 2Fe2+ + Cu2+

Fe + 2F3+ → 3Fe2+

(Đây là phản ứng của KL đứng sau tác dụng với 
muối của kim loại đứng trước)

6. Các phương pháp điều chế kim loại

</div>
(13)<div class='page_container' data-page=13>

để khử ion kim loại thành nguyên tử kim loại
Phản ứng điều chế kim loại: Mn+ + ne → M0

6.1. Điều chế kim loại đứng trước Al kể cả Al

- Chỉ có một phương pháp thường dùng là điện phân 
hợp chất nóng chảy.

2NaCl dpnc Na + Cl2

2Al2O3 dpnc

Cryolit 4Al + 3O2

6.2. Điều chế các kim loại sau nhôm

a. Điện phân dung dịch muối

CuSO4 + H2O → Cu + 1/2O2 + H2SO4
AgNO3 + H2O → 2Ag + 1/2O2 + HNO3

b. Dùng chất khử C, H2, CO khử oxit kim loại ở

</div>
(14)<div class='page_container' data-page=14>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 14
nhiệt độ cao: CuO + H2 → Cu + H2O

CuO + C → Cu + CO
 CuO + CO → Cu + CO2

Khi dùng CO khử Fe2O3 phản ứng xảy ra:
 Fe2O3 + CO → Fe3O4 + CO2

Fe3O4 + CO → 3FeO + CO2
 FeO + CO → Fe + CO2

c. Dùng Al, Mg khử oxit kim loại ở nhiệt độ cao

(gọi là phương pháp nhiệt nhôm hay phương pháp 
nhiệt magie (dùng để điều chế kim loại khó nóng 
chảy: Cr, Mn,…).

Al + 3Fe3O4 → 4Al2O3 + 9Fe
 Al + Cr2O3 → Al2O3 + 2Cr

</div>
(15)<div class='page_container' data-page=15>

kim loại đúng sau ra khỏi dung dịch muối
 Cu + 2AgNO3 → 2Ag + Cu(NO3)2

Fe + CuSO4 → FeSO4 + Cu

II. PHI KIM

- rPK < rKL cùng chu kì

- Nguyên tử của nguyên tố phi kim đều có 5, 6 hoặc 
7e ở lớp ngoài cùng, dễ dàng nhận e hóa trị để đạt 
cấu hình e bền vững của khí hiếm

- Tính chất hóa học cơ bản của các ngun tố phi kim 
là tính oxi hóa

X + ne → X

n-II.1. Tác dụng với đơn chất
II.1.1. Tác dụng với hiđro

</div>
(16)<div class='page_container' data-page=16>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 16
hợp chất thể khí

Cl2 + H2 → 2HCl
 S + H2 → H2S 
 O2 + 2H2 → 2H2O
 N2 + 3H2 → 2NH3

C + 2H2 → CH4

II.1.2. Tác dụng với oxi

- Trừ halogen không tác dụng trực tiếp với oxi, các 
phi kim khác tác dụng trực tiếp với oxi ở các nhiệt độ 
khác nhau tạo thành oxit

C + O2 → CO2
 S + O2 → SO2

4P + 5O2 → 2P2O5

</div>
(17)<div class='page_container' data-page=17>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 17

II.1.3. Tác dụng với kim loại

- Hầu hết các phi đều tác dụng với kim loại (trừ Au, 
Pt). Các phản ứng xảy ra với mức độ khác nhau. Các 
phi kim hoạt động hóa học mạnh như X2, O2,…tác

dụng với các kim loại hoạt động mạnh như kim loại 
kiềm, kiềm thổ, Al, Zn, …phản ứng xảy ra mãnh liệt.
 2Na + Cl2 → 2NaCl

2Mg + O2 → 2MgO

- Các phi kim hoạt động hóa học mạnh như X2(Cl2, 
Br2, I2), O2,…khi tác dụng với kim loại có nhiều hóa 
trị thường tạo thành hợp có hóa trị cao

</div>
(18)<div class='page_container' data-page=18>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 18
- Các phi kim hoạt động hóa học kém như H2, N2, C

chỉ tác dụng với những kim loại hoạt động hóa học 
mạnh ở nhiệt độ cao.

4Al + 3C → Al4C3
 Ca + 2C → CaC2
 2Na + H2 → 2NaH
II.2. Tác dụng với hợp chất

II.2.1. Tác dụng với axit

- Các phi kim ở trạng thái rắn như C, S, P, … có thể

tác dụng được với các axit có tính oxi hóa mạnh:

HNO3 lỗng, đặc, đặc nóng, H2SO4 đậm đặc, đặc 
nóng đưa phi kim lên hóa trị cao nhất

</div>
(19)<div class='page_container' data-page=19>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 19

P + 5HNO3 (đặc nóng) → H3PO4 + 5NO2 + H2O
C + 2H2SO4(đặc nóng) → CO2 + 2SO2 + 2H2O
S + 2H2SO4(đặc nóng) → 3SO2 + 2H2O

3C + 4HNO3(loãng) → 3CO2 + 4NO + 2H2O
S + 2HNO3(loãng) → H2SO4 + 2NO

3P + + 5HNO3(loãng) +2H2O → 3H3PO4 + 5NO

II.2.2. Tác dụng với base

- Halogen và một số phi kim khác có thể tác dụng với 
dung dịch base

Cl2 + 2NaOH → NaCl + NaClO + H2O

2Cl2 + 2Ca(OH)2 → CaCl2 + Ca(OCl)2 + 2H2O
 3Cl2 + 6KOH(đặc nóng) → 5KCl + KClO3 + 3H2O
II.2.3. Tác dụng với dung dịch muối

</div>
(20)<div class='page_container' data-page=20>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 20
đứng sau ra khỏi muối của nó

Cl2 + 2NaBr → 2NaCl + Br2
 Br2 + 2NaI → 2NaBr + I2

- Các phi kim hoạt động hóa học mạnh như Cl2, Br2

tác dụng được với dung dịch muối phi kim cuả kim 
loại hóa trị thấp tạo thành muối kim loại hóa trị cao
 Cl2 + 2FeCl2 → 2FeCl3

III. PHẢN ỨNG OXI HÓA KHỬ
III.1. Định nghĩa

- Là phản ứng xảy ra trong đó có sự thay đổi số oxi 
hóa của các nguyên tố

- Nguyên nhân do sự nhường và thu electron (nguyên

tử hoặc ion này nhường e cho nguyên tử hoặc ion

</div>
(21)<div class='page_container' data-page=21>

Zn0 + Cu2+ → Zn2+ + Cu0

III.2. Một số khái niệm
III.2.1. Chất oxi hóa

- Là những chất mà trong thành phần, phân tử có 
chứa nguyên tố nhận e

- Khi nhận e số oxi hóa giảm

- Các chất oxi hóa thường là các hợp chất trong đó 
kim loại hay phi kim có số oxi hóa (hay mức oxi hóa) 
cao KMnO4, K2Cr2O7, HNO3, HClO4,…

III.2.2. Chất khử

- Là những chất mà trong thành phần, phân tử có

chứa nguyên tố cho (nhường) e
- Khi nhường e số oxi hóa tăng

</div>
(22)<div class='page_container' data-page=22>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 22
mọi phản ứng hóa học.

III.2.3. Q trình oxi hóa

- Là q trình mất (hay cho) e của một nguyên tố

- Làm tăng số oxi hóa của nguyên tố đó

Zn - 2e → Zn2+ Q trình oxi hóa

III.2.4. Q trình khử

- Là quá trình nhận (hay thu) e của một nguyên tố

- Làm giảm số oxi hóa của nguyên tố đó
 Cu2+ + 2e → Cu Q trình khử

III.2.5. Số oxi hóa

- Là điện tích các nguyên tử của các nguyên tố trong 
phân tử với giả định cặp e chung chuyển hẵn về phía 
nguyên tử có độ âm điện lớn hơn.

</div>
(23)<div class='page_container' data-page=23>

III.3. Phương pháp cân bằng phản ứng oxi hóa khử

- Trong phản ứng oxi hóa khử, e chuyển tử chất khử

sang chất oxi hóa.

- Tổng số e mà chất khử mất (nhường) đi bằng tổng 
số e mà chất oxi hóa thu (nhận) vào

Các bước để lập phương trình và cân bằng phương 
trình phản ứng oxi hóa khử

+ Viết phương trình phản ứng ở dạng phân tử

+ Khảo sát sự thay đổi số oxi hóa của các nguyên tố 
trước và sau phản ứng, xác định chất oxi hóa, chất 
khử.

</div>
(24)<div class='page_container' data-page=24>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 24
+ Điền hệ số và kiểm tra kết quả trên cơ sở phương 
trình e

KMnO4 + FeSO4 + H2SO4 → Fe2(SO4)3 + MnSO4 +

K2SO4 + H2O
 2x Mn+7 + 5e → Mn+2

10x Fe+2 - 1e → Fe+3

2Mn+7 + 10Fe+2 → 2Mn+2 + 10Fe+3

2KMnO4 + 10FeSO4 + 8H2SO4 → 2MnSO4 +

5Fe2(SO4)3 + K2SO4
III.4. Các dạng phản ứng oxi hóa khử đặc biệt

III.4.1. Phản ứng tự oxi hóa - khử

- Một chất vừa đóng vai trị chất oxi hóa vừa đóng 
vai trò chất khử.

</div>
(25)<div class='page_container' data-page=25>

1 x Cl0 - 5e = Cl+5

5 x Cl0 + e = Cl

3Cl2 = Cl+5 + 5Cl

-3Cl2 + 6KOH = KClO3 + 5KCl + 3H2O

III.4.2. Phản ứng oxi hóa - khử trong đó 1 phân tử 
có 2 ngun tố đóng vai trị chất khử

FeS + HNO3 đ →Fe2(SO4)3 + Fe(NO3)3+ NO2+ H2O
3 x FeS - 9e = Fe+3 + S+6

27 x N+5 + 1e = N+4

3FeS + 27N+5 = 3Fe+3 + 27N+4

3FeS + 30HNO3 = Fe2(SO4)3 + Fe(NO3)3 + 27NO2 + 15H2O
III.4.3. Phản ứng oxi hóa khử với nguyên tố có số 
oxi hóa không xác

</div>
(26)<div class='page_container' data-page=26>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 26

+ +3

+5 +2

+ +5 +3 +2

3 * xFe - (3x - 2y)e = xFe
(3x - 2y) * N + 3e = N

3xFe +(3x - 2y)N = 3xFe + (3x - 2y)N

3FexOy + (12x – 2y)HNO3 → 3xFe(NO3)3 + (3x – 2y)NO 
 + (6x – y)H2O

III.4.4. Phản ứng oxi hóa - khử trong hóa hữu cơ

- Có thể dựa vào 2 phương pháp

+ Dùng công thức phân tử

Cách cân bằng tương tự như hóa vơ cơ. Ta sử dụng số 
oxi hóa trung bình

</div>
(27)<div class='page_container' data-page=27>

-3 +3

+7 +4

-3 +7 +3 +4

1* C - 6e = C

2* Mn + 3e = Mn

C + 2Mn = C + 2Mn

C6H5-CH3 + 2KMnO4→ C6H5-COOK + 2MnO2 + KOH + H2O

- Dùng công thức cấu tạo

- Cách cân bằng này chỉ chú ý vào cacbon thay đổi số 
oxi hóa

C6H5-CH3 + KMnO4→ C6H5-COOK + MnO2 + KOH + H2O

8 2

-7 7

+7 +4

8 2

- +7 - +4

7 7

7* C - e = C
7

2* Mn + 3e = Mn

7C + 2Mn = 7C + 2Mn

</div>
(28)<div class='page_container' data-page=28>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 28

IV. PHẢN ỨNG TRAO ĐỔI 
IV.1. Khái niệm

-Là những phản ứng hóa học khơng có sự thay đổi số 
oxi hóa của các nguyên tố trước và sau phản ứng

Na2SO4 + BaCl2 → BaSO4 ↓ + 2NaCl

2KOH + MgSO4 → Mg(OH)2↓ + K2SO4
IV.2. Điều kiện để phản ứng trao đổi xảy ra

- Xảy ra trong dung dịch, sau phản ứng phải có chất 
kết tủa, chất bay hơi hoặc chất điện li yếu

Na2CO3 + CaCl2 → CaCO3 ↓ + 2NaCl

Na2SO3 + 2HCl → 2NaCl + SO2 ↑ + H2O 
 HNO3 + NaOH → NaNO3 + H2O

</div>
(29)<div class='page_container' data-page=29>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 29

Ln ln xảy ra vì H2O là chất điện li yếu

HCl + NaOH → NaCl + H2O

H2SO4 + Ba(OH)2 → BaSO4 ↓ + 2H2O
 H(+) + OH(-) → H

2O

- Đối với axit yếu đa chức khi tác dụng với base phụ 
thuộc vào tỉ lệ số mol mà ta thu được một hay nhiều 
muối, muối axit hay trung tính

NaOH + H3PO4 → NaH2PO4 + H2O
 2NaOH + H3PO4 → Na2HPO4 + H2O
 3NaOH + H3PO4 → Na3PO4 + H2O
IV.3.2. Axit tác dụng với muối

-Tạo ra muối mới và axit mới với điều kiện:
+ Axit mạnh đẩy axit yếu ra khỏi muối của nó

</div>
(30)<div class='page_container' data-page=30>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 30

CaCO3 + 2H(+) → Ca2+ + H

2O + CO2↑

FeS + 2HCl → FeCl2 + H2S ↑
 FeS + 2H(+) → Fe2+ + H

2S ↑

+ Nếu axit tạo ra mạnh tương đương với axit ban 
đầu thì muối phải là chất kết tủa

BaCl2 + H2SO4 → BaSO4↓ + 2HCl
 Ba2+ + SO

42- → BaSO4↓

Chú ý: Một số muối sunfua như CuS, PbS, Ag2S,

HgS không tan trong axit thơng thường (như HCl, 
H2SO4 lỗng nên axit yếu H2S đẩy được các axit này 
ra khỏi muối axit mạnh.

</div>
(31)<div class='page_container' data-page=31>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 31
- Tạo ra muối và nước

CaO + 2HCl → CaCl2 + H2O

Fe2O3 + H2SO4 → Fe2(SO4)3 + 3H2O
Fe3O4 với các axit HCl, H2SO4 tạo ra 2 muối

Fe3O4 + 8HCl → FeCl2 + 2FeCl3 + 4H2O

Fe3O4 + 4H2SO4 → FeSO4 + Fe2(SO4)3 + 4H2O
IV.3.4. Base tác dụng với dung dịch muối

- Điều kiện: + Base và muối phải ở dạng dung dịch

+ Muối mới và base mới phải có một chất kết tủa hay 
bay hơi

2NaOH + CuCl2 → Cu(OH)2↓ + 2NaCl
 Ba(OH)2 + Na2SO4 → BaSO4 ↓ + 2NaOH
 NH4Cl + NaOH → NaCl + NH3↑ + H2O

</div>
(32)<div class='page_container' data-page=32>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 32
như Be(OH)2, Zn(OH)2, Al(OH)3 thì nó tan trở lại 
trong kiềm dư:

AlCl3 + 3NaOH → Al(OH)3↓ + 3NaCl

Nếu NaOH dư:Al(OH)3↓ + NaOH → NaAlO2 + 2H2O

ZnSO4 + 2NaOH → Zn(OH)2↓ + Na2SO4

Nếu NaOH dư:Zn(OH)2+ 2NaOH →Na2ZnO2+ 2H2O

IV.3.5. Base tác dụng với oxit axit

- Dung dịch base tác dụng với oxit axit tạo ra muối và 
nước

2NaOH + SO2 → Na2SO3 + H2O

+ Nếu dư CO2 hoặc SO2 thì nó tác dụng với muối 
trung hòa và nước tạo ra muối axit

</div>
(33)<div class='page_container' data-page=33>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 33
Nếu CO2 dư: Na2CO3 + H2O + CO2 → 2NaHCO3

Oxit NO2 tác dụng với dung dịch base tạo ra 2 muối 
phản ứng tự oxi hóa – khử:

2NO2 + 2NaOH → NaNO2 + NaNO3 + H2O
 4NO2 + 2Ba(OH)2 → Ba(NO2)2 + Ba(NO3)2 + 2H2O

Nếu có mặt của O2:

4NO2 + 4NaOH + O2 → 4NaNO3 + 2H2O
IV.3.6. Muối tác dụng với muối

- Điều kiện hai muối ở dạng dung dịch, hai muối mới 
tạo thành có một muối kết tủa

NaCl + AgNO3 → NaNO3 + AgCl ↓
 MgSO4 + BaCl2 → BaSO4↓ + MgCl2

Chú ý: Muối axit của axit mạnh được xem như một

</div>
(34)<div class='page_container' data-page=34>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 34

IV.3.7. Oxit axit tác dụng với oxit base

- Điều kiện một trong 2 oxit phải có một oxit mạnh

CaO + CO2 → CaCO3
 Na2O + SO2 → Na2SO3

IV.3.8. Oxit axit tác dụng với dung dịch muối

Phản ứng xảy ra: SO2 + Na2CO3(dd) → ?

SO2 + H2O → H2SO3 
 Na2CO3 + H2SO3 → Na2SO3 + CO2↑ + H2O

Sục khí SO3 vào dung dịch BaCl2

SO3 + H2O → H2SO4

BaCl2 + H2SO4 → BaSO4↓ + 2HCl

IV.3.9. Oxit base tác dụng với dung dịch muối

- Chỉ xảy ra đối với oxit base tan. Phản ứng giữa

</div>
(35)<div class='page_container' data-page=35>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 35
 BaO + H2O → Ba(OH)2

Ba(OH)2 + CuSO4 → BaSO4↓ + Cu(OH)2↓

Cho K2O tác dụng với dung dịch Al2(SO4)3

K2O + H2O → 2KOH

6KOH + Al2(SO4)3 → 2Al(OH)3↓ + 3K2SO4

Nếu KOH dư:

Al(OH)3 + KOH → KAlO2 + 2H2O
B. HÓA HỌC HỮU CƠ

I. Ankan

- Là những hợp chất hiđrocacbon no mạch hở 
- Dãy đồng đẳng của ankan bắt đầu từ CH4 → 
CnH2n+2 (n ≥ 1)

I.1. Danh pháp:

</div>
(36)<div class='page_container' data-page=36>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 36
cacbon trong mạch bằng tiếng Hy Lạp bỏ a + an

CH4 metan, C2H6 etan,…
Đối với ankan có mạch nhánh:

+ Chọn mạch chính (dài nhất, phức tạp nhất)

+ Đánh số mạch chính (ưu tiên số nhỏ nhất gần 
mạch nhánh)

+ Đọc: Số chỉ vị trí mạch nhánh + tên mạch nhánh + 
tên mạch chính có đi an

CH3CH2CH(CH3)CH2CH(C2H5)CH2CH2CH3

5-etyl-3-metyl octan

I.2. Đồng phân: - Có cùng cơng thức phân tử

- Công thức cấu tạo khác nhau

</div>
(37)<div class='page_container' data-page=37>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 37
Ví dụ: C4H10 có 2 đồng phân CH3CH2CH2CH3

(n-butan); CH3-CH(CH3)-CH3 (2-metyl propan)

I.3. Tính chất hóa học
I.3.1. Phản ứng thế

- Dưới tác dụng của askt Cl2(Br2) có thế thế lần lượt 
các nguyên tử H trong ankan

CnH2n + 2 + kCl2 → CnH2n + 2 – kClk + kHCl (k ≤ 2n + 2)
 CH4 + Cl2 → CH3Cl + HCl

I.3.2. Phản ứng nhiệt phân

-Tùy thuộc điều kiện nhiệt độ, chất xúc tác các ankan 
có thể bị nhiệt phân hủy:

CnH2n + 2 → CnH2n + H2

CnH2n + 2 → CxH2x + CmH2m + 2 (n = x + m)

C4H10 → C2H4 + C2H6 + C3H6 + CH4

</div>
(38)<div class='page_container' data-page=38>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 38

I.3.3. Phản ứng đốt cháy

n 2n+2 2 2 2

(3n+1)

C H

+

O

nCO + (n+1)H O

2 

II. ANKEN

II.1. Danh pháp
II.2. Đồng phân

II.2.1. Đồng phân cấu tạo
II.2.2. Đồng phân hình học

II.3. Tính chất hóa học

II.3.1. Phản ứng cộng hợp
II.3.2. Phản ứng trùng hợp
II.3.3. Phản ứng oxi hóa khử

II.4. Điều chế

</div>
(39)<div class='page_container' data-page=39>

II.4.2. Đề hiđro hóa ankan

II.4.3. Đề hiđrat hóa rượu no đơn chức

III. ANKAĐIEN

Mạch hở, có hai liên kết đơi trong phân tử
 Công thức chung : CnH2n – 2 (n ≥ 3)

CH2=CH-CH=CH2 Butađien-1,3

CH2=C(CH3)-CH=CH2 2-metyl butađien-1,3 
(hay iso-pren).

III.1. Hóa tính:

III.1.1. Phản ứng cộng

Cộng 1, 2 và cộng 1, 4), cộng H2, X2, HX, H2O

</div>
(40)<div class='page_container' data-page=40>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 40

CH2 = CH - CH =CH2 + Br2

CH2Br - CH = CH - CH2Br
CH2Br - CHBr - CH = CH2

CH2 = CH - CH =CH2 + HCl

CH3 - CH = CH - CH2Cl
CH3 - CHCl - CH = CH2
nCH2 = CH - CH =CH2 (- CH2 - CH = CH - CH2 - )n
IV.3.2. Phản ứng trùng hợp

IV.3.3. Phản ứng thế nguyên tử H ở cacbon liên kết 
ba

IV.3.4. Phản ứng oxi hóa khử

IV.4. Điều chế

</div>
(41)<div class='page_container' data-page=41>

IV.4.2. Điều chế các đồng đẳng của axetilen

V. AREN

V.1. Danh pháp
V.2. Đồng phân

V.3. Tính chất hóa học

V.3.1. Phản ứng thế
V.3.2. Phản ứng cộng

V.3.3. Phản ứng oxi hóa

V.4. Điều chế

V.4.1. Đề hiđro hóa đóng ankan

V.4.2. Phương pháp trùng hợp axetilen
V.4.3. Phương pháp tổng hợp

a. Phương pháp Uyech

</div>
(42)<div class='page_container' data-page=42>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 42

VI. RƯỢU NO ĐƠN CHỨC

- Là hợp chất hữu cơ mà phân tử có một nhóm –

OH liên kết với gốc hiđrocacbon no

- Cơng thức chung: CnH2n + 1OH hay CnH2n + 2O (n ≥ 
1, nguyên)

- Rượu là hợp chất hữu cơ có một hay nhiều nhóm

–OH liên kết với nguyên tử cacbon của gốc

hiđrocacbon. Công thức tổng quát: R(OH)n (n ≥ 
1, nguyên)

- Rượu no đa chức: CnH2n + 2 –a(OH)a (n ≥ 2, a > 1, 
nguyên)

1. Danh pháp

a. Tên quôc tế (IUPAC): Tên ankan tương ứng + ol

</div>
(43)<div class='page_container' data-page=43>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 43

b. Tên thông thường: Rượu + Tên gốc hiđrocacbon

tương ứng + ic

Ví dụ: CH3CH2OH rượu etylic, CH3CHOHCH3 rượu

propylic

2. Đồng phân: - Cấu tạo (mạch cacbon)

- Vị trí nhóm –OH.

Ví dụ: CH3CH2CH2OH n-propan-1-ol,

CH3CHOHCH3 propan-2-ol

3. Tính chất hóa học

3.1. Phản ứng thế ngun tử H ở nhóm –OH bằng 
kim loại kiềm

2CnH2n + 1OH + 2Na → 2CnH2n + 1ONa + H2
 R(OH)n + nNa → R(ONa)n + H2

HOCH2-CH2-OH + 2Na → NaOCH2-CH2ONa + H2

</div>
(44)<div class='page_container' data-page=44>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 44

3.2. Phản ứng tách nước

a. Một phân tử rượu tách một phân nước:

b. Hai phân tử rượu tách một phân tử nước

Phản ứng tách nước đối với ancol tuân theo qui tắc 
Zaixep

3.3. Phản ứng este hóa

a.Với axit vô cơ

C2H5OH + HCl ↔ C2H5Cl + H2O

b. Với axit hữu cơ

C2H5OH + HOCOCH3 ↔ C2H5OCOCH3 + H2O

2 2
0

H SO d

2 5 170 C 2 2 2

C H OH

CH = CH + H O



   

2 2
0

H SO d

2 5 140 C 3 2 2 2

2C H OH

(CH CH ) O + H O



</div>
(45)<div class='page_container' data-page=45>

3.4. Phản ứng oxi hóa khử

-Rượu bậc 1, bậc 2 bị oxi hóa bởi các chất oxi hóa 
mạnh tạo thành anđehit hoặc xeton.

RCH2OH + CuO → RCHO + Cu + H2O

RCHOHR’ + CuO → RCOR’ + Cu + H2O

3.5. Phản ứng đặc biệt của rượu etylic.

Với xúc tác thích hợp là hỗn hợp Al2O3 + MgO rượu 
etylic loại nước và hidro thu được butađien-1,3.

2C2H5OH → CH2=CH-CH=CH2 + 2H2O + H2
3.6. Phản ứng đốt cháy

Rượu đơn chức

n 2n+1 2 2 2

3n

C H

OH +

O

nCO + (n+1)H O

</div>
(46)<div class='page_container' data-page=46>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 46
 C3H7OH + 3O2 → 3CO2 + H2O

4. Điều chế

4.1. Hiđrát hóa anken (xúc tác H2SO4 đ hoặc H3PO4)

CnH2n + H2O → CnH2n + 1OH

C2H4 + H2O → CH3CH2OH

4.2. Thủy phân hoặc xà phịng hóa dẫn xuất halgen 
hay este.

CnH2n + 1Cl + NaOH → CnH2n + 1OH + NaCl
C2H5Cl + NaOH → C2H5OH + NaCl

4.3. Khử anđêhit hoặc xeton

CnH2n + 1CHO + H2 → CnH2n + 1CH2OH

RCOR’ + H2 → R-CHOH-R’

4.3. Phản ứng lên men rượu

</div>
(47)<div class='page_container' data-page=47>

etylic

(C6H10O5)n + H2O → nC6H12O6

C6H12O6 (lên men giấm) → 2C2H5OH + 2CO2
VII. PHENOL

VII.1. Định nghĩa: - Là hợp chất hữu mà phân tử có

nhóm hiđroxyl (-OH) liên kết trực tiếp với nguyên tử 
cacbon của vòng benzen

OH OH

CH3

CH2OH

</div>
(48)<div class='page_container' data-page=48>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 48

VII.2. Tính chất vật lí

- Tinh thể, khơng màu mùi đặc trưng, ít tan trong 
nước, tan tốt trong dung mơi.

VII.3. Tính chất hóa học

VII.3.1. Phản ứng với kim loại kiềm

Phản ứng mãnh liệt hơn so với rượu
 C6H5OH + Na → C6H5ONa + H2

VII.3.2. Phản ứng với base

C6H5OH + NaOH → C6H5ONa + H2O

Nhận xét: - Axit rất yếu, yếu hơn H2CO3, khơng làm 
quỳ tím hóa đỏ

C6H5ONa + CO2 + H2O → C6H5OH + NaHCO3
VII.3.3. Phản ứng với dung dịch nước brom

</div>
(49)<div class='page_container' data-page=49>

4. Điều chế

Đi từ benzen

t C,Fe

6 6 2 6 5

t Ccao

6 5 pcao 6 5

C H + Cl C H Cl + HCl

C H Cl + NaOH C H OH + NaCl

  

VIII. ANĐEHIT

-Là hợp chất hữu cơ có chứa nhóm chức (–CHO) 
cacbonyl liên kết với gốc hiđrocacbon

Công thức chung: CnH2n + 1CHO (n ≥ 0, nguyên)
VIII.1. Danh pháp:

VIII.1.1. Danh pháp IUPAC

Tên ankan tương ứng + al

</div>
(50)<div class='page_container' data-page=50>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 50

VIII.1.2. Danh pháp thường

Anđehit + Tên axit tương ứng

HCHO anđehit formic, CH3CHO anđehit axetic

VIII.2. Đồng phân mạch cacbon

-Đồng phân mạch cacbon

Ví dụ: C5H10O có 4 đồng phân

CH3CH2CH2CH2CHO CH3CHCH2CHO
CH3

CH3CH2CHCHO

CH3 CH3CCHO

CH3

CH3
n-pentanal

2-metyl pentanal

3-metyl pentanal

</div>
(51)<div class='page_container' data-page=51>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 51

VIII.3. Tính chất hóa học

VIII.3.1. Phản ứng cộng hiđro (xúc tác Ni, t0C)

R-CHO + H2 → R-CH

2OH

VIII.3.2. Phản ứng oxi hóa khử

-Anđêhit có thể bị oxi hóa bởi các chất oxi hóa khác 
nhau.

VIII.3.2.1. Phản ứng với oxi (xúc tác Mn2+)

2R-CHO + O2 → 2R-COOH

VIII.3.2.2. Phản ứng với dung dịch AgNO3 trong NH3
AgNO3 + 3NH3 + H2O →[Ag(NH3)2] OH + NH4NO3

R-CHO + 2[Ag(NH3)2] OH → R-COONH4 + 2Ag↓

+ 3NH3 + H2O

HCHO + 4[Ag(NH3)2] OH → (NH4)2CO3 + 2Ag↓

</div>
(52)<div class='page_container' data-page=52>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 52
VIII.3.2.3. Phản ứng với Cu(OH)2/NaOH

R-CHO + 2Cu(OH)2 + NaOH → R-COONa + Cu2O↓

+ 3H2O

HCHO +4Cu(OH)2+2NaOH →Na2CO3 + Cu2O

+ 6H2O

VIII.3.3. Phản ứng trùng ngưng:

(n + 2)C6H5OH + (n + 1)HCHO → C6H4(OH)-CH2[-

C6H3(OH)-CH2-]nC6H5OH + (n + 1)H2O

VIII.3.4. Phản ứng đốt cháy tạo thành CO2 và H2O

n 2n+1 2 2 2

3n+2

C H CHO +

O

(n + 1)CO + (n + 1)H O

2 

VIII.4. Điều chế

-Oxi hóa rượu bậc 1 bằng CuO, Cu, KMnO4

</div>
(53)<div class='page_container' data-page=53>

VIII. 4. Điều chế

VIII. 4.1. Anđehit formic được điều chế
-Từ rượu metylíc

CH3OH + 1/2O2 → HCHO + H2

- Từ metan

4
0

cacoxitNito

4 2 600-800 C 2

botCu,t C

2 5 2 3 2

HgSO

2 60-80 C 3
CH +

VIII.4.2. A

O HCHO + H O

C H OH + O CH CHO + H O

2
Tu Axetilen:
CHºCH +

ndehit Axeti

H O CH CH

Tu ruou etylic:

   

</div>
(54)<div class='page_container' data-page=54>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 54

IX. AXIT CACBOXYLIC

-Là loại hợp chất hữu cơ có chứa nhóm –COOH liên 
kết với gốc cacbonhiđro (R).

- Cơng thức chung: R(COOH)n (n ≥ 1)

- Axit no đơn chức: CnH2n + 1COOH (n ≥ 0)
IX.1. Danh pháp

IX.1.1. Danh pháp IUPAC: Axit + Tên ankan + oic

IX.1.2. Danh pháp thơng thường: Gọi tên theo tính

chất lịch sử (khơng tn theo một qui luật nào)
IX.2. Tính chất hóa học

IX.2.1. Tính axit

R-COOH + H2O ↔ R-COO(-) + H

3O(+)
IX.2.1.1 Tác dụng với dung dịch base

</div>
(55)<div class='page_container' data-page=55>

IX.2.1.2 Tác dụng với kim loại hoạt động

R-COOH + Na → R-COONa + ½H2

CH3-COOH + Mg → (CH3COO)2Mg + ½H2

IX.2.13. Tác dụng với muối của axit yếu hơn

2CH3-COOH + Na2CO3 → RCOONa + H2O + CO2

IX.2.2. Phản ứng este hóa

R-COOH + HO-R’ ↔ R-COO-R’ + H2O

IX.2.3. Phản ứng đặc biệt của axit formic

HCOOH + 2[Ag(NH3)2]OH → (NH4)2CO3 + 2Ag

+ 2NH3 + H2O

IX.2.4. Phản ứng đốt cháy

n 2n+1 2 2 2

(3n+1)

C H COOH +

O

(n+1)CO + (n+1)H O

</div>
(56)<div class='page_container' data-page=56>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 56

§2.I. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP GIẢI TỐN 
HĨA HỌC

2.I.1. PHƯƠNG PHÁP KHỐI LƯỢNG PHÂN TỬ 
TRUNG BÌNH, KHỐI LƯỢNG NGUN TỬ

TRUNG BÌNH
I.1. Ngun tắc:

Dựa vào việc tính khối lượng phân tử trung bình 
của hỗn hợp.

Nếu hỗn hợp ở thể khí:

1 1 2 2 3 3 n n

1 2 3 n

M n + M n + M n +...+ M n

M =

n + n + n +...+ n

1 1 2 2 3 3 n n
1 2 3 n

M V + M V + M V +...+ M V

M =

</div>
(57)<div class='page_container' data-page=57>

M1, M2,…là khối lượng phân tử các chất, n1, n2 là số 
mol tương ứng các chất, V1, V2, là thể tích tương ứng

I.2. Ví dụ:

Hỗn hợp X gồm hai kim loại kiềm A và B ở hai chu kỳ 
liên tiếp nhau. Chia m gam hỗn hợp X làm 2 phần

bằng nhau.

Hòa tan hết phần 1 trong dung dịch HCl dư thu được 
dung dịch Y. Cô cạn dung dịch Y thu được 47,35

gam muối khan.

Đốt cháy hoàn toàn phần 2 cần dùng 3,92 lít O2.

Xác định hai kim loại và thành phần % của các kim 
loại: A. Na, K, %Na = 30,67%, %K = 69,33%.

B. Li, Na, %Li = 31,67%, %Na = 68,33%

</div>
(58)<div class='page_container' data-page=58>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 58
C. K, Rb, %K = 32,65%, %Rb = 67,35%

D. Rb, Cs, %Rb = 31,65%, %Cs = 68,35%

Hướng dẫn giải:

1. Xác định hai kim loại A, B

Đặt là khối lượng trung bình của A, B

z là tổng số mol của 2 kim loại trong mỗi phần

M
2
2 2
2
2
O

M + 2HCl MCl + H
z z
4M + O 2M O

z
z

4
3,92

n = = 0,175

22,4

(M 35,5). 47,35 z = 0,70

</div>
(59)<div class='page_container' data-page=59>

A < M = 32,14 < B

Vậy A là Na = 23, B là K = 39

2. Thành phần % của các kim loại

58,5x + 74,5y = 23,675

x + y = 0,35 → x = 0,15, y = 0,2
%Na = 30,67% và %K = 69,33%. Đáp án: A

Ví dụ: Hỗn hợp X gồm axit HCOOH, CH3COOH (tỉ

lệ mol 1: 1). Lấy 5,3 gam hỗn hợp X tác dụng 5,75 
gam C2H5OH (xúc tác H2SO4 đặc) thu được m gam 
hỗn hợp este (hiệu suất các phản ứng este hóa đều 
bằng 80%). Giá trị của m là:

A. 8,10g B. 10,12g C. 16,20g D. 6,48g

2 5

x C H OH

46+60 5,3 5,75

M = = 53 (R=8); n = = 0,1; n = = 0125

</div>
(60)<div class='page_container' data-page=60>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 60
Sản phẩm tính theo axit. Vì HS = 80% số mol axit 
phản ứng = số mol este = 0,1 x 80/100 = 0,08 mol
Vậy khối lương este thu được:

m = 0,08(8 + 44 + 29) = 6,48g. Đáp án: D

II. PHƯƠNG PHÁP SỐ NGUYÊN TỬ CACBON

TRUNG BÌNH
II.1. Ngun tắc

- Tính số ngun tử cacbon trung bình của hỗn hợp:

n1, n2,…là số nguyên tử cacbon của các hợp…
x1, x2…là số mol tương ứng của các hợp chất

II.2. Ví dụ 1: Cho 0,3 mol hỗn hợp 2 anken là đồng

1 1 2 2 3 3 m m

1 2 3 m

n x + n x + n x +...+ n x

n =

</div>
(61)<div class='page_container' data-page=61>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 61
đẳng kế tiếp đi qua bình đựng nước Br2 dư thì khối

lượng của bình tăng 11,2 gam. Cơng thức phân tử và 
% theo thể tích của 2 anken là:

A.C2H4, C3H6, %C2H4 = 33,33%, %C3H6 = 66,67%

B. C3H6, C4H8, %C3H6 = 32,33%, %C4H8 = 67,67%
C. C4H8, C5H10, %C4H8= 36,33%, %C5H10 = 63,67%
D. C2H4, C3H6, %C2H4 = 35,35%, %C3H6 = 64,65%

Hướng dẫn giải: 1. Xác định công thức phân tử

Đặt công thức phân tử của 2 anken là CnH2n, CmH2m

là số nguyên tử cacbon trung bình của 2 anken

Khối lượng bình Br2tăng là khối lượng của 2 anken 
tham gia phản ứng.

n

2 2

n 2n n 2n

</div>
(62)<div class='page_container' data-page=62>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 62
Ta có:

Hai anken kế tiếp trong dãy đồng đẳng do đó n = 2;

m = 3. Vậy cơng thức phân tử của 2 anken: C2H4 và

C3H6

2. Tính % theo thể tích

Gọi x và y lần lượt là số mol của C2H4, C3H6
 28x + 42y = 11,2

x + y = 0,3 → x = 0,1; y = 0,2

%C2H4 = 33,33%; %C3H6 = 66,67%. Đáp án B

Ví dụ: Đột cháy hoàn toàn một lượng hỗn hợp gồm 2

axit no đơn chức đồng đẳng kế tiếp nhau cần 3,976 lít 
oxi ở điều kiện tiêu chuẩn thu được 6,38 gam CO2.

Công thức phân tử và tổng số mol a của hai axit

</div>
(63)<div class='page_container' data-page=63>

trong hỗn hợp là:

A. C2H5COOH và C3H7COOH; a = 0,04mol

B. CH3COOH và C2H5COOH; a = 0,05mol
C. HCOOH và CH3COOH; a = 0,06mol

D. C4H9COOH và C3H7COOH; a = 0,07mol

Đặt công thức chung của 2 axit đồng đẳng kế tiếp 
nhau

3n +1

C Hn 2 n +1COOH + O2 ( n +1)CO +( n +1)H O2 2

2 

n 2n +1

C H COOH (n < n< n+1)

a 0,1775 0,145

Ta có tỉ lệ 3n+1

n+1

2 = 2, 625

</div>
(64)<div class='page_container' data-page=64>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 64
Vậy 2 axit là C2H5COOH và C3H7COOH

n

= (n + 1)a = a(2,625 + 1) = 0,145

0,145

a =

= 0,04 (mol)

3,625



Đáp án: A

Ví dụ 2:Chia hỗn hợp X gồm hai anđehit đồng đẳng

liên tiếp thành 2 phần bằng nhau:

Phần 1: Tác dụng với H2 thu được hỗn hợp 2 rượu 
đơn chức. Đốt cháy hoàn toàn hỗn hợp hai rượu này 
thu được thu được 6,6 gam CO2 và 4,5 gam H2O.

</div>
(65)<div class='page_container' data-page=65>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 65
A. CH3CHO và C2H5CHO; 34,2 gam

B. C2H5CHO và C3H7CHO; 24,3 gam
C. C4H9CHO và C3H7CHO; 43,20 gam

D. HCHO và CH3CHO; 32,4 gam

Hướng dẫn giải: - Hai rượu khi cháy tạo ra:

Vậy hai rượu là no đơn chức đồng đẳng kế tiếp, công 
thức phân tử tổng quát: CnH2n + 2O

2 2

CO H O

6,6

4,5

n =

= 0,15 (mol) < n =

= 0,25 (mol)

44

18

2 2 2

n 2n +2

</div>
(66)<div class='page_container' data-page=66>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 66
-Vậy hai rượu sẽ là: CH4O (CH3OH) và C2H6O

(CH3CH2OH), số mol rượu: n2rươu = nnước – nCO2 = 0,25

mol – 0,15 mol = 0,1 mol. Hai anđehit tương ứng là

HCHO và CH3CHO.

ddNH

2 2 2

ddNH

3 2 3

HCHO + 2Ag O CO + H O + 4Ag
a 4a
CH CHO + Ag O CH CHO + 2Ag
b 2b

  

1a + 2b

= = 1,5
a + b

a + b = 0,1 → a = b = 0,05 (mol). Vậy khối lượng Ag

thu được: mAg = 108(4a + 2b) = 6*0,05*108 = 32,4

</div>
(67)<div class='page_container' data-page=67>

Bài tập tự giải: Đốt cháy hỗn hợp 2 hiđrocacbon

đồng đẳng kế tiếp thu được sản phẩm cháy gồm CO2

và H2O. Cho toàn bộ sản phẩm cháy qua bình 1 đựng 
dung dịch H2SO4 đậm đặc và bình 2 đựng dung dịch 
KOH dư. Sau thí nghiệm thấy khối lượng bình 1 tăng

9 gam, bình 2 tăng 30,8 gam.

1. Xác định ctpt của hai hiđrocacbon trên

</div>
(68)<div class='page_container' data-page=68>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 68

III. PHƯƠNG PHÁP BẢO TOÀN KHỐI LƯỢNG

Nguyên tắc: Trong phản ứng hóa học, các nguyên tố

và khối lượng của chúng được bảo toàn

+ Tổng khối lượng các chất tham gia phản ứng bằng

tổng khối lượng các chất tạo thành

+ Tổng khối lượng các chất trước phản ứng bằng tổng 
khối lượng các chất sau phản ứng.

Chú ý: Nếu bài toán xảy ra nhiều phản ứng ta chỉ viết

</div>
(69)<div class='page_container' data-page=69>

Ví dụ: Cho 15,6 gam hỗn hợp 2 ancol đơn chức, kế 
tiếp nhau trong dãy đồng đẳng, tác dụng hết với 9,2

gam Na, thu được 24,5 gam chất rắn. Hai ancol đó 
là:

A. C3H5OH và C4H7OH B. C3H7OH và C4H9OH
C. CH3OH và C2H5OH D. C2H5OH và C3H7OH
Hương dẫn giải: mH2 = 15,6 + 9,2 - 24,5 = 0,3 gam

H
ROH

0,3

n = = 0,15(mol)
2

15,6

n = 2n = 0,3 R+OH = = 35
0,3

</div>
(70)<div class='page_container' data-page=70>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 70

R < R

35 R+14







Lấy giá trị R = 29 (C2H5-), R + 14 = 43 (C

3H7-). 
Đáp án chọn D.

Ví dụ: Đốt cháy hoàn toàn m gam hỗn hợp gồm

CH4, C3H6 và C4H10 thu được 17,6 gam CO2 và 10,8 
gam H2O. m có giá trị là:

A.2 gam. B. 4 gam. C. 6 gam D. 8 gam

Hướng dẫn giải:

hh C H

17,6

10,8

m = m + m =

*12 +

*2 = 6 gam

44

18

Đáp án: C

Ví dụ: Đốt cháy một hỗn hợp gồm hai hidrocacbon

</div>
(71)<div class='page_container' data-page=71>

Công thức phân tử và phần trăm thể tích của hai 
hidrocacbon là:

A. CH4: 10%; C2H6: 90%. B. CH4: 90%; C2H6: 10%

C. CH4: 50%; C2H6: 50%. D. CH4: 40%; C2H6: 60%

Hương dẫn giải:- Cơng thức phân tử và thể tích

2
2

CO
H O

2 2 2

n 2n +2

V 12

= < 1 hai hidro là ankan
V 23

3n+1

C H O nCO + (n+1)H O
2

n 12

1,1

n 1 n



  



Vậy A: CH4 = x%; B: C2H6 = (100 – x)%

</div>
(72)<div class='page_container' data-page=72>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 72

IV. PHƯƠNG PHÁP TĂNG GIẢM KHỐI LƯỢNG

1. Nguyên tắc:- Dựa vào sự tăng, giảm khối lượng khi

chuyển từ chất này sang chất khác từ đó ta suy ra số 
mol chất đã phản ứng.

2. Ví dụ: Có một lít dung dịch hỗn hợp Na2CO3 0,1M

và (NH4)2CO3 0,25M. Cho 43 gam BaCl2 và CaCl2

vào dung dịch đó. Sau khi kết thúc phản ứng thu 
được 39,7 gam kết tủa A và dung dịch B.

a. Chứng minh rằng BaCl2 và CaCl2 phản ứng hết
b. Tính % khối lượng các chất có trong A.

Hương dẫn giải: 1. Chứng minh BaCl2 và CaCl2 đã

phản ứng hết

Số mol CO32- = 0,25 + 0,1 = 0,35 mol

</div>
(73)<div class='page_container' data-page=73>

CaCl2 + CO32- → CaCO
3

Cứ 1 mol CO32- tham gia phản ứng thì khối lượng 
dung dịch giảm đi 11 gam.

Như vậy số mol CO32- đã tham gia phản ứng là:

Như vậy CO32- dư, BaCl

2 và CaCl2 đã phản ứng hết

b. Tính khối lượng các chất có trong A

197x + 100y = 39,7

x + y = 0,3. Vậy x = 0,1 (mol); y = 0,2 (mol).

%BaCl2 = 49,62%. %CaCO3 = 50,38%`

2-3

43-39,7

n = = 0,3 (mol)
11

</div>
(74)<div class='page_container' data-page=74>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 74

Ví dụ: Cho 5,76 gam một axit hữu cơ đơn chức A tác

dụng hết với vôi sống thu được 7,28 gam muối B. A là:
A.CH3COOH. B. CH3(CH2-)2COOH

C. CH2=CH-COOH. D. Kết quả khác

Hướng dẫn giải: -Đặt ctct của axit đơn chức: R-COOH

2RCOOH + CaO → (RCOO)2Ca + H2O

- Cứ 2 mơn chất A phản ứng thì tạo ra 1 muối, làm 
tăng 38 gam. Vậy khối lượng: 7,28 – 5,76 = 1,52 gam
nA = 1,52.2/38 = 0,08 mol. Vậy MA = 5,76/0,08 = 72 →

R = 27 (C2H3)2. Vậy chất A là CH2=CH-COOH axit

acrylic

V. PHƯƠNG PHÁP BẢO TOÀN ELECTRON
V.1. Nguyên tắc:

</div>
(75)<div class='page_container' data-page=75>

chất oxi hóa thu

- Phương pháp này giải được các bài tốn phức tạp 
nhiều chất oxi hóa, nhiêu chất khử.

Ví dụ 1: Cho hỗn hợp gồm 0,01 mol Mg và 0,03 mol 
mol Fe tác dụng với dung dịch HNO3 dư thu được

1,736 lít hỗn hợp khí NO và NO2 ở đktc. Tỉ khối hơi 
của hỗn hợp khí so với H2 là:

A.21,17 B. 22,17 C. 21, 15. D.22, 19

Hướng dẫn giải: Đặt số mol NO = x; NO2 = y.

Ta có: x + y = 1,736/22,4 = 0,0755 (mol). (*)

- Các phản ứng xảy ra: Mg - 2e → Mg2+ (1)
 0,01 0,02

</div>
(76)<div class='page_container' data-page=76>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 76
Tổng số mol e chất khử nhường: 0,02 + 0,09 = 0,11(mol)
 NO3- + 3e + 4H+ → NO + 2H

2O (3)
 3x x

NO3- + 1e + 2H+ → NO

2 + H2O (4)
 y y

Tổng số mol e chất oxi hóa nhận: 3x + y. Theo định luật 
bảo tồn e ta có: 3x + y = 0,11 (*)

Giải hệ phương trình:

hh
hh

H H

x + y = 0,0755

x = 0,01725. y = 0,05825

3x + y = 0,11

M

300,01725 + 460,05825

d

=

= 21,17

M

2*0,0755









</div>
(77)<div class='page_container' data-page=77>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 77

Ví dụ 2: Để m gam phơi bào Fe (A) ngồi khơng khí, 
sau một thời gian bị oxi hóa thành hỗn hợp (B) có 
khối lượng 12 gam gồm các oxit sắt: FeO, Fe3O4,

Fe2O3 và một phần Fe cịn dư khơng oxi hóa hết. Cho 
(B) tác dụng hoàn toàn với dung dịch HNO3 dư thấy 
thốt ra 2,24 lí khí NO duy nhất. Giá trị m sẽ là:

A. 10,8 gam. B. 10,08 gam. C. 12, 08 gam. D. 12,8 
gam .

Hướng dẫn giải: Các phản ứng xảy ra:

2Fe + O2 → 2FeO 
Fe + 3O2 → Fe2O3

Fe + 2O2 → Fe3O4

Fe + 4HNO3 → Fe(NO3)3 + NO + 2H2O

</div>
(78)<div class='page_container' data-page=78>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 78

3Fe3O4 + 28HNO3 → 9Fe(NO3)3 + NO + 14H2O
Fe2O3 + 6HNO3 → 2Fe(NO3)3 + 3H2O

Toàn bộ m gam Fe bị oxi hóa thành Fe3+,bởi O

2 và

HNO3. Số mol khí NO = 2,24/22,4 = 0,1 (mol)
3+

2-2

Fe - 3e

Fe

m

3*

56 O + 4e

4O

12 - m

4*

32  



</div>
(79)<div class='page_container' data-page=79>

NO3- + 3e + 4H+ → NO + H
2O

0,3 0,1

Tổng số mol e do chất oxi hóa nhận:

4*(12 – m)/32 + 0,3 (mol)

Theo định luật bảo tồn e ta có:

m

12 - m

3*

= 4*

+ 0,3

m=10,08gam

56

32  



Đáp án: B

VI. PHƯƠNG PHÁP BIỆN LUẬN CÁC KHẢ NĂNG 
XẢY RA PHẢN ỨNG ĐỔI VỚI CHẤT THAM

GIA PHẢN ỨNG
1. Nguyên tắc:

</div>
(80)<div class='page_container' data-page=80>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 80
ra đối với chúng.

2. Ví dụ: Trộn CuO với một oxit kim loại hóa trị II 
theo tỉ lệ số mol 1 : 2 được hỗn hợp A. Cho khí H2 dư 
đi qua 2,4 gam hỗn hợp (A) nung nóng ta thu được hỗn 
hợp (B). Để hịa tan hết B cần 40 ml dung dịch HNO3

2,5M và thu được khí NO duy nhất. Oxit kim loại trên 
là, các phản ứng xảy hoàn toàn.

Hướng dẫn giải: Gọi oxit kim loại là MO

Đặt số mol CuO = x ; MO = 2x đã dùng. Vì H2 khử 
được, nên oxit kim loại đứng sau Al

Các phản ứng xảy ra: CuO + H2 → Cu + H2O (1)
 x x

</div>
(81)<div class='page_container' data-page=81>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 81
Phản ứng xảy ra theo phương trình,…..

3Cu + 8HNO3 → 3Cu(NO3)2 + 2NO + 4H2O (3)

x 8x/3

3M + 8HNO3 → 3M(NO3)2 + 2NO + 4H2O (4)
 2x 16x/3

Số mol HNO3 = 40.2,5/1000 = 0,1 (mol).

80 ( 16) * 2 2, 4
8 16

1
3 3

x M a

x a

  





 




Giải hệ phương trình ta có: a= 0,0125. M = 40 (Ca)

-Trường hợp này loại vì ví CaO khơng thể khử 
được bằng H2.

- Phản ứng (2) không xảy ra do đó ta có phản ứng

</div>
(82)<div class='page_container' data-page=82>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 82

MO + 2HNO3 → M(NO3)2 + H2O
 2x 4x

Ta có hệ phương trình:

80x + (M + 16)2x = 2,4

x = 0,015

8x

M = 24(Mg)

+ 4x = 0,1

3 



 











Ví dụ 2: Đột cháy hoàn toàn một lượng hiđrocacbon

X thu được 8,8 gam CO2 và 1,8g H2O

a. Xác định công thức phân tử của X. Biết MX không

lớn 80 đvc (MX ≤ 80).

b. Nếu X làm mất màu dung dịch Br2 ở điều kiện 
bình thường và tạo thành dẫn xuất của Brom chứa

18,09% cacbon về khối lượng. Công thức phân tử

</div>
(83)<div class='page_container' data-page=83>

A. C2H6 B. C2H2 C. C6H6 D. C4H4.
Hướng dẫn giải: Đặt ctpt X là CnHm = x (mol)

Phản ứng đốt cháy:

CnHm + (n + ¼m)O2 → nCO2 + ½mH2O
 x nx ½mx

2 2

CO H O

8,8 1,8

n = = 0,2(mol); n = = 0,1(mol)

44 18

nx = 0,2
mx

= 0,1 n = m.
2  

Vậy công thức của X là CnHn. Ta có 13n ≤ 80 →

</div>
(84)<div class='page_container' data-page=84>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 84
Phản ứng với Brom:

C2H2 + kBr2 → C2H2Br2k

4 4 4 4 2k

6 6 6 6 2k

24 18,09

= k = 0,66(loai)
26 + 160k 100

C H + kBr C H Br

48 18,09

= k = 1,33(loai)
52 + 160k 100

C H + kBr C H Br

72 18,09

= k = 2(nhân)

78 + 160k 100

 
 

 

</div>
(85)<div class='page_container' data-page=85>

VII. PHƯƠNG PHÁP BIỆN LUẬN CÁC KHẢ NĂNG 
XẢY RA ĐỐI VỚI CHẤT TẠO THÀNH SAU PHẢN 
ỨNG

1. Nguyên tắc:

- Chất tạo thành sau phản ứng chưa xác định cụ thể 
tính chất

- Chia từng trường hợp có thể xảy ra đối với các chất 
chưa xác định để giải chọn trường hợp phù hợp

2. Ví dụ: Hịa tan 20 gam hỗn hợp gồm MgCO3 và

RCO3 tỉ lệ 1:1 bằng dung dịch HCl. Lượng CO2 sinh
ra được hấp thụ hoàn toàn bởi 200 ml dung dịch

NaOH 2,5M được dung dịch A. Thêm BaCl2 dư vào

dung dịch A thu được 39,4 gam kết tủa. Kim loại R là:

</div>
(86)<div class='page_container' data-page=86>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 86

Hướng dẫn giải: Đặt số mol MgCO3 = RCO3 = a

Các phản ứng xảy ra:

MgCO3 + 2HCl → MgCl2 + CO2 + H2O
 a a

RCO3 + 2HCl → RCl2 + CO2 + H2O
 a a

Có 2 khả năng đối với dung dịch A

CO2 + 2NaOH → Na2CO3 + H2O
 x 2x x

Na2CO3 + CO2 + H2O → 2NaHCO3
 y y

Na2CO3 + BaCl2 → BaCO3 ↓ + 2NaCl
 (x - y) (x - y)

</div>
(87)<div class='page_container' data-page=87>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 87
nNạOH = 2x = 0,2 x 2,5 = 0,5 → x = 0,25

nBaCO3= (x – y) = 39,4 : 197 = 0,2 → y = 0,05

nCO2 = 2a = (x + y) = 0,25 + 0,05 = 0,3 → a = 0,15

Mặt khác ta có: 84a + (R + 60)a = 20 → R = - 10,6 
(loại)

Dung dịch A chỉ có Na2CO3

Na2CO3 + BaCl2 → BaCO3 + 2NaCl

x x

nBaCO3= x = 39,4 : 197 = 0,2

nCO2 = 2a = x = 0,2 → a = 0,1. Do đó ta có:

84a + (R + 60)a = 20 → R = 56 (Fe) nhận

Đáp án: A

</div>
(88)<div class='page_container' data-page=88>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 88

1. Nguyên tắc:

-Đối với những bài toán khi ẩn số nhiều hơn phương 
trình liên hệ. Ta dùng phương pháp biện luận trong 
giải hệ phương trình. Thường gặp các bài tốn về

kim loại chưa rõ hóa trị hoặc các bài tốn có phương 
trình biểu diễn mối quan hệ giữa số nguyên tử

cacbon của hợp chất hữu cơ,…có thể sử dụng 
phương pháp lập bảng.

2. Ví dụ: Khi hịa tan cùng một lượng kim loại M vào

dung dịch HNO3 lỗng và vào dung dịch H2SO4 lỗng
thì thu được khí NO và H2 có thể tích bằng nhau (ở 
cùng điều kiện). Khối lượng muối natri thu được 
159,21% khối lượng muối sunfat. Tìm M = ?

</div>
(89)<div class='page_container' data-page=89>

Phương trình phản ứng:

3M + 4nHNO3 → 3M(NO3)n + nNO + 2nH2O

x ⅓nx
 2M + nH2SO4 → M2(SO4)n + nH2

x ½x ½nx

Theo điều kiện bài ra: ⅓nx = ½nx (vơ lí)

Điều này chung tỏ kim loại M có nhiều hóa trị, khi 
tác dụng với HNO3, M được lên hóa trị cao nhất.

3M + 4mHNO3 → 3M(NO3)m + mNO + 2nH2O

x x ⅓159,21 mxx

(M + 62m)x = (2M + 96n) 1,5
100 2

mx nx 28

</div>
(90)<div class='page_container' data-page=90>

Chu Thị Hạnh Trường Đại Học Sư Phạm 90
Lập bảng:

Cặp nghiệm n = 2, M = 56 (Fe) phù hợp

XI. PHƯƠNG PHÁP BIỆN LUẬN TÌM CƠNG 
 THỨC PHÂN TỬ

1. Nguyên tắc:

-Biết cơng thức ngun biện luận tìm cơng thức phân 
tử, tách từ cơng thức ngun một số ngun tử thích 
hợp làm thành nhóm định chức cần xác định

2. Ví dụ: Công thức nguyên của một axit hữu cơ

mạch hở có dạng (C2H3O2)n. Biện luận tìm cơng thức 
phân tử của axit.

Hướng dẫn giải: Ta viết lại công thức dưới dạng:

CnH2n(COOH)n
n

M 281

2 3

</div>
(91)<div class='page_container' data-page=91>

Công thức phân tử tổng quát của axit hữu cơ có dạng:
 CmH2m + 2 -2k –a(COOH)a trong đó a là số nhóm

chức, k là số liên kết π trong gốc hiđrocacbon (R):
Ta có hệ phương trình: m = n

2m + 2 – 2k – a = 2n → n = 2 – 2k
 a = n

Lập bảng: k = 0 1 2
 n = 2 0 -2

Cặp nghiệm k = 0; n = 2 phù hợp. Công phân tử của 
axit C2H4(COOH)2 (còn nữa)

</div>

Phuong phap giai bai tap Hoa hoc VCHC

<b>BÀI TẬP HÓA HỌC SƠ CẤP</b>

(3n+1)

C H

+

O

nCO + (n+1)H O

2



C H OH

CH = CH + H O

   

2C H OH

(CH CH ) O + H O

3n

C H

OH +

O

nCO + (n+1)H O

3n+2

C H CHO +

O

(n + 1)CO + (n + 1)H O

2



Tu ruou etylic:

(3n+1)

C H COOH +

O

(n+1)CO + (n+1)H O

M n + M n + M n +...+ M n

M =

n + n + n +...+ n

M V + M V + M V +...+ M V

M =

n x + n x + n x +...+ n x

n =

n

= (n + 1)a = a(2,625 + 1) = 0,145

0,145

a =

= 0,04 (mol)

3,625



6,6

4,5

n =

= 0,15 (mol) < n =

= 0,25 (mol)

44

18

R < R

35

R+14







17,6

10,8

m = m + m =

*12 +

*2 = 6 gam

44

18

x + y = 0,0755

x = 0,01725. y = 0,05825

3x + y = 0,11

M

30*0,01725 + 46*0,05825

d

=

=

= 21,17

M

2*0,0755









Fe - 3e

300,01725 + 460,05825