Phân tích những đặc sắc nghệ thuật của thiên truyện anh hùng của Nguyễn Minh Châu: "Mảnh trăng cuối rừng"

Đề bài: Phân tích những đặc sắc nghệ thuật của thiên truyện anh hùng của Nguyễn
Minh Châu: "Mảnh trăng cuối rừng"
Bài làm
Nguyễn Minh Châu có một vị trí quan trọng lịch sử văn học Việt Nam hiện đại. Trong giai
đoạn văn học thời chống Mỹ (1965 - 1975) ông là một trong những cây bút xuất sắc nhất
(tiểu thuyết Cửa sơng, Dấu chân người lính và nhiều truyện ngắn). Sau 1975, trong phong
trào đổi mới văn học, Nguyễn Minh Châu lại là một người đi tiên phong, không phải chi
bằng nhiệt tình và tư tưởng mà cịn bằng những tác phẩm có giá trị cách tân lớn và phẩm
chất nghệ thuật cao (tập truyện Bến quê, Cỏ lau).
Mảnh trăng cuối rừng là truyện ngắn xuất sắc nhất của Nguyễn Minh Châu thời chống Mĩ.
Thiên truyện có ba sáng tạo đặc sắc:
Một là sáng tạo tình huống truyện. Đối với nghệ thuật truyện ngắn, việc sáng tạo ra tình
huống truyện có ý nghĩa quyết định. Mảnh trăng cuối rừng đã tạo ra được một tình huống
truyện rất đặc sắc.
Truyện viết về chủ nghĩa anh hùng, ca ngợi nhân vật anh hùng trong chiến đấu chống Mĩ,
một đề tài phổ biến của ta thời chống Mĩ. Loại truyện này dễ nhàm chán nếu như khơng có
cách thuật kể độc đáo, mới mẻ.
Mảnh trăng cuối rừng đã khắc phục được sự nhàm chán đó. Truyện kể hấp dẫn. Gương mặt
người anh hùng cứ hiện dần, hiện dần ra một cách tự nhiên mà hồi hộp. Mặt khác, truyện
chiến đấu, truyện anh hùng mà vẫn tươi mát. Một sự kết hợp giữa tình yêu và chủ nghĩa anh
hùng. Người anh hùng được phát hiện ra cùng một lúc với người yêu Gương mặt người anh
hùng càng rực rỡ, tình yêu càng nồng thắm Truyện viết hay là truyện khi kết thúc vẫn để lại
dư âm dư vị. Mảnh trăng cuối rừng khi kết thúc đã để lại được dư âm dư vị như thế: một nỗi
bâng khng khó tả về một cái gì đó thực mà như tạo ảnh, một vẻ đẹp cao cả tuy vẫn gần gũi
đấy mà dường như không sao với tới được. Một dư vị đầy chất thơ lãng mạn rất thú vị.
Truyện có hai nhân vật: Lãm một anh lái xe đường Trường Sơn và Nguyệt, một cô công nhân
giao thông sửa đường ở ngầm Đá Xanh, một mục tiêu đánh phá ác liệt của máy bay địch. Hai


người được chị Tính (chị của Lãm. cùng cơng tác với Nguyệt) giới thiệu với nhau qua thư từ.
Họ tìm hiểu nhau và hình dung ra nhau bằng tường tương dựa trên nhận xét của chị Tính.

Tuy thế họ rất có cảm tình với nhau, thậm chí chờ đợi nhau một cách thuỷ chung.
Tình huống truyện xảy ra như thế này: Lãm và Nguyệt, theo kế hoạch của chị Tính, sẽ gặp
nhau ở công trường Đá Xanh. Trên đường đến với nhau, Nguyệt tình cờ lại đi nhờ xe của
Lãm. Chờ đợi nhau, đi tìm nhau, nhưng ngồi cạnh nhau mà không biết. Lãm người kể
chuyện, lúc đầu xem thường cô gái. Về sau ngày càng phát hiện ở cô, cùng với vẻ đẹp, một
phẩm chất anh hùng chói lọi. Anh dần dần đoán ra đấy là người mà anh đang tìm gặp và tình
yêu nảy nở dần trước phẩm chất anh hùng của cô gái. Nhưng đến khi biết rõ đấy chính là
Nguyệt và tình u phát triển "gần như mê muội lần cảm phục” thì cơ lại ra đi. Và do lỡ ngày
hẹn. ngày hôm sau khi Lãm tìm tới cơng trường Đá Xanh thì cơ đã đi rồi.
Một tình huống ngẫu nhiên nhưng phản ánh đúng đây cuộc tình duyên đầy éo le và trớ trêu,
thời chiến tranh nói chung, đối với số phận cá nhân, những li hợp ngẫu nhiên lại gần như là
quy luật của thời chiến tranh nhất là vào thời điểm ác liệt của nó.
Điều đặc biệt hồi hộp và thú vị của tình huống này là nó giống như một trị chơi ú tim vậy.
Tìm nhau mà khơng gặp. gặp thì khơng biết, biết rồi lại không gặp được nữa.
Hai là xây dựng nhân vật Nguyệt. Một nhân vật lí tưởng: đẹp người, đẹp nết, tâm hồn trong
sáng, trí dũng tuyệt vời. Nhưng xuất hiện bình dị, khơng có vẻ anh hùng, thậm chí bị xem
thường nữa. Phẩm chất anh hùng cứ hiện dần ra một cách tự nhiên, Hồn nhiên, khiêm tốn.
Phẩm chất đặc biệt của cô gái này là niềm tin kì lạ ở cuộc đời. Yêu và chung thuỷ với một
người chưa hề tiếp xúc, chưa hề biết mặt. Một tâm hồn lãng mạn, sống với lí tưởng, sống với
tương lai, tin chắc ở những điều mình mong muốn. Niềm tin rất đẹp : "Trong lịng cơ ta, cái
SỢI chỉ xanh nhỏ bé và óng ánh. qua thời gian và bom đạn vẫn không phai nhạt, không hề
đứt".
Những người như thế hồn tồn có thực trong thời chiến tranh. Riêng Nguyệt lại cịn được tơ
điểm thêm, lãng mạn hố, lí tưởng hố thêm qua con mắt đầy q u của người kể chuyện:
anh lái xe tên là Lãm. Tình yêu của anh ta đã bao bọc cô gái "Trong một bầu khơng khí vơ
trùng" (Ni. Niculin).


Ba la hình ảnh sáng tạo "Mảnh trăng cuối rừng". Hình ảnh này có một vai trị hết sức quan
trọng đối với chủ đề truyện, tình huống truyện, cách kể chuyện và sự thể hiện nhân vật

Nguyệt.
Không phải vầng trăng tròn mà một mảnh trăng khuyết mỏng manh khi ẩn hiện chập chờn
"Như một trò chơi ú tim" ở cuối rừng. Lãm bắt đầu kính nể Nguyệt vì mảnh trăng ấy mà anh
tưởng như là ánh pháo sáng. Nhờ ánh trăng ấy, anh ta càng nhận ra vẻ đẹp lộng lẫy của
Nguyệt "Vầng trăng soi thẳng vào khuôn mặt Nguyệt, làm cho khuôn mặt tươi mát ngời lên
đẹp lạ thường". Nhưng cũng như mảnh trăng cuối rừng, Nguyệt hiện ra rồi vụt mất đi như
một ảo ảnh, một vẻ đẹp lung linh huyền ảo xa vời... Tác giả nhờ mảnh trăng ấy đã tả được
những điều rất khó tả ở cỏ gái tên là Nguyệt - Nguyệt, là trăng. Phân tích Mảnh trăng cuối
rừng mà bỏ qua hình ảnh mảnh trăng khuyết ấy, có thể xem như bỏ mất một nửa giá trị của
tác phẩm