BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
----------*----------
NGUYỄN THỊ THUÝ PHƢỢNG
ẢNH HƢỞNG CỦA VIỆC VẬN DỤNG NGUYÊN
TẮC THẬN TRỌNG TỚI CHÍNH SÁCH CHIA CỔ
TỨC BẰNG TIỀN TẠI CÁC CÔNG TY NIÊM YẾT
TRÊN SỞ CHỨNG KHỐN HOSE-HNX
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
TP. Hồ Chí Minh – Năm 2016
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
----------*----------
NGUYỄN THỊ THUÝ PHƢỢNG
ẢNH HƢỞNG CỦA VIỆC VẬN DỤNG NGUYÊN
TẮC THẬN TRỌNG TỚI CHÍNH SÁCH CHIA
CỔ TỨC BẰNG TIỀN TẠI CÁC CÔNG TY
NIÊM YẾT TRÊN SỞ CHỨNG KHOÁN HOSE-
HNX
CHUYÊN NGÀNH: KẾ TOÁN
MÃ SỐ: 60340301
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS.TS. BÙI VĂN DƢƠNG
TP. Hồ Chí Minh – Năm 2016
LỜI CAM ĐOAN
T
ề
ọ
ồ
ự ,
ừ
ừ
ả ,
ụ
T
P
ị
Tế
ợ
ụ
ủ
,
ự
ợ,
ừ
V
ố
ố ệ
ệ
ứ
ề
ứ ề
ụ
ứ
ứ
ợ
ọ
ề
,
ợ
ả
ệ
H
ồ
ề ề
ứ
ủ
ứ
T
ố Hồ
M
,N
T
N
nT
ả
T
P ƣ n
ế
Mục lục
TRANG PHỤ BÌA
L I
M O N
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
DANH MỤC BẢNG BIỂU
DANH MỤC HÌNH VẼ, Ồ THỊ
PHẦN MỞ ẦU ................................................................................................................. 1
Lý do chọ
ề tài ................................................................................................................. 1
Ý
ề tài ................................................................................................................ 2
ủ
Về mặt khoa học .................................................................................................................. 2
Về mặt thực tiễn .................................................................................................................. 2
Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................................ 3
Câu hỏi nghiên cứu .............................................................................................................. 3
ố
ợng và phạm vi nghiên cứu ....................................................................................... 3
ố
ợng nghiên cứu .......................................................................................................... 3
Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................................. 3
P
ứu ..................................................................................................... 4
Bố cụ
ề tài ........................................................................................................................ 4
HƯƠNG
TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU Ó LIÊN QU N ẾN
Ề TÀI
.................................................................................................................. 6
Gi i thiệu ............................................................................................................................. 6
1.1.
Tổng quan nghiên cứ
c ngoài về mối quan hệ giữa nguyên tắc th n trọng
và chính sách chia cổ tức................................................................................................. 6
1.2.
Tổng quan nghiên cứ
c về mối quan hệ giữa nguyên tắc th n trọng
và chính sách chia cổ tức............................................................................................... 15
Kết lu n.............................................................................................................................. 15
HƯƠNG
Ơ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MƠ HÌNH NGHIÊN CỨU .......................... 17
Gi i thiệu ........................................................................................................................... 17
2.1.
Nguyên tắc th n trọng trong kế toán ................................................................ 17
2.1.1.
Khái niệm ................................................................................................... 17
2.1.2.
Phân loại th n trọng trong kế toán ............................................................. 18
2.1.3.
Sự giải thích cho tồn tại của nguyên tắc th n trọng ................................... 20
2.1.4.
2.2.
ng mứ
v n dụng nguyên tắc th n trọng ................................... 22
Cổ tức và chính sách chi trả cổ tức ................................................................... 27
2.2.1.
Tổ
ề ổ ứ ................................................................................... 27
2.2.2.
Tổng quan về chính sách chi trả cổ tức ..................................................... 30
2.3.
Lý thuyết nền .................................................................................................... 32
2.4.
Mơ hình nghiên cứu .......................................................................................... 37
Kết lu n.............................................................................................................................. 42
HƯƠNG 3
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN ỨU .......................................................... 43
Gi i thiệu ........................................................................................................................... 43
3.1.
Thiết kế nghiên cứu .......................................................................................... 43
3.1.1.
Quy trình nghiên cứu ................................................................................. 43
3.1.2.
M u nghiên cứu ......................................................................................... 43
3.1.3.
Dữ liệu nghiên cứu..................................................................................... 44
3.2.
Các biến nghiên cứ
ng ............................................... 44
3.2.1.
Biến phụ thu c ........................................................................................... 44
3.2.2.
Biế
3.2.3.
Biến kiểm soát ........................................................................................... 47
3.3.
P
c l p ............................................................................................... 45
ữ liệu ......................................................................... 49
Kết lu n.............................................................................................................................. 49
HƯƠNG
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN ........................................ 50
Gi i thiệu ........................................................................................................................... 50
4.1.
Kết quả thống kê mô tả ..................................................................................... 50
4.2.
Kết quả xử lý số liệu ......................................................................................... 55
4.3.
Thảo lu n kết quả ............................................................................................. 63
Kết lu n.............................................................................................................................. 66
HƯƠNG 5
KẾT LUẬN ............................................................................................ 68
Gi i thiệu ........................................................................................................................... 68
5.1.
................................................................................................. 68
5.2.
Kiến nghị .......................................................................................................... 69
5.3.
Các hạn chế của nghiên cứu ............................................................................. 70
5.4.
H
ng nghiên cứu tiếp theo ............................................................................. 71
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC 1: DANH MỤC CÁC CÔNG TY TRONG MẪU
PHỤ LỤC 2: BẢNG KÊ DỮ LIỆU CÁC BIẾN
PHỤ LỤC 3: CÂU LỆNH STATA DÙNG TRONG PHẦN THỐNG KÊ MÔ TẢ VÀ
KIỂM TR , ƯỚ LƯỢNG MƠ HÌNH
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
K ả
ặ ả
&
V
/
Trên
X
Nhân
2SLS:
Two-Stage least squares - P
ợ
ồ
ố
ể
ủ
ổ
ạ
ế
AGE
B/M:
ổ ủ
ế
Book to market - T
ế
ệ
ế
CONACC:
ế
ồ
ạ
CONACC1:
ế
ồ
ạ
ệ ổ
ề
ầ
ế
ế
ổ ứ
ổ
ồ
ạ
ầ
ồ
ạ
ầ
ổ
Dividend per share ổ ứ
EPS:
Earning per share - T
ế
GMM:
ề
ổ
ả
ử ụ
ợ
ử ụ
ợ
ổ
ồ
ử ụ
ợ
ế ể
ừ
ạ
sau thuế ể
ồ
DPS:
FCF:
ị
ồ
ể
doan
CONACC1:
ị
ố
CASHDIV/ASSET:
CONACC1:
ị ổ
ự
ổ
ầ
ổ
ầ
.
Generalized method of moments - P
ợ
ổ
GRO:
ế
ể
HOSE:
Sở
ị
ứ
HXN:
Sở
ị
ứ
IFRS:
International financial report standards ố ế
LEV:
ế
y.
ố Hồ
M
.
H N .
ự
Ln:
Logarithm.
M/B:
Market to book - T
ế
ế
PAYOUT:
ệ
ị
ị
ủ
ố
ệ
ổ ứ .
Ordinary least squares - P
Pooled OLS:
ị ổ
ồ
ế
ợ
ả
quan sát.
ROA:
Return on asset - T
ROE:
Return on equity - T
ệ ợ
ổ
ả
ố
ủ ở ữ .
ế
SIZE:
TP Hồ
ệ ợ
M
:
T
ố Hồ
M
.
VAS:
Vietnamese Accounting Standards -
VN :
Vệ N
ồ
ự
ế
Vệ N
ổ
DANH MỤC BẢNG BIỂU
Trang
ế
Bảng 1.1: Bảng tổng hợp các nghiên cứ
Bảng 2.1: Dự
ề tài................................... 11
ng của các nhân tố lên chính sách chia cổ
tức bằng tiền. ................................................................................................................... 41
Bảng 4.1: Kết quả thống kê mô tả cho các biến. ............................................................. 50
Bảng 4.2: Thống kê tình hình mứ
áp dụng nguyên tắc th n trọng tại các
công ty thu c m u khảo sát. ............................................................................................ 51
Bảng 4. 3: Thống kê giá trị trung bình mứ
trong m u từ
áp dụng nguyên tắc th n trọng
. ............................................................................ 52
Bảng 4.4: Tình hình t lệ thanh tốn cổ tức trong m u từ
2014. ................................................................................................................................ 53
Bảng 4.5: Tình hình t lệ tổng tiền chi cổ tức/ tổng tài sản trong m u từ
2010 t
.......................................................................................................... 54
Bảng 4.6: Kết quả kiể
ng tuyến giữa các biến. ............................................... 56
Bảng 4.7: Kết quả kiể
ổi ............................................................. 57
Bảng 4.8: Kết quả kiểm tra tự
..................................................................... 58
Bảng 4.9: Kết quả kiểm tra n i sinh. ............................................................................... 59
Bảng 4.10: Kết quả
ợng bằng GMM cho mơ hình 1, mơ hình 2 và mơ
hình 3. .............................................................................................................................. 60
ả
: Kế
ả
ợ
ằ
GMM
4, mơ hình 5, mơ hình
6. ...................................................................................................................................... 61
DANH MỤC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ
Trang
Hình 2.1: Mơ hình nghiên cứu.........................................................................................37
Hình 3.1: Thiết kế quá trình nghiên cứu..........................................................................43
ồ thị
:
ồ thị mô tả
trong m u từ
ồ thị
:
ng mứ
............................................................................52
ồ thị mô tả t lệ phầ
ố
thanh toán cổ tức trong m u từ
ồ thị
3:
áp dụng nguyên tắc th n trọng
ồ thị mô tả t lệ phầ
ợng các công ty tại các mức t lệ
................................................53
ố
tổng tiền chi cổ tức / tổng tài sản trong m u từ
ợng các công ty tại các mức t lệ
.......................54
1
PHẦN MỞ ĐẦU
Lý do chọn đề tài
ản và quan trọng trong kế tốn tài chính
Th n trọng là m t nguyên tắ
ã ở thành m t phần trong các lý thuyết và thực
(Donglin xia và Song Zhu, 2009),
(H
hành kế toán suốt nhiều thế k
,
)
phản ứng v i các tin x
thực tế phát sinh sẽ
th n trọng lợi nhu n sẽ
ố (
ợc ghi nh n s
tắc kế toán th n trọng sẽ ả
, 997)
à các m
ững lợ
ởng trực tiế
ực hiệ
,
ến thu nh p, lợi nhu n và lợi nhu n giữ lại
của công ty (Ahmed, 2000).
Lý thuyết ủy nhiệm công nh n sự tồn tại về mâu thu n lợi ích giữa chủ nợ và cổ
(J
M
, 976)
ự tách biệt về quyền sở hữu và quyền sử dụng vốn.
ủ nợ thì ln mong muốn cơng ty có
M t trong những biểu hiện của mâu thu
thể thanh toán nợ
ã
ến hạ ,
ổ
ạ
ệc chia cổ tức,
nhằm thu hồi vốn nhanh. Chi trả cổ tức quá mức sẽ làm dịch chuyển sự giàu có từ chủ nợ
ảm tài sản sẵ
sang cổ
(Ahmed,2000)
ể thanh toán nợ
ủi ro cho chủ nợ
ể bảo vệ mình, bu c các chủ nợ phải l p hợ
ã
khoản khắ
,
ợ
ồng nợ v
ều
t hình thức bảo vệ về giá.
Việc sử dụng nguyên tắc th n trọng sẽ làm giảm hành vi ghi nh n lợi ích quá s m
ú
ực sự
, ũ
c những m t mát, và kết quả là
ể chia cổ tức cho cổ
công ty sẽ có ít lợi nhu
c
ều trên giải thích cho sự tồn
tại mối quan hệ giữa nguyên tắc th n trọng và chính sách chia cổ tức, ặc biệt là chính
sách chia cổ tức bằng tiền do nó thực sự tạo ra dịng tiền chảy ra ngồi cơng ty và làm tổn
hại ến lợi ích của chủ nợ (Hille, 2011).
Lý thuyết ủy nhiệ
ũ
ừa nh n tồn tại mâu thu n giữa chủ sở hữu công ty
và nhà quản lý (Jensen và Meckling, 1976). Hoạ
ừa sẵ
ể nhà quả
ý ầ
ng chia cổ tức sẽ làm giả
ự
công ty hoặc sử dụng tiền của công ty cho mụ
c ng sự (2013) chia cổ tứ
thế nguyên tắc th n trọ
ắ
N
ng tốn kém và khơng có lợi nhiề
ợc áp dụng sẽ vừa làm giả
ợng tiền
ã
ợi cho
L
ầ
,
ợng tài sản bị khai khống giúp
2
ặn hành vi thao túng quyền lực từ quản lý, vừa giúp hạn chế hoạ
ầ
của công ty và sẽ mang lại lợ
Tại Việt Nam, khi nền kinh tế thị
ng vố
ến từ việ
phả
ối mặ
ầ
ực sự hiệu quả, d n t i nguồn tài trợ vốn
phát hành công cụ nợ và công cụ vố
kinh doanh hầu hế
ng chia cổ tức
ợn từ
ại. Bu c công ty
ều khoản cho vay chặt chẽ, và t t nhiên ln gánh chịu thêm chi phí sử
dụng vốn vay. Kèm theo sự hiện diện của sự tách biệt giữa quyền quản lý và quyền sở
ản lý tại các cơng ty ln tồn tại. Vì v y
hữu, làm cho mâu thu n giữa cổ
ề tài “ẢNH HƯỞNG CỦA VIỆC VẬN DỤNG NGUYÊN TẮC THẬN TRỌNG TỚI
CHÍNH SÁCH CHIA CỔ TỨC BẰNG TIỀN TẠI CÁC CÔNG TY NIÊM YẾT TRÊN
SỞ CHỨNG KHOÁN HOSE - HNX”
Ý n
ợc lựa chọ
ề tài nghiên cứu.
ĩa ủa đề tài
Về mặt khoa học
ề
ự phong phú về các nghiên cứu tại Việt Nam
ến
mứ
áp dụng nguyên tắc th n trọng và mối quan hệ của nguyên tắc này chi phố
thế
ến chính sách chia cổ tức bằng tiền.
Về mặt thực tiễn
ề tài xây dựng v i mụ
ự
ng giữa mứ
v n dụng nguyên
ể th
tắc th n trọng t i chính sách chia cổ tức bằng tiền của cơng ty,
ợc
vai trị của nguyên tắc th n trọng trong việc làm giảm thiểu mối mâu thu n giữa chủ nợ
ể công ty có thể tiếp c n vốn vay và giảm thiểu chi phí sử dụng nợ. Chủ nợ
và cổ
có thể dựa trên các số liệu về chỉ số
quyế
ị
ng mứ
áp dụng nguyên tắc th n trọ
ể tránh rủi ro khi mứ
ty quá th p. ồng th i dựa trên chỉ số
cổ tức có thể lựa chọ
Thứ
,
,
ầ
ể
áp dụng th n trọng của cơng
ứng khốn vì mụ
ởng
ầ
ề tài, có thể cung c p m
ở nền tảng giải thích mối
quan hệ giữa nguyên tắc th n trọng và chính sách chia cổ tức bằng tiền, ể nhà quản lý có
thể lựa chọn cơng ty nên áp dụng nguyên tắc th n trọ
quan hệ giữ
i quản lý và cổ
T
ế nào ể trung hòa mối
tạo ra sự
ởng của cổ
,
3
giúp nhà quản lý ra các quyế
giá trị
ịnh chia cổ tức hay giữ lại vố
ể ầ
,
ằm mang lại
công ty và chủ sở hữu.
Mục tiêu nghiên cứu
Nghiên cứu này cố gắng tìm ra sự
ng của mứ
v n dụng ngun tắc
ến chính sách chia cổ tức bằng tiền tại các công ty phi tài chính niêm yết trên
th n trọ
sở giao dịch chứng khốn TP. Hồ Chí Minh (HOSE) và Hà N i (HNX). Cho th y có thể
ợc mứ
áp dụng nguyên tắc th n trọng trong các công ty phi tài chính
niêm yết tại Việt Nam và ồng th i thơng qua giả thuyết nghiên cứu, tác giả kiể
xem liệ
ịnh
ng nguyên tắc th n trọng cho ba loại lợi nhu n trên báo cáo kết quả hoạt
ng kinh doanh có ả
ở
ế
ến chính sách chia cổ tức bằng tiền.
Câu hỏi nghiên cứu
Mứ
tích phi hoạ
v n dụng nguyên tắc th n trọng
ng, có thành phần tổng dồ
kinh doanh, lợi nhu
ợ
ồn
ng bằ
ợc tính bằng lợi nhu n từ hoạ
ng
c thuế và lợi nhu n sau thuế thu nh p doanh nghiệp, có tác
ến chính sách chi trả cổ tức bằng tiền cho cổ
?
Đố tƣ ng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu
ố
ợng nghiên cứu là về nguyên tắc th n trọng và chính sách chia cổ tức bằng
tiền của các công ty phi tài chính niêm yết trên sở giao dịch chứng khốn HOSE và HNX
Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi nghiên cứu t p trung vào:
Nguyên tắc th n trọng trong kế tốn.
Chính sách chia cổ tức bằng tiền.
Thực hiện nghiên cứu tại các cơng ty phi tài chính niêm yết trên sở giao
dịch chứng khoán HOSE và sở HNX trong giai
mứ
áp dụng nguyên tắc th n trọ
bằng cách l y trung bình dồn tích phi hoạ
cho trung bình tổng tài sản vào cuố
ạn 2009-2015. Số liệu về
hiện hành (t) sẽ
ng
ện hành t N
ợc tính
-1, t, t+1 chia
ạn
4
9-2015, mứ
nghiên cứu từ
ợ
áp dụng nguyên tắc th n trọng sẽ
ợc chi trả cho
2010, 2011, 2012, 2013, 2014. Cổ tứ
ện hành t sẽ
ợc công bố và tiến hành chi trả
ể dễ dàng cho việ
ện hành t sẽ
tứ
ợc l
sẽ
,
ịnh các chỉ số, các số liệu về cổ
ợc l
+ . Do v y số liệu chi trả cổ tức
2011, 2012, 2013, 2014, 2015 ể phả
ợc v n dụng (
th i gian nguyên tắc th n trọ
ú
v i
2010, 2011, 2012,
2013, 2014)
P ƣơn p
pn
ên ứu
ề tài là nguồn dữ liệu thứ c
Nguồn dữ liệu tác giả sử dụ
báo cáo tài chính hợp nh
ã
ợc l y từ
ểm tốn của các cơng ty trên các website chứng khoán và
sở giao dịch chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh và Hà N i, cùng website của các cơng
ạn từ
5
ến nghiên cứu
khơng cơng bố sẵn thì tác giả tự tính tốn dựa trên các thành phầ
ợc cơng bố trong
ty trong m u nghiên cứ
9
báo cáo tài chính.
P
ứu củ
ề
ợc sử dụng là nghiên cứ
ợc các dữ liệu cần thiết trong m
giả sau khi thu th
tiêu chu n cụ thể
ã
y m u xác su t, tiế
,
ổi, n i sinh. Kiể
ến thực hiện
ồng th i bài nghiên cứ
ết quả ạ
ợ
ng tuyến,
ến cho mơ hình và giả
ợng GMM ể khắc phục khiếm khuyết của
thuyết nghiên cứu bằng
mơ hình
ịnh
ũ
ẽ sử dụ
ợc v i những bài nghiên cứ
ể
c, xem xét có sự khác biệt
ợc hay không.
giữa các kết quả
Bố cụ đề tài
: Tổng quan về tình hình nghiên cứ
:
3: P
ợng. Tác
ợc lựa chọn bằng những
thống kê mô tả, kiểm tra các khiếm khuyết mắc phải bao gồm hiệ
tự
ị
ở lý thuyết và mơ hình nghiên cứu
ứu
: Kết quả nghiên cứu và bàn lu n
ế
ề tài
5
5: Kết lu n
6
CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CĨ LIÊN QUAN
ĐẾN ĐỀ TÀI
Giới thiệu
T
,
ả sẽ trình bày những nghiên cứ
ợ
mà tác giả thu th
ế
ề tài mà tác giả
c
ực hiện, nhằm tổng kết
nghiên cứu và tìm ra khe hổng nghiên cứu.
1.1. Tổng quan nghiên cứu nƣớc ngoài về mối quan hệ giữa nguyên tắc thận
trọng và chính sách chia cổ tức
ã
t nhiều bài nghiên cứu viết về nguyên tắc th n trọng trong kế toán và
mối quan hệ của nguyên tắ
ến các yếu tố
:
ản trị công ty (Xiaa và c ng
sự, 2009; Suleiman, 2014; Lara và c ng sự, 2009;...), chi phí sử dụng vốn (Khalifa và
c ng sự, 2013;…), chi phí sử dụng vốn chủ sở hữu (Artiach và c ng sự, 2010;…), chi phí
sử dụng vốn vay (Sodan, 2012; Ahmed và các c ng sự, 2000; Ahmed và các c ng sự,
2002; Hille, 2011;…) và các chủ ề
việc giám sát quyế
ả
ởng của nguyên tắc th n trọ
ến
ịnh của nhà quản lý (Ahmed và c ng sự, 2011; Ahmed và c ng sự,
2012 ), vai trò của nguyên tắc th n trọng trong việc giảm thiểu sự phá sản của công ty
(Torabi, 2015).
Trong chủ ề mà tác giả thực hiện, t p trung vào mối quan hệ giữa nguyên tắc
th n trọng trong kế tốn và chính sách chia cổ tức bằng tiền. Chính sách chia cổ tức bằng
tiền
ợc sử dụng làm yếu tố ại diện cho mứ
mâu thu n giữa chủ nợ và cổ
(Ahmed và các c ng sự, 2000; Ahmed và các c ng sự,
ã có m t số ề tài gầ
;H
,
…)
ũ
thực hiện nghiên cứu kiểm tra trực tiếp mối quan hệ giữa
nguyên tắc th n trọng và chính sách chia cổ tức bằng tiề
ứu của Chen
và c ng sự (2012): Does Conservative Accounting Matter to Cash Dividend Policy? Hay
trong nghiên cứu: Agency conflicts, dividend payout, and the direct benefits of
conservative financial reporting to equity-holders do Louis và c ng sự thực hiệ
2013.
7
ểm qua những nét chính của m t số nghiên cứu mà mình thu
Tác giả sẽ
ợ
th
ềc
ến mối liên hệ giữa mứ
áp dụng nguyên tắc th n trọng và chính
sách chia cổ tức bằng tiền.
Trong nghiên cứu Accounting Conservatism and Cost of Debt: An Empirical
ủa Ahmed và c ng sự, nhóm tác giả tiến
Test of Efficient Contracting vào
hành nghiên cứu nhằm cung c p các bằng chứng về vai trò của nguyên tắc th n trọng
ổ
trong việc giảm thiểu mâu thu n giữa chủ nợ và cổ
ồng th i, tìm kiếm bằng chứng chứng minh các công ty v n dụng ngun tắc th n
tứ
trọng càng cao thì sẽ có chi phí sử dụng nợ càng th p. Nghiên cứ
ợc tiến hành trên
ạ
m u nghiên cứu bao gồm 581 công ty và 702 công ty tại Mỹ
là từ 1987 -1992 và 1993-1998 và l y từ
Compustat. Mứ
ở dữ liệu 1998 của Annual Industrial
áp dụng nguyên tắc th n trọ
ng là t lệ M/B. T lệ M/
cụ
giá trị sổ sách của cổ phiếu vào th
nguyên tắc th n trọ
ứng
ợc Ahmed và c ng sự sử dụng cơng
ợc tính bằng cách l y giá thị thị
ểm cuố
G
ng chia cho
ị t lệ M/B càng l n thể hiện
ợc áp dụng càng cao trong thực hành kế tốn tại cơng ty. Nhóm
tác giả sử dụng t lệ tổng tiền chi cổ tức / tổng tài sản là yếu tố ại diện cho chính sách
chia cổ tức. Chính sách chia cổ tức lạ
mứ
mâu thu n giữa chủ nợ và cổ
b y; chính sách chia cổ tức; t lệ giá trị của tài sả ,
t trong bốn nhân tố ại diện cho
(
lệch chu n củ RO ;
t và thiết bị chia cho tổng tài sản).
Kết quả nghiên cứu cho th y chính sách chia cổ tức có mối quan hệ t lệ thu n v i mức
áp dụng nguyên tắc th n trọng, tức các công ty có mức chia cổ tức càng cao thì càng
áp dụng nguyên tắc th n trọng cao.
ũ
i chủ ề
ự nghiên cứ
c của mình, Ahmed và c ng sự ũ
ã ến hành thêm m t nghiên cứu mang tên: The Role of Accounting Conservatismin
Mitigating Bondholder-Shar eholder Conflictsover Dividend Policy and in Reducing
Debt Costs (2002). Nghiên cứu thực hiện kiểm tra mối quan hệ giữa mâu thu n chủ nợ cổ
ổ tức v i nguyên tắc th n trọng trong kế toán và giữa
nguyên tắc th n trọng và chi phí sử dụng nợ. Nhóm tác giả v n tiến hành nghiên cứu
thơng qua hai th i kỳ quan sát là 1987-1992 và 1993-1998 dựa trên m
8
ứng cho m
ạn là 575 công ty và 704 công ty tại khu vực n
ợc xây dự
ối giống v i nghiên cứu của nhóm tác giả tiế
tuy nhiên có bổ sung thêm m
trọ
ng mứ
Givoly, Hayn (2000) (
ằng -1 x tổng dồn tích
6
v n dụng nguyên tắc th n
ợc xây dựng mở r ng
ng tổng dồ
ợ
ề xu t của
/ tổng tài sản cuối
ả hai th i kỳ nghiên cứu) và m t biế
mâu thu n của chủ nợ và cổ
ợc bỏ
,
ại diện cho mức
ỉ số giá trị tài sả ,
t, thiết bị /
ối v
tổng tài sản. Kết quả nghiên cứu cho th y có sự khác biệ
ng mứ
c Mỹ. Các biến
áp dụng nguyên tắc th n trọng trong mối quan hệ v i mứ
H
của chủ nợ và cổ
ếu tố ại diện cho mứ
mâu thu n
mâu thu n chủ nợ và cổ
lệch chu n của ROA và t lệ tổng tiền chi cổ tức / tổng tài sản ều có quan hệ
thu n chiều v i mứ
ợ
áp dụng nguyên tắc th n trọ
tổng dồn tích và t số M/B. Tuy nhiên chỉ có yếu tố
thu n chiều t i chỉ số M/ ,
ối v i giá trị
ng bằ
b y là có ảnh h ở
ng bằ
tổng dồn tích
ợc mở r ng theo ề xu t của Givoly, Hayn (2000) lại khơng có ả
T
ự
ứ
ợc thực hiện bởi nhóm tác giả, ũ
minh các cơng ty có mứ
ở
ể.
ết quả chứng
áp dụng nguyên tắc th n trọng cao có khả
ử dụng nợ th p. Qua hai bài nghiên cứ
rủi ro cho chủ nợ
ể
ảm thiểu
ợc thực
ủa nhóm tác giả Anwer S. Ahmed và Bruce Billings, Mary
hiệ
S. Harris, Richard M. Morton, tuy có m t số khác biệt về biến sử dụ
quả nghiên cứu cùng cho th y
ng của chính sách chia cổ tức lên mứ
ối v i kết
áp dụng
nguyên tắc th n trọng là quan hệ thu n chiều tức: cơng ty có chính sách chia cổ tức càng
cao thì nhà quả
ý
ợc u cầu áp dụ
ế tốn càng
phải th n trọng.
ạ
Trong lu
ủa mình tại Erasmus University Rotterdam, Hille(2011)
ã ựa trên nghiên cứu của Ahmed và c ng sự (2002) ể xây dựng m t mơ hình nhằm trả
l i câu hỏ “
ối liên hệ nào giữa mâu thu n chủ nợ và cổ
chia cổ tức v i th n trọng trong kế tốn và chi phí sử dụng nợ? Và mối quan hệ
ổi sau khi áp dụ
IFRS
5?” ạ
c Châu Âu. Nghiên cứ
ợc
9
thực hiện cho hai th i kỳ, th i kỳ thứ nh t là 2001-2004 và th i kỳ thứ 2 2005-2008. Tác
giả thu th p m u nghiên cứu tại hai khu vự
c thu c Scandinavian. M u nghiên cứ
c thu
c thu
P
ợc chia làm 4 nhóm: nhóm thứ nh t cho
ạn 2001-2004 gồm 164 cơng ty, nhóm thứ hai cho nhóm
P
ạn 2005-2008 gồm 196 cơng ty, nhóm thứ 3
S
thu
c thu c Pháp và các nhóm
c
ạn 2001-2004 gồm 109 cơng ty và nhóm cuối cùng cho nhóm
c thu
S
ng mứ
ạn 2005-2008 gồm 172 công ty. H
áp dụng nguyên tắc th n trọ
số M/
ổng dồn
ữa các biến, tác giả tiến hành chạy hồi quy cho hai
tích. Sau khi kiểm tra sự
mơ hình: 1) kiể
ũ
ị
ứ
ng của mâu thu n chủ nợ và cổ
nguyên tắc th n trọng, 2) kiể
ị
lên chi phí sử dụng nợ. Kết quả kiể
ợc nghiên cứu, chỉ có biế
ng của mứ
áp dụng
áp dụng nguyên tắc th n trọng
ịnh hồi quy cho th y tại các th i kỳ và khu vực
lệch chu n của ROA là có ả
ở
ể ến mức
v n dụng ngun tắc kế tốn th n trọng, cịn biến t lệ tổng tiền chi cổ tức / tổng tài
b yả
sản
ở
ể. Tác giả lý giải có thể tại các th i kỳ và khu
vực nghiên cứu xảy ra việc chia cổ tức th p hoặc không chi trả cổ tức, ặc biệt là nhóm
c thu
S
ối v i mối quan hệ giữa mứ
áp dụng nguyên tắc th n
trọng và chi phí sử dụng nợ hồn tồn phù hợp v i giả thuyết tác giả ặt ra: mứ
áp
dụng nguyên tắc th n trọng càng cao thì cơng ty càng phải gánh chịu ít chi phí sử dụng
nợ. Các bằng chứng cho th y việc áp dụng IFRS tại các khu vực Châu Âu ả
ể ến sự
ổi trong mâu thu n chủ nợ cổ
tức v i nguyên tắc th n trọng và chi phí sử dụng nợ, ã
ởng
ổ
ợc tìm th y thơng qua
nghiên cứu.
Trong nghiên cứu của Chen và c ng sự (2012) mang tên: Does Conservative
Accounting Matter to Cash Dividend Policy?, khi kiểm tra mối quan hệ giữa nguyên tắc
th n trọng và chính sách chia cổ tức bằng tiền thu c các công ty niêm yết tại Trung quốc
ạn 2001 t i 2006, ã
nghịch biến giữa mứ
tiền
p bằng chứng cho rằng dù có mối quan hệ
áp dụng nguyên tắc th n trọng và chính sách chia cổ tức bằng
ắc th n trọng v
ọng trong hoạ
ng làm giảm
10
ồng th i nhóm tác giả
mâu thu n giữa chủ nợ và cổ
ũ
ã
ến
kết lu n rằng mối quan hệ nghịch biến của th n trọng trong kế tốn và chính sách chia cổ
ững công ty
tức bằng tiền sẽ yế
doanh. V
ng nghịch biến của mứ
c so v i những công ty ngồi quốc
áp dụng ngun tắc th n trọng lên chính sách
chia cổ tức bằng tiền của các công ty sẽ khơng có ả
t lệ nợ th
ng mứ
dụng là chỉ số M/
ổng dồ
Hayn (2000),
(2009),
ể ở những cơng ty có
ể
P
ợc sử
v n dụng nguyên tắc th n trọ
ợc mở r ng theo ề xu t của Givoly,
ều kiện và th n
ng cho cả th n trọ
ều kiệ
trọ
ở
ứ
ợ
ề xu t bởi Khan và Watts
ều kiện trong công ty.
ng th n trọ
ểm tra mối quan hệ giữa chính sách chia
Khác v i các nghiên cứu trên hầ
cổ tức bằng tiền và nguyên tắc th n trọ
mâu thu n giữa chủ nợ và cổ
Nghiên cứu của Louis và c ng sự (2013) lại t p trung nghiên cứu về vai trò của nguyên
tắc th n trọng trong việc giảm thiểu mâu thu n giữa nhà quản lý và các cổ
c ng sự (2013) cho rằng hoạ
ng chi trả cổ tứ
lẽ, m t trong các lý do là vì cổ tức
ế
ự án vơ bổ và thực hiệ
quyền lực. Nguyên tắc th n trọ
ng thâu tóm
ợc xem là m
ợc áp dụng, nó sẽ
nguyên tắc th n trọ
i khoản lãi vốn mà
n yêu cầu chi cổ tức ể gi i hạn việc nhà quản
ầ
lý sử dụng tiền củ
ng r t tốn kém cho chủ sở hữu, bởi
ng bị
ợc. Tuy nhiên, cổ
cổ
Louis và
ế hiệu quả. Khi
ặn nhà quả
ý ầ
ự án
m t cách lãng phí (Louis và c ng sự, 2013), mâu thu n giữa quản lý và cổ
sẽ giảm xuống mà không cần thực hiện chia cổ tứ
T
ứu của mình nhóm tác giả
ạn 1972-
108.767 quan sát trong
mứ
ể gi i hạ
)
ợ
P
ề xu t bở G
ợc sử dụ
(L
ể
ng
ồn tích phi hoạ
,H
biệt (differential earnings skewness),
trong nghiên cứ
ể ầu
ã ử dụng m u nghiên cứu gồm
áp dụng nguyên tắc th n trọng là
(
ợng tiền sẵ
(
),
ng
lệch thu nh p khác
ng của Callen, Segal, and Hope
ng sự, 2013). Biến chính sách cổ tứ
sát thơng qua t lệ tổng tiền chi cổ tức / giá trị thị
ợc quan
ng của vốn chủ sở hữu, và t lệ
11
c các khoản mục ặc biệt. Kết quả nghiên cứu cho
tổng tiền chi trả cổ tức / lợi nhu
th y mứ
ịch v i chính sách chi
áp dụng nguyên tắc th n trọng có mố
trả cổ tức bằng tiền
Chứng tỏ, nguyên tắc th n trọ
trong việc giảm thiểu mâu thu n giữa chủ nợ và cổ
, ạ
i làm giảm các chi phí
ủy nhiệm.
Kết quả trong hai nghiên cứu của Chen và c ng sự (2012) và Louis và c ng sự
(2013) cho th y có quan hệ nghịch biến giữa nguyên tắc th n trọng và chính sách chia cổ
ợc từ nghiên cứu của Ahmed và c ng sự (2000,2002) có thể
tức, khác v i kết quả
do các lý do sau: 1) bởi vì các nghiên cứu của Chen và c ng sự (2012) và Louis và c ng
sự (2013)
ợc thực hiện v i biến phụ thu c là chính sách chia cổ tức, nguyên tắc th n
trọng sẽ
ợc ghi nh ,
trị kìm hãm thu nh p và lợi nhu
ợc chia sẽ th
ứ
áp dụng nguyên tắc th n trọ
nghiên cứu của Ahmed và c ng sự (2000,2002) chiề
ợc nâng cao. Còn trong
ng là từ chính sách chia cổ
ợc áp dụng, khiến cho cơng ty càng có mức chia cổ tức
tức lên nguyên tắc th n trọ
càng cao, tức mâu thu n giữa chủ nợ và cổ
mứ
n, nhà quản lý sẽ càng nâng cao
ể kiểm soát việc ghi nh n thu nh p và lợi nhu n,
áp dụng nguyên tắc th n trọ
ều kiện xảy ra chi trả cổ tức quá mức cho cổ
tránh tạ
2) Theo Chen và c ng sự (2012) nguyên nhân tiế
ực sự
của Trung Quố
ức cổ tức
ủ sức mạ
y rủi ro về cho chủ nợ;
ến từ thị
ng chứng khoán
ể gây áp lực lên nhà quản lý, gây nên kết
quả là càng nhiều tiền chi trả cho cổ tức thì có vẻ càng ít th n trọng trong kế tốn; 3)
Theo Louis và c ng sự (2013) việc Ahmad và c ng sự sử dụng tổng dồ
mứ
ợp lý mặ
áp dụng nguyên tắc th n trọ
r ng từ
dồn tích phi hoạ
gồm cả dồn tích hoạ
ng của Givoly, Hayn (2000). Tổng dồn tích bao
ng và dồn tích phi hoạ
ng. Dồn tích hoạ
ổi hay ch p nh n hoặc bỏ qua m t tổn th
không phát sinh từ hoạ
ổi c
hoạ
ng
ợc mở
ng phát sinh từ các
sự kiện kinh doanh ngày qua ngày tại công ty, trong khi dồn tích phi hoạ
những sự
ể
ến từ
(write-offs), chúng
ng ngày (ví dụ các khoản dự phịng nợ x u,
ú …) (Louis và c ng sự, 2013; Artiach và c ng sự, 2010), dồn tích phi
ứ
áp dụng nguyên tắc th n trọng. Th n trọng trong kế
12
tốn có thể
ợc phản ánh trong tổng dồn tích tuy nhiên tổng dồn tích cịn phản ánh cả
hiệu quả cơng ty (firm performance) (Louis và c ng sự, 2013; Artiach và c ng sự, 2010),
trong khi cổ tứ
ng mứ
ợc chi trả ũ
ệ thu c vào hiệu quả hoạ
ng.
ề
ến khi
áp dụng nguyên tắc th n trọng bằng tổng dồn tích, tạo ra mố
quan thu n giữa chính sách cổ tức và nguyên tắc th n trọng.
ế
Bảng 1.1: Bảng tổng hợp các nghiên cứu
ề tài.
Mối quan
Biến đại
Tác giả
Năm
Biến đại
diện cho
Tên nghiên
diện cho
chính sách
cứu
Nguyên tắc
chi trả cổ
thận trọng
tức bằng
tiền
hệ giữa hai
biến –
Nguyên tắc
thận trọng
và chính
sách chia cổ
tức bằng
tiền
Ahmed
và 2000
c ng sự
Accounting
T lệ M/B.
Tổng
tiền Thu n biến,
Conservatism
chi cổ tức/ mức chia cổ
and
tổng tài sản.
Cost
Debt:
of
An
tức càng cao
càng
th n
Empirical Test
trọng trong
of
kế toán.
Efficient
Contracting.
Ahmed
c ng sự
và 2002
The
Role
Accounting
of T lệ M/B.
Tổng
Conservatismin tích.
Tổng
tiền Thu n biến,
dồn chi cổ tức/ mức chia cổ
tổng tài.
tức càng cao
Mitigating
càng
th n
Bondholder-
trọng trong
13
Shar
eholder
kế tốn.
Conflictsover
Dividend
Policy and in
Reducing Debt
Costs.
Johan Hille
2011
Accounting
T lệ M/B.
Tổng
tiền Khơng
conservatis.
Tổng
dồn chi cổ tức/ th y
tích.
tổng tài sản.
tìm
mối
quan
hệ
giữa
hai
biến.
Chen
c ng sự
và 2012
Does
T lệ M/B.
Conservative
Tổng
Accounting
tích.
Biến giả - Nghịch
dồn có
hay biến,
khơng chia áp
Matter to Cash Cscore.
cổ tức.
nguyên
Dividend
T lệ Số cổ th n
Policy?
tức
bằng càng
mức
dụng
tắc
trọng
cao,
tiền
trên càng chi ít
m t
cổ cổ tức bằng
phiếu/
thu tiền.
nh p m t cổ
phiếu.
Số cổ tức
bằng
tiền
trên m t cổ
phiếu/
cổ
giá
phiếu
14
ầ
Tổng
tiền
chi cổ tức/
tổng tài sản.
Biến giả có
hay
khơng mức
chia cổ tức
l
trung
bình
ngành.
Agency
P
Louis,
conflicts,
pháp
Oktay
dividend
tích phi hoạt tức/ giá trị áp
Urcan
payout, and the
Henock
2013
T
ng.
direct benefits
reporting
dồn tiền chi cổ biến,
thị
ng nguyên
biệt.
to P
khác sở hữu.
T
mức
dụng
lệch thu của vốn chủ th n
of conservative nh p
financial
lệ tổng Nghịch
tắc
trọng
càng
cao,
lệ tổng càng chi ít
tiền chi trả cổ tức bằng
equity-holders.
cổ
ng
Callen,
Segal,
Hop.
tức/lợi tiền.
của nhu
c
các
khoản
and mụ
ặc
biệt.
Nguồn: Tác giả
Từ bảng tổng hợp trên cho th y các nghiên cứu liên quan m t thiết v
tác giả, sử dụ
bằng t lệ M/
ng mứ
ề tài của
v n dụng nguyên tắc th n trọng chủ yếu
ổng dồn tích, tuy nhiên do t lệ M/
ợc cho rằng
15
ể
ng sử dụ
ều kiệ
ng th n trọ
ổ
ng của các loại
th n trọng trong kế toán ( Wang, 2009) nên tác giả khơng sử dụ
bài nghiên cứu. Cịn tổng dồn tích lại mang trong mình m t số hạn chế về
ũ
ợc tác giả sử dụ
Tổng kết các nghiên cứu
ề th n trọng trong kế toán, tác giả nh n th y dồn tích phi hoạ
xoay quanh v
ợc sử dụng nh
ể
ng là
ả hai loại th n trọng trong kế toán nên tác giả
ịnh sử dụ
quyế
ng nên
ứ
ối v i biến quan sát cho
ợc thừa kế ể
chính sách chia cổ tức, t lệ tổng tiền chi cổ tức/ tổng tài sản sẽ
ng
mức chia cổ tức tại các công ty.
1.2. Tổng quan nghiên cứ tron nƣớc về mối quan hệ giữa nguyên tắc thận
trọng và chính sách chia cổ tức
Tại Việt Nam, theo sự hiểu biết của tác giả, ã ó khá nhiề
ề tài thực hiệ
ến chính sách chia cổ tức trong mối liên hệ v i giá cổ phiế ,
c
tiề …
ứ
ềc
u sở hữu, dòng
ến mối quan hệ của chính sách chia
ợc v n dụng trong cơng ty. Chính vì thế tác
cổ tức bằng tiền và nguyên tắc th n trọ
ể là m t khe hổng trong nghiên cứu, kiểm tra sự
giả nh n th y
ề
ng của
chính sách th n trọng trong kế tốn lên chính sách chia cổ tức bằng tiền tại Việt Nam.
Gú
ự phong phú về các nghiên cứu tại Việ N
áp dụng nguyên tắc th n trọ
, ồng th i th
ến mứ
ợc vai trò của nguyên tắc th n trọng
trong việc làm giảm thiểu mối mâu thu n giữa chủ nợ và cổ
ể cơng ty có thể tiếp
c n vốn vay và giảm thiểu chi phí sử dụng nợ. Cung c p m
ở nền tảng giải thích
mối quan hệ giữa nguyên tắc th n trọng và chính sách chia cổ tức bằng tiền, ể nhà quản
lý có thể lựa chọn cơng ty nên áp dụng nguyên tắc th n trọ
mối quan hệ giữ
,
ú
i quản lý và cổ
quản lý ra các quyế
mang lại giá trị
T
ế
ể trung hòa
ạo ra sự
ởng của cổ
ịnh chia cổ tức hay giữ lại vố
ể ầ
,
ằm
công ty và chủ sở hữu
Kết luận
T
th
ợ
,
ềc
ả ã ềc
ến tổng quan những nghiên cứu mà mình thu
ến mối quan hệ giữa nguyên tắc th n trọng và chính sách chia cổ