Luận văn Thạc sĩ Tài chính Ngân hàng: Ứng dụng mô hình giả lập Monte Carlo trong thẩm định dự án đầu tư tại NHTMCP công thương Việt Nam - Chi nhánh Phúc Yên
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.41 MB, 113 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
o0o
LUẬN VĂN THẠC SĨ
ỨNG DỤNG MƠ HÌNH GIẢ LẬP MONTE CARLO
TRONG THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ TẠI NHTMCP
CƠNG THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH PHÚC N
Chun ngành: Tài chính Ngân hàng
ĐỒN THỊ CHI
Hà Nội – 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
o0o
LUẬN VĂN THẠC SĨ
ỨNG DỤNG MƠ HÌNH GIẢ LẬP MONTE CARLO
TRONG THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ TẠI NHTMCP
CƠNG THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH PHÚC N
Ngành: Tài chính – Ngân hàng – Bảo hiểm
Chun ngành: Tài chính Ngân hàng
Mã số: 60340201
Họ và tên: Đồn Thị Chi
Người hướng dẫn khoa học: PGS, TS. Nguyễn Việt Dũng
Hà Nội – 2017
i
LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan luận văn Thạc sỹ kinh tế “Ứng dụng mơ hình giả lập
Monte Carlo trong thẩm định dự án đầu tư tại NHTMCP cơng thương Việt Nam
Chi nhánh Phúc n” là cơng trình nghiên cứu khoa học độc lập của tơi dưới sự
hướng dẫn của PGS, TS Nguyễn Việt Dũng. Các thơng tin, số liệu và tài liệu mà
tơi sử dụng trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và khơng vi phạm
các quy định của pháp luật. Các kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực
và chưa từng được cơng bố trong bất kỳ các ấn phẩm, cơng trình nghiên cứu nào
khác.
Tơi xin cam đoan những điều trên là đúng sự thật, nếu sai, tơi xin hồn tồn
chịu trách nhiệm.
Hà Nội, ngày tháng năm 2017
H ọc viên
Đồn Thị Chi
ii
LỜI CẢM ƠN
Trước tiên, tơi xin được gửi lời cảm ơn đến tất cả q thầy cơ đã giảng
dạy trong chương trình Cao học ngành Tài chính – Ngân hàng tại trường Đại học
Ngoại thương, những người đã truyền đạt cho tơi những kiến thức hữu ích làm
cơ sở để tơi thực hiện tốt luận văn này.
Tơi xin chân thành cảm ơn PGS,TS. Nguyễn Việt Dũng đã tận tình hướng
dẫn tơi trong thời gian thực hiện luận văn. Những gì thầy đã hướng dẫn, chỉ bảo
đã cho tơi rất nhiều kinh nghiệm q báu trong thời gian thực hiện đề tài.
Tơi xin chân thanh cam
̀
̉ ơn cac thây cơ trong hơi đơng châm ln văn đa cho
́
̀
̣
̀
́
̣
̃
tơi nhưng đong gop quy bau đê hoan chinh ln văn nay.
̃
́
́
́ ́ ̉
̀
̉
̣
̀
Tơi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Ban lãnh đạo cũng như các
cán bộ nhân viên của Ngân hàng TMCP Cơng Thương Việt Nam Chi nhánh Phúc
n đã tận tình giúp đỡ, hướng dẫn tơi trong q trình thu thập dữ liệu và thơng
tin cho luận văn này.
Sau cùng tơi xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến gia đình đã ln tạo
điều kiện tốt nhất cho tơi trong suốt q trình học cũng như thực hiện
luận văn.
Rất mong nhận được ý kiến góp ý của q Thầy/Cơ để luận văn được hồn
iii
thiện hơn.
Hà Nội, tháng 04 năm 2017
Học viên
Đồn Thị Chi
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN...................................................................................................i
LỜI CẢM ƠN.......................................................................................................ii
DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ....................................................................v
TĨM TẮT LUẬN VĂN........................................................................................v
LỜI MỞ ĐẦU.......................................................................................................1
CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU
TƯ SỬ DỤNG MƠ HÌNH GIẢ LẬP MONTE CARLO TẠI CÁC NGÂN
HÀNG THƯƠNG MẠI..........................................................................................6
CHƯƠNG 2: ỨNG DỤNG MƠ HÌNH GIẢ LẬP MONTE CARLO TRONG
THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ TRƯỜNG HỢP NHTMCP CƠNG
THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH PHÚC N.........................................39
CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG TÍNH ỨNG DỤNG CỦA VIỆC
SỬ DỤNG MƠ PHỎNG MONTE CARLO ĐỂ THẨM ĐỊNH RỦI RO DỰ
ÁN ĐẦU TƯ TẠI NGÂN HÀNG TMCP CƠNG THƯƠNG VIỆT NAM – CHI
NHÁNH PHÚC N............................................................................................71
KẾT LUẬN..........................................................................................................93
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................94
iv
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
Từ viết tắt
Nội dung
NHTM
Ngân hàng thương mại
TCTD
Tổ chức tín dụng
NHNN
Nhà Ngân hàng Nhà nước
Vietinbank
Ngân hàng thương mại cổ phần Cơng thương
Việt Nam
NHCT Việt Nam
Ngân hàng thương mại cổ phần Cơng thương
Việt Nam
NHCT Phúc n
Ngân hàng thương mại cổ phần Cơng thương
Việt Nam – Chi nhánh Phúc n
BEPq
Điểm hịa vốn sản lượng tiêu thụ
BRP$
Điểm hịa vốn doanh thu
XLRR
Xử lý rủi ro
CBTĐ
Cán bộ thẩm định
v
DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ
LỜI CAM ĐOAN...................................................................................................i
LỜI CẢM ƠN.......................................................................................................ii
DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ....................................................................v
TĨM TẮT LUẬN VĂN........................................................................................v
LỜI MỞ ĐẦU.......................................................................................................1
CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU
TƯ SỬ DỤNG MƠ HÌNH GIẢ LẬP MONTE CARLO TẠI CÁC NGÂN
HÀNG THƯƠNG MẠI..........................................................................................6
CHƯƠNG 2: ỨNG DỤNG MƠ HÌNH GIẢ LẬP MONTE CARLO TRONG
THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ TRƯỜNG HỢP NHTMCP CƠNG
THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH PHÚC N.........................................39
CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG TÍNH ỨNG DỤNG CỦA VIỆC
SỬ DỤNG MƠ PHỎNG MONTE CARLO ĐỂ THẨM ĐỊNH RỦI RO DỰ
ÁN ĐẦU TƯ TẠI NGÂN HÀNG TMCP CƠNG THƯƠNG VIỆT NAM – CHI
NHÁNH PHÚC N............................................................................................71
KẾT LUẬN..........................................................................................................93
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................94
TĨM TẮT LUẬN VĂN
Đối với các ngân hàng, phân tích và kiểm sốt được rủi ro trong thẩm định
dự án đầu tư là vấn đề ln được quan tâm hàng đầu trong qui trình cho vay. Hầu
hết các nhân viên thẩm định tín dụng đều khẳng định rủi ro của dự án đầu tư có
ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng tín dụng. Mặt khác thời gian gần đây có ghi
vi
nhận số lượng tăng lên của nợ xấu mà ngun nhân chủ yếu xuất phát từ việc
khơng đo lường được rủi ro. Do đó, phân tích rủi ro sẽ giúp ngân hàng có được
sự chủ động và an tồn trong q trình cho vay.
Trong phạm vi đề tài này sẽ giới thiệu ứng dụng mơ phỏng Monte Carlo để
phân tích rủi ro trong thẩm định dự án đầu tư tại Ngân hàng TMCP Cơng thương
Việt Nam – Chi nhánh Phúc n.
Kết cấu luận văn gồm ba chương với các nội dung chính như sau:
Chương 1: Những lý luận cơ bản về thẩm định dự án đầu tư sử dụng mơ
hình giả lập Monte Carlo tại các Ngân hàng thương mại.
Tại chương 1, tác giả trình bày cơ sở lý luận về thẩm định dự án đầu tư và
phân tích rủi ro bằng mơ phỏng Monte Carlo trong thẩm định dự án đầu tư tại các
ngân hàng thương mại.
Chương 2: Ứng dụng mơ hình giả lập Monte Carlo trong thẩm định dự án
đầu tư – trường hợp NHCT Phúc n.
Tại chương 2, tác giả giới thiệu chung về NHCT Phúc n – chất lượng
nợ, thực trạng sử dụng các phương pháp thẩm định rủi ro tín dụng và hướng dẫn
cách sử dụng mơ phỏng Monte Carlo trong thẩm định dự án đầu tư với một dự án
cụ thể.
Chương 3: Các giải pháp nâng cao tính ứng dụng của mơ hình giả lập
Monte Carlo trong thẩm định rủi ro dự án đầu tư tại Ngân hàng TMCP Cơng
thương Việt Nam – Chi nhánh Phúc n.
Sau khi nêu ra được sự vượt trội của mơ phỏng Monte Carlo trong thẩm
định dự án đầu tư tại các NHTM và hướng dẫn cách sử dụng mơ phỏng Monte
Carlo thơng qua một ví dụ cụ thể tại NHCT Phúc n, tại chương 3, tác giả tiếp
tục đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao tính ứng dụng của mơ hình giả lập
Monte Carlo trong thẩm định rủi ro dự án đầu tư tại Ngân hàng TMCP Cơng
thương Việt Nam – Chi nhánh Phúc n.
vii
1
LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài:
Cho tới tận những năm 1960, phương pháp thẩm định tài chính dự án phổ
biến là thời gian thu hồi vốn khơng có chiết khấu (payback period), tỉ lệ lợi
nhuận kế tốn (accounting rate of return) và phân tích điểm hịa vốn (breakeven
point). Những phương pháp đánh giá và thẩm định dự án tĩnh này có một điểm
yếu cốt lõi là chúng khơng tính đến yếu tố thời gian của tiền tệ và do vậy nó
chưa phản ánh đúng rủi ro thực tế của dự án, dẫn đến những sai lầm trong việc
ra quyết định có hay khơng chấp nhận đầu tư vốn vào dự án bởi những nhà đầu
tư (Ross & Westerfield, 2012; Brealey & Myers, 2013).
Đến cuối những năm 1960, nhằm hạn chế nhược điểm trên của các phương
pháp thẩm định trên, các nhà quản trị, các nhà đầu tư cũng như các tổ chức tài
chính đã sử dụng các phương pháp thẩm định tài chính dự án mà có tính đến yếu
tố thời gian của tiền tệ với trọng tâm là chiết khấu dịng tiền tự do. Nổi bật
trong số các phương pháp này là đánh giá dự án dựa trên giá trị hiện tại rịng NPV
và tỉ lệ hồn vốn nội bộ IRR (Berk & DeMarzo, 2012; Ross & Westerfield, 2012).
Tuy nhiên bản thân các phương pháp này lại nảy sinh một nhược điểm mới: tất
cả chúng đều dựa trên một giả định then chốt rằng dịng tiền của dự án (cũng
như các biến đầu vào khác) là cố định. Đây rõ ràng là một giả định rất yếu vì
trong thế giới thực, các biến đầu vào này là khơng cố định là phụ thuộc nhiều
vào các biến động của nền kinh tế.
Trước địi hỏi về một phương pháp đánh giá và thẩm định dự án trong
những điều kiện khơng chắc chắn, kể từ những năm cuối thập niên 80 giới đầu
tư, chủ yếu là các tổ chức tài chính lớn đã sử dụng một phương pháp thẩm định
và đánh giá mới dựa trên mơ phỏng Monte Carlo nhằm tính đến yếu tố khơng
chắc chắn và bất định về các thơng tin đầu vào trong q trình đánh giá. Monte
Carlo là một phương pháp tính tốn dựa trên cơ sở xác suất – thống kê được phát
minh bởi bộ ba Stanislaw Ulam, John von Neumann và Nicholas Metropolis nhằm
2
giải quyết những khó khăn trong việc thiết kế và chế tạo quả bom ngun tử
đầu tiên trên thế giới thuộc dự án tối mật Mahattan ở thế chiến thứ hai. Mặc dù
nền tảng lý thuyết của phương pháp tính tốn này là hồn thiện và đã khẳng định
sức mạnh của nó nhưng trong một thời gian dài, phương pháp này ít phổ biến do
khối lượng tính tốn là rất lớn. Tuy nhiên, từ những nhăm 1980 trở đi sức mạnh
tính tốn của các máy tính ngày càng được cải thiện nên phương pháp Monte
Carlo đã được vận dụng ở hầu hết các vấn đề khác nhau trong đó có cơng tác
thẩm định tài chính dự án (Brigham & Ehrhardt, 2013).
Tại NHTMCP Cơng thương Việt Nam – Chi nhánh Phúc n, phương pháp
Monter Carlo hiện vẫn chưa được sử dụng phổ biến trong việc thẩm định và
đánh giá dự án mặc dù trên thế giới phương pháp này đã được sử dụng phổ biến
trong gần 30 năm qua. Hơn nữa trong khoảng 10 năm trở lại đây nền kinh tế Việt
Nam đã ngày càng trở nên khó đốn và nhạy cảm hơn trước những những biến
động của các biến số kinh tế vĩ mơ cũng như tình hình kinh tế chính trị khơng
chỉ ở trong nước mà cịn trên thế giới. Điều này ngụ ý rằng việc áp dụng phương
pháp Mote Carlo cho thẩm định dự án tại NHTMCP Cơng thương Việt Nam –
Chi nhánh Phúc n là cần thiết và đáp ứng được những biến đổi liên tục của
nền kinh tế để đảm bảo ra quyết định cho vay đúng đắn. Trước khoảng trống
nghiên cứu đó, em quyết định lựa chọn đề tài nghiên cứu là “Ứng dụng mơ hình
giả lập Monte Carlo cho thẩm định dự án đầu tư tại NHTMCP Cơng thương Việt
Nam – Chi nhánh Phúc n”.
2. Mục tiêu nghiên cứu:
Đề tài nghiên cứu thực trạng thẩm định dự án đầu tư tại Ngân hàng TMCP
Cơng thương Việt Nam – Chi nhánh Phúc n và cách áp dụng mơ hình giả lập
mơ hình giả lập Monte Carlo để cho thấy sự vượt trội của mơ phỏng Monte
Carlo so với các phương pháp thẩm định khác mà ngân hàng đang sử dụng. Đồng
thời, đề tài đề xuất các phương pháp nâng cao ứng dụng mơ hình giả lập Monte
Carlo trong thẩm định rủi ro dự án đầu tư tại Ngân hàng TMCP Cơng thương
Việt Nam – Chi nhánh Phúc n.
3
3. Tổng quan tình hình nghiên cứu:
Trong những năm vừa qua có một số cơng trình nghiên cứu khoa học cũng
nghiên cứu về mơ phỏng Monte Carlo, điển hình là các cơng trình sau:
Đề tài luận văn Thạc sĩ của Trần Viết Nghị về “ Ứng dụng mơ phỏng
Monte Carlo thơng qua phần mềm Crystal Ball để phân tích rủi ro trong
việc xác định giá thành xây dựng”do PGS, TS Nguyễn Thị Cúc (Đại
học Đà Nẵng) làm chủ nhiệm, năm hồn thành: 2012. Cơng trình đã cho
chúng ta một cách nhìn khái qt về phần mềm Crystal Ball và ứng
dụng Crystal Ball trong phân tích rủi ro giá thành xây dựng cơng trình
do ảnh hưởng của chi phí vật tư. Chúng ta có thể sử dụng kết quả của
cơng trình làm yếu tố dữ liệu đầu vào cho mơ phỏng Monte Carlo trong
thẩm định dự án đầu tư tại NHCT Phúc n.
Đề tài luận văn Thạc sĩ của Lương Thị Thanh “Ứng dụng phương
pháp giả lập Monte Carlo vào định giá cổ phiếu của công ty cổ phần
Bibica” do PGS, TS Nguyễn Việt Dũng (Đại học Ngoại thương)
hướng dẫn, năm hồn thành: 2014. Cơng trình đã cho chúng ta cái nhìn
khái qt về Monte Carlo và ứng dụng trong định giá cổ phiếu.
Đề tài luận văn Thạc sĩ của Nguyễn Thị Kim Ngân “Áp dụng giả lập
Monte Carlo trong thẩm định tài chính dự án đầu tư tại Việt Nam” do
PGS, TS Nguyễn Việt Dũng (Đại học Ngoại thương) hướng dẫn, năm
hồn thành: 2015. Cơng trình đã cho chúng ta cái nhìn khái qt về
Monte Carlo và ứng dụng trong thẩm định dự án đầu tư nói chung.
Đề tài luận văn Thạc sĩ của Trần Tiến Dũng “Ứng dụng giả lập
Monte Carlo trong định giá cổ phiếu tại Việt Nam” do PGS, TS
Nguyễn Việt Dũng (Đại học Ngoại thương) hướng dẫn, năm hồn
thành: 2016. Cơng trình đã cho chúng ta cái nhìn khái qt về Monte
Carlo và ứng dụng trong định giá cổ phiếu tại Việt Nam.
Tham khảo các nghiên cứu trên và một số nghiên cứu khác, nhận thấy
rằng mơ phỏng Monte Carlo có ứng dụng rất lớn trong việc phân tích các lĩnh
vực liên quan đến rủi ro trong đó có thẩm định dự án đầu tư. Tuy nhiên chưa có
4
nghiên cứu nào về việc ứng dụng mơ phỏng Monte Carlo trong ngân hàng thương
mại. Do đó rất cần thiết để nghiên cứu cách ứng dụng mơ hình giả lập Monte
Carlo trong thẩm định dự án đầu tư tại NHCT Phúc n.
4. Đối tượng nghiên cứu:
Phương pháp sử dụng mơ hình giả lập Monte Carlo trong thẩm định rủi ro
dự án đầu tư tại Ngân hàng TMCP Cơng thương Việt Nam – Chi nhánh Phúc
n.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu:
Nghiên cứu cơ sở lý luận về thẩm định dự án đầu tư sử dụng mơ
hình giả lập Monte Carlo tại các Ngân hàng thương mại, tại đó nêu
bật lên sự vượt trội của mơ hình giả lập Monte Carlo.
Hướng dẫn cách ứng dụng mơ hình giả lập Monte Carlo trong thẩm
định dự án đầu tư – trường hợp tại NHCT Phúc n thơng qua phần
mềm Crystal Ball.
Đề xuất các giải pháp nâng cao tính ứng dụng của mơ hình giả lập
Monte Carlo thơng qua phần mềm Crystal Ball trong thẩm định rủi
ro dự án đầu tư tại Ngân hàng TMCP Cơng thương Việt Nam – Chi
nhánh Phúc n.
6. Phương pháp nghiên cứu:
Các phương pháp được sử dụng trong q trình thực hiện luận văn bao
gồm: Phương pháp phân tích và tổng hợp lý thuyết, phương pháp phân loại và hệ
thống hóa lý thuyết, phương pháp quan sát, phương pháp phân tích và so sánh,
phương pháp xác suất thống kê, phương pháp định lượng.
Phạm vi về nội dung nghiên cứu: các giải pháp nâng cao tính ứng
dụng của mơ hình giả lập Monte Carlo trong thẩm định rủi ro dự án
đầu tư tại Ngân hàng TMCP Cơng thương Việt Nam – Chi nhánh
Phúc n.
Giới hạn về địa điểm nghiên cứu: Ngân hàng TMCP Cơng thương
Việt Nam – chi nhánh Phúc n
5
7. Cấu trúc bài luận văn:
Ngồi phần mở đầu, kết luận, mục lục, danh mục chữ viết tắt, danh mục
tài liệu tham khảo thì nội dung chính của luận văn gồm ba chương:
Chương 1: Những lý luận cơ bản về thẩm định dự án đầu tư sử
dụng mơ hình giả lập Monte Carlo tại các Ngân hàng thương mại.
Chương 2: Ứng dụng mơ hình giả lập Monte Carlo trong thẩm định
dự án đầu tư – trường hợp NHCT Phúc n.
Chương 3: Các giải pháp nâng cao tính ứng dụng của mơ hình giả
lập Monte Carlo trong thẩm định rủi ro dự án đầu tư tại Ngân hàng
TMCP Cơng thương Việt Nam – Chi nhánh Phúc n.
6
CHƯƠNG 1:NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ THẨM ĐỊNH DỰ ÁN
ĐẦU TƯ SỬ DỤNG MƠ HÌNH GIẢ LẬP MONTE CARLO TẠI
CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI.
1.1 Những vấn đề cơ bản về thẩm định dự án đầu tư tại các Ngân hàng
thương mại.
1.1.1
Khái niệm thẩm định dự án đầu tư:
Thẩm định dự án đầu tư là một q trình áp dụng kỹ thuật phân tích tồn
diện nội dung dự án đã được thiết lập theo một trình tự hợp lý và theo những tiêu
chuẩn kinh tế kỹ thuật để đi đến kết luận chính xác về hiệu quả tài chính, hiệu
quả kinh tế xã hội mơi trường nhằm đáp ứng u cầu mục tiêu phát triển của
chủ đầu tư và của quốc gia. (Phước Minh Hiệp, Lê Thị Vân Dân, Thiết lập và
thẩm định dự án đầu tư, NXB Lao động xã hội, tr15)
Như vậy thẩm định dự án đầu tư là một q trình giải quyết các cơng việc
sau:
Rà sốt lại tồn bộ nội dung dự án đã được lập có đầy đủ hay khơng?
Nếu cịn thiếu thì u cầu chủ đầu tư bổ sung theo đúng qui định.
Xem xét tồn bộ các quan điểm, các cách xử lý thơng tin, việc xác
định mục tiêu, kết quả, các nguồn lực, các kế hoạch…nhằm xem xét,
đánh giá tính hợp lý của các tính tốn trong dự án.
So sánh một cách có hệ thống các chỉ tiêu của dự án với các tiêu
chuẩn mà nhà đầu tư kỳ vọng để đánh giá được tính hiệu quả của
dự án.
Rà sốt lại từng nội dung của dự án, xem xét khả năng thực thi của
chúng để đánh giá được tính khả thi của dự án.
Kết luận dự án có được đầu tư hay khơng?
7
Dưới con mắt của Ngân hàng, kết luận dự án đầu tư được hay khơng thơng
qua đánh giá tính khả thi, tính hiệu quả của dự án là vơ cùng quan trọng. Chính vì
vậy, ngân hàng phải tiến hành hàng loạt các hoạt động mà người ta gọi là thẩm
định nhằm trả lời cho câu hỏi “Có nên cho vay hay khơng?”
Vai trị và mục đích của thẩm định dự án đầu tư tại các Ngân
1.1.2
hàng thương mại:
Để một lượng vốn lớn bỏ ra ở hiện tại và chỉ có thể thu hồi dần trong
tương lai khá xa, thì trước khi chi vào các cơng cuộc đầu tư phát triển, các nhà
đầu tư đều tiến hành soạn thảo chương trình, dự án hoặc báo cáo đầu tư …tùy
theo tính chất của dự án. Soạn thảo và việc thực hiện dự án là cơng việc rất
phức tạp, liên quan đến nhiều ngành, nhiều nghề, nhiều lĩnh vực… nên phải huy
động sức lực, trí tuệ của nhiều người, nhiều tổ chức. Việc tổ chức, phối hợp các
hoạt động của các chun ngành khác nhau trong tiến trình đầu tư khó tránh được
những bất đồng, mâu thuẫn hay sai sót vì vậy cần phải được theo dõi, rà sốt,
điều chỉnh lại thơng qua q trình thẩm định dự án.
Các ngân hàng muốn tài trợ hay cho vay vốn đối với dự án, để ngăn chặn sự
đổ bể lãng phí vốn đầu tư thì cần kiểm tra lại tính hiệu quả, tính khả thi và tính
hiện thực của dự án thơng qua q trình thẩm định dự án.
Ngân hàng chỉ cho vay khi dự án đem lại hiệu quả để họ có thể thu hồi vốn
đúng hạn. Thơng qua q trình thẩm định dự án giúp cho Ngân hàng:
Làm căn cứ để quyết định có nên cho vay hay khơng?
Biết được mức độ hấp dẫn về hiệu quả tài chính để có thể
an tâm hoặc lựa chọn cơ hội đầu tư tốt nhất cho đồng vốn mà mình bỏ
ra.
Biết được khả năng sinh lời của dự án và khả năng thanh
tốn nợ từ đó quyết định các hình thức cho vay và mức độ cho vay đối
với nhà đầu tư.
8
Biết được tuổi thọ của dự án để áp dụng linh hoạt các về lãi
suất và thời hạn trả nợ vay.
Làm căn cứ tư vấn cho đơn vị vay vốn có phương hướng và
biện pháp xử lý các vấn đề liên quan ðến dự án một cách tốt nhất.
Nói tóm lại, thẩm định dự án là cơ sở giúp các Ngân hàng ra quyết định tài
chính nhằm hạn chế ở mức thấp nhất các rủi ro khi tham gia vào dự án.
Mục đích của Thẩm định tín dụng là :
Xác định mục đích sử dụng vốn vay, số tiền cho vay, thời gian cho vay t ối
đa, loại hình cấp tín dụng, phương thức trả nợ, giá trị TSĐB, các chính sách ưu
đãi mà tùy từng khách hàng được hưởng kèm theo đó là các điều kiện giải ngân,
điều kiện áp dụng ưu đãi, điều kiện quản lý TSĐB, phương thức giải ngân và
các u cầu quản lý khác theo quy định của từng Ngân hàng. Đánh giá khả năng
hồn trả vốn vay cho Ngân hàng trên cơ sở tìm hiểu và đánh giá trung thực, khách
quan, tồn diện và chính xác về khách hàng. Từ đó ra quyết định cho vay hoặc
khơng cho vay.
Hạn chế rủi ro tín dụng, ổn định thị trường tài chính, nâng cao chất lượng
và hiệu quả kinh doanh của các NHTM, hạn chế rủi ro đạo đức trong kinh doanh
Ngân hàng.
Thẩm định tín dụng là khâu khơng thể thiếu trong quy trình cấp tín dụng
của NHTM. Bên cạnh đó, ý nghĩa của việc thẩm định tín dụng đó là:
Giúp đánh giá mức độ tin cậy, mức độ rủi ro của phương án sản xuất kinh
doanh hoặc các dự án đầu tư của khách hàng.
Giúp Ngân hàng đưa ra quyết định cho vay chính xác, hạn chế sai lầm và
hạn chế rủi ro phát sinh trong q trình cấp tín dụng. Giảm xác suất hai loại sai
lầm quan trọng trong quyết định cho vay: cấp tín dụng cho dự án khoản vay xấu,
khoản vay có nhiều rủi ro và từ chối cấp tín dụng cho dự án, khoản vay tốt.
9
u cầu thẩm định tín dụng phải được tiến hành trung thực, khách quan
trên cơ sở tn thủ các quy định của pháp luật; phân cơng cơng việc thẩm định
tn thủ theo quy trình thẩm định và kinh nghiệm của các nhân viên, thiết lập hệ
thống kiểm tra giám sát chặt chẽ. Ngồi ra, Ngân hàng ln phải xây dựng quy
trình thẩm định một cách khoa học, hợp lý, phù hợp với khẩu vị kinh doanh của
mỗi Ngân hàng.
1.1.3
Quy trình thẩm định tín dụng
Quy trình thẩm định tín dụng là một khâu trong quy trình cấp tín dụng của
các Ngân hàng. Sơ đồ quy trình thẩm định tín dụng và quy trình cấp tín dụng
được khái qt tại sơ đồ sau:
Xem xét hồ sơ vay của
khách hàng
Thu thập thơng tin
bổ sung cần thiết
Thẩm định phương án
sản xuất kinh doanh/ dự
án kinh doanh
Ước lượng và kiểm sốt
rủi ro tín dụng
Kết luận về khả năng
thu hồi nợ vay
Hình 1.1: Quy trình thẩm định tín dụng
(Nguồn: TS. Nguyễn Minh Kiều 2011, Tín dụng và thẩm định tín dụng Ngân
hàng, NXB Tài chính)
Các bước thẩm định như sau:
10
Bước 1: Xem xét hồ sơ của khách hàng. Tại đây thu thập các thơng tin bổ
sung cần thiết đảm bảo hồ sơ đủ về mặt số lượng và đảm bảo tính pháp lý của
hồ sơ: Tên, địa chỉ, giấy phép kinh doanh của doanh nghiệp, giấy phép đầu tư có
đầy đủ theo qui định của pháp luật chưa?...
Bước 2: Thẩm định phương án sản xuất kinh doanh/ dự án kinh doanh:
thẩm định tính hợp lý, tính khả thi và tính hiệu quả của phương án kinh doanh.
Bước 3: Kiểm sốt và ước lượng rủi ro tín dụng: Ước lượng rủi ro tín
dụng thơng qua các phương pháp độ nhạy, phân tích tình huống, phân tích mơ
phỏng Monte Carlo để xác định mức độ rủi ro của dự án và đưa ra biện pháp
kiểm sốt chúng
Bước 4: Kết luận về khả năng thu hồi nợ vay: Từ việc phân tích đánh giá
tính hiệu quả, khả thi và hợp lý của dự án cùng kết quả đánh giá rủi ro, đưa ra
kết luận về khả năng thu hồi nợ vay.
Như vậy, ước lượng rủi ro tín dụng là một bước quan trọng trong thẩm
định dự án đầu tư tại các ngân hàng thương mại. Nếu ước lượng rủi ro khơng
đúng sẽ dẫn đến đưa ra kết luận về khả năng thu hồi nợ vay sai, từ đó đưa ra
quyết định cho vay sai làm tổn thất đến vốn của ngân hàng. Chính vì vậy, nghiên
cứu và phân tích rủi ro là cơng việc hàng đầu trong thẩm định dự án đầu tư.
1.2
Những vấn đề cơ bản về phân tích rủi ro trong thẩm định dự
án đầu tư sử dụng mơ hình giả lập Monte Carlo tại các ngân hàng thương
mại .
Mọi sự đầu tư đều chứa đựng rủi ro. Do vậy, hiểu rủi ro là gì và quản trị
chúng như thế nào rất là quan trọng.
1.2.1
Khái niệm rủi ro:
Có rất nhiều hướng dẫn và tiêu chuẩn khác nhau dẫn đến nhiều định nghĩa
khác nhau về rủi ro. Một nội dung phổ biến trong tất cả các định nghĩa đó là: rủi
ro là hàm của sự khơng chắc chắn. Sự khơng chắc chắn có thể là một thuộc tính
11
vốn có (có thể xảy ra hoặc khơng) hoặc mang tính tương lai (có thể xảy ra trong
tương lai) và có thể ảnh hưởng đến dự án bằng nhiều cách khác nhau trong suốt
vịng đời của dự án. Tổ chức quản lý dự án (PMI) định nghĩa “rủi ro là một sự
kiện khơng chắc chắn, nếu nó xảy ra, sẽ có tác động tích cực hoặc tiêu cực lên
một hoặc nhiều mục tiêu của dự án” (PMI –PMBOK, 5th Edition 2012).
Rủi ro có thể có thể tích cực hoặc tiêu cực. Rủi ro tác động tiêu cực lên các
mục tiêu của dự án được coi là một sự đe dọa (ví dụ sự thay đổi của luật đầu tư
có thể gây tác động khơng tốt đến mục tiêu của dự án). Mặt khác, rủi ro với tác
động tốt lên các mục tiêu của dự án được coi là cơ hội. Đó cũng là một ranh giới
giữa rủi ro của dự án và các vấn đề của dự án. Rủi ro là các sự kiện khơng chắc
chắn có thể xảy ra hoặc khơng xảy ra trong tương lai, các vấn đề của dự án là
các sự kiện đã xảy ra và u cầu hành động khắc phục hậu quả và lập kế hoạch
phản ứng. Cả hai cần được ghi chép, có kế hoạch phản ứng và kiểm sốt.
Rủi ro có thể xảy ra theo ba mức độ. Ở mức độ đầu tiên, đó là rủi ro chiến
lược, đó là mức độ rủi ro cấp độ doanh nghiệp liên quan đến sự tồn tại của tổ
chức. Ở mức độ tiếp theo, đó là rủi ro dự án, rủi ro trong ngắn hạn đến dài hạn
đều ảnh hưởng đến sự thành cơng của dự án. Mức độ thấp nhất của rủi ro trong
một tổ chức là rủi ro hoạt động liên quan đến hoạt động kinh doanh hàng ngày.
Với thẩm định tín dụng của dự án, chúng ta sẽ tập trung vào rủi ro dự án.
Rủi ro tín dụng là rủi ro vốn có trong hoạt động kinh doanh của các Ngân
hàng Rủi ro tín dụng là khả năng xảy ra tổn thất do khách hàng khơng thực hiện
hoặc khơng có khả năng thực hiện nghĩa vụ của mình theo cam kết. Có thể hiểu
đối với NHTM, rủi ro tín dụng phát sinh trong trường hợp Ngân hàng khơng thu
lại được gốc và lãi của khoản vay hoặc việc thanh tốn gốc lãi của khách hàng
khơng đúng hạn.
Chấp nhận rủi ro là trung tâm của hoạt động Ngân hàng. Các Ngân hàng
cần phải đánh giá các cơ hội kinh doanh dựa trên mối quan hệ rủi rolợi ích
nhằm tìm ra những cơ hội đạt được những lợi ích xứng đáng với mức rủi ro
12
chấp nhận. Ngân hàng sẽ hoạt động tốt nếu mức rủi ro mà Ngân hàng gánh chịu
là hợp lý và kiểm sốt được và nằm trong phạm vi khả năng các nguồn lực tài
chính và năng lực tín dụng của Ngân hàng.
Rủi ro tín dụng khơng chỉ giới hạn ở hoạt động cho vay mà cịn bao gồm
nhiều hoạt động mang tính chất tín dụng khác của NHTM như: hoạt động bảo
lãnh, tài trợ ngoại thương, cho th tài chính… Ngân hàng đã duy trì một chính
sách quản lý rủi ro tín dụng đảm bảo những ngun tắc cơ bản sau:
Thiết lập một mơi trường quản lý rủi ro tín dụng phù hợp;
Hoạt động theo một quy trình cấp tín dụng lành mạnh;
Duy trì một quy trình quản lý, đo lường và giám sát tín dụng phù hợp;
Đảm bảo kiểm sốt đầy đủ đối với rủi ro tín dụng.
Ngân hàng tiến hành xét duyệt qua nhiều cấp để đảm bảo một khoản tín
dụng được xét duyệt một cách độc lập, đồng thời việc phê duyệt các khoản vay
được thực hiện trên cơ sở hạn mức tín dụng được giao cho từng cấp có thẩm
quyền.
1.2.2
Sự cần thiết phải phân tích rủi ro trong thẩm định dự án đầu
tư tại các ngân hàng thương mại.
Người ta thường nói: “có một điều chắc chắn là khơng có gì chắc chắn cả”.
Mặc dù trước khi ra quyết định cho vay, ngân hàng đã tiến hành thẩm định các
yếu tố kỹ càng và khoa học, nhưng khả năng thu hồi vốn của dự án cịn phụ
thuộc vào nhiều yếu tố khác nữa và chẳng ai biết chắc được chuyện gì sẽ xảy ra
cho đến khi nó xảy ra. Vì thế quyết định tín dụng dự án đầu tư là một quyết định
rủi ro. Chúng ta khơng thể loại bỏ được rủi ro nhưng có thể phân tích, đánh giá
mức độ rủi ro nhằm kiểm sốt và hạn chế rủi ro.
Quản lý rủi ro tài chính dự án đầu tư bắt đầu từ việc nhận định các yếu tố
rủi ro, phân tích rủi ro cho đến dự báo các yếu tố rủi ro ảnh hưởng đến hiệu quả
tài chính của dự án, trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp phù hợp để kiểm sốt và
13
hạn chế rủi ro. Việc phân tích rủi ro tài chính dự án giúp cho cơng tác thẩm định
nhận biết các dự án xấu, hiệu quả khơng chắc chắn. Qua phân tích rủi ro sẽ xác
minh mức độ chắc chắn về hoạt động của dự án, tạo cơ sở cho việc quản lý rủi
ro bằng cách phân tán, chia sẻ rủi ro thơng qua các yếu tố tính tốn của hợp đồng
trong q trình đầu tư và vận hành dự án.
1.2.3
Qui trình quản lý rủi ro trong thẩm định tín dụng dự án đầu
tư .
Các kỹ năng thẩm định dùng để nhận dạng, phân tích và ứng phó với rủi ro
trong thẩm định tín dụng dự án vừa mới được ứng dụng trong vịng 2 thập kỷ
gần đây. Sau khi xem xét các nghiên cứu của các tác giả khác nhau, Wideman đã
phát triển một cách tiếp cận phù hợp với quản lý rủi ro trong các dự án lớn và đề
xuất một lý thuyết về quản lý rủi ro. AlBahar và Crandal đã dựa vào sáng kiến
của Wideman chuyển lý thuyết đó thành mơ hình định lượng quản lý rủi ro. Mơ
hình này được áp dụng trong thẩm định tín dụng dự án đầu tư.
Mơ hình này đặc biệt chỉ ra cách nhận dạng và quản lý rủi ro trước chứ
khơng phải là sau khi rủi ro trở thành tổn thất. Mơ hình này có tính phương pháp,
mục tiêu, phân tích, đo lường định tính và có tính khép kín của một hệ thống
quản lý rủi ro.
Mơ hình quản lý rủi ro hay cịn gọi là quy trình quản lý rủi ro có thể được
mơ tả theo các bước và được phân tích theo nhiều cách khác nhau. Một số mơ
hình miêu tả chi tiết hơn các mơ hình khác song tất cả đều chỉ ra các điểm tương
tự như mơ hình của Flanagan và Norman và mơ hình này đã được áp dụng trong
thẩm định tín dụng dự án đầu tư được thể hiện dưới đây (hình 1.1)
14
Hình 1.2. Qui trình quản lý rủi ro áp dụng trong thẩm định tín dụng dự án đầu tư
1.2.3.1 Nhận diện rủi ro:
Trong bước này, u cầu một cái nhìn thơng suốt về dự án, tập trung tìm
kiếm nguồn gốc của rủi ro và các tác đơng của nó lên dự án. Người ta có thể
thực hiện điều đó bằng các cách mang tính hệ thống và có bố cục thơng qua việc
phân biệt giữa rủi ro kiểm sốt được với rủi ro khơng kiểm sốt được, rủi ro độc
lập với rủi ro phụ thuộc và phụ thuộc hồn tồn hay phụ thuộc một phần. Ngồi
ra, người ta có thể làm việc với một đội giàu kinh nghiệm để xem xét một cách
rõ ràng ba khu vực riêng biệt. Đó là: rủi ro nội bộ của dự án, rủi ro bên ngồi của
dự án và dự đốn nguồn gốc của các rủi ro. Phương pháp sử dụng trí tuệ tập thể
để giải quyết vấn đề phức tạp chính thức có thể được sử dụng ở giai đoạn này
để liệt kê các nguồn nguy cơ có thể xảy ra. Ngồi ra, việc đánh dấu vào danh
sách tương tự các dự án trước đây có thể xem xét như một hướng dẫn để xác
định nguồn gốc của rủi ro trong các dự án mới.
Có nhiều cách khác nhau để nhận dạng rủi ro. Một cách tiếp cận tốt là bắt
đầu với lịch sử. Các bản ghi chép của các dự án tương tự cũ là nguồn gốc tốt
