Quan điểm của Mác - Enghen về vật chất - 1

Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

Phần I: Mở đầu

Trong lịch sử triết học Mác - Lênin khái niệm vật chất được hiểu là tất cả những gì
tồn tại khách quan tức là những sự tồn tại của nó khơng phụ thuộc vào ý thức của
con người, khơng phụ thuộc vào quan niệm của con người. Theo đó thì vật chất là
vơ cùng vơ tận, là khơng có giới hạn, nó tồn tại giữa vơ lượng các hình thức khác
nhau, có thể là những tồn tại mà con người đã biết hoặc là những tồn tại mà con
người chưa biết. Đó là những vật chất tự nhiên hoặc là những tồn tại của vật chất
trong đời sống xã hội. Vật chất tồn tại vơ cùng lớn ví dụ như thiên hà, hoặc vô cùng
bé là những hạt cơ bản. Đó có thể là những tồn tại mà người ta trực tiếp giác quan
được nhưng cũng có thể là những tồn tại mà không thể trực tiếp giác quan được
nhưng nó là tồn tại khách quan. Vật chất với tư cách là tồn tại khách quan thì khơng
tồn tại cảm tính có nghĩa là con người khơng thể dùng giác quan để nhận biệt nhưng
vật chất với tư cách là những biểu hiện tồn tại cụ thể dưới những hình thức nhất
định thì nó tồn tại cảm tính. Thơng qua đó thì con người mới nhận thức được về nó.
Khi nhắc tới vật chất ta khơng thể nhắc tới vận động, thời gian và không gian là các
phạm trù liên quan tới sự tồn tại vật chất. Theo quan điểm trước Mác thì vật chất chỉ
là sự chuyển dịch vị trí các vật thể trong khơng gian và thời gian. Đó là một quan
niệm rất hạn chế vì nó khơng bao qt hết mọi hình thức của thế giới. Cịn trong
triết học Mác thì khái niệm vận động được bao quát hơn: vận động là toàn bộ những
sự thay đổi nói chung.Thế giới vật chất là vơ cùng vơ tận, do đó sự vận động của
vật chất cũng biểu hiện dưới vơ lượng các hình thức, phương thức khác nhau. Cho
đến tận ngày nay trình độ khoa học phát triển thì con người đã khám phá và vận


Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

dụng 5 hình thức vận dụng sau: Vận động vật lý, vận động cơ giới, vận động sinh
vật, vận động xã hội, vận động hố. 5 hình thức vận động trên khơng tồn tại biệt lập

mà nó có mối quan hệ ảnh hưởng lẫn nhau, chuyển hố cho nhau do đó vận động
đóng vai trị là phương thức của vật chất, nó là phương thức để vật chất khơng
ngừng phát triển. Cịn khơng gian và thời gian thì lại là hai hình thức tồn tại cơ bản
của mỗi tồn tại vật chất.
Để viết bài tiểu luận triết học em xin chọn đề tài: "Quan điểm của Mác - Ănghen về
vật chất".
Do kiến thức và tầm hiểu biết còn hạn chế nên bài viết của em khơng tránh khỏi sai
sót rất mong được cơ giáo xem xét và góp ý kiến cho bài tiểu luận của em được
hoàn thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn!
Phần II: Nội dung
I. Vật chất và các hình thức tồn tại của nó
1. Phạm trù vật chất.
Vật chất với tư cách là phạm trù triết học đã có lịch sử khoảng 2500 năm. Ngay từ
lúc mới ra đời xung quanh phạm trù vật chất đã diễn ra cuộc đấu tranh không khoan
nhượng giữa chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm. Đồng thời, giống như mọi
phạm trù khác, phạm trù vật chất có q trình phát sinh và phát trỉên gắn liền với
hoạt động thực tiễn của con người và với sự hiểu biết của con người về thế giới tự
nhiên.
Theo quan điểm của chủ nghĩa duy tâm thì thực thể của thế giới tự nhiên của thế
giới, cơ sở của mọi tồn tại là một bảng ngun tinh thần nào đó, có thể là "ý chí"


Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

của thượng đé, "ý niệm tuyệt đối" vv chẳng hạn, Platôn nhà triết học duy tâm khách
quan lớn nhất thời cổ cho rằng vật chất bắt nguồ từ "ý niệm", sự vật cảm tính là cái
bóng của "ý niệm". Mặt khác, ơng tỏ ra căm thù căm thù chủ nghĩa duy vật, kết tội
các nhà duy vật, nhất là các môn đồ của Đemô out là vị thần - một tội kết án tử hình
theo luật của Aten thời bấy giờ, và đã đốt hết tác phẩm của Đêmôrit. Hêghen nhà

duy tâm khách quan tâm của triết học cổ điển Đức cho rằng "vật chất là do ý niệm
tuyệt đối sinh ra". Mặt khác, ơng có thái độ thiên lịch đối với chủ nghĩa duy vật, đã
cố tình xuyên tạc, vu khống triết học duy vật của Heraclit và Êpiquya. Béccli đã hệ
thống hoá một số quan điểm của chủ nghĩa duy tâm chủ quan đưa ra một số công
thức chung:"tồ tại tức là được tri giác". ý nghĩa của công thức là mọi sự tồn tại trong
chừng mực con người cảm thấy chúng, cái gì ngồi tri giác là khơng tồn tại, khơng
có chủ thẻ thì khơng có khách thể cơng thức này đã phủ nhận khách quan sự tồn tại
của vật chất, kể cả con người, tất yếu dẫn tới chủ nghĩa duy ngã, nghĩa là ngồi cái
tơi ra thì khơng có cái gì hết.
Vào thời kỳ cổ đại các nhà triết học duy vật đẫ đồng nhất vật chất nói chung là
những dạng cụ thể của nó, tức là những vật thể hữu hình cảm tính đang tồn tại ở thế
giới bên ngoài. ở Trung Hoa thời cổ đại, các nhà duy vật coi khí là thực thể của thế
giới ở ấn Độ thời cổ đại phái Ngaya - Vaisếika coi nguyên tử là thực thể của thế
giới ở Hy Lạp cổ đại, Talet coi thực thể của thế giới là nws Anaximen coi thự thể ấy
là khí Hêraclit coi thực thể ấy là lửa. Phủ nhận quan điểm thực thể của thế giới là
một chất cụ thể, Ămpêđoclơ đã coi thực thể và khơng khí Anaximanctrơ cho rằng
thực thể về thế giới là một bản nguyên tử không xác định về chất, vơ tận về mặt
lượng, đó là Apeirôn. Đỉnh cao của tư tưởng duy vật cổ đại về vật là thuyết nguyên


Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

tử của Lơxip, và Đêmôgrip… Nguyên tử là các phần tử cực nhỏ, cứng không thể
xâm nhập được không cảm giác được. Nguyên tử có nhiều loại sự kết hợp hoặc tách
rời nguyên tử theo trật tự khác nhau của không gian tạo nên tồn bộ thế giới. Thuyết
ngun tử cịn mang tính chất phác nhưng phỏng đốn thiên tài ấy về cấu tạo vật
chất đã có ý nghĩa định hướng đối với sự phảt triển khoa học nói chung đặc biệt là
vật lý học khi phát hiện ra sự tồn tại hiện thực của nguyên tử.
2. Theo quan niệm về vật chất thời cận đại Tây âu.
Từ thời kỳ Phục Hưng, đặc biệt là thời kỳ cận đại thế kỷ XVII - XVIII, khoa học tự

nhiên thực nghiệm Châu Âu phát triển khá mạnh. Chủ nghĩa duy vật nói chung và
phạm trù vật chất nói riêng đã có bước phát triển mới chứa đựng nhiều yếu tố biện
chứng. Mở đầu thời kỳ này lần đầu tiên Copecnich chứng minh mặt trời là trung
tâm đã làm đảo lộn truyền thuyết của kinh thánh và quan điểm thần học về thế giới.
Phranxi Bêcơn coi thế giới vật chất tồn tại khách quan, vật chất là tổng hợp các hạt,
coi tự nhiên là tổng hợp của những vật thể có chất lượng mn màu, mn vẻ coi
vận động là một thuộc tính khơng tách rời khỏi vật chất Pierơ Gat xăng đi phát triển
học thuyết nguyên tử cổ đại và cho rằng thế giới gồm những ngun tử có đặc tính
tuyệt đối như tính kiên cố và tính khơng thể thơng qua. Đêcáctơ trong học thuyết
vật lý duy vật của mình đã xuất phát từ vật chất vận động để giải thích thế giới.
Xpinơza cho rằng chỉ có tự nhiên là tồn tại, tự nhiên là ngun nhân tự nó, để tồ tại
thì tự nhiên chẳng cần cái gì khác. Ơng cho rằng thực thể là thống nhất cịn vật hữu
hạn thì nhiều vơ kể .Vào thế kỷ XVIII các nhà duy vật Pháp đã phát triển phạm trù
vật chất lên một bước mới. Điđrô cho rằng, trong vũ trụ, trong con người, trong mọi
sự vật chỉ chỉ có thực thể duy nhất là vật chất vật chất là nguyên nhân duy nhất của


Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

máy móc về vân động, ông nêu lên tư tưởng biện chứng rằng bản tính cố hữu của
vật chất là vận động, vận động là năng lực sống động của vật chất vận động có cả ở
vật chất đang vận động lẫn đứng n. Ơng coi q trình vận động và phát triển của
vật chất, giới tự nhiên sẽ chọn lọc những gì giúp cho ngày càng hồn thiện, đồng
thời đào thải những vật khơng thích nghi Honbach khẳng định rằng tự nhiên là
nguyên nhân đầu tiên của vạn vật. Vật chất theo honbach đó là tất cả những gì tác
động bằng cách nào đó vào cảm giác của chúng ta tuy vậy khoahọc thời kỳ này chỉ
có cơ học cổ điển phát triển nhất, còn các ngành khoa học khác như vật lý học, hố
học, sin học, địa chất học cịn ở trình độ thấp khoa học lúc này chủ yếu dừng lại ở
trình độ sưu tập mơ tả. Tương ứng với trình độ trên của khoa học thì quan điểm
thống nhất trong triết học và khoa học tự nhiên thời bấy giờ đó đã chi phối triết học

về vật chất. Người ta giải thích mọi hiện tượng tự nhiên bằng sự tác động qua lại
của lực hấp dẫn và lực đẩy củacác phân tử vật tư, theo đó các phần tử của các phân
tử vật thể, theo đó các phần tử của vật trong quá trình vận động là bất biến cịn cái
thay đổi chỉ là trạng thái khơng gianvà tập hợp của chúng. Mọi phân biệt về chất
giữa vật thể đều bị quy giảm về sự phân biệt về lượng, mọi sự vận động đều bị quy
giảm về sự phân biệt về lượng, sự dịch chuyển vị trí trong không gian, mọi hiện
tượng phức tạp đều bị quy về cái giản đơn mà từ đó chúng được thành thành. Niềm
tin vào các chân lý trong cơ học Niutơn đã khiến các nhà khoa học đồng nhất vật
chất với khối lượng, coi vận động của vật chất chỉ là biểu hiện của vật động cơ học,
nguồn gốc vận động nằm ngoài vật chất. Kế thừa quan điểm nguyên tử luận cổ đại,
các nhà triết học duy vật cận đại vẫn coi nguyên tử là phần tử nhỏ nhất, không thể
phân chia được, tách rời nguyên tử với vận động, không gian với thời gian.v.v...


Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

Đến cuối thế XIX đầu thế kỷ XX khi xuất hiện những phát minh mới trong khoa
học tự nhiên con người mới có những hiểu biết căn bản hơn sâu sắc hơn về nguyên
tử. Năm 1895 Ronghen phát hiện ra tia X, một loại máy điện từ có bước sóng từ
0,01 đến 100.10-8 cm. Năm 1896 Beccơren đã phát hiện ra hiện tượng phóng xạ, đã
bác bỏ quan niệm về sự bất biến của nguyên tử. Năm 1897 Jonson phát hiện ra điện
tử và chứng minh được điện tử là một trong những thành phần cấu tạo nên nguyên
tử. Nhờ phát minh này, lần đầu tiên trong khoa học sự tồn tại hiện thực của nguyên
tử đã được chứng minh bằng thực nghiệm. Năm 1901, Kauyman đã chứng minh
được khối lượng của điện tử không phải là khối lượng tĩnh, mà là khối lượng thay
đổi theo tốc độ vận động của điện tử. Những phát hiện đó là bước tiến mới của loài
người trong việc nhận thức và làm chủ giới tự nhiên nó bác bó quan niệm siêu hình
về vật chất. Những quan niệm đương thời về thế giới hạn tột cùng của vật chất là
nguyên tử hoặc khối lượng đã sụp đổ trước khoa học. Vấn đề là ở chỗ trong nhận
thức lúc đó các hạt điện tích và trường điện từ là cái gì đó phi vật chất. Đây chính là

mảnh đất để chủ nghĩa duy tâm lợi dụng những người theo chủ nghĩa duy vật đã
biến mất, nền tảng của chủ nghĩa duy vật đã sụp đổ chính trong hoàn cảnh như vậy
Lênin đã khái quát những thành tựu của khoa học tự nhiên và chỉ rõ rằng vật chất
không bị tiêu tan,
II. Quan niệm về vật chất trong triết học Mác - lênin cho rằng vật chất khơng bị tiêu
tan.
Cái bị tiêu tan bị bác bỏ chính là giới hạn hiểu biết trước đấy về vật chất, là quan
điểm siêu hành máy móc trong nhận thức khoa học cho rằng giới tự nhiên là có tận
cùng về cấu trúc, rằng giới hạn cuối cùng bất biến của giới tự nhiên là nguyên tử


Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

hoặc khối lượng. Từ đó Lênin kết luận "điện tử cũng vơ cùng vô tận như nguyên tử,
tự nhiên là vô tận". Đồng thời Lênin chỉ rõ ràng sự thay thế một số khái niệm này
bằng một số khái niệm khác trong nhận thức về thế giới chỉ chứng tỏ khoa học, sự
phản ánh hiện thực khách quan cứ hoàn thiện mãi lên, chính tỏ sự hiểu biết của con
người ngày càng sâu sắc, theo nghĩa ấy mà nói thì vật lý họcn lúc đó đang trải qua
bước khủng hoảng trưởng thành và nguyên nhân của sự khủng hoảng đó nằm ngay
trong bước nhảy vọt của nhận thức con người khi chuyển từ thế giới vĩ mô sang thế
giới vi mô. Trên cơ sở phân tích ấy Lênin đưa ra định nghĩa về phạm trù vật chất,
một định nghĩa mà cho tới nay các khoa học hiện đại vẫn thừa nhận.
1. Định nghĩa về vật chất của Lênin.
Theo Lênin vật chất là một phạm trù rộng đến cùng cực, rộng nhất mà cho đến nay
thực ra nhận thức luận vẫn chưa vượt quá quá được. Khi định nghĩa phạm trù này
không thể quy nó về vật thể hoặc một thuộc tính cụ thể nào đó, cũng khơng thể quy
về phạm trù cụ thể rộng hơn vì đến nay chưa có phạm trù nào rộng hơn phạm trù vật
chất. Do vậy chỉ có thể định nghĩa phạm trù vật chất trong quan hệ với ý thức, phạm
trù đối lập với nó và trong quan hệ ấy, vật chất là tính thứ nhất ý thức là tính thứ
hai. Bằng phương pháp như vậy định nghĩa phạm trù vật chất của Lênin được diễn

đạt như sau:
"Vật chất là một phạm trù triết học dùng để chỉ thực tại khách quan được đem lại
cho con người trong cảm giác, được cảm giác của chúng ta chép lại chụp lại, phản
ánh và tồn tại khong lệ thuộc vào cảm giác".
ở định nghĩa trên Lênin phân biệt hai vấn đề quan trọng: Trước hết cần phân biệt vật
chất với tư cách là phạm trù triết học với các quan niệm của khoa học tự nhiên về