Về từ Hán Việt trong sách giáo khoa Tiếng Việt bậc Tiểu học

VÏÌ TÛÂ HẤN VIÏÅT TRONG SẤCH GIẤO KHOA
TIÏËNG VIÏÅT BÊÅC TIÏÍU HỔC

.

Lï Thõ Ngổc Àiïåp*

1. Àùåt vêën àïì
Chûúng trịnh tiïíu hổc hiïån hânh úã nûúác ta
àûúåc thûåc hiïån thưëng nhêët trïn toân qëc tûâ nùm
hổc 2002 - 2003. Hổc sinh cẫ nûúác cng hổc
mưåt bưå sấch giấo khoa. Trong sưë cấc mưn hổc
àûúåc qui àõnh trong chûúng trịnh tiïíu hổc, mưn
Tiïëng Viïåt chiïëm thúâi lûúång nhiïìu nhêët (40.7%
so vúái tưíng thúâi lûúång ca chûúng trịnh bêåc hổc).
Trong quấ trịnh thûåc hiïån àïì tâi lån ấn Àùåc
àiïím ngưn ngûä hổc ca cấc àún võ ngưn ngûä
trong sấch giấo khoa bêåc tiïíu hổc úã Viïåt Nam,
chng tưi àậ nghiïn cûáu bưå sấch giấo khoa Tiïëng
Viïåt bêåc tiïíu hổc vâ nhêån thêëy vïì gốc àưå ngìn
gưëc, ngoâi tûâ thìn Viïåt, sấch giấo khoa Tiïëng
Viïåt bêåc tiïíu hổc côn àûa vâo mưåt sưë tûâ vay
mûúån gưëc chêu Êu vâ tûâ Hấn Viïåt; trong àố, sưë
lûúång tûâ Hấn Viïåt chiïëm tó lïå nhiïìu hún so vúái
tûâ gưëc chêu Êu. Àiïìu nây cng dïỵ hiïíu, búãi tiïëng
Viïåt àậ trẫi qua quấ trịnh tiïëp xc vúái tiïëng Hấn
tûâ rêët lêu àúâi, thưng qua nhiïìu con àûúâng vâ
bao gưìm nhiïìu giai àoẩn khấc nhau. Cố thïí chia
quấ trịnh tiïëp xc Hấn - Viïåt thânh hai giai àoẩn
lúán: mưåt lâ giai àoẩn tûâ àêìu cưng ngun àïën
àêìu àúâi Àûúâng (àêìu thïë kó VIII); hai lâ giai àoẩn

tûâ àúâi Àûúâng (thïë kó VIII - thïë kó X) trúã vïì sau.
Hai lêìn tiïëp xc lúán nây cung cêëp cho tûâ vûång
tiïëng Viïåt hai ngìn tûâ gưëc Hấn mâ nhû trûúác
nay ta vêỵn quen gổi lâ tûâ Hấn cưí vâ tûâ Hấn Viïåt.

Tûâ Hấn Viïåt lâ nhûäng tûâ gưëc Hấn du nhêåp
vâo tiïëng Viïåt trong giai àoẩn hai, mâ ngûúâi Viïåt
àậ àổc êm chín (Trûúâng An) ca chng theo
hïå thưëng ngûä êm ca mịnh. Cấch àổc àố àûúåc
duy trị (vúái nhûäng biïën àưíi đt nhiïìu) cho àïën têån
ngây nay. Vđ d: trâ, mậ, trổng, khinh, vûúång,
cêån, nam, nûä…
Tïn gổi "tûâ Hấn Viïåt" côn bao gưìm cẫ nhûäng
tûâ vưën khưng phẫi lâ gưëc Hấn, mâ do ngûúâi Hấn
mûúån mưåt ngưn ngûä khấc, ngûúâi Viïåt vay mûúån
lẩi rưìi àổc theo êm Hấn Viïåt nhû cấc tûâ Hấn
Viïåt khấc. Vđ d: phc v, mơ thåt, kinh tïë, khấi
quất, th tc...
Bïn cẩnh àố, nhûäng tûâ do ngûúâi Viïåt tẩo ra
nhûng sûã dng ëu tưë cêëu tẩo cố ngìn gưëc Hấn
thị cng àûúåc coi lâ tûâ Hấn Viïåt, chùèng hẩn: y
sơ, cưng an, àẩi àưåi, hiïím nghêo, ca ngúåi, tâu
thu, tâu hoẫ…
Trong bấo cấo, chng tưi chổn àïì tâi Vïì tûâ
Hấn Viïåt trong sấch giấo khoa bêåc tiïíu hổc àïí
trịnh bây kïët quẫ nghiïn cûáu ca chng tưi vïì tûâ
Hấn Viïåt àûúåc sûã dng trong sấch giấo khoa.
Qua khẫo sất bưå sấch giấo khoa Tiïëng Viïåt
bêåc tiïíu hổc (gưìm 10 têåp), chng tưi nhêån thêëy
tûâ Hấn Viïåt chiïëm tó lïå 4.1% trong tưíng sưë lûúåt

tûâ àûúåc sûã dng. Cấc bâi Têåp àổc trong sấch
giấo khoa Tiïëng Viïåt Tiïíu hổc cố võ trđ rêët quan
trổng. Nố chûáa àûång hêìu hïët cấc ngûä liïåu, lâm

* NCS chun ngânh Ngưn ngûä hổc so sấnh (khoấ 2006-2009)

K H O A H Ọ C X ÃÕ H Ộ I V ÀØ N H Â N V Ă N ♦85


cú súã àïí hổc sinh hổc cấc phên mưn khấc nhû:
Chđnh tẫ, Têåp viïët, Têåp lâm vùn, Kïí chuån,
Luån tûâ vâ cêu. Vị vêåy, trong phẩm vi nghiïn
cûáu, chng tưi têåp trung xem xết tûâ Hấn Viïåt
trong têët cẫ cấc bâi têåp àổc trong bưå sấch giấo
khoa mưn Tiïëng Viïåt tûâ lúáp 1 àïën lúáp 5.
Dûåa trïn kïët quaã nghiïn cûáu vïì tûâ Hấn Viïåt
trong sấch giấo khoa Tiïëng Viïåt bêåc tiïíu hổc,
chng tưi sệ ài àïën phên tđch, nhêån xết vïì mùåt
sưë lûúång, cấch sûã dng, vai trô vâ vêën àïì giẫi
nghơa tûâ Hấn Viïåt trong bưå sấch nây àïí tûâ àố cố
sûå ghi nhêån vïì tđnh húåp lđ hay chûa húåp lđ trong
viïåc biïn soẩn. Qua àố, chng tưi àûa ra mưåt sưë
kiïën nghõ mang tđnh chêët trao àưíi vïì viïåc biïn
soẩn, chónh lđ sấch giấo khoa Tiïëng Viïåt, àưìng
thúâi àïì xët mưåt sưë giẫi phấp àïí chûúng trịnh
giấo dc vâ nưåi dung sấch giấo khoa mưn Tiïëng
Viïåt bêåc Tiïíu hổc ngây câng àûúåc hoân thiïån,
ph húåp vúái lûáa tíi hổc sinh, àấp ûáng àûúåc
nhu cêìu phất triïín ca xậ hưåi vâ àûúåc mổi ngûúâi
sùén sâng tiïëp nhêån.

2. Vïì tûâ Hấn Viïåt trong sấch giấo khoa
Tiïëng Viïåt bêåc tiïíu hổc
2.1. Sưë lûúång vâ viïåc sûã dng tûâ Hấn Viïåt
trong sấch giấo khoa Tiïëng Viïåt Tiïíu hổc
2.1.1. Bẫng thưëng kï tưíng sưë lûúåt tûâ trong
sấch giấo khoa Tiïëng Viïåt Tiïíu hổc xết tûâ gốc àưå
ngìn gưëc
Lúáp
Loẩi tûâ
Lúáp 1
Lúáp 2
Lúáp 3
Lúáp 4
Lúáp 5
Tưíng cưång

Hấn Viïåt
SL
114
368
560
529
775
2 346

%
2.4
3.0
3.9
4.5

5.6
4.1

tûâ (2.4%).
ÚÃ giai àoẩn hổc êm vâ hổc vêìn ca lúáp 1, tûâ
Hấn Viïåt àûúåc àûa vâo sûã dng tûâ bâi 17 trúã ài.
Rẫi rấc úã cấc bâi chó cố tûâ 1 àïën 2 tûâ. Nhûäng tûâ
Hấn Viïåt àûúåc chổn lổc àïí àûa vâo sấch giấo
khoa Tiïëng Viïåt lúáp 1 khưng cùn cûá vâo nghơa
ca tûâ mâ chó dûåa vâo cấc êm, vêìn hổc sinh àậ
àổc. Hai tûâ Hấn Viïåt àêìu tiïn àûúåc àûa vâo sấch
lúáp 1 lâ thûá tû vâ th àư. Chng àûúåc giúái thiïåu
àưåc lêåp, khưng àûáng trong vùn bẫn c thïí. Thûá
tû vâ th àư àûúåc àûa vâo sûã dng trong baõi 17
(SGK TV L1 T1, tr.36), nhựỗm giỳỏi thiùồu tỷõ ûáng
dng cho hổc sinh, trong tûâ cố êm u vâ êm û lâ
hai êm hổc sinh múái hổc.
Tûúng tûå, khi hổc êm x, ngoâi cấc tûâ thìn
Viïåt, tûâ vay mûúån gưëc ÊËn - Êu, hổc sinh àûúåc
giúái thiïåu tûâ thõ xậ; hổc vêìn iïu, vêìn u, hổc
sinh biïët thïm tûâ u cêìu, giúái thiïåu; hổc vêìn
ưng thị cố tûâ cưng viïn...
Nhûäng tûâ Hấn Viïåt àûúåc àûa vâo sấch lúáp 1
thûúâng lâ nhûäng tûâ àûúåc sûã dng úã mûác àưå thìn
thc trong quấ trịnh Viïåt hoấ (thìn thc úã àêy
àûúåc hiïíu lâ khẫ nùng àûúåc sûã dng mưåt cấch tûå
do vâ tûå nhiïn trong lúâi nối Viïåt). Vđ d: hưåi,
hûúng, trung thu, thưng minh, bịnh minh, bïånh
viïån, cẫm ún, thúâi tiïët, lûåc sơ, bấc sơ, hoẩ sơ, bưå
àưåi, tiïm chng, lïỵ phếp, hoâ thån, àiïån thoẩi,

tâu hoẫ, tâu thu, hẫi cẫng, ph huynh, nưng

Thìn Viïåt
SL
%
4 705
97.6
11 833
97.0
13 831
96.1
11 267
95.5
13 072
94.4
54 708
95.9

2.1.2. Nhêån xết vïì sưë lûúång vâ cấch sûã dng
tûâ Hấn Viïåt trong sấch giấo khoa Tiïëng Viïåt Tiïíu
hổc
Trong sấch giấo khoa Tiïëng Viïåt, tûâ Hấn Viïåt
àûúåc àûa vâo sûã dng ngay tûâ lúáp 1. Tó lïå tûâ Hấn
Viïåt so vúái tûâ thìn Viïåt lâ rêët thêëp: 114/ 4819

Tưíng sưë lûúåt tûâ
4 819
12 201
14 391
11 796

13 847
57 054

dên, phi cöng, lao àưång, luån têåp, hổc têåp,
chín bõ, du lõch, àưång tấc…
Têìn sưë sûã dng tûâ Hấn Viïåt trong sấch giấo
khoa Tiïëng Viïåt lúáp 1 khưng theo mưåt qui tùỉc
nhêët àõnh. Cấc tûâ àûúåc sûã dng nhiïìu hay đt tu
thåc vâo nưåi dung bâi hổc. Cố nhûäng tûâ chó

86♦K H O A H Ọ C X ÃÕ H Ộ I V ÀØ N H Â N V Ă N


xët hiïån mưåt lêìn, chùèng hẩn: thûá tûå, àưång tấc.
Nhiïìu tûâ àûúåc sûã dng hún hai lêìn, vđ d: tûâ
hûúng mang nghơa "mi thúm" àûúåc xët hiïån
sấu lêìn trong sấch giaáo khoa Tiïëng Viïåt lúáp 1,
têåp 2. Caác tûâ khaác nhû: hưåi, lïỵ phếp, cẫm ún...
cng àûúåc sûã dng nhiïìu lêìn.
Sang lúáp 2, tûâ Hấn Viïåt àûúåc sûã dng khấ
àïìu àùån trong cẫ hai têåp sấch. Cố 368 tûâ Hấn
Viïåt, chiïëm tó lïå 3.0%.
Mưåt sưë tûâ Hấn Viïåt àậ àûúåc giúái thiïåu úã lúáp
1 cuäng àûúåc tiïëp tuåc àûa vaâo àïí sûã dng úã lúáp 2:
hûúng, thưng minh, lïỵ phếp, bưå àưåi, chín bõ,
hoâ thån, bấc sơ, hoâ bịnh, bịnh minh, trung
thu, cẫm ún, du lõch, nưng dên, chín bõ, luån
têåp... Cố mưåt sûå lùåp lẩi úã lúáp 1 trong viïåc sûã
duång möåt söë tûâ nhû: tûâ hûúng àûúåc xuêët hiïån
sấu lêìn trong sấch giấo khoa Tiïëng Viïåt lúáp 1,

cng àûúåc xët hiïån sấu lêìn trong sấch lúáp 2.
Àiïìu nây khưng gêy ch cho hổc sinh, búãi vị
tûâ hûúng àûúåc dng trong nhûäng vùn bẫn khấc
nhau, nghơa ca tûâ cng àûúåc hiïíu lâ "mi thúm".
Vđ d:
- Giố àûa thoẫng hûúng nhâi (Cư giấo lúáp
em, SGK TV L2 T1, tr.60).
- Trïn bêåc tam cêëp, hoa dẩ hûúng chûa àúm
bưng, nhûng hoa nhâi trùỉng mõn, hoa mưåc, hoa
ngêu kïët chm àang toẫ hûúng ngâo ngẩt (Cêy
vâ hoa bïn lùng Bấc, SGK TV L2 T2, tr. 111).
Coá luác tûâ hûúng àûúåc sûã dng riïng lễ, cố
lc àûúåc ài kêm vúái tûâ thúm. Vđ d:
- "… Thêìn Giố thûúâng àïën thùm ưng, àem
cho ngưi nhâ khưng khđ mất lânh tûâ biïín cẫ vâ
hûúng thúm ngâo ngẩt ca cấc loâi hoa" (Ưng
Mẩnh thùỉng Thêìn Gioá, SGK TV L2 T2, tr.13).
Tûúng tûå nhû lúáp 1, nhûäng tûâ Haán Viïåt àûúåc
sûã duång úã lúáp 2 thûúâng cố nghơa gêìn gi, dïỵ
hiïíu. Cố nhiïìu tûâ àậ àûúåc hoåc sinh sûã duång
thûúâng xuyïn ngay khi chûa bûúác chên vâo lúáp
1. Vđ d: hổc sinh, bẫo vïå, bấc sơ, thânh phưë,
nưng thưn, ûúác mong, bđ mêåt, hâi lông, hoan
hư, cẫm ún, thiïëu nhi, nhi àưìng, àưìng , sinh
nhêåt…
Mưåt sưë tûâ Hấn Viïåt àûúåc sûã dng nhiïìu lêìn,
nhû tûâ ngẩc nhiïn. Trong cẫ hai têåp sấch lúáp 2,
tûâ ngẩc nhiïn àûúåc xët hiïån 14 lêìn. Cố bâi, tûâ
nây àûúåc lùåp lẩi hai lêìn (Chiïëc bt mûåc, SGK
TV L2 T1, tr.40); vâ mưåt sưë tûâ khấc nhû: giẫi

thđch, xët hiïån, thïí dc, bẫo vïå, sung sûúáng,
thïë giúái…

Viïåc lùåp lẩi mưåt sưë tûâ Hấn Viïåt trong cấc bâi
têåp àổc lâ do ngêỵu nhiïn. Nhûng cng cố mưåt
sưë tûâ cố têìn sưë xët hiïån nhiïìu hún do nghơa ca
tûâ ph húåp vúái ch àiïím mâ hổc sinh àang hổc.
Vđ d: hiïëu thẫo, nhên hêåu, cẫm àưång, hoâ thån,
lïỵ phếp... ph húåp vúái cấc ch àiïím Em lâ hổc
sinh, bẩn bê, thêìy cư, ưng bâ, cha mể. Nhûäng tûâ
nhû: tưí tiïn, dên tưåc, bưå àưåi, chiïën sơ, hi sinh,
bẫo vïå, quan sất, nhiïåm v, tûå hâo, non sưng,
gêëm vốc... ph húåp vúái ch àiïím Nhên dên.
Bïn cẩnh nhûäng tûâ Hấn Viïåt quen thåc, sấch
giấo khoa Tiïëng Viïåt lúáp 2 côn cố nhûäng tûâ lõch
sûã mâ hổc sinh đt biïët àïën. Vđ d: cêìn v, sûá
thêìn, bïå kiïën, vûúng hêìu, thûúång khêín, hiïím
nghêo… Cố tûâ mang nghơa khấi quất, khố hiïíu:
cấch mẩng, tûúång trûng, lïì, lưëi, lõch sûã, vẩn tụë,
thiïng liïng, bêng khng...
Trong sấch giấo khoa Tiïëng Viïåt lúáp 3, tûâ
Hấn Viïåt chiïëm tó lïå 3.9% (560/14391 tûâ). Sưë
lûúång tûâ Hấn Viïåt tùng dêìn trong mưỵi bâi. Àùåc
biïåt, cố bâi chûáa àïën 25 tûâ Hấn Viïåt (20.2%),
chûa tñnh nhûäng tûâ àûúåc xuêët hiïån 2, 3 lêìn trong
cng mưåt bâi. Vđ d: bâi Ngổn lûãa Ư-lim-pđch
(SGK TV L3 T2, tr. 103):
"Tc lïå tưí chûác Àẩi hưåi Thïí thao Ư-limpđch àậ cố tûâ gêìn 3000 nùm trûúác úã nûúác Hi
Lẩp cưí.
Àẩi hưåi àûúåc tưí chûác bưën nùm mưåt lêìn, vâo

thấng 7, thûúâng kếo dâi nùm, sấu ngây. Trai trấng
tûâ khùỉp núi trïn àêët nûúác Hi lẩp àưí vïì thânh
phưë Ư-lim-pi-a thi chẩy, nhẫy, bùỉn cung, àua
ngûåa, nếm àơa, nếm lao, àêëu vêåt… Nhûäng ngûúâi
àoẩt giẫi àûúåc têëu nhẩc chc mûâng vâ àûúåc àùåt
mưåt vông nguåt qụë lïn àêìu tûúång trûng cho
vinh quang, chiïën thùỉng. Trong thúâi gian lïỵ hưåi,
mổi cåc xung àưåt àïìu phẫi tẩm ngûâng. Thânh
phưë Ư-lim-pi-a trúã nïn àưng àc, tûng bûâng,
nấo nhiïåt vị sûå coá mùåt cuãa ngûúâi tûá xûá.
Tûâ nùm 1894, tuåc lïå tưët àểp nây àûúåc khưi
phc vâ tưí chûác trïn phẩm vi toân thïë giúái. Ngổn
lûãa mang tûâ thânh phưë Ư-lim-pi-a túái àûúåc thùỉp
sấng trong giúâ khai mẩc, bấo hiïåu bùỉt àêìu nhûäng
cåc àua tâi theo tinh thêìn hoâ bịnh vâ hûäu
nghõ".
(Theo Nhûäng mêíu chuån lõch sûã thïë giúái)
Tûâ Hấn Viïåt múái xët hiïån lêìn àêìu trong sấch
lúáp 3 (chûa àûúåc sûã dng úã lúáp 1 vâ lúáp 2) chiïëm
sưë lûúång khấ nhiïìu. Nhûäng tûâ nây cng àûúåc
lûåa chổn theo nưåi dung bâi têåp àổc àïí ph húåp

K H O A H Ọ C X ÃÕ H Ộ I V ÀØ N H Â N V Ă N ♦87


vúái ch àiïím. Vđ d: úã ch àiïím Mùng non, cố
cấc tûâ Àưåi, thiïëu niïn, tiïìn phong, chó huy, liïn
àưåi, ph trấch, àiïìu lïå, tưí chûác, thûåc hiïån, tn,
danh dûå, can àẫm; úã ch àiïím Cưång àưìng cố
cấc tûâ: gia àịnh, àưìng chđ, nhên gian, thûúng

cẫm, àưëi phûúng…
Mưåt àiïìu khấc hùèn úã lúáp 1 vâ lúáp 2 lâ sấch
giấo khoa Tiïëng Viïåt lúáp 3 xët hiïån mưåt sưë tûâ
Hấn Viïåt lâ tûâ lõch sûã. Vđ d: Àûác Vua, trêỵm, xa
giấ, ngûå giấ, hẩ lïånh, mn têu, trổng thûúãng,
sûá giẫ, th lônh, tûúáng sô, chuã tûúáng, quên tûúáng,
viïn tûúáng, viïn quan, cung àiïån, khêm phc,
ngoẩi xêm, àưå hưå, vộ nghïå, trêíy qn, giấp phc,
thânh trị, khúãi nghơa... Trong cåc sưëng, hổc
sinh đt àûúåc nghe àïën nhûäng tûâ nây, ngoẩi trûâ
nhûäng em àậ tûâng àûúåc xem tìng cưí cẫi lûúng
hóåc xem phim vïì thúâi phong kiïën trûúác àêy úã
Viïåt Nam vâ cấc nûúác lên cêån; hóåc nhûäng em
thûúâng àổc truån kïí lõch sûã. Nhûäng tûâ nây tuy
nghe húi lẩ àưëi vúái trễ nhûng mang nghơa c
thïí, dïỵ hiïíu. Do àố, hổc sinh cng khưng gùåp
trúã ngẩi khi luån àổc vâ tịm hiïíu vïì nghơa ca
chng.
Thûåc ra, trïn thûåc tïë, àậ cố nhiïìu trễ em úã
nưng thưn tûâng hổp nhốm vâ tưí chûác trô chúi
"qn sơ", àấnh "giấp lấ câ" vúái nhau. Cấc em
cng àậ tûâng phên vai "vua", "quan", "qn
lđnh", àïí thïí hiïån nhûäng trđch àoẩn "tûå biïn, tûå
diïỵn". Bâi têåp àổc Ngûúâi lđnh dng cẫm (SGK
TV L3 T1, tr.38) cng àậ chûáng minh àûúåc àiïìu
nây. Nhû vêåy, chng ta cng khưng phẫi bùn
khón nhiïìu vïì nghơa cng nhû khẫ nùng sûã duång
cuãa nhûäng tûâ Haán Viïåt vûâa nïu khi chuáng àûúåc
àûa vâo sấch giấo khoa tiïëng Viïåt lúáp 3.
Khấc vúái giai àoẩn àêìu (lúáp 1, 2, 3), úã giai

àoẩn hai (lúáp 4 vâ lúáp 5), tûâ Hấn Viïåt cố sưë lûúång
nhiïìu hún vâ àûúåc xët hiïån thûúâng xun trong
mưỵi bâi têåp àổc. Mùåc d sưë lûúåt tûâ Hấn Viïåt
àûúåc sûã dng trong sấch Tiïëng Viïåt lúáp 4 cố đt
hún sưë lûúåt tûâ Haán Viïåt àûúåc sûã duång trong saách
Tiïëng Viïåt lúáp 3 lâ 31 tûâ nhûng tó lïå tûâ Hấn Viïåt
àûúåc sûã dng úã lúáp 4 nhiïìu hún lúáp 3. Cố 529 tûâ
Haán Viïåt trong saách giaáo khoa Tiïëng Viïåt lúáp 4
(chiïëm tó lïå 4.5%), sấch giấo khoa Tiïëng Viïåt
lúáp 5 cố 775 tû Hấn Viïåt (chiïëm tó lïå 5.6%).
Trong sấch giấo khoa Tiïëng Viïåt lúáp 4, chó cố 4/
66 bâi têåp àổc hoân toân khưng cố tûâ Hấn Viïåt:
Nïëu chng mịnh cố phếp lẩ (SGK TV L4 T1,
tr.76), Dông sưng mùåc ấo (SGK TV L4 T1, tr.

118), Ngùỉm trùng (SGK TV L4 T1, tr.137), Con
chim chiïìn chiïån (SGK TV L4 T1, tr.76).
Tûâ Hấn Viïåt xët hiïån trong cấc bâi têåp àổc
úã sấch giấo khoa Tiïëng Viïåt lúáp 5 nhiïìu vâ àïìu
àùån hún. Trong toân bưå 67 bâi, chó cố duy nhêët
mưåt bâi Mêìm non (SGK TV L5 T1, tr.98) lâ
khưng cố tûâ Hấn Viïåt.
Àa sưë tûâ Hấn Viïåt àûúåc àûa vâo sấch giấo
khoa Tiïëng Viïåt lúáp 4, 5 lâ nhûäng tûâ àậ xët
hiïån trong sấch giấo khoa Tiïëng Viïåt lúáp 1, 2, 3,
chùèng hẩn: tưí qëc, th àư, thânh phưë, gia àịnh,
àưìng bâo, àưìng chđ, hoâ bịnh, tûå hâo, dng cẫm,
hi sinh, nhên hêåu, hổc hânh...
Cấc bâi têåp àổc lúáp 4 vâ lúáp 5 chûáa sưë lûúång
tûâ Hấn Viïåt nhiïìu hún cấc bâi têåp àổc úã lúáp dûúái.

Trung bịnh mưỵi bâi cố chûáa 20 Tûâ Hấn Viïåt. Cố
nhiïìu bâi chûáa trïn 35 tûâ Hấn Viïåt, vđ d: Sûå
sp àưí ca chïë àưå a-pấc-thai (SGK TV L5 T1,
tr.54) cố 44/178 tûâ, Nhâ tâi trúå àùåc biïåt ca cấch
mẩng (SGK TV L5 T2, tr.20) cố 37/195 tûâ. Cấ
biïåt, bâi Låt bẫo vïå, chùm sốc vâ giấo dc trễ
em (SGK TV L5 T2, tr. 145) cố 63 tûâ Hấn Viïåt,
chiïëm tó lïå 35% trïn tưíng sưë tûâ àûúåc sûã dng
trong bâi (63/180 tûâ).
Cố nhûäng tûâ Hấn Viïåt àûúåc chuín àưíi trêåt
tûå tûâ nhûng vêỵn giûä ngun nghơa ban àêìu, chùèng
hẩn: giậ tûâ, diïåu kị hóåc cố nhûäng tûâ thìn Viïåt
ài kêm vúái tûâ Hấn Viïåt nhû ni non, non sưng,
phông trấnh, phông ngûâa...
Àùåc biùồt, cuồm tỷõ hựỗng haõ sa sửở cuọng ỷỳồc
ỷa vaõo sấch giấo khoa Tiïëng Viïåt lúáp 5 àïí miïu
tẫ sûå tr ph ca rûâng àûúác Câ Mau: "Àûúác
mổc san sất ùởn tờồn muọi ờởt cuửởi cuõng, thựống
uửồt nhỷ hựỗng haõ sa sưë cêy d xanh cùỉm trïn
bậi" (Àêët Câ Mau, SGK TV L5 T1, tr.89).
2.2. Vai trô ca tûâ Hấn Viïåt trong sấch giấo
khoa Tiïëng Viïåt bêåc Tiïíu hổc
Cng vúái cấc tûâ ngûä trong mưỵi bâi têåp àổc,
nhûäng tûâ Hấn Viïåt àûúåc sûã dng theo tûâng ch
àiïím àậ gốp phêìn giấo dc hổc sinh tịnh u
thûúng con ngûúâi, biïët q trổng vâ àưëi xûã tưët
vúái nhûäng ngûúâi xung quanh, àưìng thúâi giấo
dc cấc em tịnh u qụ hûúng àêët nûúác mưåt
cấch nhể nhâng nhûng sêu lùỉng.
Vúái tó lïå sûã dng tuy rêët thêëp nhûng tûâ Hấn

Viïåt àậ gốp phêìn cung cêëp vưën tûâ ngûä phong
ph cho hổc sinh tiïíu hổc vïì tûå nhiïn, xậ hưåi,
con ngûúâi; vïì lao àưång sẫn xët, bẫo vïå Tưí qëc;
vïì vùn hoấ, vùn hổc ca Viïåt Nam vâ nûúác ngoâi.

88♦K H O A H Ọ C X ÃÕ H Ộ I V ÀØ N H AÂ N V AÊ N


Àưëi vúái lúáp 1, nhúâ àûúåc bưí sung mưåt sưë tûâ
Hấn Viïåt nïn hổc sinh àûúåc giúái thiïåu thïm tûâ
múái vâ cố àiïìu kiïån luån àổc thïm mưåt sưë tûâ
cố mang vêìn khố nhû: doanh trẩi, thu hoẩch, kïë
hoẩch (SGK TV L1 T2, tr.26), huên chûúng
(SGK TV L1 T2, tr.36), phuå huynh (SGK TV
L1 T2, tr.40), luyïån têåp (SGK TV L1 T2, tr.42)…
Ngoâi viïåc sûã dng tûâ Hấn Viïåt (cng vúái tûâ
thìn Viïåt) àïí luån hổc sinh phất êm, sấch giấo
khoa Tiïëng Viïåt tiïíu hổc côn gip hổc sinh múã
rưång vưën tûâ theo tûâng ch àïì vúái nhûäng tûâ Hấn
Viïåt thđch húåp. ÚÃ phên mưn Luån tûâ vâ cêu,
hổc sinh àûúåc thûåc hânh tẩo lêåp tûâ múái vúái mưåt
tûâ cho trûúác, chùèng hẩn: vúái nhûäng tûâ cho trûúác
cố ëu tưë gưëc Hấn nhû nhên, qëc..., hổc sinh
sệ tịm nhûäng tûâ ph húåp àïí ghếp vâo cấc tûâ nây,
tẩo nïn nhûäng tûâ múái cố nghơa thåc ch àïì
Nhên dên, àêët nûúác. Hóåc hổc sinh cố thïí dûåa
vâo tûâ "trung" àïí tẩo nïn tûâ múái thïí hiïån àûác
tđnh tưët àểp ca con ngûúâi (trung thânh, trung
thûåc, trung kiïn...).
Bïn cẩnh àố, tûâ Hấn Viïåt trong sấch Tiïëng

Viïåt àậ gip hổc sinh tịm hiïíu vâ phất triïín vưën
tûâ theo dẩng tûâ àưìng nghơa, tûâ trấi nghơa rêët hiïåu
quẫ. Vđ d:
- Bâi têåp 1 (SGK TV L4 T2, tr.73), hổc sinh
tịm nhûäng tûâ cng nghơa vúái tûâ dng cẫm trong
cấc tûâ: gan dẩ, thên thiïët, hoâ thån, hiïëu thẫo,
anh hng, anh dng, chùm chó, lïỵ phếp, chun
cêìn, can àẫm, can trûúâng, gan gốc, gan lị, têån
ty, thấo vất, thưng minh, bẩo gan, quẫ cẫm.
- Bâi têåp 2 (SGK TV L5 T1, tr.18), hổc sinh
tịm thïm nhûäng tûâ àưìng nghơa vúái tûâ Tưí qëc.
- Bâi têåp 3 (SGK TV L5 T1, tr.39), hổc sinh
tịm tûâ trấi nghơa vúái mưỵi tûâ sau: hoâ bịnh, thûúng
u, àoân kïët, giûä gịn.
Nhû vêåy, ngoâi viïåc gốp phêìn cung cêëp vưën
tûâ cho hổc sinh, tûâ Hấn Viïåt àûúåc sûã dng trong
sấch giấo khoa Tiïëng Viïåt tiïíu hổc côn tham gia
gip hổc sinh rên kơ nùng vêån dng, phất triïín
tû duy vâ khẫ nùng sấng tẩo trong quấ trịnh hổc
têåp mưn Tiïëng Viïåt.
2.3. Vêën àïì giẫi nghơa tûâ Hấn Viïåt trong
sấch giấo khoa Tiïëng Viïåt Tiïíu hổc
Tûâ Hấn Viïåt àûúåc àûa vâo sûã duång tûâ lúáp 1.
Tuy nhiïn, do lûúång kiïën thûác ca hổc sinh lúáp
1 côn quấ đt nïn viïåc ch giẫi nghơa ca tûâ nối
chung vâ tûâ Hấn Viïåt nối riïng chûa àûúåc sấch
giấo khoa thïí hiïån àêìy à.

Bïn cẩnh nhûäng tûâ Hấn Viïåt thưng dng, vêỵn
cố nhûäng tûâ Hấn Viïåt tuy quen thåc vúái ngûúâi

lúán nhûng lẩi xa lẩ vúái hổc sinh tiïíu hổc, àùåc
biïåt lâ hổc sinh lúáp 1. Chùèng hẩn: vẩn tụë, vẩn
thổ, tun ngưn, àưåc lêåp, cưí kđnh, thanh khiïët,
u ban, hunh quang, nghïå thåt, khai hoang…
Nhûäng tûâ nây àûúåc àûa vâo sûã dng trong sấch
lúáp 1 nhûng hoân khưng cố phêìn giẫi nghơa tûâ úã
cëi bâi. Àưëi vúái trễ 6 tíi, nhûäng tûâ mang tđnh
chđnh trõ, xậ hưåi nhû u ban, tun ngưn thị quẫ
thêåt lâ khố hiïíu!
Khấc vúái lúáp 1, sấch lúáp 2 cố phêìn ch thđch
nghơa ca tûâ Hấn Viïåt úã cëi mưỵi bâi. Tuy phêìn
giẫi nghơa tûâ khưng àêìy à lùỉm nhûng cng gip
hổc sinh tûå tịm hiïíu trûúác úã nhâ nhûäng tûâ khố
àưëi vúái cấc em.
Trong quấ trịnh nghiïn cûáu, chng tưi nhêån
thêëy nhûäng tûâ Hấn Viïåt àûúåc sûã dng quấ quen
thåc trong cåc sưëng thị khưng àûúåc giẫi thđch
trong sấch giấo khoa, mùåc d chng múái xët
hiïån lêìn àêìu úã sấch giấo khoa lúáp 2, lúáp 3. Vđ
d: thiïëu nhi, nưng dên, dên tưåc, cẫm ún, nhên
ấi, hưëi hêån, ngẩc nhiïn, mûu kïë, thûåc hiïån...
Nïëu xết vïì nghơa, tûâ Hấn Viïåt àûa vâo sûã
dng úã lúáp 3 cố nghơa khấi quất hún cấc tûâ Hấn
Viïåt àậ sûã dng úã lúáp 1 vâ lúáp 2. Chó khẫo sất
trong phẩm vi ca bâi têåp àổc Ngổn lûãa Ư-limpđch trïn àêy, chng ta cng dïỵ dâng nhêån ra
mưåt sưë tûâ xa lẩ vâ khố hiïíu àưëi vúái hổc sinh lúáp
3. Cấc em sệ lng tng vúái nhûäng tûâ nhû: tc lïå,
àẩi hưåi, tûúång trûng, khưi phc, tinh thêìn, hûäu
nghõ. Àêy lâ mưåt bâi cố nhiïìu tûâ khố vïì nghơa.
Sấch giấo khoa chó giẫi thđch cấc tûâ têëu nhẩc,

xung àưåt, nấo nhiïåt, khưi phc. Tuy nhiïn, sûå
giẫi thđch cng rêët àún giẫn, chûa à àïí hổc sinh
cố thïí tûå àổc vâ tûå hiïíu:
- Têëu nhẩc: nưíi nhẩc lïn
- Xung àưåt: nối chiïën tranh
- Nấo nhiïåt: ưìn âo, sưi àưång
- Khưi phc: lêåp lẩi
Nhûäng tûâ múái xët hiïån úã giai àoẩn lúáp 4, 5
khấ nhiïìu: diïỵn thuët, sa hoâng, thùng thiïn,
mc àưìng, khất vổng, chiïën hẩm, hoân cêìu, kiïën
thiïët, cûúâng qëc, vûúng qëc, cû dên, kinh
doanh, thûúng lûúång… Tûúng tûå nhû saách Tiïëng
Viïåt lúáp 2, vâ lúáp 3, tuy múái xët hiïån lêìn àêìu úã
sấch lúáp 4, 5 nhûng khưng đt tûâ Hấn Viïåt khưng
àûúåc sấch giấo khoa ch thđch nghơa ca tûâ, vđ
d: tun truìn, têåp quấn, canh tấc, chun

K H O A H Ọ C X ÃÕ H Ộ I V ÀØ N H Â N V Ă N ♦89


quìn, tû sẫn, lêm thêm, huìn thoẩi, mậnh liïåt,
thêìn bđ, chng tưåc, chïë àưå, tinh thêìn thûúång vộ…
Nhû vêåy, hổc sinh phẫi tûå tịm hiïíu nghơa ca tûâ
hóåc nhúâ giấo viïn giẫi thđch.
Àưëi vúái nhûäng tûâ Hấn Viïåt àûúåc ch thđch
dûúái mưỵi bâi têåp àổc, àưi lc sấch giấo khoa
giẫi nghơa theo vùn cẫnh nhûng chûa rộ râng,
chûa àêìy à, phất sinh thïm tûâ múái mang nghơa
trûâu tûúång hún, vđ d:
- Hng têm khđ phấch: lông quẫ cẫm vâ khđ

phấch mẩnh mệ.
(Ngûúâi cưng dên sưë mưåt, SGK TV L5 T2,
tr.10)
- Danh lúåi: àõa võ vâ quìn lúåi cấ nhên.
(Thêìy thëc nhû mể hiïìn, SGK TV L5
T1, tr. 153)
Nhû vêåy, khi giẫi nghơa tûâ Hấn Viïåt theo sấch
giấo khoa, àïí gip hổc sinh hiïíu rộ hún nghơa
ca tûâ, giấo viïn phẫi giẫi nghơa thïm cấc tûâ
múái: lông quẫ cẫm, khđ phấch, àõa võ nhû vđ d
àậ nïu trïn. Àiïìu nây lâm tùng thïm àưå khố cho
bâi têåp àổc. Hổc sinh sệ gùåp trúã ngẩi trong quấ
trịnh tiïëp xc vúái tûâ vâ dơ nhiïn àôi hỗi sûå àêìu
tû rêët nhiïìu ca giấo viïn trong viïåc soẩn bâi.
Trïn thûåc tïë, giấo viïn àậ bỗ nhiïìu cưng sûác
àïí tra tịm nghơa ca tûâ Hấn Viïåt àûúåc sûã duång
trong saách giaáo khoa. Tuy nhiïn, viïåc tũm hiùớu
nghụa cuóa tỷõ khửng khoỏ bựỗng viùồc giaói nghụa tûâ
cho hổc sinh hiïíu mưåt cấch àún giẫn nhûng àêìy
à vâ chđnh xấc, àùåc biïåt lâ àưëi vúái lûáa tíi hổc
sinh tiïíu hổc. Vïì vêën àïì nây, khưng phẫi giấo
viïn nâo cng cố khẫ nùng diïỵn àẩt tưët!
3. Kïët lån
Qua nghiïn cûáu kïët quẫ thưëng kï, chng tưi
nhêån thêëy têìn sưë sûã dng tûâ Hấn Viïåt àûúåc tùng
dêìn theo mưỵi lúáp. Sưë lûúång tûâ Hấn Viïåt àûúåc
dng úã lúáp 2 nhiïìu hún sưë lûúång tûâ Hấn Viïåt úã
lúáp 1 lâ 254 tûâ. Sưë lûúång tûâ Hấn Viïåt àûúåc sûã
dng úã lúáp 3 nhiïìu hún sưë lûúång tûâ Hấn Viïåt úã
lúáp 2 lâ 192 tûâ. Sưë lûúång tûâ Hấn Viïåt àûúåc sûã

dng úã lúáp 5 nhiïìu hún sưë lûúång tûâ Hấn Viïåt úã
lúáp 4 lâ 246 tûâ. Têìn sưë vâ sưë lûúång tûâ Haán Viïåt

àûúåc sûã duång úã caác lúáp 2, 3, 4, 5 lâ ph húåp,
riïng úã lúáp 1 cêìn giẫm búát tûâ Hấn Viïåt trong
giai àoẩn hổc êm vâ vêìn.
Ngoâi nhûäng trûúâng húåp tûâ mang nghơa trûâu
tûúång, xa lẩ àưëi vúái hổc sinh tiïíu hổc àûúåc nïu
trïn àêy, chng tưi nhêån thêëy cấc tûâ Hấn Viïåt
àûúåc giúái thiïåu trong cấc bâi hổc vêìn hóåc têåp
àổc thûúâng lâ nhûäng tûâ thưng dng. Àiïìu nây
ph húåp vúái u cêìu kiïën thûác mâ chûúng trịnh
Tiïíu hổc àậ qui àõnh. Tuy nhiïn, khẫ nùng tû
duy ngưn ngûä ca hổc sinh lúáp 1 côn hẩn chïë, vị
vêåy cêìn thay thïë nhûäng tûâ Hấn Viïåt cố nghơa
khấi quất, khố hiïíu trong sấch giấo khoa lúáp 1
bựỗng nhỷọng tỷõ mang nghụa cuồ thùớ hỳn.
Trong sỷồ tiùởp xc giûäa cấc ngưn ngûä, hiïån
tûúång vay mûúån lêỵn nhau àïí phất triïín lâ mưåt
hiïån tûúång bịnh thûúâng vâ phưí biïën. Sûå phất
triïín ca tiïëng Viïåt trong mêëy chc nùm qua lâ
toân diïån trïn cấc mùåt ngûä êm, tûâ vûång vâ ngûä
phấp. Viïåc sûã dng tûâ Hấn Viïåt trong sấch giấo
khoa bêåc tiïíu hổc nhû chng tưi àậ nïu trïn àêy
lâ hoân toân húåp lđ. Tuy nhiïn, tấc giẫ biïn soẩn
sấch giấo khoa cêìn lûu thïm vïì viïåc ch thđch
nghơa ca tûâ Hấn Viïåt àïí gip ngûúâi dẩy vâ ngûúâi
hổc hiïíu àng hún nghơa ca chng trong tûâng
trûúâng húåp c thïí. Àïí gip hổc sinh tiïíu hổc
nùỉm bùỉt nghơa ca tûâ Hấn Viïåt mưåt cấch dïỵ dâng

vâ cố hiïåu quẫ, sấch giấo khoa Tiïëng Viïåt cêìn
bưí sung phêìn ch giẫi thêåt rộ râng úã cëi mưỵi
bâi Têåp àổc àưëi vúái nhûäng tûâ khố múái xët hiïån
lêìn àêìu.
Ngây nay, tiïëng Viïåt àậ phất triïín phong ph,
giâu vâ àểp, cố à khẫ nùng lâm cưng c phẫn
ấnh mổi lơnh vûåc vùn hoấ, khoa hổc, kơ thåt,
nghïå thåt… Chng ta cêìn gốp phêìn giûä gịn
bẫn sùỉc àểp àệ, àưåc àấo ca tiïëng Viïåt qua viïåc
dẩy cho hổc sinh tûâng con chûä, tûâng êm, vêìn;
gip cấc em nghe àng, àổc àng, viïët chđnh
xấc vâ biïët sûã dng tiïëng mể àễ ph húåp trong
nhûäng giúâ thûåc haânh trïn lúáp vaâ trong giao tiïëp
haâng ngaây. Cố nhû thïë, hổc sinh múái cẫm nhêån
àûúåc hïët cấi hay, cấi àểp, sûå trong sấng vâ giâu
àểp ca ngưn ngûä dên tưåc.

TÂI LIÏÅU THAM KHẪO
Tiïëng Viïåt
1. Anh Àâo, 2000, Dẩy ëu tưë Hấn Viïåt cho hổc sinh, Tc. Ngưn ngûä, Sưë 10.
2. Bưå Giấo dc vâ Àâo tẩo, 2000, Chûúng trịnh tiïíu hổc, Nxb. Giấo dc, Hâ Nưåi.
3. Bûãu Kïë, 1999, Tûâ àiïín Hấn Viïåt tûâ ngun, Nxb. Thån Hoấ, TP. HCM.

90♦K H O A H Ọ C X ÃÕ H Ộ I V ÀØ N H Â N V AÊ N


4. Chu Thõ Hâ Thanh, Mưåt sưë vêën àïì Vùn - Tiïëng Viïåt chûúng trịnh vâ sấch giấo khoa Tiïíu hổc, Tâi liïåu Hưåi thẫo
khoa hổc Nhûäng vêën àïì vïì Sấch giấo khoa Tiïëng Viïåt Tiïíu hổc - 2000.
5. Àâo Duy Anh, 1931, Hấn Viïåt tûâ àiïín, Trûúâng Thi, Sâi Gôn.
6. Àưỵ Àịnh Hoan, 2002, Mưåt sưë vêën àïì cú bẫn ca chûúng trịnh Tiïíu hổc múái, Nxb. Giấo dc.

7. Àưỵ Hûäu Chêu, Bi Minh Toấn, 2001, Àẩi cûúng Ngưn ngûä hổc, T.1, Nxb. Giấo dc, Hâ Nưåi.
8. Àưỵ Hûäu Chêu, 1998, Àẩi cûúng Ngưn ngûä hổc, T.2, Nxb. GD, Hâ Nưåi.
9. Hoâng Phï (cb), 1994, Tûâ àiïín tiïëng Viïåt, Nxb. KHXH, Hâ Nưåi.
10.Hưì Lï, 1998, Tiïëng Viïåt úã bêåc Tiïíu hổc - Mưåt cấch tiïëp cêån, Tc. Ngưn ngûä, Sưë 4.
11.Hûäu Qunh, 1979, Cú súã ngưn ngûä hổc, T.1, Nxb. Giấo dc, Hâ Nưåi.
12.Hûäu Qunh, 1979, Cú súã ngưn ngûä hổc, T.2, Nxb. Giấo dc, Hâ Nưåi.
13.Lï Àịnh Khêín, 2002, Tûâ vûång gưëc Hấn trong tiïëng Viïåt, Nxb. ÀHQG TP. HCM.
14.Mai Ngổc Chûâ, V Àûác Nghiïåu, Hoâng Trổng Phiïën, 2003, Cú súã ngưn ngûä hổc vâ tiïëng Viïåt, Nxb. Giấo dc, Hâ Nưåi.
15.Nguỵn Kim Thẫn, Nguỵn Trổng Bấu, Nguỵn Vùn, 1982, Tiïëng Viïåt trïn àûúâng phất triïín, Nxb. KHXH, Hâ Nưåi.
16.Nhûä Thânh, 1977, Nhêån xết vïì ngûä nghơa ca tûâ Hấn - Viïåt, Tc. Ngưn ngûä, Sưë 2.
17.Phan Ngổc, 2000, Mểo giẫi nghơa tûâ Hấn Viïåt vâ chûäa lưỵi chđnh tẫ, Nxb. Thanh niïn, Hâ Nưåi.
Tiïëng nûúác ngoâi
18.Katz J.J, 1966, The Philosophy of Language, Harper and Row, N.Y.
19.Lyons J, 1983, Semantics, Cambridge University Press.
20.Ogden C.K. and Richards I.A, 1923, The Meaning of Meaning, London, Routlege.

SUMMARY:

VIETNAMESE WORDS OF CHINESE ORIGIN USED IN
TEXTBOOKS FOR PRIMARY EDUCATION

.

M.A. Lï Thõ Ngoåc Àiïåp

In the curriculum for primary education, the subject of Vietnamese language takes
up the most time compared with other subjects (about 40.7%). In terms of word origin,
in Vietnamese language textbooks for primary schools, Vietnamese words of Chinese
origin occupy about 4.1% of lexical items beside the pure Vietnamese ones.
Words of Chinese origin are introduced mainly in the reading texts and the number

of words in each lesson increases by level. The pupils learn these words as naturally as
they do with their mother tongue vocabulary because the teachers explain the meaning
of those words without mentioning their origin.
Despite their very low ratio, the Vietnamese words of Chinese origin also increase
the pupils' vocabulary of many fields such as nature, society, mankind, working, national
defense, Vietnamese and foreign literatures. Moreover, the use of these words in the
textbooks for primary schools also help students to explore and develop their vocabulary
in finding synonyms and antonyms.
While doing the research, we found that the use of Vietnamese words of Chinese
origin in primary textbooks is appropriate. However, the authors of textbooks need to
pay more attention to the annotation of these words so that teachers and learners could
be able to understand more clearly in such particular cases.

K H O A H Ọ C X ÃÕ H Ộ I V ÀØ N H Â N V Ă N ♦91