Hoai Thanh viet ve Xuan Dieu Huy Can Che Lan Vien Tham Tam

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (116.62 KB, 12 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

Xuân Di uệ

Hoài Thanh - Hoài Chân

---H Ngô, sinh ngaỳ 2-2-1917. Ngọ ười làng Tr o Nha, huy n Can L c( Hà Tĩnh). H c ả ệ ộ ọ ở
Qui Nh n, Hu , Hà N i. Có b ng túơ ế ộ ằ tài Tây. Hi n làm tham tá Thệ ương chánh Mỹ Tho(Namở
kỳ).

Có chân trong T l c văn đồn.ự ự

Đã vi t giúp: Phong Hố, Ngày nay, Tinh hoa.ế
Đã xu t b n: Th th (Đ i nay, Hà N i 1938).ấ ả ơ ơ ờ ộ

Bây gi khó mà nói dờ ược cái ng c nhiên c a làng th Vi t Nam h i Xuân Di u đ n.ạ ủ ơ ệ ồ ệ ế
Người đã t i gi a chúng ta m t yớ ữ ộ ph c t i tân và chúng ta đã r t rè không mu n làm thân v iụ ố ụ ố ớ
con người có hình th c phứ ương xa y. Nh ng r i ta cũngấ ư ồ quen d n, vì ta th y ngầ ấ ười cùng ta
tình đ ng hồ ương v n n ng.ẫ ặ

Ngày m t ngày hai c h ta khơng cịn đ ý đ n nh ng l i dùng ch đ t câu quá Tâyộ ơ ồ ể ế ữ ố ữ ặ
c a Xuân Di u, ta quên c nh ngủ ệ ả ữ ý t ngứ ười đã mượn trong th Pháp. Cái dáng d p yêu ki u,ơ ấ ề
cái c t cách phong nhã c a đi u th , m t cái gì r t Vi tố ủ ệ ơ ộ ấ ệ Nam, đã quy n rũ ta. Đ c nh ng câu:ế ọ ữ

N u hế ương đêm say d y v i trăm r m,ậ ớ ằ
Sao l i trách ngạ ười th tình l i l ?ơ ơ ả
Hay là:

Chính hơm nay gió d i t i trên đ i,ạ ớ ồ
Cây không h n đ ngày mai sẽ mát;ẹ ể
Tr i đã th m, lẽ đâu vờ ắ ườn c nh t?ứ ạ
Đ n đo cho l m ng song đôi!ắ ỡ ộ

Ta th y cái hay đây không ph i là ý th , mà chính là cái l i làm duyên c a Xuân Di u,ấ ở ả ơ ố ủ ệ
cái v đài các r t hi n lành c aẻ ấ ề ủ đi u th .ệ ơ

Nh ng th Xuân Di u ch ng nh ng di n đ t đư ơ ệ ẳ ữ ễ ạ ược cái tinh th n c h u c a nòi gi ng.ầ ố ữ ủ ố
V chăng tinh th n m t nòi gi ngả ầ ộ ố có c n gì ph i b t di d ch. Sao l i b t ngày mai ph i gi ngầ ả ấ ị ạ ắ ả ố
h t ngày hôm qua? Nêu ra m t m tính tình, t tệ ộ ớ ư ưởng t c l ,ụ ệ r i b o: ngồ ả ười Vi t Nam ph iệ ả
nh th , là m t đi u t i vô lý. Th Xuân Di u còn là m t ngu n s ng rào r t ch a t ngư ế ộ ề ố ơ ệ ộ ồ ố ạ ư ừ th yấ
ch n n c non l ng lẽ này. Xuân Di u say đ m tình yêu, say đ m c nh tr i, s ng v i vàng ,

ở ố ướ ặ ệ ắ ắ ả ờ ố ộ

s ng cu ng quít,ố ố mu n t n hố ậ ưởng cu c s ng ng n ng i c a mình. Khi vui cũng nh khi bu n,ộ ố ắ ủ ủ ư ồ
ngườ ềi đ u n ng nàn, tha thi t. Nh ng sồ ế ư ự s ng mn hình th c mà trong nh ng hình th cố ứ ữ ứ
nh nh t thỏ ặ ường l i n náu m t ngu n s ng d i dào. Không c n ph iạ ẩ ộ ồ ố ồ ầ ả là con h ng tr trênổ ự ị
r ng xanh, không c n ph i là con chim đ i bàng bay m t làn chín v n d m m i là s ng. Sừ ầ ả ạ ộ ạ ặ ớ ố ự
b ngồ b t Xuân Di u có lẽ đã phát bi u ra m t cách đ y đ h n c trong nh ng rung đ ngộ ệ ể ộ ầ ủ ơ ả ữ ộ
tinh vi. Sau khi đ c đi đ c l i nhàọ ọ ạ th có tâm h n ph c t p này, sau khi đã tìm ki m Xuânơ ồ ứ ạ ế
Di u hồi, tơi th y đây m i th c là Xuân Di u. Trong c nh mùaệ ấ ớ ự ệ ả thu r t quen v i thi nhân Vi tấ ớ ệ
Nam ch Xuân Di u m i đ ý đ nỉ ệ ớ ể ế

Nh ng lu ng run r y rung rinh lá...ữ ồ ẩ
cùng cái

Cành bi c run run chân ý nhi.ế

Nghe đàn dưới trăng thu ch Xuân Di u m i th yỉ ệ ớ ấ
Lung linh bóng sáng b ng rung mìnhỗ

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

Thu l nh, càng thêm nguy t t ng i;ạ ệ ỏ ờ
Đàn ghê nh nư ướ ạc, l nh, tr i i.ờ ơ

Long lanh ti ng s i vang vang h n:ế ỏ ậ
Trăng nh T m Dớ ầ ương, nh c nh ngạ ớ ười.
Cũng ch Xuân Di u m i tìm đỉ ệ ớ ược n i đ ng quê cái c nhơ ồ ả

Mây bi c v đâu bay g p g pế ề ấ ấ
Con cò trên ru ng cánh phân vânộ

T con cò c a Vừ ủ ương B t l ng lẽ bay v i ráng chi u đ n con cị c a Xn Di u khơngộ ặ ớ ề ế ủ ệ
bay mà cánh phân vân, có sự cách bi t c a h n m t nghìn nămệ ủ ơ ộ và c a hai th gi i.ủ ế ớ

Cho đ n khi Xuân Di u yêu, trong tình yêu c a ngế ệ ủ ười cũng có cái gì rung rinh. Người
h i tồ ưởng l i:ạ

Rượu n i m t v i khi nhìn ơ ắ ớ ướm th ;ử
G m trong lòng và khi đ ng ch ngây;ấ ứ ờ
Và nh c ph n dạ ấ ưới chân m ng sánh bừ ước
Và t giăng trong l i nh kh i ngòi;ơ ờ ỏ ơ
Tà áo m i cũng say mùi gió nớ ước;
R ng mi dài xao đ ng ánh dặ ộ ương vui.

Còn r t nhi u câu có th tiêu bi u cho l i xúc c m riêng c a Xuân Di u. Tôi ch d nấ ề ể ể ố ả ủ ệ ỉ ẫ
m t thí d này n a. Trong b n d chộ ụ ữ ả ị Tỳ bà hành c a Phan Huy V nh có hai câu:ủ ị

Thuy n m y lá đơng tây l ng ng tề ấ ặ ắ
M t v ng trăng trong v t lịng sơngộ ừ ắ

T c nh chung quanh thuy n sau khi ngả ả ề ười Tỳ bà ph v a đánh đàn xong. M t cáiụ ừ ộ
c nh l ng lẽ, l nh lùng n m t m iả ặ ạ ẩ ộ ố bu n âm th m, kín đáo. Th L có lẽ đã nh đ n hai câuồ ầ ế ữ ớ ế

y khi vi t:

ấ ế

Ti ng di u sáo nao nao trong v t,ế ề ắ
Tr i quang mây xanh ng t màu l .ờ ắ ơ

M c d u hai chặ ầ ữ "nao nao" có đ a vào trong câu th m t chút rung đ ng, ta v n ch aư ơ ộ ộ ẫ ư
xa gì cái khơng khí bình n trên b n T m Dế ầ ương. V i Xuân Di u c tình l n c nh tr nên xônớ ệ ả ẫ ả ở
xao vô cùng. Người kỹ n c a Xuân Di u cũng b v nhữ ủ ệ ơ ơ ư người tỳ bà ph nh ng nàng khôngụ ư
l ng lẽ bu n ta th y nàng run lên vì đau kh :ặ ồ ấ ổ

Em s l m. Giá băng tràn m i n o;ợ ắ ọ ẻ
Tr i đ y trăng l nh lẽo su t xờ ầ ạ ố ương da.
Ngay t khi trăng m i lên, nàng đã th y:ừ ớ ấ
Gió theo trăng t bi n thống qua non;ừ ể
Bu n theo gió lan xa t ng thống r n.ồ ừ ợ

Ch có trong th Xn Di u m i có nh ng thống bu n r n r n nh v y. Ngay l i vănỉ ơ ệ ớ ữ ồ ờ ợ ư ậ ờ
Xuân Di u cũng có v ch i v i.ệ ẻ ơ ơ

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

náo n c xôn xao c a thanh niên Vi t Nam bây gi . S đ ng ch m v i phứ ủ ệ ờ ự ụ ạ ớ ương tây đã làm tan
rã bao nhiêu b cứ thành kiên c . Ngố ười thanh niên Vi t nam đệ ược d p ngó tr i cao đ t r ng,ị ờ ấ ộ
nh ng cũng nhân đó mà c m th y cái thêư ả ấ lương c a vũ tr , cái bi đát c a ki p ngủ ụ ủ ế ười. Họ
tưởng có th nh m m t làm li u, l y cái cá nhân làm cái c u cánh choể ắ ắ ề ấ ứ cá nhân, l y s s ngấ ự ố
làm m c đích cho s s ng. Song đó ch là m t cách d i mình. "Ch đ riêng em ph i g p lòngụ ự ố ỉ ộ ố ớ ể ả ặ
em", l i kh n c u c a ngờ ẩ ầ ủ ười kỹ n cũng là l i kh n c u c a con ngữ ờ ẩ ầ ủ ười muôn thu . Đ i s ngở ờ ố
c a cá nhân c n ph i v nủ ầ ả ị vào m t cái gì thiêng liêng h n cá nhân và thiêng liêng h n s s ngộ ơ ơ ự ố
b i Xuân Di u đã g i trong th c a ngở ệ ử ơ ủ ườ ẫi l n v iớ m t chút hộ ương x a c a đ t nư ủ ấ ước bao
nhiêu n i ni m riêng bây gi - Xuân Di u m i nh t trong các nhà th m i – nênỗ ề ờ ệ ớ ấ ơ ớ ch nh ngỉ ữ
người cịn tr m i thích đ c Xn Di u, mà đã thích thì ph i mê. Xuân Di u không nh Huyẻ ớ ọ ệ ả ệ ư

C n v a bậ ừ ước vào làng th đã đơ ược người ta dành ngay cho ch ng i yên n. Xuân Di u đ nỗ ồ ổ ệ ế
gi a chúng ta t i nay đã ngót năm nămữ ớ mà nh ng ti ng khen chê ch a ng t. Ngữ ế ư ớ ười khen,
khen h t s c; ngế ứ ười chê, chê không ti c l i. Xong nh ng ai chê Xuânế ờ ữ Di u, tệ ưởng Xuân Di uệ
có th tr l i theo l i Lamartine ngày trể ả ờ ố ước: "Đã có nh ng thi u niên, nh ng thi u n hoanữ ế ữ ế ữ
nghênh tơi".

V i m t nhà th cịn gì quý h n cho b ng s hoan nghênh c a tu i tr .ớ ộ ơ ơ ằ ự ủ ổ ẻ

Tháng 7- 1941

Huy C nậ

Hoài Thanh - Hoài Chân

---Cù Huy C n sinh ngày 31-5-1919. Quê quán : làng Ân Phú, huy n Hậ ệ ương S n (Hà Tĩnh).ơ
H c l p năm trọ ớ ở ường t ng,ổ l p t đ n khi đ u tú tàiTây Hu . Hi n h c trớ ư ế ậ ở ế ệ ọ ường Cao đ ngẳ
Nông Lâm.

H i 1936, có vi t giúp Tràng An, Sơng Hồ ế ương (ký Hán Quỳ). T năm 1938, đăng thừ ơ
Ngày Nay.

Đã xu t b n : L a thiêng (Đ i Nay, Hà N i, 1940).ấ ả ử ờ ộ

Đã có h i ngồ ười ta tưởng mu n làm th hay ph i là ngố ơ ả ười hay khóc và thi nhân m iỗ
l n c m bút là m t l n ph i " nângầ ầ ộ ầ ả khăn lau m t l ". Nh ng bu n mãi cũng chán. Trên taoắ ệ ư ồ
đàn Vi t nam b ng phe ph y m t ng n gió yêu đ i, tuy khôngệ ỗ ẩ ộ ọ ờ th i tan nh ng dám mây u s uổ ữ ầ
u ám, song cũng đã m y l n ngân nh ng ti ng reo vui. Ngấ ầ ữ ế ười thính tai sẽ nh n th yậ ấ trong
nh ng ti ng kia còn bi t bao nhiêu vui cữ ế ế ườ ượi g ng, nh ng d u sao s c g ng đau đ n c aư ầ ự ố ắ ớ ủ
c m t l p ngả ộ ớ ười đi tìm vui, cái c nh y ai mà ch ng đ ng lịng? Than ơi! ngày vui ng n ng iả ấ ẳ ộ ắ ủ
ch a đư ược m y năm n i bu n đã tr v , th mấ ỗ ồ ở ề ả đ m và n ng n h n x a.ạ ặ ề ơ ư Nó đã tr v trongở ề

t p L a Thiêng. V i nh ng tính cách khác h n. Cái bu n L a Thiêng là cái bu n to ra t đáyậ ử ớ ữ ẳ ồ ử ồ ả ừ
h nồ m t ngộ ườ ơ ồi c h không bi t đ n ngo i c nh. Có ngế ế ạ ả ười mu n làm th ph i tìm nh ngố ơ ả ữ
c nh nên th . Huy C n không th .ả ơ ậ ể

Ngu n th đã s n trong lịng đ i thi nhân khơng c n có nhi u truy n. Huy c n có lẽ đãồ ơ ẵ ờ ầ ề ệ ậ
s ng m t cu c đ i r t bìnhố ộ ộ ờ ấ thường, nh ng ngư ười luôn ln l ng nghe mình s ng đ ghi l iắ ố ể ạ
l y cái nh p nhàng l ng lẽ c a th gi i bên trong. Ai đãấ ị ặ ủ ế ớ so sách " Las Mocedades del Cid" c aủ
Guillen de Castro v i "le Cid" c a Corneille hay " Kim Vân Ki u truy n" c a Thanhớ ủ ề ệ ủ Tâm Tài
Nhân v i "Đo n trớ ạ ường tân thanh" c a Nguy n Du đ u nh n th y trong "Đo n trủ ễ ề ậ ấ ạ ường tân
thanh và trong "le Cid" nhi u tình mà ít chuy n. N u ta so sánh sách Huy C n và th h iề ệ ế ậ ơ ồ
trước, ta cũng sẽ th y th .ấ ế

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

Thôi đã tan r i v n gót hồ ạ ương

C a ngủ ườ ẹ ớ ựi đ p t i t trăm năm phương.
Tan r i nh ng bồ ữ ước khơngh n hịẹ

Đã bước trùng nhau m t ng độ ả ường.

Là có khi su i bu n thố ồ ương c t trong thâm tâm ch y ra lai láng không vứ ự ả ướng chút
b i tr n:ụ ầ

Ôi! N ng vàng sao mà nh nhung!ắ ớ
Có ai đàn l đ t chùng?ẻ ể ơ

Có ai ti n bi t n i xa yễ ệ ơ ấ

Xui bước chân đây cũng ng i ngùng...ạ

Ph i tinh l m m i th y lịng mình nh th gi a cái t, cái r n r p c a cu c đ i hàngả ắ ớ ấ ư ế ữ ồ ạ ộ ị ủ ộ ờ

ngày. Đây có lẽ là m t đi u Huyộ ề C n đã h c đậ ọ ược qua th Pháp. Nh ng v i v trí quan sát rènơ ư ớ ị
luy n trong n n h c m i, Huy C n đã làm m t vi c táoệ ề ọ ớ ậ ộ ệ b o: tìm v nh ng c nh x a, n i baoạ ề ữ ả ư ơ
nhiêu người đã xa l y - tơi mu n nói sa vào khn sáo. Ngầ ố ười nói cùng ta n iỗ bu n n i quánồ ơ
ch t đèo cao, n i bu n c a sông dài tr i r ng, n i bu n c a m t ngậ ỗ ồ ủ ờ ộ ỗ ồ ủ ộ ườ ữi l th d nh ng aứ ừ ự
trên non, bu nồ đêm m a, bu n nh b n. Và cũng nh ngư ồ ớ ạ ư ười ta đã làm th v i nh ng cái hìnhơ ớ ữ
nh khơngcó gì nên th , ngư ơ ười tìm ra th trong nh ng ch n ta tơ ữ ố ưởng khơng cịn là th n a.ơ ữ
Người đã g i d y cái h n bu n c a Đông Nam Á , ngọ ậ ồ ồ ủ ười đã kh iơ l i cái m ch sâu m y nghìnạ ạ ấ
năm v n ng m ng m trong cõi đ t này. Huy C n tri n miên trong c nh x a, trò chuy n v iẫ ấ ầ ấ ậ ề ả ư ệ ớ
ngườ ưi x a, luôn đi trên con đường th i gian vơ t n. Có lúc hình nh thi nhân khôgn phân bi tờ ậ ư ệ
m ng v i th c, ngàyộ ớ ự trước v i ngày nay. C nh trớ ả ước m t ngắ ười m màng nh đã th y m tơ ư ấ ở ộ
ki p nào, tình m i nhóm ngế ớ ườ ưởi t ng ch ng đãừ h n đâu" t v n k ".ẹ ừ ạ ỷ

Nh ng con đữ ường v quá kh đi càng xa, càng cô t ch; t b càng v ng l ng, mênhề ứ ị ứ ề ắ ặ
mông. Có lẽ thi nhân trong cu cộ vi n du đã có laanf nhác th y cái xa th m c a th i gian vàễ ấ ẳ ủ ờ
khơng gian, có lẽ người đã nhe trong h n h i gió cái xaồ ơ th m c a th i gian và khơng gian, có lẽẳ ủ ờ
người đã nghe trong tâm h n h i gió l ng bu t t vô cùng đ a đ n. M t Pascalồ ơ ạ ố ừ ư ế ộ hay m tộ
Huygo trong lúc đó sẽ rùng mình, sẽ h t ho ng. V i cái đi m đ m c a ngố ả ớ ề ạ ủ ười phương Đông
th i trờ ước, Huy C nậ ch l ng lẽ bu n:ỉ ặ ồ

M t linh h n bé nh ;ộ ồ ỏ
Mang mang thiên c s u.ổ ầ

Tôi nh l i cái bu n c a m t thi nhân khác, Tr n T Ngang, ngàn năm trớ ạ ồ ủ ộ ầ ử ước, cũng đã
có m t cu c vi n du tộ ộ ễ ương tự nh th :ư ế

Ai người trước đã qua?
Ai người sau ch a đ ?ư ẻ
Nghĩ tr i đ t vơ cùng,ờ ấ
M t mình tn gi t l .ộ ọ ệ

Tuy nhiên đi m đ m đ n đâu ngề ạ ế ười ta cũng không th m t mình đ ng trể ộ ứ ước vơ cùng.
Người ta c n ph i nầ ả ương t a vàoự m t cái gì cho đ l loi; m t lòng tin, hay m t ít n a m tộ ỡ ẻ ộ ộ ữ ộ
tình u theo nghĩa thơng thường và chân chính c a ch yêu.ủ ứ

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

Nh ng thư ương hay m n có làm gì. Thế ương m n không đ làm tan n i b v . Kho ngế ủ ỗ ơ ơ ả
tr ng trong lịng thi nhân ho tìnhố ạ u m i l p đớ ấ ược mn m t.ộ

Có nh ng ngư ườ ải b o th Huy C n già. Già vì bu n già vì hay k l nh ng chuy n x a.ơ ậ ồ ể ể ữ ệ ư
Nh ng trong đ i ngư ờ ười ta có tu iổ nào hay bu n h n tu i hai mồ ơ ổ ươi. Cịn có tu i nào hay v nổ ẩ
v h n. Tôi th y th Huy C n tr l m. Huy C n đã đ a tôi vơ ơ ấ ơ ậ ẻ ắ ậ ư ề kho ng đ i tôi b y tám nămả ờ ả
trước. Tôi bùi ngùi thương chàng thi u niên h i b y gi đã sông m y năm trong hiu qu nh.ế ồ ấ ờ ấ ạ

Chàng cũng mang m t t m lòng ch a chan yêu d u đi tìm tình yêu trong tình b n. Vàộ ấ ứ ấ ạ
vì th chàng cũng đã đi l mế ầ đường. Chàng th y c nh tr i đ p , chàng g p nh ng tâm h n caoấ ả ờ ẹ ặ ữ ồ
quý, chàng được vô s m n thố ế ương. Nh ng đ p làmư ẹ gì, cao quý làm gì, thương m n làm gì,ế
n u lịng chàng khơng h đón đế ề ược ít hương ân ái. Vũ tr bao la quá, lòngụ chàng giá l nh quá,ạ
chàng mu n quên mình, quên h t th y trong tình yêu c a m t, vô lu n ngố ế ả ủ ộ ậ ười nào. Chàng gõ
c aử h t th y h t n i n ch n này song bao nhiêu tâm t đ u đóng kín.ế ả ế ơ ọ ố ư ề

* * *

N i lòng x a, nay s c t nh. Đ c Huy C n tôi đã g p l i m t ngỗ ư ự ỉ ọ ậ ặ ạ ộ ười em.

Ch m t ngỉ ộ ười em? Không. Năm tháng d u đi qua, đ i tôi d u có khác, nh ng tu i haiẫ ờ ẫ ư ổ
mươi đã th c ch t trong lòng tơi?ự ế

Tháng 3-1941

Hàn M c Tạ ử

Hồi Thanh - Hồi Chân

---Chính tên là Nguy n Tr ng Trí. Sinh ngày 22-9-1912 L Mỹ (Đ ng H i), m t ngàyễ ọ ở ệ ồ ớ ấ
11-11-1940, trú ng Qui nh n tụ ở ơ ừ nh . Nhà nghèo, Cha m t s m. H c trỏ ấ ớ ọ ường Qui Nh n đ nơ ế
năm th ba. Làm s Đ c đi n m t đ , b đau r i m t vi c.ứ ở ạ ề ộ ộ ị ồ ấ ệ

Vào Nam làm báo ít lâu l i tr v Qui Hoà. K đó m c b nh h i, đ a vào nhà thạ ở ề ế ắ ệ ủ ư ương
Qui Hồ r i m t đó.ồ ấ ở

Làm th t ngày mơ ừ ười sáu tu i (l y hi u là Phong Tr n r i L Thanh). Đ n năm 1936,ổ ấ ệ ầ ồ ệ ế
khi ch trủ ương t ph trờ ụ ương văn chương báo Saigon m i đ i hi u là Hàn M c T .ớ ổ ệ ạ ử

Đã đăng th : Ph n tân văn Saigon, Trong khuê phòng, Đông Dơ ụ ữ ương tu n báo, Ngầ ười
m i.ớ

Đã xu t b n: Gái quê (1936).ấ ả

Tôi đã nghe người ta m t sát Hàn M c T nhi u l m. Có ngạ ạ ử ề ắ ườ ải b o: "Hàn M c T . Thạ ử ơ
v i th n gì! tồn nói nh m." Cóớ ẩ ả người cịn nghiêm kh c h n n a: "Th gì mà r c r i th !ắ ơ ữ ơ ắ ồ ế
Mình tưởng có ý nghĩa khu t ph c, c đ c đi đ c l i hồi, thìấ ụ ứ ọ ọ ạ ra nó l a mình!". Xn Di u cóừ ệ
lẽ cũng nghĩ đ n Hàn M c T rong khi vi t đo n này: "Hãy so sánh thái đ can đ m kiăế ạ ử ế ạ ộ ả thái
đ nh ng nhà chán thi sĩ) v i nh ng cách đ t nhiên mà khóc đ t nhiên mà cộ ữ ớ ữ ộ ộ ười, chân nh y,ả
mi ng v a kêu: Tôiệ ừ điên đây! Tôi điên đây! - Điên cũng không d làm nh ngễ ư ười ta tưởng đâu.
N u không bi t điên, t t h n là c t nh táoế ế ố ơ ứ ỉ nh thư ường mà yên l ng s ng".ặ ố

Nh ng tôi cũng đã nghe nh ng ngư ữ ười ca t ng Hàn M c T . Trong ý h , thi ca Vi t Namụ ạ ử ọ ệ
ch có Hàn M c T . Bao nhiêuỉ ạ ử th Hàn M c T làm ra h đ u chép l i và thu c h t. Mà thu cơ ạ ử ọ ề ạ ộ ế ộ
h t th Hàn M c T đâu ph i chuy n d .ế ơ ạ ử ả ệ ễ

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

"Tôi xin h a h n v i các ngứ ẹ ớ ườ ằi r ng, mai sau, nh ng cái t m thữ ầ ường, m c thự ước kia sẽ bi nế

tan đi, và còn l i c a cáiạ ủ th i kỳ này chút gì đáng k đó là Hàn M c T ".ờ ể ạ ử

Ngót m t tháng tr i tơi đã đ c th Hàn M c T . Tôi đã theo Hàn M c T t l i thộ ờ ọ ơ ạ ử ạ ử ừ ố ơ
Đường đ n v k ch b ng th Qu nế ở ị ằ ơ ầ Tiên h i. Và tôi đã m t l . Chính nh l i Hàn M c T nóiộ ệ ả ư ờ ạ ử
trong bài t Th điên, vự ơ ườn th c a ngơ ủ ườ ội r ng rinh không bờ b n càng đi xa càng n l nh.ế ớ ạ

Bây gi đã ra kh i cái th gi i kỳ d y và đã tr v v i cu c đ i t m thờ ỏ ế ớ ị ấ ở ề ớ ộ ờ ầ ường mà ý nh ,ị
tôi x p đ t l i nh ng c m tế ặ ạ ữ ả ưởng h n đ n c a tôi.ỗ ộ ủ

Th Đơ ường Lu t - Theo ông Quách T n Phan Sào Nam h i trậ ấ ồ ước xem th Đơ ường lu tậ
Hàn M c T có vi t trên báo đ iạ ử ế ạ khái nói: "T v nừ ề ước đ n nay, tôi đế ược xem th qu c âmơ ố
cũng khá nhi u, song ch a g p bài nào hay đ n thề ư ặ ế ế (Ch baỉ bài: "Th c khuya", "Ch a hoang",ứ ử
"Gái chùa" c a Hàn M c T )... Ôi h ng nam nh n b c, ở ủ ạ ử ồ ạ ắ ước ao có ngày g p g đặ ỡ ể b t tayắ
nhau cười lên m t ti ng l n y là tho h n th đó". Th Độ ế ớ ấ ả ồ ơ ơ ường lu t Hàn M c T làm raậ ạ ử
nhi u nh ng b th t l cề ư ị ấ ạ g n h t, tôi không đầ ế ược xem m y bài. Song trong nh ng bài tôi đấ ữ ược
xem, tơi cũng đã g p ít câu hay, ch ng h n nh :ặ ẳ ạ ư

N m g ng đã không thành m ng đằ ắ ộ ược,
Ngâm tràn cho đ chút bu n thôi.ỡ ồ

D u sao tôi v n nghĩ cái khuôn kh bó bu c c a lu t Đầ ẫ ổ ộ ủ ậ ường có lẽ khơng ti n cho sệ ự
n y n m t ngu n th rào r t và lẩ ở ộ ồ ơ ạ ạ lùng nh ngu n th Hàn M c T .ư ồ ơ ạ ử

Gái Quê - Nhi u bài có th là c a ai cũng đề ể ủ ược. Cịn thì t tình quê trong c nh quê. L iả ả ờ
th d dàng, t ơ ễ ứ______________th bình d .ơ ị

Nh ng tình đây khơng có cái v m màng thanh s ch nh m i tình ta v n quen đ tư ở ẻ ơ ạ ư ố ẫ ặ
vào trong khung c nh nh ngả ữ vườn tre, nh ng đ i thông. y là m t th tình n ng nàn, l i l ,ữ ồ Ấ ộ ứ ồ ơ ả
r o r c, đ y hình nh khêu g i. Ơng Ph m Văn Ký đạ ự ầ ả ợ ạ ề t a t p th y ph i l m; "Gái quê", vàự ậ ơ ấ ả ắ
"Une voix sur la voie" đ u b t ngu n trong tình d c.ề ắ ồ ụ

Th Điên - Th điên g m có ba t p:ơ ơ ồ ậ
1. Hương th m.ơ

2. M t đ ng.ậ ắ

3. Máu cu ng và h n điên.ồ ồ

Hương Th m - Ta b t đ u bơ ắ ầ ước vào m t ánh trăng, ánh n ng, tình yêu và c ngộ ắ ả ười yêu
đ u mu n bi n ra hề ố ế ương khói.

M t tr i tình ái m i d ng lên đâu đ y. Tuy có đơi v n đ p, c m giác chung nh t t thộ ờ ớ ự ấ ầ ẹ ả ạ ẻ ế
nào.

M t Đ ng - Ta v n đi trong m m . Nh ng th nh tho ng m t lu ng sáng l chói cậ ắ ẫ ờ ờ ư ỉ ả ộ ồ ạ ả
m t. Ngu n sáng to ra t m t linhắ ồ ả ừ ộ h n vô cùng kh não. Ta b t g p d u tích cịn hoi hóp c aồ ổ ắ ặ ấ ủ
m t tình duyên v a ch t y u. Th t v ng trong tình yêu,ộ ừ ế ể ấ ọ chuy n y trong th ta không thi uệ ấ ơ ế
gì, nh ng thư ường là m t th bu n r u có th m thía v n dìu d u. Ch trong th Hànộ ứ ồ ầ ấ ẫ ị ỉ ơ M c Tạ ử
m i th y m t n i đau thớ ấ ộ ỗ ương mãnh li t nh th . L i th nh dính máu.ệ ư ế ờ ơ ư

Máu Cu ng Và H n Điên - Đ n đây ta hoàn toàn ra kh i cái th gi i th c và c th gi iồ ồ ế ỏ ế ớ ự ả ế ớ
m ng c a ta. Xa l m r i. Taộ ủ ắ ồ th y nh ng gì xung quanh ta? Trăng, tồn trăng, m t ánh trăngấ ữ ộ
g t gao, ghê t m linh đ ng nh m t ngắ ở ộ ư ộ ười hay đ ngứ h n nhu m t yêu tình. Trăng đây cũngơ ộ ở
ghen, cũng gi n, cũng cay nghi t, cũng tr tráo và cũng náo n c d c tình.ậ ệ ơ ứ ụ

Hàn M c T đi trong trăng há mi ng cho máu tung ra làm bi n c , cho h n văng ra vàạ ử ệ ể ả ồ
rú lên nh ng ti ng ghê ngữ ế ười...

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

ki p này và e cịn cơ đ c đ n mn ki p. Hàn M c T ch c cũng bi t th nên lúc sinh th iế ộ ế ế ạ ử ắ ế ế ờ
người đã nguy n v i chúa sẽ không bao gi cho xu t b n Th điên. M t tác ph m nh th taề ớ ờ ấ ả ơ ộ ẩ ư ế

khơng có th nói hay hayể d , nó đã ra ngồi vịng dân gian, nhân gian khơng có quy n phêở ề
phán. Ta ch bi t trong văn th c kim khơng có gìỉ ế ơ ổ kinh d h n. Ta ch bi t ta đị ơ ỉ ế ương đ ngứ
trước m t ngộ ườ ượi s ng s m vì b nh ho n, điên cu ng vì đã quá đau kh trongầ ệ ạ ồ ổ tình yêu. Cu cộ
tình duyên ra đ i v i t p Hờ ớ ậ ương th m, h p h i v i t p M t đ ng, đ n đây thì đã ch t thi tơ ấ ố ớ ậ ậ ắ ế ế ệ
r i, nh ng khíồ ư l nh còn to lên nghi ngút.ạ ả

M t nhà chuyên môn nghiên c u nh ng tr ng thái kỳ d c a tâm linh ngộ ứ ữ ạ ị ủ ười ta xem t pậ
Máu cu ng và H n điên có lẽ sẽồ ồ lượm được nhi u tài li u h n m t nhà phê bình văn h c. Tuyề ệ ơ ộ ọ
th , đây đó ta g p nh ng câu r t hay.ế ặ ữ ấ

Nh t c nh đ i núi m t đêm trăng có câu:ư ả ả ồ ộ
Ng nghiêng đ i cao b c trăng ngả ồ ọ ủ
Đ y mình l m đ m nh ng hào quangầ ố ố ữ .
Lên ch i trăng có câu:ơ

Ta bay lên! Ta bay lên.

Gió ti n đ a ta t i nguy t thi mễ ư ớ ệ ề
Ta cõi cao nhìn tr xu ng:ở ỏ ố

Lâng lâng mây khói quy n trăng đêm.ệ

Đ c nh ng câu y có cái thú v x l g p ngọ ữ ấ ị ở ứ ạ ặ ười quen, vì đó là nh ng c m giác ta cóữ ả
th có. L i có khi nh ng c m giácể ạ ữ ả ta r t thở ấ ường mà trong trí Hàn M c T r t d s . M tạ ử ấ ễ ợ ộ
đám mây in hình dưới dòng nước thành ra:

Mây ch t đu i dịng sơng v ng l ng.ế ố ở ắ ặ
Trôi thây v xa t n cõi vô biên.ề ậ

Cái ý mu n mố ượ ờn l i th đ t tâm s mình cũng ch nên điên cu ng và đau đ n dơ ể ả ự ở ồ ớ ị

thường:

Ta mu n h n trào ra đ u ng n bút;ố ồ ầ ọ
M i l i th đ u lính não tâm ta.ỗ ờ ơ ề
Bao nét ch quay cu ng nh máu v t,ữ ồ ư ọ
Nh mê man ch t đi ng c làn da.ư ế ế ả
C đ ta ng t ngây trong vũng huy t,ứ ể ấ ế
Tr i ni m đau trên m nh gi y mong manh;ả ề ả ấ
Đ ng n m l i ngu n th ta đừ ắ ạ ồ ơ ương si tế
C lòng ta trong m ch rung rinh.ả ớ ữ

Tơi trích ra vài đo n có th thích đạ ể ược cịn bao nhiêu đo n n a tuy ta khơng thích vìạ ữ
nó khơng có gì h p v i lòng ta,ợ ớ nh ng ta cũng bi t r ng v i Hàn M c T h n là nh ng câuư ế ằ ớ ạ ử ẳ ữ
tuy t di u. Nó đã t đúng tâm tr ng c a tác gi . L i th cóệ ệ ả ạ ủ ả ờ ơ v thành th c thi t tha l m.ẻ ự ế ắ

Xuân nh ý - Mùa xuân Hàn M c T nói đây có khi đâu h i tr i đ t m i d ng nên, cóư ạ ử ở ồ ờ ấ ớ ự
khi ra đ i m t làn t i Chúaờ ộ ớ

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

đ ca t ngể ụ Thượng đ mà cũng đ l i ngế ể ố ười ta v i Thớ ương đ , đ ban phế ể ước cho c thiên h .ả ạ
Cho nên m i l n thi sĩ há mi ng – saoỗ ầ ệ l i há mi ng? - Cho th trào ra là chín t ng mây nàoạ ệ ơ ừ
lo n Mn vì tinh tú xơn xao. Ngạ ười ta sẽ th y:ấ

Đường th bay sáng láng nh sao xaơ ư
Trên l a tr ng mụ ắ ười hai hàng ch ng cữ ọ
Thêu nh thêu r ng phư ồ ượng k t tinh hoa.ế

Hình nh trong các thi ph m x a nay có tính cách tơn giáo khơng gì gi ng nh v y.ư ẩ ư ố ư ậ
Hàn M c T đã d ng riêng m tạ ử ự ộ ngôi đ n th Chúa. Thi u lịng tin, tơi ch là m t du khách bề ờ ế ỉ ộ ỡ
ng không th cùng quỳ l y v i thi nhân. Nh ng lịng tơiỡ ể ạ ớ ư có d ng d ng, trí tơi làm saokhơngử ư
ng p cái v huy hoàng, trang tr ng, lung linh, huy n o c a lâu đài kia? Có nh ngợ ẻ ọ ề ả ủ ữ câu th đ pơ ẹ

m t cách l lùng, đ c nên nh rộ ạ ọ ư ưới vào h n m t ngu n sáng láng. Xuân nh ý rõ ràng là t pồ ộ ồ ư ậ
th hay nh tơ ấ c a Hàn M c T .ủ ạ ử

V i Hàn M c T Chúa g n l m. Ngớ ạ ử ầ ắ ười đã tìm l i nh ng rung c m m nh mẽ c a các tínạ ữ ả ạ ủ
đ th i Thồ ờ ượng c . Ta th yổ ấ ph ng ph t cái khơng khí Athalic. Cho nên m c d u th nh tho ngả ấ ặ ầ ỉ ả
cịn sót l i m t hai d u tích Ph t giáo, ch c nh ngạ ộ ấ ậ ắ ữ ngườ ồi đ ng đ o ch ng vì th mà làm khóạ ẳ ế
d v i di th o c a thi nhân.ễ ớ ả ủ

Hu ng chi th Hàn M c T ra đ i, đi u y ch ng r ng đ o Thiên Ch a x này đãố ơ ạ ử ờ ề ấ ứ ằ ạ ứ ở ứ
t o ra m t cái khơng khí có th k tạ ộ ể ế tinh l i thành th . Tôi tin r ng nh ng tình c m có thạ ơ ằ ữ ả ể
di n ra th m i thi t là nh ng tình c m đã th m đễ ơ ớ ệ ữ ả ấ ượm t n đáyậ h n đồn th .ồ ể

Thượng Thanh Khí - M t vài bài đ c s c ghi l i nh ng c nh th y trong chiêm bao, ộ ặ ắ ạ ữ ả ấ ở
đâu gi a kho ng các vì tinh tữ ả ú trên kia. Đ i khái không khác c nh Xuân nh ý m y, ch thi uạ ả ư ấ ỉ ế
tính cách tơn giáo, huy n bí nh ng không thiêng liêng.ề ư

C m Châu Duyên - M t hai năm trẩ ộ ước khi m t , s tình c đ a đ n trong đ i Hàn M cấ ự ờ ư ế ờ ạ
T ình nh m t giai nhân có cáiử ả ộ tên kh ái: nàng Thả ương Thương. Nàng Thương có lẽ ch yêuỉ
th Hàn M c T và Hàn M c T hình nh cũng khơng bi tơ ạ ử ạ ử ư ế gì h n hai ch Thơ ữ ương thương.
Nh ng nh th cũng đ thi nhân đ a nàng vào" tháp th ". Nàng sẽ luôn luôn đi vư ư ế ể ư ơ ề trong
nh ng gi c m c a ngữ ấ ơ ủ ười. Có khi người th th y mình là T Mã Tơ ấ ư ương Th đư ương nghe l iờ
Trác Văn Quân năn n :ỉ

Đã mê r i! T mã chàng ôi!ồ ư

Người thi p lao đao sế ượng c ngả ười.
Ôi! Ôi! Hãm b t cung c m l iớ ầ ạ

Lịng say đơi má cũng say thơi.

Song nh ng phút m khối l c y có đữ ơ ạ ấ ược là bao. T nh d y, ngỉ ậ ười th y:ấ
Sao trìu m n thân yêu đâu v ng c ?ế ắ ả

Tr v bu n và không bi t kêu ai!ơ ơ ồ ế
B c th kia sao ch ng vi t cho dài,ứ ư ẳ ế
Cho khăng khít n ng nàn thêm chút n a.ồ ữ
Ta tưởng nghe l i than c a Huy C n.ờ ủ ậ

Nh ng cu c đ i đau thư ộ ờ ương kia đã đ n lúc tàn, và ngu n th kia cũng đã đ n lúc c n,ế ồ ơ ế ạ
Hàn M c T ch c ch c l i raạ ử ố ố ạ ngoài biên gi i th , l c vào th gi i đ ng bóng.ớ ơ ạ ế ớ ồ

</div>
(9)<div class='page_container' data-page=9>

t ng in d u chân ngừ ấ ườ Ới. đó ti ng chim hót, ti ng su i reo, ti ng tiêu ngân đ u bi n thànhế ế ố ế ề ế
nh ng l i th tình t .ữ ờ ơ ứ

đó Hàn M c T ẽ g p nàng Th ng Th ng mà ng i không mong đ c g p m t

Ớ ạ ử ặ ươ ươ ườ ượ ặ ặ ở

ki p này. Nàng sẽ nói v i nh ngế ớ ữ l i n ng nàn âu y m khi n chim nờ ồ ế ế ước đ u say s a. Nh ngề ư ư
r i ngồ ười sẽ cùng ti ng tiêu cùng đi nh v t nh đén cáiế ư ụ ớ nghi p n ng n đệ ặ ề ương ch ngờ ười
n i tr n th . Và gi a lúc nàng g c đ u khóc, c nh tiên l i r n rã ti ng su i ca.ơ ầ ế ữ ụ ầ ả ạ ộ ế ố

Trong thi ph m Hàn M c T có lẽ t p này là trong tr o h n c . Còn t th Đẩ ạ ử ậ ẻ ơ ả ừ ỏ ường lu tậ
v i nh ng câu th :ớ ữ ơ

Bóng nguy t leo song s s m g i;ệ ờ ẫ ố
Gió thu l t c a c mài chăn.ọ ử ọ

Cho đ n "Gái quê", "Xuân nh ý" và các t p khác, l i th thế ư ậ ờ ơ ường v n đ c.ẩ ụ
* * *

Tơi đã nói h t c m tế ả ưởng c a tôi trong lúc đ c th Hàn M c T . KHơng có bao gi tơiủ ọ ơ ạ ử ờ
th y cái vi c phê bình th tàn ácấ ệ ơ nh lúc này. Tôi nghĩ đ n ngư ế ười đã s ng trong túp l u tranhố ề
ph i l y bì th và gi y nh t trình che cho mái nhà đ d t.ả ấ ư ấ ự ỡ ộ

M i b a c m đ a đ n ngỗ ữ ơ ư ế ười không sao nu t đố ược vì ăn kh quá. C nh c hàn y vàổ ả ơ ấ
ch ng b nh kinh kh ng đã b tứ ệ ủ ắ người ch u bao nhiêu phũ phàng, bao nhiêu ru ng r y. Sauị ồ ẫ
cùng ngườ ị ứi b v t h n ra ngoài cu c đ i, b gi riêng m tẳ ộ ờ ị ữ ộ n i, xa h t th y m i ngơ ế ả ọ ười thân
thích. Tơi nghĩ đ n bao nhiêu năm ngế ười bó tay nhìn c nh th phách l n linh h n tanả ể ẫ ồ rã...

M t ngộ ười đau kh nhổ ường y, lúc s ng ta h ng h b quên, bây gi m t r i ta xúmấ ố ữ ờ ỏ ờ ấ ồ
l i k chê ngạ ể ười khen. Chê hay khen tôi đ u th y có gì b n nh n.ề ấ ẫ ẫ

Tháng 5 - 1941

Thâm Tâm

Hồi Thanh - Hồi Chân

---Chính tên là Nguy n Tu n Trình. Sinh ngày 12 - 5- 1917 H i Dễ ấ ở ả ương. H c H iọ ở ả
Dương.

Hi n vi t giúp: Ti u thuy t th b y, truy n bá.ệ ế ể ế ứ ả ề

Bài th này trích dơ ưới đây rút ra t p Th Thâm Tâm ch a xu t b n.ở ậ ơ ư ấ ả

Th th t ngôn c a ngơ ấ ủ ười ta bây gi th c có khác th th t ngôn c phong. Nh ng trongờ ự ơ ấ ổ ư
bài dưới đây l i th y s ng l i cáiạ ấ ố ạ khơng khí riêng c a nhi u bài th c . Đi u th g p. L i thủ ề ơ ổ ệ ơ ấ ờ ơ
g t. Câu th r n r i, gân gu c. Không m m m i uy nắ ơ ắ ỏ ố ề ạ ể chuy n nh ph n nhi u th bây gi .ể ư ầ ề ơ ờ
Nh ng v n đư ẫ ượm chút bâng khuâng khó hi u c a th i đ i.ể ủ ờ ạ

Tháng 11- 1941

T ng bi t hànhố ệ
Đ a ngư ười, ta khơng đ a qua sơng,ư
Sao có ti ng sóng trong lịng?ế ở

</div>
(10)<div class='page_container' data-page=10>

- Ly khách! Ly khách! Con đường nh ,ỏ
Chí nh n ch a v bàn tay khơng,ớ ư ề
Thì khơng bao gi nói tr l i!ờ ở ạ
Ba năm, m già cũng đ ng mong.ẹ ừ
* * *

Ta bi t ngế ười bu n chi u hôm trồ ề ước.
Bây gi mùa h sen n n t,ờ ạ ở ố

M t ch , hai ch cùng nh senộ ị ị ư
Khuyên n t em trai dịng l sót.ố ệ
* * *

Ta bi t ngế ười bu n sáng hôm nay;ồ
Gi i ch a mùa thu, tờ ư ươ ắi l m thay,
Em nh ngây th đôi m t bi cỏ ơ ắ ế
Gói trịn thương ti c chi c khăn tay...ế ế
Người đi? nh , ngỪ ỉ ười đi th c!ự
M thà coi nh chi c lá bay,ẹ ư ế
Ch thà coi nh là h t b iị ư ạ ụ
Em thà coi nh h i rư ơ ượu say.

(Th Thâm Tâm)ơ

Ch Lan Viênế

Hoài Thanh - Hoài Chân

---Sinh năm 1920. Quê Bình Đ nh. H c trở ị ọ ường Qui Nh n. Có b ng thành chung.ơ ằ
Đã đăng th : Tin v n, Ti u thuy t th b y, Ph n , Trong khuê phòng, Ngơ ắ ể ế ứ ả ụ ữ ười m i.ớ
Đã xu t b n: Điêu tàn(1937).ấ ả

Tơi c m bút vi t bài này thì văng v ng bên tai tơi gi ng ca Nam Bình đ a sang t nhàầ ế ẳ ọ ư ừ
bên c nh. Gi ng ca âm th m aiạ ọ ầ ốn, m i l n tơi nghe l i khi n tôi b n ch n, chân tay tôi r iỗ ầ ạ ế ồ ồ ờ
rã.

Cũng l ! B chinh ph c đ n tiêu di t mà c m đạ ị ụ ế ệ ả ược lòng nh ng k đã di t mình m tữ ẻ ệ ộ
cách sâu s c nh th d ch có dânắ ư ế ễ ỉ t c Chiêm Thành. Nh ng nh c công c a chúng ta luôn caộ ữ ạ ủ
n i oán h n c a h . Bao nhiêu thi nhân c a ta đã b ám nhỗ ờ ủ ọ ủ ị ả vì n i ốn h n c a h . Chúng taỗ ờ ủ ọ
l i còn dành riêng cho h m t nhà th , đ vì h gi i dùm cho nh ng u t c bao nhiêuạ ọ ộ ơ ể ọ ả ữ ấ ứ năm
nh ngh n ngào trên sông núi này... Vong linh đau kh c a nòi gi ng h đã nh p vào Ch Lanư ẹ ổ ủ ố ọ ậ ế
Viên; cho nên, d uẫ không ph i ngả ườ ọi h Ch , Ch Lan Viên v n là m t nhà th Chiêm Thành.ế ế ẫ ộ ơ
Quy n Điêu tàn đã đ t ng t xu t hi n raể ộ ộ ấ ệ gi a làng th Vi t Nam nh m t ni m kinh d .ữ ơ ệ ư ộ ề ị

Nó d ng lên m t th gi i đ y s d a, xự ộ ế ớ ầ ọ ừ ương máu, cùng yêu ma.

Ch này m t yêu tinh nghe ti ng tr ng c m canh ch t nh n i tr n th .ỗ ộ ế ố ầ ợ ớ ơ ầ ế
R i l y ra m t kh p xồ ấ ộ ớ ương r n tr ngợ ắ

</div>
(11)<div class='page_container' data-page=11>

Tìm nh ng "mi ng tr n gian" trong tu c n,ữ ế ầ ỷ ạ
R i say s a, vang c t ti ng reo cồ ư ấ ế ười.

Ch kia trong:ỗ

... nh ng c nh ngàn sâu cây l ng nữ ả ả ọ
Muôn ma H i s so ng d t nhau đi.ờ ờ ạ ắ

Đ ng h i ai nh ng c nh y thi nhân đã th y đâừ ỏ ữ ả ấ ấ ở ụ "Hãy nghĩ l i! Có ai th y vào bu iạ ấ ổ
chi u, r ng trong tháp m t viênề ụ ở ộ g ch cũ mà h i: viên g ch y chu vi, di n tích là bao nhiêu?ạ ỏ ạ ấ ệ
Đúc t đ i nào? đâu? B i ai? Và đ làm gì? ". Ch Lanừ ờ Ớ ở ể ế Viên đã tr l i nh v yả ờ ư ậ Ta hãy theo
dõi thi nhân trong cái th gi i l lùng y. Có khi ng i trên b b Ch Lan Viên bàng hoàng tế ớ ạ ấ ồ ờ ể ế ự
h i:ỏ

Ai kêu ta trong cùng th m H vô?ẳ ư
Ai réo g i trong muôn sao ch i v i?ọ ớ ớ

Và say s a nh l i m t đêm ân ái gi a kho ng các vì sao. Có khi Ch Lan Viên l i điênư ớ ạ ộ ữ ả ế ạ
cu ng.ồ

... ng p l n trong ánh vàng h n đ nụ ặ ỗ ộ
Cho trăng ghì, trăng ri t c làn da.ế ả

L i có khi đ ng su t đêm v i m t bóng ma hay nhìn m t chi c quan tài đi qua màạ ứ ố ớ ộ ộ ế
tưởng thi th mình n m trong đó.ể ằ

H n có ngẳ ười sẽ nghĩ: Th mu n hay ch mu n l thì khó gì, c nói trái s th c làơ ố ứ ố ạ ứ ự ự
được. S th c ngự ự ười ta ng trongủ nhà thì c vi c nói ngứ ệ ười ta ng trong sao.ủ

Đ ng từ ưởng! L ch s văn h c c kim khơng t ng có hai B Tùng Linh. Nói láo đành d ,ị ử ọ ổ ừ ồ ễ
nh ng cái khó là nói láo mà v nữ ẫ khơng bi t mình nói láo; cái khó là có th tin l i mình nói. Màế ể ờ
Ch Lan Viên tin l i mình ghê l m. Khi Ch Lan Viên kêu:ế ờ ắ ế

H n ai trú n đ u ta?ồ ẩ ở ầ

Ý c a ai trào trong đáy óc,ủ

Đ bay đi theo ti ng cể ế ười, đi u khóc?ệ

tơi nh t quy t là thi nhân thành th c h n khi tơi nói, ch ng h n: t gi y kia tr ng. Vì câu nóiấ ế ự ơ ẳ ạ ờ ấ ắ
c a tơi là m t câu nói hủ ộ ờ h ng, xu t t tri giác, tôi v n tin mà khơng đ vào đó t t c lòng tin.ữ ấ ự ẫ ể ấ ả
Ch Lan Viên, trái l i, đã đ trong ti ng kêu h tế ạ ể ế ố ho ng c a mình, m t lịng tin đau đ n.ả ủ ộ ớ

y, ng i th ng có ng i n i đau t a h vô lý v y mà thành th c vô cùng. Trong m t

Ấ ườ ườ ườ ỗ ự ồ ậ ự ộ

năm ngườ ưi a nh t mùa thu.ấ

Mùa thu qua được m t ngày ngộ ười ta đã nh :ớ
Ô hay, tôi l i nh thu r i...ạ ớ ồ

Mùa thu r m máu r i t ng chútớ ơ ừ
Trong lá bàng thu đ ng p tr i.ỏ ậ ờ
Đường v thu trề ước xa lăm l m,ắ
Mà k đi v ch m t tôi!ẻ ề ỉ ộ

N u m t n i đau đ n nh th mà có th cho là bày đ t thì đ i này khơng cịn gì tinế ộ ỗ ớ ư ế ể ặ ở ờ
được n a.ữ

</div>
(12)<div class='page_container' data-page=12>

M t cánh chim thu l c cu i ngànộ ạ ố

N i mong nh đây đã thành th c, mà còn to l n l lùng. Con ngỗ ớ ở ự ớ ạ ười này qu là ngả ười
c a tr i đ t, c a b n phủ ờ ấ ủ ố ương, không th l y kích t c mà hịng đo để ấ ấ ược.

a nhìn mùa thu, ghét mùa xuân, trong khi xuân đ n, ng i mu n:

Ư ế ườ ố

Ai đâu tr l i mùa thu trở ạ ước
Nh t l y cho tôi nh ng lá vàng?ặ ấ ữ
V i c a hoa tớ ủ ươi muôn cánh rã
V đây, đem ch n n o xuân sang!ề ắ ẻ

Ý mu n ngông cu ng, ng nghĩnh? Đã đành. Trong cái ng nghĩnh, cái ngông cu ng yố ồ ộ ộ ồ ấ
tôi cong th y m t s c m nh phiấ ộ ứ ạ thường. Ch n m t lu ng gió, ch n m t dịng sơng, ch nắ ộ ồ ắ ộ ắ
nh ng đ t sóng hung hăng ngoài bi n c , nh ng mà "ch n n oữ ợ ể ả ư ắ ẻ xuân sang!" Sao người ta l iạ
có th nghĩ để ược nh th ?ư ế

Ngày x a T n Đà chán n n than:ư ả ả
Đêm thu bu n l m, ch H ng i!ồ ắ ị ằ ơ
Tr n gi i em nay chán n a r i!ầ ớ ử ồ

Cái chán n n hi n lành c a ngả ề ủ ười Vi t. Nó khác xa v i cái chán n n gay g t, não nùngệ ớ ả ắ
c a Ch Lan Viên:ủ ế

Tr i h i tr i! Hôm nay ta chán ch tờ ỡ ờ ế
Nh ng s c màu hình nh c a tr n gian.ữ ắ ả ủ ầ

Có ph i cái chán n n m nh mẽ và to l n d thả ả ạ ớ ị ường?Người ta chánn đ i ngờ ười ta c uầ
m t m nh vộ ả ườn, hay h n chút n a,ơ ữ m t kho nh núi đ s ng riêng. Ch Lan Viên ch n đ i l iộ ả ể ố ế ố ờ ạ
nghĩ đ n m t vì sao!ế ộ

Hãy cho tôi m t tinh c u giá l nh,ộ ầ ạ
M t vì sao tr tr i cu i tr i xa!ộ ơ ọ ố ờ

Đ n i y tháng ngày tôi l n tránhể ơ ấ ẩ
Nh ng u phi n, đau kh v i bu n loữ ư ề ổ ớ ồ

Cái m nh mẽ, cái to l n y, nh ng đau thạ ớ ấ ữ ương vô lý mà da di t y, cái th gi i l lùngế ấ ế ớ ạ
và rùng r n y, ai có ng ợ ấ ờ ở trong tâm trí m t c u bé mộ ậ ười lăm mười sáu tu i . C u bé y đãổ ậ ấ
khi n bao ngế ười ng c nhiên. Gi a đ ng b ng văn h cạ ữ ồ ằ ọ Vi t Nam n a th k hai mệ ở ử ế ỷ ươi, nó
đ ng s ng nh m t cái tháp Chàm, ch c ch n và l loi, bí m t.Chúng ta, ngứ ữ ư ộ ắ ắ ẻ ậ ười đ ng b ng,ồ ằ
th nh tho ng trèo lên đó-có ngỉ ả ười trèo đu i s cmà tr m ngâm và xem g ch r ng, nghe ti ngố ứ ầ ạ ụ ế
rên r c a maỉ ủ H i cũng hay, nh ng tri n miên trong đó khơng nên. Riêng tơi m i l n n n náờ ư ề ỗ ầ ấ
trên y q lâu, đ u tơi chống váng:ấ ầ

Khơng cịn bi t mình là ngế ười hay ma. Và tơi sung sướng bi t bao lúc thoát kh i gi cế ỏ ấ
m d d i, tôi tr xu ng, th yơ ữ ộ ở ố ấ chim v n kêu, ngẫ ười ta v n hát, cu c đ i v n bình d , tr i xaẫ ộ ờ ẫ ị ờ
v n trong xanhẫ .

Tháng 10-1941

</div>

Hoai Thanh viet ve Xuan Dieu Huy Can Che Lan Vien Tham Tam

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về