Bài giảng Triết học - Chương 9

Chương 9.
GIAI CẤP, DÂN TỘC, NHÂN LOẠI TRONG THỜI
ĐẠI HIỆN NAY VÀ VẬN DỤNG VÀO SỰ NGHIỆP
XÂY DỰNG CNXH Ở VIỆT NAM
9.1 Học thuyết Mác - Lênin về giai cấp và đấu
tranh giai cấp
9.1.1 Quan niệm trước Mác về giai cấp và
đấu tranh giai cấp
- Trong xã hội có hai thế lực đối lập nhau
+ Kẻ thống trị
+ Kẻ bị trị


+ Có tầng lớp lao động để ni người
khác
+ Có tầng lớp được tơn sùng, có tầng
lớp bị ngược đãi
- Các chế độ xã hội thay thế nhau
+ Có hai lực lượng chống đối nhau
+ Lực lượng thắng lợi thống trị lại xã hội
+ Q trình đó lặp đi lặp lại
- Các nhà sử học đã miêu tả được hiện
tượng đó nhưng chưa làm rõ được
bản chất


9.1.2 Những quan điểm cơ bản của chủ
nghĩa Mác - Lênin về giai cấp và đấu
tranh giai cấp
- Giai cấp
+ Định nghĩa

+ Đặc trưng
- Đấu tranh giai cấp
+ Định nghĩa
+ Hình thức đấu tranh giai cấp
+ Vai trị của đấu tranh giai cấp


9.1.3 Vận dụng vào nước ta hiện nay
- Đặc điểm và cơ cấu xã hội ở nước ta hiện nay
+ Quan hệ giữa người lao động và người quản
lí trong một số doanh nghiệp mangh tính
tương đối
+ Quan hệ giữa người lao động và ông chủ
trong các doanh nghiệp tư nhân, tư bản
không đối lập cơ bản,
+ Trong lịch sử khơng có sự phân biệt đẳng
cấp


+ Quan hệ giữa nhà nước với nhân dân
không phải là quan hệ thống trị, bị trị
- Môt số nội dung vận dụng ở nước ta
hiện nay
+ Mục tiêu cuộc đấu tranh thay đổi
+ Hình thức cuộc đấu tranh khác trước
+ Lực lượng cuộc đấu tranh là toàn dân
tộc
+ Chống diễn biến hồ bình

9.2 Mối quan hệ giữa giai cấp - dân tộc và
nhân loại trong thời đại ngày nay
9.2.1 Lợi ích tồn nhân loại và lợi ích giai
cấp
- Khái niệm nhân loại
- Khái niệm lợi ích nhân loại
- Khái niệm lợi ích giai cấp
- Mối quan hệ giữa lợi ích nhân loại và lợi
ích giai cấp
+ Lợi ích nhân loại là cơ bản vĩnh viễn
+ Lợi ích giai cấp cơ bản, trước mắt và
mang tính lịch sử


+ Đối lập giữa hai lợi ích trên cịn lâu dài
+ Hiện tại là trên cơ sở lợi ích giai cấp để
ứng xử lợi ích nhân loại
+ Hội nhập càng rộng, lợi ích nhân loại
càng được quan tâm
+ Xã hội càng văn minh thì lợi ích nhân
loại được coi trọng hàng đầu


9.2.2 Lợi ích giai cấp và lợi ích dân tộc
- Khái niệm lợi ích dân tộc
+ Cái chi phối mọi giai cấp
+ Cái chi phối mọi dân tộc trong quốc gia
- Quan hệ giữa lợi ích giai cấp và lợi ích dân tộc
+ Lợi ích dân tộc hàng đầu
+ Lợi ích giai cấp thể hiện địa vị của mỗi giai

cấp trong cộng đồng dân tộc
+ Lợi ích giai cấp và dân tộc cơ bản thống nhất
nếu có sự đối lập thì tuỳ tình hình cụ thể để
ưu tiên nhưng lợi ích dân tộc vẫn cơ bản


9.2.3 Lợi ích của giai cấp cơng nhân thống
nhất với lợi ích dân tộc và tồn nhân
loại
- Lợi ích giai cấp cơng nhân
+ Độc lập dân tộc
+ Hồ bình
+ Thịnh vượng
+ Cùng phát triển
- Lợi ích đó phù hợp với lợi ích của nhân
loại và dân tộc


9.2.4 Sự phát triển lý luận của chủ nghĩa
Mác - Lênin về mối quan hệ biện chứng
giữa giai cấp, dân tộc và nhân loại
trong tư tưởng Hồ Chí Minh
- Cách mạng của các nước thuộc địa và
nước đi xâm lược có ảnh hưởng lẫn
nhau
- Cách mạng ở nước thuộc địa quyết định
độc lập, chủ quyền của nước đó
- Cách mạng độc lập dân tộc phải đi lên
CNXH
- Tuỳ dân tộc mà đến với cách mạng

XHCN cho phù hợp


5.2 Vấn đề xây dựng nhà nước pháp quyền xã
hội chủ nghĩa Việt Nam hiện nay
5.2.1 Vấn đề nhà nước và nhà nước pháp
quyền
5.2.1.1 Học thuyết Mác - Lênin về nhà
nước
a. Khái niệm, nguồn gốc và bản chất của
nhà nước
- Khái niệm nhà nước
+ Tổ chức chính trị
+ Tổ chức hành chính
+ Tổ chức quyền lực


- Nguồn gốc
+ Có giai cấp
+ Mâu thuẫn giữa các giai cấp trở nên
đối kháng khơng thể điều hồ
+ Nhà nước ra đời để giữ cho đối kháng
giữa các giai cấp không thể trở nên
gay gắt dẫn đến tiêu diệt toàn xã hội
- Bản chất
+ Phụ thuộc mục tiêu phục vụ, cách
thức tổ chức, cơ chế hoạt động
+ Nhà nước mang bản chất của giai cấp
thống trị về kinh tế

b. Đặc trưng cơ bản của nhà nước
- Quyền lực công cộng (công quyền)
+ Cơ quan quyền lực các cấp
+ Quân đội bảo vệ chủ quyền
+ Công an bảo vệ trật tự, an ninh xã hội
+ Các tổ chức tình báo…


- Theo lãnh thổ
+ Bảo vệ con người, tài nguyên, tồn
vẹn lãnh thổ
+ Mỗi cấp chính quyền chịu trách
nhiệm và có quyền lực một vùng nhất
định
- Xây dựng hệ thống thuế khoá và tổ
chức thu thuế để thực hiện các kế
hoạch quốc kế, dân sinh và nuôi bộ
máy công chức


c. Chức năng cơ bản của nhà nước
- Theo bản chất chính trị
+ Chức năng thống trj giai cấp
+ Chức năng xã hội
- Theo hành vi
+ Đối nội
+ Đối ngoại

d. Các kiểu và hình thức của nhà nước
- Khái niệm
+ Kiểu nhà nước là để chỉ nhà nước
thuộc một chế độ nhất định
+ Hình thức nhà nước là để chỉ cách
thức tổ chức nhà nước trong một chế
độ cụ thể


- Các kiểu và hình thức nhà nước trong
lịch sử
+ Kiểu nhà nước Chiếm hữu nô lệ; nhà
nước thừa kế, tập trung tuyệt đối, các tổ
chức kinh tế gia trưởng kiêm quyền lực
nhà nước
+ Kiểu nhà nước Phong kiến; nhà nước
thừa kế, có phong kiến phân quyền và
phong kiến tập quyền
+ Kiểu nhà nước Tư sản; nhà nước cộng
hoà, lúc đầu tập trung, sau tam quyền
phân lập, quân chủ lập hiến, cộng hoà
tổng thống, cộng hoà đại nghị


+ Kiểu nhà nước Vơ sản; nhà nước cộng
hồ, nhà nước tập trung, có nhà nước
dân chủ nhân dân, nhà nước XHCN


5.1.2 Nhà nước pháp quyền và nhà nước

pháp quyền xã hội chủ nghĩa
5.1.2.1 Nhà nước pháp quyền
- Khái niệm
+ Định nghĩa: nhà nước pháp quyền là
kiểu nhà nước cộng hoà, có các cơ
quan quyền lực nhà nước được xác
định chức năng, quyền hạn, trách
nhiệm cụ thể và hoạt động theo pháp
luật; trên cơ sở thực hiện dân chủ,
bình đẳng tồn xã hội, các cơ quan
quyền lực nhà nước giám sát lẫn nhau


+ Lịch sử hình thành: cuối thế kỷ XVII
đầu thế kỷ XVIII
+ Hình thức: Tam quyền phân lập, Quân
chủ lập hiến


5.1.2.2 Nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa
- Khái niệm
+ Định nghĩa: nhà nước pháp quyền xã
hội chủ nghĩa là nhà nước cộng hoà,
các cơ quan quyền lực hoạt động
thống nhất theo Hiến pháp và pháp luật
dưới sự lãnh đạo của đảng cộng sản
+ Lịch sử hình thành: từ khi cải tổ, cải
cách mở cửa, đổi mới CNXH
+ Hình thức: Dân chủ nhân dân, XHCN.

5.2.2 Vấn đề xây dựng nhà nước pháp quyền
xã hội chủ nghĩa Việt Nam hiện nay
5.2.2.1 Về nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa
Việt Nam
•
a. Khái niệm
•
- Định nghĩa: nhà nước pháp quyền xã hội
chủ nghĩa là nhà nước cộng hồ, của nhân
dân, do nhân dân, vì nhân dân, các cơ quan
quyền lực hoạt động thống nhất theo Hiến
pháp và pháp luật dưới sự lãnh đạo của đảng
cộng sản Việt Nam
•
- Lịch sử hình thành: từ Đại hội VIII (1996)


b. Nguyên tắc tổ chức, cơ chế hoạt động,
chức năng nhiệm vụ
- Nguyên tắc tổ chức:
+ Tập trung
+ Dân chủ
- Cơ chế hoạt động:
+ Phân công trách nhiệm
+ Quyền lực thống nhất
- Chức năng nhiệm vụ
+ Tổ chức xây dựng
+ Bảo vệ Tổ quốc

5.2.2.2 Thực trạng xây dựng nhà nước
pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam
hiện nay
a. Thực trạng các thành tựu và nguyên
nhân
- Thực trạng thành tựu
+ Bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ, chủ quyền
+ Thực hiện dân chủ cơ bản
+ Ổn định chính trị
+ Kinh tế có tăng trưởng
+ Chính sách xã hội được bảo đảm


- Ngun nhân
+ Có sức mạnh đại đồn kết dân tộc
+ Phát huy được sức mạnh tổng hợp
+ Cơ chế kinh tế phù hợp
+ Sự nổ lực của nhân dân
+ Kết hợp sức mạnh thời đại
+ Có sự lãnh đạo của Đảng