Ba cách viết tin cho các báo điện tử

Ba cách viết tin cho báo
điện tử
Phóng viên báo điện tử có thể "xin" các
đoạn lead và lời khuyên của độc giả thông
qua hoạt động gọi là "đưa tin nguồn mở"
(open source reporting), hoặc thậm chí đề nghị độc giả tự đưa tin,
thông qua một cách thức tạm dịch là "đưa tin phân bổ"
(distributed reporting). Tuy nhiên, đa số các tin bài trên báo điện
tử được thực hiện theo cách thức truyền thống - thông qua phỏng
vấn, quan sát và kiểm tra thơng tin, do chính các phóng viên-biên
tập viên thực hiện.


Đưa tin nguồn mở

Thơng thường phóng viên khơng nói cho độc giả biết trước rằng
họ định viết bài về vấn đề gì. Phóng viên khơng bao giờ muốn để
lộ thơng tin sốt dẻo cho đối thủ bằng cách tuyên bố họ đang tìm
hiểu cái gì khi họ cịn chưa sẵn sàng với bài viết của mình.

Nhưng đưa tin nguồn mở lại áp dụng biện pháp trái ngược. Một
phóng viên thơng báo chủ đề mà anh ta/cô ta định điều tra, và
mời độc giả gợi ý về câu lead, các thủ thuật, các nguồn tin và cả
các ý tưởng. Khả năng "tin sốt dẻo" đã mất vì các phóng viên
khác cũng có thể tìm hiểu vấn đề đó. Nhưng đưa tin nguồn mở
dựa trên hình mẫu hợp tác, xuất phát từ ý tưởng rằng một cộng


đồng các độc giả thì phải biết rõ vấn đề đó hơn, và tiếp cận được
nhiều nguồn tin hơn là một phóng viên hoặc một tịa báo.

Mở rộng cánh cửa về q trình đưa tin nhằm lơi kéo cộng đồng,
và bạn có thể đưa tin nhanh hơn và sâu hơn là khi tác nghiệp một
mình. Các thủ thuật nguồn mở rõ ràng hữu hiệu và cực kỳ giá trị
với những blogger hoạt động độc lập hoặc các tòa báo nhỏ thiếu
nguồn lực của những cơ quan báo chí lớn.

Kiểu đưa tin nguồn mở dạng đơn giản đã xuất hiện nhiều năm
trước khi có Internet, và khi đó các phóng viên hoặc các tờ báo
thường chạy các dòng chữ gợi mở chủ để. Nhưng blogging và
các diễn đàn thảo luận giờ đây cho phép phóng viên làm việc với
mức độ minh bạch chưa từng thấy trong suốt quá trình tác


nghiệp.

Đưa tin phân bổ

Đây là cách đẩy hình thức đưa tin nguồn mở đi một bước xa hơn,
bằng việc yêu cầu độc giả gửi thơng tin. Theo hình mẫu này, độc
giả trở thành phóng viên, cung cấp thơng tin vào một hệ thống dữ
liệu các tin bài mà sau đó sẽ được kết hợp lại để đăng tải.

Nguyên tắc viết
bài cho báo điện
tử


Thủ thuật để việc đưa tin phân bổ đạt chất

Thủ thuật viết bài

lượng cao là sử dụng phương thức này để

cho website

lôi kéo thật nhiều người cung cấp những
thông tin mới nhất, ví dụ như khi xảy ra động Thẩm định các
đất. Cũng có thể thực hiện hiệu quả bằng

nguồn trên

cách thu thập và lọc thông tin, kiểu như mục Internet
Katrina Timeline trên
TalkingPointsMemo.com. Có lẽ Wikipedia là ví dụ nổi tiếng và rõ
ràng nhất về phương thức đưa tin phân bổ trên Internet.

Nhưng nếu xử lý kém thì việc đưa tin phân bổ có thể tạo ra một
thứ chẳng hơn gì... báo tường, thậm chí tệ hơn với nhiều tin bài
sai lệch, thậm chí giả mạo. Nhưng với một phóng viên có trách
nhiệm có khả năng tranh thủ được tất cả các nguồn tin và thuyết


phục được độc giả xưng danh, ghi rõ thông tin cá nhân khi gửi
bài (ít ra cũng bằng địa chỉ email), thì đưa tin phân bổ có thể
mang lại lượng thông tin khổng lồ, được tổ chức hợp lý mà lại
không tốn nhiều thời gian như cách đưa tin truyền thống.

Đưa tin truyền thống

Có 3 phương pháp thu thập thơng tin truyền thống cho một bài

viết là phỏng vấn, quan sát và nghiên cứu tài liệu.

1. Phỏng vấn

Bạn muốn biết chuyện gì đang xảy ra ư? Hãy tìm người biết về
chuyện đó và trao đổi với họ. Những nguồn tin tốt nhất là những


người trực tiếp can dự và vụ việc hoặc vấn đề mà bạn theo dõi.

Hãy tự giới thiệu bản thân và cho họ biết bạn đang làm việc cho
tờ báo nào. Nếu bạn ghi âm cuộc phỏng vấn thì trước hết phải
xin phép họ. Ở một số nước, ghi âm mà khơng được đối tượng
chấp thuận có thể bị coi là bất hợp pháp. Nếu bạn không thể tốc
ký được thì hãy thu âm cuộc phỏng vấn lại. Hãy bắt đầu bằng
cách hỏi tên của nguồn tin, viết thế nào cho chính xác, cũng như
là chức danh của người đó nếu nó liên quan tới câu chuyện.

Hãy hỏi những câu hỏi mà khơng thể trả lời bằng "có" hoặc
"khơng." Thay vào đó nên hỏi thế nào để người ta có thể mơ tả lại
tình hình hoặc vụ việc. Lắng nghe họ trả lời và tưởng tượng xem
độc giả cần thêm thơng tin gì để đặt tiếp câu hỏi nhằm lấy được


thơng tin đó.

Đừng cảm thấy xấu hổ hay sợ sệt khi phải đưa ra những câu hỏi
"ngốc nghếch." Nếu nguồn tin nói điều gì đó mà bạn khơng hiểu
thì hãy nhờ họ giải thích bằng ngơn từ đơn giản hơn. Hãy luôn tỏ
ra lịch sự và tôn trọng nguồn tin khi phỏng vấn họ, nhưng cũng

phải tôn trọng độc giả. Đừng để nguồn tin hăm dọa, lấn át tới
mức không dám đưa ra những câu hỏi khó.

Nếu bạn khơng biết nên phỏng vấn ai thì phải thơng qua thư ký
hay nhân viên đối ngoại của các cơ quan, nhưng đừng để cho họ
dắt mũi. Để họ giúp bố trí cuộc phỏng vấn và thu thập thông tin
chứ câu hỏi và ý tưởng cho bài viết phải là của bạn.


2. Quan sát

Năm giác quan của phóng viên có thể cung cấp những chi tiết để
biến một câu chuyện khô khốc thành một bài viết sống động phục
vụ độc giả. Ngay cả khi đi phỏng vấn, bạn cũng nên lưu ý và ghi
chép lại về bối cảnh xung quanh: Bạn nhìn thấ cái gì, nghe thấy
gì, ngửi thấy gì, cảm nhận điều gì? Hãy cho những chi tiết đó vào
bài viết để làm cho người đọc cảm thấy như chính họ hiện diện
tại nơi xảy ra sự việc và vào đúng thời điểm bạn đưa tin.

Tuy nhiên hãy thận trọng, đừng chất vào bài viết đầy những chi
tiết vô cớ có thể làm hỏng câu chuyện chính. Chẳng ai cần biết
màu tóc của đối tượng trả lời phỏng vấn, trừ phi nó liên quan tới
câu chuyện bạn muốn nói.


Hãy thử ngồi đâu đó một mình trong khoảng 30 phút, rồi viết lại
những gì bạn nhìn thấy để luyện tập kỹ năng quan sát.

3. Nghiên cứu tài liệu

Phóng viên báo điện tử có thể tìm thấy hàng nghìn câu chuyện
ngay trong những thông tin, dữ liệu công khai. Các thơng tin của
chính phủ về tình hình tội phạm, bảng điểm của các trường học,
thống kê về dân số, báo cáo về tai nạn giao thông, môi trường và
đủ loại thơng tin khác có thể khiến những phóng viên năng động
bận rộn suốt năm. Hiện trên thế giới có rất nhiều website, ví như
"The Smoking Gun," thu hút hàng ngàn độc giả mỗi ngày chỉ
bằng cách đơn giản là đăng tải những thông tin mới và thú vị lấy


từ các hồ sơ công. Các tài liệu này cũng là con đường nhanh
chóng để kiểm chứng tuyên bố của những đối tượng được phỏng
vấn.

Ở nước ngồi thì nhiều khi khơng cần ra khỏi nhà mà vẫn có thể
kiểm tra các con số thống kê chính thức. Hãy lên mạng vào vào
những website được kết nối từ PowerReporting.com để tìm các
văn bản về chủ đề mà phóng viên đang quan tâm.

Phóng viên thường phải dùng máy tính (computer-assisted
reporting) để tìm ra những xu hướng trong những kho dữ liệu lớn,
chẳng hạn như về ngân sách hay các thông kê về tội phạm. Nếu
biết cách sử dụng những phần mềm như Excel, Access hay
MapInfo thì có thể kiểm tra dễ dàng hơn. Hoặc có thể sử dụng


phầm mềm vẽ bản đồ và báo cáo về giao thơng của cảnh sát để
tìm những đoạn đường thường xảy ra tai nạn hay những cái
"bẫy" nếu lái xe không làm chủ được tốc độ.

Dù sử dụng biện pháp nào -- và bạn nên cố áp dụng tất cả trong
mỗi bài bào -- thì mục tiêu cuối cùng đều là tìm ra thơng tin để
minh họa và giải thích vấn đề mà bạn đang viết. Thông thường
chúng ta hay bắt đầu bằng giả định của riêng mình. Nhưng hãy
tìm những thơng tin có thể thách thức hoặc thậm chí trái ngược
với những giả định của bạn. Đừng viết tin theo kiểu "đổ khn"
mà hãy dùng những câu nói và số liệu để hỗ trợ ý kiến của phóng
viên và đừng để ý đến những thơng tin khơng cần thiết. Những
phóng viên giỏi phải rà đi sốt lại q trình nhiều lần để hồn
thiện bài viết. Có lúc họ phải quay ngược lại và thực hiện thêm


các cuộc phỏng vấn, tìm thêm tài liệu và dành nhiều thời gian
quan sát vì những phát hiện trong quá trình đưa tin dẫn đến
những hướng phát triển khác.

Kiểm tra, kiểm tra và luôn nhớ kiểm tra các con số. Đừng mắc sai
lầm khi trích băng phỏng vấn, sao dữ liệu từ văn bản chính thức
hoặc mơ tả những người mà bặngpj. Ai cũng có thể mắc lỗi,
nhưng đừng mắc lỗi vì cẩu thả.

Cách tìm ý tưởng cho bài viết
Một cuộc phỏng vấn với một chuyên gia thú vị, được trình bày
dưới dạng câu hỏi-trả lời đơn giản, là cách rất hay để bắt đầu một
q trình đưa tin. Ngồi ra, hãy lưu ý khi đọc báo, những dòng
chữ trên bảng thơng báo hoặc những blog mà bạn thích để tìm


những vấn đề mà người khác đang đề cập.

Trong cuộc sống hằng này, luôn nhớ bấm nút "record" và tự hỏi:
"liệu độc giả có thấy vấn đề này thú vị không nhỉ?" Bạn sẽ thấy
ngạc nhiên khi câu trả lời thường xun là "có."

Cuối cùng, hãy ln mang theo mình một cuốn sổ và chiếc bút.
Luôn nhớ ghi lại khi nói chuyện với ai đó hoặc phát hiện thấy điều
gì đó có thể là nguyên liệu cho một bài viết trên website của
mình./.