TỤC ĂN TRẦU CỦA NGƯỜI HÀ NỘI

TỤC ĂN TRẦU CỦA NGƯỜI HÀ NỘI
Đây là một nét đẹp văn hoá của dân tộc, được dùng trong những ngày lễ, Tết
hoặc trong những dịp lễ ăn hỏi, cưới xin của mỗi người dân Việt Nam ....

Người Hà Nội vốn nổi tiếng sành ăn, sành mặc, Hà Nội là nơi chắt lọc những tinh hoa,
nét đẹp của mọi miền để tạo nên nét đẹp cho riêng mình. Nét đẹp của Hà Nội thể hiện
ngay cả trong tục dùng trầu - một phong tục mà theo truyền thuyết có từ thời Hùng
Vương dựng nước (qua sự tích Trầu Cau mà người Việt Nam hầu như ai cũng biết.
Trước kia, người Hà Nội từ 13 tuổi trở lên là biết ăn trầu. Theo sứ giả nhà Nguyên vào
đời Trần, ở Thăng Long, 61 phố phường đều trồng rất nhiều cau và trầu khơng. Người Hà
Nội trước đây có câu:
Mua vơi chợ Quán, chợ cầu
Mua cau Nam Phố, mua trầu chợ Dinh
Chợ Cầu, chợ Quán là các chợ lẻ, chợ phụ dọc đường, Nam Phố là tên cũ của phố Hàng
Bè bây giờ, nơi xưa bán rất nhiều cau tươi, cau khô. Chợ Dinh gần dinh quan phủ Phụng
Thiên (quãng phố Phủ Doãn và Ngõ Huyện bây giờ). Ngày nay, người Hà Nội ít ăn trầu
hơn trước nên khơng cịn những phố bán trầu mà tập trung phần lớn ở những chợ một số
ít được đem bán rong. Người Hà Nội rất công phu trong cách chọn trầu. Cau ngon phải là
cau bánh tẻ, không già, không non, vừa tới hạt (nửa màu, nửa hạt). Người sành ăn thường
kén mua cau Đông ở tỉnh Hải Hưng (cũ). Từ tháng 8 có thêm cau miền Nam nhưng người
ta ít ăn vì loại cau này nhiều hạt không ngon. Mua trầu phải chọn lá hơi ánh vàng, nhỏ,
dày, tươi. Ngày trước có trầu khơng làng Chả ngon nổi tiếng vì lá nhỏ, vừa thơm vừa cay,
để có được lá trầu như vậy người làng Chả ngày đó trồng trầu cũng rất cơng phu, dàn trầu
không phải được trồng trên đất trồng gừng. Ngày nay người Hà Nội ăn trầu Hưng Yên,
vào dịp lễ hỏi người ta mua trầu Tây Sơn vì lá to đẹp. Người sành ăn trầu chọn vơi xứ
Đồi - Sơn Tây.
Têm trầu cánh phượng - Nghệ thuật của người Hà Nội
Bộ đồ ăn trầu của người Hà Nội gồm có: cơi đựng trầu bằng đồng hoặc quả trầu sơn
khảm xà cừ, ống vôi chạm bạc, ống nhổ bằng đồng thau đựng quết trầu. Những cụ già ăn
trầu cịn có thêm cối giã trầu bằng đồng chạm trổ khá tinh vi chỉ bỏ vừa miếng trầu,
miếng cau, vỏ để giã. Dao bổ cau phải sắc để bổ cau cho đẹp và hạt không bị vỡ. Cũng

chỉ là "Quả cau nho nhỏ, lá trầu xanh" nhưng cách ăn trầu của người Hà Nội rất duyên
dáng, họ ăn trầu không những làm đỏ môi, răng đen mà cịn tạo nét mơi cắn chỉ rất đẹp,
Người ta không cho cả cau, trầu và rễ vào cùng một lúc mà ăn từng thứ một. Cau được
nhai dập mới cho trầu vào và sau cùng là rễ quệt thêm một ít vơi, khi ăn người ta thường
lấy tay quệt ngang miệng, lâu dần tạo thành nét môi cắn chỉ. Người xưa ăn trầu còn là để
bảo vệ hàm răng của mình, chất chát của trầu cau làm cho lợi răng co lại ôm sát lấy chân


răng, làm hàm răng cứng chặt lại không lung lay. Còn trong y học cổ truyền người Việt
Nam xưa đã dùng trầu cau như một thứ thuốc chống bệnh sốt rét rừng một khi vào rừng
sâu săn bắn hoặc xuống biển mò ngọc trai, săn bắt đồi mồi... Người Hà Nội nói riêng và
người Việt Nam nói chung xưa kia coi việc têm trầu là một nghệ thuật. Qua cử chỉ têm
trầu, ăn trầu để phán đốn phong cách, tính nết cũng như nếp sống của con người. Chính
vì lẽ đó, khi đi xem mặt nàng dâu tương lai, nhà trai địi bằng được cơ gái ra têm trầu,
trước là để xem mặt cô dâu, sau là để xem cử chỉ têm trầu của cơ gái mà phán đốn tính
nết. Miếng trầu têm vụng về là người không khéo tay; miếng trầu nhỏ miếng cau to là
người khơng biết tính tốn làm ăn; miếng trầu quệt nhiều vơi là người hoang phí khơng
biết lo xa...
Ngày nay, ở Hà Nội hầu như chỉ những người trên 60 tuổi mới ăn trầu cho nên Hà Nội
khơng cịn cảnh mời trầu như A.de Rovodes - một người Pháp nói về việc ăn trầu của
người Thăng Long thế kỷ XII: "Họ có tục đem theo một vài túi con đầy trầu cau đeo ở
thắt lưng, họ để mở trong khi qua lại phố phường để mời bạn bè. Khi gặp họ bắt đầu chào
hỏi nhau, rồi mỗi người lấy ở trong túi của bạn một miếng trầu để ăn". Tuy nhiên, quan
niệm "miếng trầu là đầu câu chuyện" của người Hà Nội nói riêng và người Việt Nam nói
chung vẫn được áp dụng ở những dịp hiếu, hỉ. Ngày Rằm, mồng Một hoặc các ngày lễ
Tết hoặc trong những dịp lễ ăn hỏi, cưới xin của các gia đình Việt Nam vẫn khơng thể
thiếu miếng trầu quả cau trên bàn thờ tổ tiên.
Trầu cau chỉ là một thứ nhai chơi, tuy đơn sơ nhưng lại có nhiều ý nghĩa trên lĩnh vực y
học, tâm lý xã hội... dùng trầu cau còn là một truyền thống văn hố của dân tộc. Ngày
nay, khơng mấy ai ăn trầu nhưng nét đẹp đó vẫn được gìn giữ và áp dụng trong cuộc sống

của người dân