Giáo trình Những NLCB của CN Mác-Lênin: Chương mở đầu - ĐH Trà Vinh

NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÀ VINH
KHOA MÁC - LÊNIN

[DATE]

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc

CHƯƠNG MỞ ĐẦU
NHẬP MÔN NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN
CỦA CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN
(03 TIẾT=02LT+01TH)
* MỤC TIÊU
- Về kiến thức
+ Nắm được khái niệm chủ nghĩa Mác – Lênin và ba bộ phận cấu thành, khái
lược sự ra đời và phát triển của chủ nghĩa Mác – Lênin.
+ Hiểu được đối tượng, mục đích và một số yêu cầu về phương pháp luận triết học
của chủ nghĩa Mác – Lênin.
- Về kỹ năng
+ Phân biệt được sự khác nhau giữa học thuyết của chủ nghĩa Mác – Lênin và các
học thuyết khác.
+ Phân tích được điều kiện, tiền đề sự ra đời, quá trình hình thành và phát triển của
chủ nghĩa Mác – Lênin.
+ Vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác – Lênin vào thực tiễn cách mạng xã hội chủ
nghĩa ở nước ta.
- Về thái độ
+ Hiểu đúng về học thuyết chủ nghĩa Mác – Lênin.
+ Có niềm tin vào sự thắng lợi của chủ nghĩa Mác – Lênin.
+ Tích cực học tập, rèn luyện để góp phần vào cơng cuộc xây dựng đất nước theo

con đường xã hội chủ nghĩa.
* TÀI LIỆU, PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC
- Giáo trình “Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin” của Bộ Giáo dục
và Đào tạo.
- Máy chiếu, một số tranh ảnh, đoạn phim để minh họa thực tiễn.
- Các thơng tin, tư liệu có liên quan đến nội dung trọng tâm.
* TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
Hoạt động của
Hoạt động
Nguồn
Nội dung
T.gian
giáo viên
của học viên
I. Ổn định lớp
01
- Kiểm tra sỉ số lớp Lớp
trưởng
phút - Trao đổi thông tin báo cáo sỉ sổ
về tiết học trước.
lớp.
II. Kiểm tra bài cũ
00
Bài mới không
phút kiểm tra bài củ
Vào bài mới:
04
- Dẫn dắt vào bài
SV lắng nghe
phút - Giới thiệu mục

tiêu (KQHT)
I. Khái lược về chủ nghĩa Mác
05
GV
sử
dụng SV: lắng nghe - Máy chiếu
-Lênin
phút phương pháp đàm và ghi chép
- Bảng
1. Chủ nghĩa Mác-Lênin và ba
thoại kết hợp diễn
- Phấn

GIẢNG VIÊN BIÊN SOẠN: PHAN HỮU TÀI

1


NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN

bộ phận cấu thành
a. Chủ nghĩa Mác - Lênin
- “Chủ nghĩa Mác – Lênin
là hệ thống quan điểm và học
thuyết do C. Mác, Ph. Angghen
sáng lập, được V.I.Lênin bảo vệ,
phát triển trên cơ sở thực tiễn, là
thế giới quan và phương pháp
luận chỉ đạo hoạt động nhận thức
và hoạt động thực tiễn, là khoa

học về sự nghiệp giải phóng giai
cấp vơ sản, tiến tới giải phóng
tồn thể nhân loại”.
b. Ba bộ phận lý luận cơ bản
cấu thành chủ nghĩa Mác-Lênin
- CN Mác-Lênin là hệ thống
tri thức ph.phú về nhiều lĩnh vực,
trong đó có ba bộ phận lý luận
quan trọng nhất là:
+ Triết học Mác-Lênin:
N.cứu những QL chung nhất của
TN, XH & TD; Xây dựng thế giới
quan & ph.pháp luận chung nhất
của nhận thức kh.học & thực tiễn
c.mạng.
+ Kinh tế chính trị học MácLênin: Nghiên cứu những QL
kinh tế của XH; đặc biệt là các QL
kinh tế của quá trình ra đời,
ph.triển, suy tàn của PTSX TBCN
& sự ra đời, phát triển của PTSX
CSCN.
+ Chủ nghĩa xã hội khoa
học: Vận dụng thế giới quan &
phương pháp luận triết học MácLênin & các QL kinh tế n.cứu
những QL của quá trình CM
XHCN.
2. Khái lược quá trình hình
thành và phát triển của chủ
nghĩa Mác -Lênin
a. Những điều kiện, tiền đề cho

sự ra đời chủ nghĩa Mác –Lênin
 Điều kiện
- Điều kiện kinh tế-xã hội

GIẢNG VIÊN BIÊN SOẠN: PHAN HỮU TÀI

[DATE]

giảng giúp sinh
viên hiểu được thế
nào là chủ nghĩa
Mác-Lênin và ba
bộ phận cấu thành
chủ nghĩa MácLênin?
GV: Hãy nêu khái
niệm chủ nghĩa SV: lắng nghe
Mác-Lênin.
SV: Trả lời
GV: Kết luận
SV: Ghi chép

- Hình ảnh

10
phút

GV: Chủ nghĩa SV: lắng nghe
Mác – Lênin bao SV: Trả lời
gồm mấy bộ phận SV: Ghi chép
cấu thành? Đó là

những bộ phận
nào?
GV: Nhận xét, kết
luận.

- Máy chiếu
- Bảng
- Phấn
- Hình ảnh

10
phút

GV
sử
dụng SV: lắng nghe
phương pháp đàm SV: Ghi chép
thoại kết hợp diễn
giảng giúp sinh
viên nắm được quá
trình hình thành và
phát triển của chủ

- Máy chiếu
- Bảng
- Phấn
- Hình ảnh

10
phút

- Máy chiếu
- Bảng
- Phấn
- Hình ảnh

2


NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN

+ Ra đời ở Phương Tây vào
những năm 40 TK 19, khi cuộc
CM công nghiệp làm cho PTSX
TBCN cùng GC vô sản ra đời &
phát triển mạnh mẽ;
+ Mâu thuẫn giữa LLSX mang
tính XH hố với QHSX tư nhân
TBCN kéo theo các cuộc khủng
hoảng và sự nổi dậy đấu tranh của
GC vô sản;
+ Thực tiễn đấu tranh CM của
GC vô sản địi hỏi phải có lý luận
khoa học hướng dẫn.
 Tiền đề: (tiền đề lý luận
& tiền đề KHTN)
- Tiền đề lý luận
+ Triết học cổ điển Đức: đặc
biệt là tư tưởng của hai nhà triết
học tiêu biểu Heghen và Phơibắc

là nguồn gốc lý luận trực tiếp của
chủ nghĩa Mác
+ Kinh tế chính trị học cổ
điển Anh
Việc kế thừa và cải tạo kinh
tế chính trị học với những đại biểu
xuất sắc như A.Xmit và
Đ.Ricacđô là nguồn gốc xây dựng
kinh tế trong triết học Mác và đi
tới hoàn thành quan niệm duy vật
lịch sử.
+ Chủ nghĩa xã hội không
tưởng
Với tư tưởng của 3 đại biểu nổi
tiếng
như
Xanh
Ximông,
S.Phuriê, R.Ooen là nguồn gốc lý
luận trực tiếp của học thuyết Mác
về chủ nghĩa xã hội- chủ nghĩa xã
hội khoa học.
- Tiền đề khoa học tự nhiên
+ Thuyết tế bào;
+ Thuyết tiến hóa Đácuyn;
+ Định luật bảo tồn và chuyển
hóa năng lượng.
=> Vạch ra được mối liên hệ
thống nhất giữa những dạng tồn

GIẢNG VIÊN BIÊN SOẠN: PHAN HỮU TÀI

nghĩa Mác –Lênin.
GV: CN M-L được SV: lắng nghe
hình thành dựa trên SV: Trả lời
điều kiện và tiền đề SV: Ghi chép
nào?
GV: hệ thống nội
dung

[DATE]

- Máy chiếu
- Bảng
- Phấn
- Hình ảnh

15
phút

GV: Thuyết trình SV: lắng nghe
và diễn giải
SV: Trả lời
SV: Ghi chép

- Máy chiếu
- Bảng
- Phấn
- Hình ảnh

15
phút

GV: Thuyết trình SV: lắng nghe
và diễn giải
SV: Trả lời
SV: Ghi chép

- Máy chiếu
- Bảng
- Phấn
- Hình ảnh

3


NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN

tại khác nhau, các vận động khác
nhau trong tính thống nhất của thế
giới, vạch ra tính biện chứng của
sự vận động và phát triển của nó.
b. Giai đoạn hình thành và phát
triển chủ nghĩa Mác - Lênin
- GĐ hình thành (1842-1848):
đây là giai đoạn đề xuất những
nguyên lý triết học duy vật biện
chứng và duy vật lịch sử.
Những tác phẩm tiêu biểu:
Bản thảo kinh tế - triết học (1844,

Mác), Gia đình thần thánh (Mác
& Angghen, 1845), Luận cương
về Phoiơbắc (Mác, 1845), Hệ tư
tưởng Đức (Mác & Angghen,
1846), Sự khốn cùng của triết học
(Mác, 1847), Tuyên ngôn của
Đảng Cộng sản (Mác & Angghen,
1848).
- GĐ phát triển (1849–1895):
đây là giai đoạn Mác- Ăngghen bổ
sung và phát triển lý luận triết
học.
Những tác phẩm tiêu biểu:
Bộ Tư bản của C. Mác. Phê phán
cương lĩnh Gôta (Mác, 1875),
Chống Đuyrinh (Angghen, 1878),
Nguồn gốc của GĐ, của chế độ
TH & của NN (Angghen, 1884),
Biện chứng của tự nhiên
(Angghen,
1886),
Lútvích
Phoiơbắc và sự cáo chung của
THCĐ Đức (Angghen, 1886).
c. Giai đoạn bảo vệ và phát triển
chủ nghĩa Mác - Lênin
- Bối cảnh lịch sử và nhu
cầu bảo vệ, phát triển chủ nghĩa
Mác.
- Cuối TK XIX- đầu TK

XX, CN tư bản đã phát triển sang
một giai đoạn mới là giai đoạn
chủ nghĩa đế quốc.
- Mâu thuẫn giữa giai cấp vô
sản và tư sản ngày càng sâu sắc.

GIẢNG VIÊN BIÊN SOẠN: PHAN HỮU TÀI

[DATE]

25
phút

GV
sử
dụng SV: Thảo luận
phương pháp thảo SV: Trả lời
luận để sinh viên SV: Ghi chép
nắm được giai
đoạn hình thành và
phát triển chủ
nghĩa Mác – Lênin.
GV: Chia lớp
thành nhiều nhóm
nhỏ, mỗi nhóm từ
5 – 6sv. Mỗi nhóm
đều thảo luận 2 câu
hỏi :
- Giai đoạn hình
thành và phát triển

chủ nghĩa Mác
diễn ra thời gian
nào?
- Chủ nghĩa Mác
được hình thành và
phát triển dựa trên
những nền tảng
nào?
GV: chốt ý, hệ
thống bằng sơ đồ.

- Bảng
- Phấn
- Giáo trình

25
phút

GV
sử
dụng SV: Thảo luận
phương pháp thảo SV: Trả lời
luận để sinh viên SV: Ghi chép
nắm được giai
đoạn bảo vệ và
phát triển chủ
nghĩa Mác – Lênin.
GV: Chia lớp
thành nhiều nhóm
nhỏ, mỗi nhóm từ

5 – 6sv. Mỗi nhóm

- Bảng
- Phấn
- Giáo trình

4


NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN

- Ở các nước thuộc địa, cuộc
đấu tranh chống CNĐQ tạo nên sự
thống nhất giữa CM giải phóng
dân tộc với CM vô sản, giữa nhân
dân thuộc địa với giai cấp cơng
nhân chính quốc.
- Sự phát triển mạnh mẽ của
khoa học tự nhiên. Tuy nhiên. một
số nhà khoa học, đặc biệt là trong
lĩnh vực vật lý học do thiếu sự
vững chắc về phương pháp luận
triết học duy vật nên rơi vào tình
trạng khủng hoảng thế giới quan
và bị các nhà triết học duy tâm lợi
dụng, gây ảnh hưởng trực tiếp đến
nhận thức và hành động của
phong trào cách mạng.
- Đây là thời kỳ CN Mac được
truyền bá rộng rãi vào nước Nga.

Để bào vệ địa vị và lợi ích của
giai cấp tư sản những trào lưu tư
tưởng như chủ nghĩa kinh nghiệm
phê phán, chủ nghĩa thực dụng,
chủ nghĩa xét lại,…đã mang danh
đổi mới chủ nghĩa Mác để xuyên
tạc và phủ nhận chủ nghĩa Mác.
- Vai trò của V.I.Lênin đối
với việc bảo vệ và phát triển chủ
nghĩa Mác
+ Thời kỳ 1893 – 1907: là thời
kỳ Lênin tập trung chống phái dân
túy.
Những tác phẩm tiêu biểu:
 Những người bạn dân là
thế nào và họ đấu tranh chống
những người dân chủ – xã hội ra
sao (1894);
 Làm gì? (1902)
 Hai sách lược của Đảng
dân chủ xã hội trong cách mạng
dân chủ (1905)
+ Thời kỳ 1907–1917: thời kỳ
diễn ra cuộc khủng hoảng về thế
giới quan ở nhiều nhà vật lý học.
 Chủ nghĩa d.vật và chủ

GIẢNG VIÊN BIÊN SOẠN: PHAN HỮU TÀI

[DATE]

đều thảo luận 1 câu
hỏi :
- Quá trình bảo vệ
và phát triển chủ
nghĩa Mác dựa trên
những bối cảnh
lịch sử nào?
GV: chốt ý, kết
luận

15
phút

GV: Quá trình bảo SV: lắng nghe
vệ và phát triển chủ SV: Trả lời
nghĩa Mác được SV: Ghi chép
chia làm mấy thời
kỳ? Nội dung của
từng thời kỳ là gì?
SV: trả lời
GV: nhận xét, diễn
giảng thêm.
+ Thời kỳ 1893 –
1907:
Với tác phẩm
“Làm gì?” Lênin
đã đề cập đến đấu
tranh kinh tế, đấu
tranh chính trị, đấu

tranh tư tưởng, đặc
biệt nhấn mạnh quá
trình hình thành hệ

- Máy chiếu
- Bảng
- Phấn
- Hình ảnh

5


NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN

nghĩa k.nghiệm phê phán (1908);
 Ba ng.gốc và ba bộ phận
cấu thành c.nghĩa Mác (1913);
 Bút ký triết học (19141916);
 Chủ nghĩa đế quốc giai
đoạn tột cùng của CNTB (1916);
 Nhà nước và Cách mạng
(1917-1918);
+ Thời kỳ 1917-1924: CMT10
Nga thành công, mở ra thời đại
mới.
 Bệnh ấu trĩ tả khuynh
trong ph.trào cộng sản (1920);
 Lại bàn về cơng đồn, về
tình hình trước mắt… (1920);
 Về chính sách kinh tế mới

(1921);
 Bàn về thuế lương thực
(1921);
 Về tác dụng của chủ
nghĩa duy vật chiến đấu (1922)...
d. Chủ nghĩa Mác–Lênin & thực
tiễn phong trào cách mạng thế
giới
Chủ nghĩa Mác ra đời đã ảnh
hưởng lớn lao đến phong trào
cộng sản và công nhân quốc tế.
* Ý nghĩa của sự ra đời chủ
nghĩa Mác
- Lần đầu tiên đã chỉ cho
GCVS và nhân dân lao động lối
thốt khỏi sự nơ lệ về tinh thần,
đem lại cho lồi người, đặc biệt là
giai cấp cơng nhân những công cụ
nhận thức và cải tạo thế giới.
- Đã phát triển học thuyết về
mối liên hệ giữa lý luận cách
mạng và thực tiễn cách mạng.
- Triết học Mác không
những giải thích đúng đắn thế giới
mà cịn là phương pháp cách
mạng để cải tạo thế giới.
- Triết học Mác ra đời đã
mang lại thắng lợi quyết định cho

GIẢNG VIÊN BIÊN SOẠN: PHAN HỮU TÀI

[DATE]

tư tưởng của giai
cấp vô sản.
+ Thời kỳ 1907–
1917:
Bằng việc đưa ra
các định nghĩa về
vật chất và ý thức,
giữa tồn tại và ý
thức xã hội...đã
đưa chủ nghĩa Mác
lên tầm cao mới.
+ + Thời kỳ 19171924:
thời
kỳ
Lênin tổng kết thực
tiễn CM của quần
chúng nhân dân,
tiếp tục bảo vệ
phép biện chứng
của chủ nghĩa Mác.

10
phút

GV
sử
dụng SV: lắng nghe

phương pháp nêu SV: Trả lời
vấn đề kết hợp diễn SV: Ghi chép
giảng giúp sinh
viên nắm được chủ
nghĩa Mác–Lênin
và thực tiễn phong
trào cách mạng thế
giới, ý nghĩa của sự
ra đời chủ nghĩa
Mác.
GV: Chủ nghĩa
Mác ra đời đã ảnh
hưởng thế nào đến
phong trào cộng
sản và công nhân
quốc tế?
GV: Nhận xét và
giải thích thêm.
- Cơng xã Pari
được thành lập
- Cách mạng Tháng
Mười Nga thành

- Máy chiếu
- Bảng
- Phấn
- Hình ảnh

6

NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN

tư tưởng khoa học trong triết học,
tạo ra hình thức phát triển của
CNDV là chủ nghĩa duy vật biện
chứng.
- Nhờ áp dụng phép biện
chứng duy vật vào lĩnh vực tư duy
của loài người, Mác đã xây dựng
được một học thuyết sâu sắc và
triệt để khoa học về nhận thức, tức
là nhận thức luận và logic học của
CNDV biện chứng.
IV. Tổng kết bài

V. Câu hỏi bài tập về nhà

[DATE]

công
- Quốc tế Cộng sản
được thành lập
- Liên bang cộng
hòa xã hội chủ
nghĩa Xô Viết ra
đời

04
phút

01
phút

Trà Vinh, ngày …tháng … năm ….
TRƯỞNG BỘ MÔN
(Ký, ghi rõ họ tên)

Như vậy Những sự
kiện lịch sử vĩ đại
này đã cổ vũ mạnh
mẽ phong trào cách
mạng của giai cấp
cơng nhân và nhân
dân lao động tồn
thế giới, thức tỉnh,
cỗ vũ mạnh mẽ
phong trào đấu
tranh giải phóng
của nhân dân các
nước thuộc địa.
GV: Hãy cho biết ý
nghĩa sự ra đời của
chủ nghĩa Mác.
GV: Nhận xét và
diễn giảng
- Vật chất là gì, Ý
thức là gì ? Trình
bày mối quan hệ
giữa vật chất và ý

thức
- SV xem trước
phần nội dung
CNDVBC

- Mời một vài
SV trả lởi, 0102 SV nhận
xét, bổ sung.

SV: lắng nghe

Trà Vinh, ngày 09 tháng 10 năm 2014.
NGƯỜI LẬP KẾ HOẠCH
(Ký, ghi rõ họ tên)

Phan Hữu Tài

GIẢNG VIÊN BIÊN SOẠN: PHAN HỮU TÀI

7