Bài giảng Phương pháp nghiên cứu khoa học: Chương 6 - TS. Hồ Ngọc Ninh

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM

BỘ MÔN KẾ HOẠCH VÀ ĐẦU TƯ

PHƯƠNG PHÁP TRÌNH BÀY
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

Hồ Ngọc Ninh


NỘI DUNG
1. Viết nghiên cứu KHOA HỌC
2. Trích dẫn tài liệu và tài liệu tham khảo theo qui
định của VNUA
3. Thuyết trình kết quả nghiên cứu

2


1. Viết nghiên cứu KHOA HỌC
1.1. Đề cương nghiên cứu
1.2. Báo cáo khoa học
- Báo khoa học
- các loại báo cáo
- Sách chuyên khảo khoa học

3
3


1. Viết nghiên cứu KHOA HỌC

• Viết là một phương pháp trình bày nghiên cứu khoa học
• Mỗi đối tượng khác nhau thì địi hỏi phương pháp viết 
khác nhau
• Tùy theo u cầu của:
– Cơ quan tài trợ
– Cơ quan chủ quản
– Cơ quan cấp trên
– Nhà xuất bản, v.v
4


1.1. Đề cương nghiên cứu
• Có nhiều loại đề cương khác nhau:
- đề cương nghiên cứu KHCN cấp trường, cấp bộ,
cấp tỉnh
- Đề cương đề tài dự án quốc tế
- Đề cương đề tài thực nghiệm
­ Đề cương khóa luận, luận văn, luận án

5
5


Đề cương nghiên cứu
1.
2.
3.
4.
5.
6.

7.

Tên đề tài
Lý do nghiên cứu (Vì sao tơi nghiên cứu?)
Lịch sử nghiên cứu (Ai đã làm gì?)
Mục tiêu nghiên cứu (Tơi sẽ làm gì?)
Phạm vi nghiên cứu (Tơi làm đến đâu)
Mẫu khảo sát (Tơi làm ở đâu)
Câu hỏi (Vấn đề) nghiên cứu (Tơi cần trả lời câu hỏi nào trong 
nghiên cứu/Tơi cần giải quyết vấn đề gì trong nghiên cứu của tơi)
8. Giả thuyết khoa học (Luận điểm của tơi ra sao?) 
9. Phương pháp chứng minh luận điểm Tơi chứng minh luận điểm 
của tơi bằng cách nào?)
10. Dự kiến nội dung nghiên cứu (luận cứ nào để chứng minh?)
1) Nội dung về lý luận và thực tiễn
2) Nội dung khảo sát thực tế
3) Nội dung dự báo
6
6


1.2. Viết báo cáo khoa học
• Suy nghĩ những kết luận chính của nghiên cứu là gì?
Đây là “thơng điệp” mà chúng ta muốn gửi tới người đọc.

• Đã có tất cả số liệu/thơng tin, các bảng, hình, đồ thị để
minh chứng cho các kết luận trên?
Nếu có thể suy nghĩ cấu trúc trình bày NĨI về kết quả. Nó sẽ giúp
cho ta biết, cần phải đưa vào những nội dung nào, thiếu phần nào,
tính logic của vấn đề

Nguyên tắc viết: Trước khi bắt đầu viết, tự hỏi:
“Mình muốn nói cái gì?”
• Sau khi hồn thành viết, tự hỏi:
“Liệu mình đã nói đầy đủ điều đó?”

7


1.3. Viết báo cáo nghiên cứu
* Các loại báo cáo:
• Báo cáo không công bố của các cơ sở đào tạo
(luận án)
• Các báo cáo được phổ biến qua kênh truyền
thơng (báo cáo định kỳ)
• Các báo cáo thơng qua hệ thống Internet
• Báo cáo trao đổi kỹ thuật
• Bài báo cho các tạp chí khơng thẩm định
• Bài báo cho tạp chí thẩm định
• Sách chun khảo
8


Những gợi ý cơ bản khi viết báo cáo khoa học
• Cần có tất cả các bảng, sơ đồ, đồ thị (bản nháp) khi viết?
• Suy nghĩ những điểm chính cần phải viết từ các bảng, sơ đồ,
đồ thị. Tập trung vào các giả thuyết đã chứng minh?
• Quyết định về định dạng của báo cáo NC
• Có thể viết các nội dung chính cần có (gạch đầu dịng)
– Rất khó có thể viết hồn thiện các câu, đoạn ngay lần đầu tiên

• Thứ tự viết – tùy loại báo cáo (một số báo cáo NC có thể
viết phần phương pháp và kết quả NC trước)
• Viết phần sau xem lại phần trước để thể hiện tính gắn kết
9


2. Trích dẫn khoa học
2.1. Ý nghĩa của trích dẫn khoa học:
• Ý nghĩa khoa học
• Ý nghĩa trách nhiệm
• Ý nghĩa pháp lý
• Ý nghĩa đạo đức
2.2. Một số suy nghĩ cần tránh khi trích dẫn
(Zuckerman):
• Người trẻ muốn nhanh chóng nổi danh
• Các bậc “lão làng” muốn níu kéo ánh hào quang
đã tắt
• Tâm lý đố kỵ, mặc cảm bị thua kém người được
mình trích dẫn
10


2.3. Nguyên tắc chung trích dẫn tài liệu
- Tất cả các nội dung, kiến thức của người/cơ quan/tài liệu
khác đều phải trích dẫn
- Trừ những kiến thức cơ bản trong sách giáo khoa (Text
books)
- Nếu trong văn bản có tên (nguồn) thì mục tài liệu tham
khảo cũng có và ngược lại

- Danh mục tài liệu tham khảo phải đầy đủ - người đọc hay
người quan tâm có khả năng tìm được

11


2.3. Ngun tắc chung trích dẫn tài liệu
• Trích dẫn trực tiếp (Quotation):
- Trích dẫn tồn bộ đoạn văn, có thể có định dạng khác với
văn bản
- Cần phải chứng minh là mình đã hiểu đoạn văn và có khả
năng tóm tắt cũng như trình bày
Ví dụ: Nguyễn Văn A (2009) nêu rõ “Tăng trưởng vốn đầu tư có 
ảnh hưởng mạnh nhất đến tăng trưởng sản lượng nền kinh tế 
quốc dân”. 
• Trích dẫn nội dung (Citation):
- Trích dẫn ý tưởng/kết luận của người khác
- Cuối câu cần phải trích nguồn gồm tên tác giả (tên họ
surname) và năm cơng bố cơng trình. (Pindyck, 2001)
12


Ví dụ:
Trong nơng nghiệp, đa dạng hố, theo nghĩa hẹp, có nghĩa là
tăng chủng loại sản phẩm nông nghiệp hoặc dịch vụ do nông dân
làm ra. Trong nhiều năm, đa dạng hố đã là một chiến lược
truyền thống của các nơng hộ để đối phó với các rủi ro và duy trì
an tồn lương thực (Ngân hàng thế giới tại Việt Nam, 2006).
Nguồn: Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam, 2006. Thúc đẩy công cuộc phát triển nông
thôn ở Việt Nam: Tăng trưởng, Cơng bằng và Ða dạng hóa. Phần 4: Ða dạng hóa nơng

nghiệp ở Việt Nam. Trang 6

13


2.4. Cách trình bày tài liệu tham khảo
• Các thơng tin kèm theo phần
* các khối tiếng :
trích dẫn phải bảo đảm các yếu
Tiếng Việt
tố để người đọc có thể tìm được
1.
tài liệu gốc khi cần.
...
• Chỉ được phép đưa vào danh
mục TLTK khi luận văn có sử
97.
dụng tham khảo.
Tiếng Anh
98.
Các yếu tố cơ bản của một tài liệu tham khảo
...
Tên tác giả: người, cơ quan,...
Năm công bố tài liệu
105
Tên tài liệu
Tiếng Nga
Cơ quan cơng bố: NXB, Tạp chí.
106
Địa danh NXB

14


2.5. Qui định danh mục tài liệu tham khảo
Các TL được xếp theo khối tiếng
Lập ABC theo từng khối tiếng
Khơng phiên âm TL nước ngồi, kể cả TL có gốc từ La tinh
Chữ cái dùng để xếp thứ tự căn cứ vào tên nếu là người Việt
Nam, căn cứ vào họ nếu là người nước ngoài.
a) Tài liệu thông thường
Họ và tên (năm), Tên tài liệu, NXB, địa danh NXB
1. Mai Ngọc Hai, Bùi Xuân Bính (1997), Thuỷ lợi và quan
hệ làng xã, NXB Khoa học xã hội, Hà Nội.
2. Bùi Hiếu (1985), Công tác thuỷ lợi vùng rau, NXB Nông
nghiệp, Hà Nội
15


b) Văn bản của tổ chức, cơ quan
Tên tổ chức/ CQ (năm), tên TL, (tên tập nếu có) NXB,
địa danh NXB
1. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (1992), Số liệu
thống kê 5 năm, xây dựng và phát triển thuỷ lợi (1986 1990), NXB Thống kê, Hà Nội.
2. Viện Kinh tế thủy lợi - Bộ Thủy lợi (1991), Báo cáo
nghiên cứu biện pháp phát huy hiệu quả kinh tế trên hệ
thống thuỷ nơng đã có, Hà Nội.
3. WB, ADB, FAO, UNDP (1998), Đánh giá tổng quát
ngành thuỷ lợi Việt Nam, Hà Nội.

16

c) Tài liệu là báo cáo trong hội nghị, hội thảo
Họ và tên (năm), "tên TL", Tên Hội thảo/ Tuyển tập Hội
nghị, thời gian hội thảo, hội nghị, địa điểm hội thảo, hội
nghị.
1. Bryan Bruns (1997), "Tham gia quản lý thuỷ nông phục
vụ sản xuất nông nghiệp ở Việt Nam: Những cơ hội và
thách thức", Hội thảo quốc tế Người dân trong quản lý
thuỷ nông ngày 7 - 11/4/1997, Nghệ An.
2. Trần An Phong (2000), "Mối quan hệ giữa sử dụng đất
hợp lý và bảo tồn đa dạng sinh học ở Tây Nguyên", Hội
thảo Bảo tồn và đa dạng sinh học, Bộ KH, CN và MT, 910/10/2000, Đắc Lắc.
17


d) Tài liệu là luận văn, luận án, báo cáo TT TN
Họ và tên (năm), tên luận văn, lụân án, báo cáo TTTN, Luận văn thạc
sĩ.../ Luận án tiến sĩ.../Báo cáo TN..., cơ sở đào tạo, địa danh CSĐT
 1. Phạm Ngọc Đào (1999), Phân tích đánh giá đề xuất một số mơ hình
tổ chức quản lý kinh doanh điện nơng thôn Việt Nam, Luận văn thạc sĩ
kinh tế, Đại học Bách khoa, Hà Nội.

e) Tài liệu là bài viết trong tạp chí
Họ và tên (năm), "tên tài liệu", tên tạp chí, số tập, tháng,
trang.
1. Qch Ân (1992), "Nhìn lại hai năm phát triển lúa lai“, Tạp chí Di
truyền học, 98(1), tr. 10-16.
2. Lokendra Prasad Poudyal, Karl E. Weber (1993), "People’s
Participation: Some Methods for Measuring Intensities Across the

Development Sectors", Asia-Pacific Journal of Rural Development,
Vol. III, December, No. 2, pp. 178-195

18


f) Tài liệu từ internet
Họ và tên (năm), tên tài liệu, các thơng tin khác (nếu có), 
địa chỉ website, ngày truy cập.
1.  Nguyễn Hưng (2008), ‘Tạm “đóng cửa” nhà máy Vedan’, Bản tin xã 
hội của VnExpress ngày 7/10/2008. Nguồn: 
/>08/10/2008.

Chưong trình Endnote

– Đây là chương trình quản lý tài liệu – giúp ích rất nhiều trong 
việc thiết lập Danh mục tài liệu tham khảo theo các dạng khác 
nhau
– Có thể download miễn phí từ các thư viện

19


g) Các hình ảnh minh hoạ
Các bảng, hình, ảnh, đồ thị,... cần được lựa chọn tên gọi
và thứ tự cho chính xác và ngắn gọn. Đánh thứ tự
bảng, hình theo thứ tự của mục cấp (VD: Hình 1.3
có nghĩa là hình thứ 3 trong mục 1).
1. Tên của bảng để trên đầu bảng; Tên của hình, ảnh,
đồ thị,... để ở dưới hình, ảnh, đồ thị...

2. Việc trình bày tên bảng, hình,... cần phải thống nhất
về quy cách font, cỡ chữ trong suốt luận văn.

20


3.Thuyttrỡnhkhoahc
ã Trỡnhbybỏocỏo(núi)
Báo cáo tại hội nghị, hội
thảo
NúichuynvktquNC
Bovlunvn
Poster
Trao ®æi khoa häc
 Seminars, ...

21


3.1. Ngun tắc thuyết trình khoa học 
Cần đặt cho mình ngun tắc rất nghiêm ngặt:
 Nói... nói... và…... PHẢI NĨI !
 Khơng đọc trên giấy viết sẵn
 Khơng đọc trên màn hình chiếu overhead/projector
• Nội quan

Cần có bố cục rõ ràng

–  Tơi hình dung sự vật (giả thuyết) như sau ...

• Ngoại quan

–  Kết quả quan sát / phỏng vấn / điều tra/ trắc nghiệm / thử nghiệm / thực nghiệm /.../ 
như sau ....

• Nội quan

–  Tơi kết luận như sau ...

22
22


3.2. Kỹ thuật thuyết trình khoa học 
•
•

Phải làm chủ thời gian
Chia nội dung thành các ý nhỏ
Chẳng hạn:
–
–

•

Chia bản trình bày thành 10 ý
Mỗi ý bình quân được trình bày 1-2 phút trong
tổng 20 phút quy định cho một báo cáo

Trình bày theo cấu trúc logic

23
23


Thiết kế một slide?
Các kiểu thiết kế slide phổ biến: (khơng nên)
•
•
•

Đánh máy các trang chữ … chiếu lên để đọc
Giới thiệu một dàn ý
Trình bày một tư tưởng

Mà : Một slide = Phải trình bày một tư tưởng, một ý 
hãy khía cạnh của vấn đề

24
24


HỌC VIỆN NƠNG NGHIỆP VIỆT NAM

BỘ MƠN KẾ HOẠCH VÀ ĐẦU TƯ
PHƯƠNG PHÁP TIẾN HÀNH 
KHĨA LUẬN/CHUN ĐỀ
TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Nguyen Van A