Sự cần thiết và giải pháp nâng cao chất lượng dạy học chuyên đề tác phẩm Hồ Chí Minh cho sinh viên ngành Giáo dục Chính trị ở các trường sư phạm hiện nay

HNUE JOURNAL OF SCIENCE
Educational Sciences, 2018, Volume 63, Issue 12, pp. 138-146
This paper is available online at

DOI: 10.18173/2354-1075.2018-0193

SỰ CẦN THIẾT VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC
CHUYÊN ĐỀ TÁC PHẨM HỒ CHÍ MINH CHO SINH VIÊN NGÀNH
GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ Ở CÁC TRƯỜNG SƯ PHẠM HIỆN NAY

Nguyễn Thị Thanh Tùng
Khoa Lí luận Chính trị - Giáo dục Cơng dân, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
Tóm tắt. Chuyên đề Tác phẩm Hồ Chí Minh là một trong những môn học quan trọng đối với
sinh viên ngành Giáo dục Chính trị các trường Sư phạm. Trong những năm vừa qua, mặc dù
cấu trúc phân phối chương trình dành cho các mơn khoa học Lí luận Chính trị, trong đó có
mơn tác phẩm Hồ Chí Minh có nhiều thay đổi, tuy nhiên việc đảm bảo chất lượng giảng dạy
các vấn đề dựa trên nguồn tư liệu gốc là tác phẩm, bải viết của Hồ Chí Minh vẫn là một trong
những giải pháp bền vững cho các nhà nghiên cứu, giảng viên, học viên và sinh viên có thể
tiếp cận một cách đúng đắn nhất về con người, cuộc đời, sự nghiệp, di sản và giá trị tư tưởng
Hồ Chí Minh. Bài viết dựa trên các khảo sát thực tiễn tại trường Đại học Sư phạm Hà Nội và
một số trường sư phạm khác nhằm hướng tới mục đích đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao
chất lượng giảng dạy và nghiên cứu các tác phẩm Hồ Chí Minh, thiết thực tới chất lượng đào
tạo sinh viên ngành Giáo dục Chính trị nói riêng, chất lượng giảng viên giảng dạy, nghiên cứu
về di sản tư tưởng Hồ Chí Minh trong nhà trường nói chung.
Từ khóa: Hồ Chí Minh, tác phẩm Hồ Chí Minh, đổi mới phương pháp, chuyên đề tác phẩm.

1.

Mở đầu

Hồ Chí Minh và di sản tư tưởng Hồ Chí Minh là một pho sử bằng vàng, có một ý nghĩa vơ

cùng to lớn trong dịng chảy lịch sử dân tộc Việt Nam nói riêng và lịch sử phong trào cách mạng
giải phóng dân tộc trên thế giới trong thế kỉ XX nói chung. Để đáp ứng yêu cầu chất lượng đội
ngũ giảng dạy, nghiên cứu về Hồ Chí Minh, trong chương trình đào tạo ở các trường sư phạm trên
cả nước, học phần Tác phẩm Hồ Chí Minh có vị trí quan trọng, là một trong những chun đề
không thể thiếu đối với sinh viên năm chuyên ban Lịch sử Đảng – Tư tưởng Hồ Chí Minh, chuyên
ngành Giáo dục Chính trị. Sau khi đáp ứng các chuẩn đầu ra, lực lượng này sẽ tham gia giảng dạy
chủ yếu ở các trường Đại học, Cao đẳng, Học viện, Trường Chính trị các cấp. Tuy nhiên, thực tế
cho thấy, do thiếu đi sự trang bị hệ thống phương pháp luận trong việc tìm hiểu các tác phẩm của
Hồ Chí Minh đã ảnh hưởng đến chất lượng việc dạy và học mơn học này trong q trình đào tạo,
giảm đi sự hứng thú của sinh viên đối với môn học. Do đó, việc đổi mới dạy học tác phẩm Hồ Chí
Minh theo hướng chuyển từ định hướng nội dung (chỉ giới thiệu nội dung chủ yếu của tác phẩm)
sang định hướng phát triển phẩm chất và năng lực (cung cấp, định hướng hệ thống phương pháp
luận về dạy học, nghiên cứu tác phẩm, phát triển toàn diện người học) là những định hướng giải
pháp quan trọng để vấn đề dạy học chuyên đề Tác phẩm Hồ Chí Minh cho sinh viên chuyên ngành
trở nên hiệu quả và thực chất.
Ngày nhận bài: 19/7/2018. Ngày sửa bài: 19/9/2018. Ngày nhận đăng: 20/11/2018.
Tác giả liên hệ: Nguyễn Thị Thanh Tùng. Địa chỉ e-mail:

138


Sự cần thiết và giải pháp nâng cao chất lượng dạy học chuyển đề Tác phẩm Hồ Chí Minh…

Trong những năm vừa qua, các chủ đề liên quan tới nghiên cứu Tư tưởng Hồ Chí Minh,
phương pháp giảng dạy Tư tưởng Hồ Chí Minh, nghiên cứu cuộc đời sự, nghiệp hoặc một tác
phẩm cụ thể của Hồ Chí Minh thì có nhiều, tuy nhiên, liên quan tới vấn đề đổi mới dạy học Tác
phẩm Hồ Chí Minh, có thể khẳng định sự vắng bóng của các cơng trình hay bài nghiên cứu đề cập
trực tiếp về việc nghiên cứu thực trạng, các nguyên tắc, biện pháp, vấn đề đổi mới kiểm tra, đánh
giá đối với mơn học này. Ở khía cạnh phương pháp dạy học, tiêu biểu có cơng trình của tác giả
Đặng Thị Mai có tên là Phương pháp thảo luận nhóm trong mơn tư tưởng Hồ Chí Minh theo định

hướng phát triển năng lực ở các trường đại học, cao đẳng hiện nay [1], phân tích thực trạng và đề
xuất nguyên tắc, quy trình, biện pháp thảo luận nhóm trong dạy học mơn Tư tưởng Hồ Chí Minh.
Ở khía cạnh nghiên cứu nội dung, đã có một số cơng trình, bài nghiên cứu bàn về các tác phẩm
của Hồ Chí Minh nhưng chỉ dừng ở việc giới thiệu tồn văn tác phẩm hoặc phân tích nội dung
một tác phẩm nào đó của Hồ Chí Minh. Cơng trình do cố Đại tướng Võ Nguyên Giáp (chủ biên)
có tên là Tư tưởng Hồ Chí Minh và con đường cách mạng Việt Nam đã nghiên cứu rất công phu
về các giá trị cốt lõi trong nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh, thậm chí các tác giả dành cả 1 chương
(chương VIII) đề cập và khẳng định phương pháp luận Hồ Chí Minh “đã đạt đến trình độ
mới…trở thành người kế tục hiếm hoi những nhà sáng lập chủ nghĩa duy vật biện chứng trong
thời đại mới” [2], nhưng cũng chưa hề nhắc tới vấn đề phương pháp luận tác phẩm Hồ Chí Minh.
Cơng trình do tác giả Đặng Xn Kì (chủ biên) có tên gọi là Phương pháp, phong cách Hồ Chí
Minh cũng là một tác phẩm có tầm vóc lớn khi nghiên cứu và khẳng định hệ thống phương pháp
Hồ Chí Minh đã trở thành “bài học, là chuẩn mực cho xây dựng phong cách cán bộ cách mạng,
bồi dưỡng nhân cách cho thế hệ người Việt Nam hôm nay và mai sau”[3] nhưng cũng chưa đề cập
đến cụ thể về phương pháp, phong cách Hồ Chí Minh trên cơ sở trang bị phương pháp luận tác
phẩm Hồ Chí Minh.
Cơng trình đặt nền móng cho việc nghiên cứu phương pháp luận dạy học và nghiên cứu tác
phẩm Hồ Chí Minh là cuốn Một số vấn đề phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu về Hồ
Chí Minh do tác giả Song Thành (chủ biên), xuất bản năm 1997. Trong cơng trình này, nhóm tác
giả có dành gần 20 trang trong tổng số 333 trang đề cập đến vấn đề “Phương pháp văn bản học”
trong nghiên cứu về Hồ Chí Minh, khẳng định “các văn bản của Người thể hiện một cách chân
thực và rõ rang những nội dung, đặc điểm cơ bản của một thời kì bão táp cách mạng của dân tộc
ta và của nhân loại trong thế kỉ XX” [4]. Do đó, kế thừa ở mức độ nhất định những cách tiếp cận
khác nhau của giới nghiên cứu về Hồ Chí Minh và để nhằm nâng cao chất lượng đào tạo sinh viên
chuyên ngành Giáo dục Chính trị qua chuyên đề Tác phẩm Hồ Chí Minh, cần thiết phải đánh giá
đúng thực trạng và đề xuất các giải pháp trang bị một hệ thống phương pháp luận, đáp ứng những
yêu cầu trong đổi mới giáo dục đại học của Việt Nam trong thế kỉ XXI.

2.

Nội dung nghiên cứu

2.1. Sự cần thiết của vấn đề nâng cao chất lượng dạy học chuyên đề Tác phẩm Hồ
Chí Minh cho sinh viên ngành Giáo dục Chính trị trong giai đoạn hiện
Chun đề Tác phẩm Hồ Chí Minh đóng vai trị quan trọng trong khung chương trình ngành
Giáo dục Chính trị ở hệ thống các trường sư phạm cả nước như Đại học Sư phạm Hà Nội, Đại học
Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh, Đại học Sư phạm Huế, Đại học Tây Bắc… Trong khung
chương trình ngành Giáo dục Chính trị của Trường Đại học Sư phạm Huế, chuyên đề Tác phẩm
Hồ Chí Minh được đặt tên với tên gọi “Giới thiệu một số tác phẩm Hồ Chí Minh”, mã mơn
GDCT3572 với thời lượng 2 tín chỉ. Ở trường Đại học Tây Bắc, học phần chun mơn này có tên
“Một số tác phẩm Hồ Chí Minh”, thời lượng 2 tín chỉ. Ở trường Đại học Sư phạm thành phố Hồ
Chí Minh, chun đề Tác phẩm Hồ Chí Minh, mã mơn Poli1431 được thiết kế với thời lượng 2 tín
chỉ nhằm mục tiêu hình thành phẩm chất, năng lực chung và năng lực chuyên môn cho người học
139


Nguyễn Thị Thanh Tùng

dựa trên tìm hiểu nội dung 6 tác phẩm: Báo cáo Bắc Kì, Trung Kì, Nam Kì; Bản án chế độ thực
dân Pháp; Đường kách mệnh; Tuyên ngôn độc lập; Sửa đổi lối làm việc và Di chúc.
Tại trường Đại học Sư phạm Hà Nội, trong khung chương trình cử nhân ngành Giáo dục
Chính trị, chun ban Lịch sử Đảng – Tư tưởng Hồ Chí Minh, mơn học hay cịn gọi chun đề
Tác phẩm Hồ Chí Minh được xây dựng với thời lượng 2 tín chỉ, tương ứng với 30 tiết với mục
tiêu chủ yếu dựa trên chuẩn kiến thức, kĩ năng, thái độ trong đó nhấn mạnh một trong những
chuẩn đầu ra của sinh viên là hình thành “phẩm chất cơ bản của người giáo viên nhân dân: thấm
nhuần thế giới quan Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, yêu
nghề và có trách nhiệm cao với nghề nghiệp, có đạo đức tốt, lối sống và tác phong mẫu mực” [5].
Mơn học có mối quan hệ mật thiết với các chuyên đề như chuyên đề Tư tưởng Hồ Chí Minh,
chuyên đề Phương pháp dạy học Tư tưởng Hồ Chí Minh và Đường lối cách mạng của Đảng Cộng
sản Việt Nam, chuyên đề Tư tưởng Hồ Chí Minh – Di sản của thời đại. Tất cả các vấn đề về

nghiên cứu, học tập và giảng dạy về con người, sự nghiệp, đóng góp và di sản tư tưởng của Hồ
Chí Minh đối với cách mạng Việt Nam và nhân loại phần lớn phải xuất phát từ chính các tác phẩm,
bài viết, bài diễn văn do chính Người viết, soạn thảo.
Qua từng bài viết, tác phẩm của Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh như Bản yêu sách 8 điểm
của nhân dân An Nam (1919), Bản án chế độ thực dân Pháp (1925), Đường cách mệnh (1927),
Chính cương vắn tắt, Sách lược văn tắt (1930), Tuyên ngôn độc lập (1945), Sửa đổi lối làm việc
(1947), Dân vận (1949), Thường thức chính trị (1949), Con đường dẫn tơi đến chủ nghĩa Lê nin
(1960), Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân (1969), Di chúc (1969)…
trải đều trong cuộc đời, sự nghiệp của Người đã cho những người đam mê tìm hiểu, nghiên cứu,
giảng dạy, học tập về Tư tưởng Hồ Chí Minh một cách tiếp cận trọn vẹn nhất, khách quan nhất,
chân thực nhất về quá trình chuyển biến ngoạn mục quá trình hình thành, phát triển, hồn thiện
tư tưởng Hồ Chí Minh, từ sự ươm mầm hồi bão lớn (trước năm 1911), ra đi tìm đường cứu
nước, khảo sát và tìm thấy con đường cứu nước (1911-1920), hình thành về cơ bản các quan
điểm về cách mạng Việt Nam và thuộc địa (1921-1930), vượt qua phong ba, bão táp, khó khăn
dồn dập để kiên định với con đường Người đã sáng suốt đi theo (1930-1945) và giai đoạn tư
tưởng của Hồ Chí Minh được tiếp tục phát triển, bổ sung, hoàn thiện qua hơn một năm xây
dựng, bảo vệ chính quyền sau Cách mạng Tháng Tám, trong cuộc kháng chiến trường kì chống
Pháp và kháng chiến chống Mỹ (1945-1969). Do đó, muốn tìm hiểu bản chất tư tưởng, quan
điểm của Hồ Chí Minh qua chuyên đề Tác phẩm Hồ Chí Minh, để nhận thấy cả cái “vừa rất
giản dị vừa rất uyên bác” [6], để so sánh được sự giống và khác giữa văn bản gốc tác phẩm với
các thành tựu của giới nghiên cứu, người dạy và người học trước hết phải đọc, tìm hiểu chính
ngun tác của tác phẩm Hồ Chí Minh. Từ đó tìm ra những điểm đặc sắc ẩn chứa trong từng tác
phẩm cũng như bước phát triển toàn diện và sâu sắc tư tưởng của Người ở tác phẩm về sau so
với tác phẩm trước đó. Điều này chỉ có thể giải quyết trên phương diện phương pháp luận và
phương pháp dạy học Tác phẩm Hồ Chí Minh.
Trong những năm vừa qua, thực trạng dạy học chuyên đề Tác phẩm Hồ Chí Minh có những
chuyển biến trong nhận thức về mục tiêu môn học, về nội dung môn học, về đội ngũ giảng viên và
tình hình giảng dạy, về đội ngũ người học (sinh viên) và thực trạng học, vấn đề kiểm tra, đánh
giá… đặt ra yêu cầu cấp thiết của việc đổi mới toàn bộ các vấn đề liên quan tới chất lượng dạy
học môn học.

Đối với vấn đề nhận thức mục tiêu của mơn học, trong khung chương trình đào tạo tín chỉ,
mục tiêu đối với chuyên đề Tác phẩm Hồ Chí Minh hiện nay được thiết kế theo mục tiêu định
hướng nội dung, tập trung nhiều vào ba tiêu chí kiến thức, kĩ năng, thái độ. Mặc dù đã có sự thay
đổi so với đào tạo theo hình thức niên chế (mục tiêu giáo dưỡng, giáo dục, phát triển), song việc
xác định mục tiêu như vậy ảnh hưởng tới chính việc lựa chọn phương pháp dạy học, tổ chức hoạt
động dạy học và kiểm tra, đánh giá đối với chun đề. Sinh viên hồn thành mơn học khi đạt được
các chuẩn đầu ra, trong đó quan trọng hàng đầu là chuẩn về kiến thức. Nguyên nhân của vấn đề
140


Sự cần thiết và giải pháp nâng cao chất lượng dạy học chuyển đề Tác phẩm Hồ Chí Minh…

xuất phát từ nhận thức cịn mang nặng tính hàn lâm của người dạy đối với các mơn học thuộc
khoa học lí luận chính trị. Sinh viên nắm được hồn cảnh ra đời, nội dung cơ bản và ý nghĩa của
một số tác phẩm tiêu biểu do Hồ Chí Minh soạn thảo. Tìm hiểu tác phẩm Bản án chế độ thực dân
Pháp (1925), người đọc đã phần nào hình dung được tội ác của chính quyền thuộc địa Pháp đối
với nhân dân Đông Dương và nhân dân các thuộc địa của Pháp trên các phương diện kinh tế,
chính trị, văn hố, giáo dục, tơn giáo… Tìm hiểu tác phẩm Đường kách mệnh (1927), sinh viên
biết được các vấn đề cơ bản của cách mạng thuộc địa được Nguyễn Ái Quốc nêu bật trong tồn bộ
tác phẩm (tính chất cách mạng, mục tiêu cách mạng, lãnh đạo cách mạng, lực lượng cách mạng,
mối quan hệ giữa cách mạng chính quốc với cách mạng thuộc địa…).
Về nội dung chương trình: chuyên đề Tác phẩm Hồ Chí Minh đã cung cấp những tri thức
quan trọng giúp cho sinh viên chuyên ban Lịch sử Đảng – Tư tưởng Hồ Chí Minh về hồn cảnh,
nội dung cơ bản, giá trị của một số tác phẩm cụ thể trong cuộc đời hoạt động cách mạng của
Người. Các tác phẩm tiêu biểu của Hồ Chí Minh được đưa vào nội dung chương trình chuyên đề
bao gồm các tác phẩm sau:
Thứ nhất: Tác phẩm Bản án chế độ thực dân Pháp (1925);
Thứ hai: Tác phẩm Đường kách mệnh (1927);
Thứ ba: Tác phẩm Tuyên ngôn độc lập (1945);
Thứ tư: Tác phẩm Sửa đổi lối làm việc (1947);

Thứ năm: Tác phẩm Con đường dẫn tôi đến chủ nghĩa Lênin (1960);
Thứ sáu: Tác phẩm Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân (1969);
Thứ bảy: Tác phẩm Di chúc (1969).
Mặc dù các tác phẩm nói trên đã lột tả một số nội dung cơ bản trong quan điểm của Nguyễn
Ái Quốc về những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam “từ cách mạng dân tộc dân chủ nhân
dân đến cách mạng xã hội chủ nghĩa” [7], những vấn đề về đạo đức cách mạng và biện pháp khắc
phục những sai lầm, khuyết điểm trong lề lối làm việc, phong cách lãnh đạo của người cán bộ,
đảng viên, về quá trình tự nhận thức của Người từ chủ nghĩa yêu nước đến với chủ nghĩa Mác Lênin… nhưng nội dung các tác phẩm chưa phản ánh được tính tồn diện, hệ thống như kết quả
của các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước về di sản tư tưởng, tác phẩm của Nguyễn Ái Quốc –
Hồ Chí Minh. Việc lược bớt những tác phẩm trùng chủ đề và bổ sung các tác phẩm mới trong nội
dung chương trình là rất cần thiết.
Về thực trạng dạy học, chuyên đề Tác phẩm Hồ Chí Minh là một trong những chuyên đề đặc
thù bởi hoạt động dạy học được tiến hành dựa trên tư liệu gốc là các tác phẩm của Hồ Chí Minh.
Hơn thế nữa, người dạy và người học đều là giảng viên và sinh viên thuộc các trường sư phạm, do
đó u cầu về chun mơn, nghiệp vụ sư phạm đều khá cao. Đội ngũ cán bộ, giảng viên tham gia
giảng dạy Tác phẩm Hồ Chí Minh qua khảo sát 100% có học vị tiến sĩ, được đào tạo bài bản, có
năng lực giảng dạy, giáo dục, nghiên cứu khoa học và ln tiên phong, chủ động tìm kiếm những
phương pháp dạy học mới nhằm đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát triển năng lực và
phẩm chất của sinh viên. Sự kết hợp giữa phương pháp giảng dạy truyền thống theo hướng tích
cực hố (phương pháp thuyết trình) kết hợp với phương pháp, phương tiện dạy học hiện đại
(phương pháp thảo luận nhóm, phương pháp dạy học nêu vấn đề…) đã thực sự lơi cuốn và phát
huy tính tích cực, tự lực học tập, đam mê của sinh viên đối với việc đọc, phân tích, đánh giá giá trị
tác phẩm. Từ đó vận dụng vào nhận thức, hành động, ứng xử của bản thân trong công việc, lối
sống, nêu gương cho gia đình, cộng đồng.
Qua khảo sát hai nhóm (nhóm sinh viên chuyên ban Lịch sử Đảng – Tư tưởng Hồ Chí Minh
K64 ngành Giáo dục Chính trị với 33 sinh viên năm học 2017-2018 và nhóm sinh viên chuyên
ban Lịch sử Đảng – Tư tưởng Hồ Chí Minh K65 ngành Giáo dục Chính trị với 23 sinh viên năm
học 2018-2019 Trường Đại học Sư phạm Hà Nội), cùng nội dung là tác phẩm Đường kách mệnh
(1927), giáo viên chỉ yêu cầu sinh viên làm sáng tỏ nội dung tác phẩm và sử dụng phương pháp
thuyết trình truyền thống. Kết quả cho thấy, sinh viên ghi và nắm được những luận điểm cơ bản

141


Nguyễn Thị Thanh Tùng

về con đường, phương hướng và những nhân tố đảm bảo cho cách mạng vô sản ở thuộc địa giành
thắng lợi, song mức độ hứng thú, sự khắc sâu kiến thức và mong muốn vận dụng vào thực tiễn
chưa cao. Ngược lại, khi giảng viên thay đổi yêu cầu và phương pháp dạy học đối với tác phẩm
Đường kách mệnh (1927), cụ thể:
Thứ nhất: Yêu cầu sinh viên đọc tác phẩm và tóm tắt được tác phẩm trước khi đến lớp;
Thứ hai: Yêu cầu sinh viên chỉ sử dụng toàn văn tác phẩm, vở ghi, giấy nháp, bút màu khi
học trên giảng đường (trừ nhóm được giao nhiệm vụ chuẩn bị báo cáo chủ đề);
Thứ ba: Giao chủ đề của tác phẩm cho một nhóm, yêu cầu thiết kế powerpoint kết hợp với sử
dụng trị chơi, lơi kéo sự tham gia và hứng thú của người học (chủ đề: vấn đề cơ bản của cách
mạng Việt Nam được thể hiện như thế nào trong tác phẩm); nhóm chủ trì có thể giao cho mỗi
nhóm nhỏ hơn dùng bút màu thiết kế các luận điểm nhỏ trong chủ đề đó và báo cáo kết quả trước
lớp. Các trị chơi có thể thiết kế trong tồn bộ q trình thảo luận, xêmina hoặc sử dụng để đánh
giá kết quả sự tương tác giữa nhóm chủ trì với các nhóm lắng nghe ở trong lớp.
Thứ tư: Giảng viên vừa định hướng sinh viên tổng kết, đánh giá chủ đề vừa đặt tiếp câu
hỏi nêu vấn đề “Theo các anh (chị), ngồi nội dung chính đề cập đến những vấn đề cơ bản của
cách mạng Việt Nam nêu trên, tác phẩm Đường kách mệnh (1927) cịn có nội dung đặc sắc,
rất quan trọng nào không?”. Giảng viên gợi ý sinh viên xem lại ngun tác tác phẩm, kích
thích óc sáng tạo của người học để tự khám phá ra một nội dung rất giá trị khác của tác phẩm
có ý nghĩa khoa học và thực tiễn nằm ngay ở phần đầu của tác phẩm, đó là luận điểm “Đường
kách mệnh – Bản tuyên ngôn về nhân cách, tư cách, phẩm giá của người cán bộ cách mạng”
(biểu hiện ở các tiêu chí đối với mình, đối với người, đối với cơng việc) [8]. Do đó, với việc
chủ động đổi mới về phương pháp dạy học và những kết quả tích cực bước đầu đã cho thấy
tính khả thi trong thực tiễn của việc thay đổi phương thức, phương tiện dạy học chuyên đề
Tác phẩm Hồ Chí Minh. Mục tiêu nhằm định hướng, dạy cách khám phá, phương pháp luận
tìm hiểu, nghiên cứu tác phẩm Hồ Chí Minh chứ khơng đơn thuần dạy nội dung tác phẩm.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả tích cực, vẫn cịn tồn tại một số hạn chế trong cả hoạt
động dạy học chuyên đề tác phẩm Hồ Chí Minh như tình trạng người dạy duy trì kiểu dạy
truyền thống (thầy đọc, trò chép), dạy tác phẩm nhưng khơng u cầu người học bắt buộc phải
đọc tồn văn tác phẩm, dạy chuyên đề tác phẩm nhưng không có phần “lí luận chung về dạy
học tác phẩm Hồ Chí Minh” mà đi thẳng vào nội dung từng tác phẩm. Một bộ phận sinh viên
vẫn chưa thực sự chủ động, tự lực trong học tập, chưa tích cực trong các giờ thảo luận, thể
hiện thái độ học tập mang tính đối phó, học chủ yếu để làm bài kiểm tra, làm bài thi cho đủ
điểm qua được học phần… Điều đó dẫn đến một số sinh viên rơi vào tình trạng chỉ nắm được
những nội dung thầy cung cấp, tìm hiểu nội dung qua các nguồn tham khảo trên internet, lười
đọc nguyên tác, học với mục đích thi qua… ảnh hưởng đến sự hình thành, phát triển nhân
cách, phẩm chất và năng lực của người giảng viên lí luận chính trị tương lai.
Dạy học Tác phẩm Hồ Chí Minh là một vấn đề khó trong các mạch của chương trình đào
tạo cử nhân ngành Giáo dục Chính trị ở các trường sư phạm. “Giáo dục của thế kỉ XXI là nền
giáo dục tạo ra những sản phẩm ít về số lượng nhưng chất lượng được nâng cao” [9]. Trước
những yêu cầu của sự nghiệp đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đại học trong tác động của
cách mạng công nghiệp lần thứ tư, tổng kết những kết quả 15 năm thực hiện Chỉ thị số 15/CTTW (năm 2002), định hướng cho công tác tiếp tục nâng cao hơn nữa chất lượng giáo dục lí
luận chính trị qua trong đó có học phần Tác phẩm Hồ Chí Minh dưới nhiều hình thức, biện
pháp khác nhau.

2.2. Đề xuất định hướng giải pháp nâng cao chất lượng dạy học chuyên đề Tác phẩm
Hồ Chí Minh theo định hướng phát triển phẩm chất và năng lực
Con người, sự nghiệp cách mạng của Hồ Chí Minh là sự kết tinh trọn vẹn những giá trị
truyền thống từ ngàn đời của dân tộc Việt Nam với sự tiếp thu, chắt lọc tinh hoa giá trị văn
142


Sự cần thiết và giải pháp nâng cao chất lượng dạy học chuyển đề Tác phẩm Hồ Chí Minh…

hố phương Đông, phương Tây, là sự hi sinh trọn vẹn cả cuộc đời cho dân, cho nước, là biểu
tượng cao nhất của một tấm gương một con người với vẻ ngoài giản dị, đời thường nhưng tầm

vóc vơ cùng vĩ đại. Mỗi một tác phẩm của Người để lại cho thế hệ sau ln ẩn chứa trí tuệ, tư
duy, tình cảm, phong cách… qua mỗi đoạn đường hoạt động cách mạng. Nhận diện về các bài
viết, tác phẩm của Hồ Chí Minh cần thiết phải có một phơng văn hố rộng và phải có “độ
chín” về năng lực và phẩm chất. Do đó, để có thể nâng cao được chất lượng dạy học Tác
phẩm Hồ Chí Minh đối với sinh viên ngành Giáo dục Chính trị trong bối cảnh đổi mới giáo
dục đại học hiện nay theo tinh thần Nghị quyết 29 của Đảng Cộng sản Việt Nam, đồng thời
khắc phục những hạn chế đang tồn tại của thực trạng dạy học của môn học này trong nhà
trường sư phạm, mỗi cán bộ, giảng viên và các cấp quản lí cần thực hiện đồng bộ các định
hướng giải pháp sau:
Một là dạy học Tác phẩm Hồ Chí Minh phải dựa trên tác phẩm, tư liệu gốc do Hồ Chí Minh
biên soạn kết hợp với các thành tựu khoa học nghiên cứu về Hồ Chí Minh từ góc nhìn phương
pháp luận tác phẩm. Sinh viên chuyên ngành Giáo dục Chính trị đều đang ở độ tuổi cịn rất trẻ (22
tuổi) và thói quen trong văn hoá đọc tư liệu, tác phẩm gốc cịn hạn chế so với thói quen tìm kiếm
tư liệu trên Internet, thậm chí chưa từng đọc trọn vẹn một tác phẩm của Hồ Chí Minh. Do đó,
muốn đổi mới chất lượng dạy học môn học này, trước hết phải để người học tiếp cận với Hồ Chí
Minh tồn tập, trọn bộ 15 tập do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia xuất bản năm 2011. Thậm chí
với sinh viên có thế mạnh sử dụng tiếng Nga, tiếng Pháp, tiếng Trung, người dạy có thể định
hướng người học tiếp xúc với các văn bản gốc được Hồ Chí Minh viết bằng các thứ tiếng này.
Muốn nghiên cứu về Hồ Chí Minh “trước hết phải xuất phát từ vǎn kiện, tác phẩm của Người.
Nếu chỉ cǎn cứ vào sự thông hiểu của người đọc, thì như trên đã nói, đối với các mệnh đề kinh
điển, mỗi người có thể hiểu khác nhau, thậm chí rất xa nhau. Vì vậy, để khơng rơi vào gán gép tuỳ
tiện, thêu dệt chủ quan thì phải bám vào vật liệu khách quan, vào ngôn ngữ của vǎn bản đã biểu
đạt cái tư tưởng vốn có của vĩ nhân. Đây là nguyên tắc đầu tiên, Trước nhất, tuy không phải là duy
nhất” [10].
Hai là phải đổi mới nhận thức về mục tiêu của mơn học, kích thích tâm lí thích học, muốn
học và nghiên cứu về tác phẩm Hồ Chí Minh trong sinh viên chuyên ngành. Đổi mới việc xác
định mục tiêu môn học phải tuân thủ theo định hướng phát triển phẩm chất và năng lực của
người học thay vì chỉ đơn thuần cung cấp kiến thức, kĩ năng một cách cơ học như giai đoạn
trước đây. Cụ thể trong dạy học Tác phẩm Hồ Chí Minh, những năng lực sẽ được hình thành
ở đây đó là: năng lực giải quyết vấn đề; năng lực tự học và sáng tạo, năng lực làm việc nhóm;

năng lực tư duy phản biện, năng lực vận dụng thực tiễn…Về mặt phẩm chất, mỗi tác phẩm
của Hồ Chí Minh đều toát lên sức lan toả về phẩm chất của Người là về tấm gương đạo đức,
tình yêu thương con người, sống có tình có nghĩa, về cách ứng xử một cách hài hịa, biết sống
u thương và sống có trách nhiệm trong học tập, công việc và cuộc sống. Riêng đối với sinh
viên sư phạm, qua việc học tập, tìm hiệu các Tác phẩm của Hồ Chí Minh cịn giúp cho sinh
viên hình thành được những năng lực sư phạm, những phẩm chất đạo đức của một người thầy
cần phải có, từ đó khơng ngừng hồn thiện năng lực và phẩm chất của bản thân để vận dụng
tốt vào thực tiễn.
Ba là phải đổi mới nội dung của môn học, đảm bảo tính tồn diện, đa dạng chủ đề khi
tìm hiểu tác phẩm Hồ Chí Minh. Số lượng các tác phẩm của Hồ Chí Minh trong chương trình
đào tạo sinh viên ngành Giáo dục Chính trị hiện nay mới dừng ở 8 tác phẩm tiêu biểu nhưng
chưa phản ánh hết tính tồn diện trong quan điểm của Người. Do đó, đổi mới và phát triển nội
dung chương trình cần thiết phải gắn với việc lựa chọn tác phẩm điển hình theo từng chủ đề
về vấn đề dân tộc và cách mạng giải phóng dân tộc; về chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam; về xây
dựng hệ thống chính trị (Đảng, Nhà nước, Mặt trận); về văn hoá, đạo đức và xây dựng con
người mới; về quân sự và chủ quyền lãnh thổ; về ngoại giao... Mỗi một tác phẩm theo chủ đề
sẽ góp phần giúp sinh viên có được phương pháp luận tiếp cận nội dung tác phẩm của Hồ Chí
143


Nguyễn Thị Thanh Tùng

Minh và vận dụng vào nhận thức các vấn đề của đất nước và nhân loại trong giai đoạn đổi
mới và hội nhập hiện nay.
Bốn là phải đổi mới phương pháp dạy học môn học. Giáo dục đại học Việt Nam, trong đó
có giáo dục đại học ở các nhà trường sư phạm đang trong quá trình đổi mới, hội nhập với khu
vực và thế giới. Tuy là một khoa học đặc thù, vừa mang tính chất giáo dục lí luận, giáo dục
chính trị, tư tưởng, vừa tính chất đào tạo các giảng viên, giáo viên giảng dạy các khoa học lí
luận chính trị, song để nâng cao chất lượng dạy học, gia tăng hứng thú của người học, vấn đề
đổi mới phương pháp dạy học chuyên đề Tác phẩm Hồ Chí Minh càng trở nên cần thiết. Đổi

mới phương pháp dạy học thể hiện ở việc người dạy phải yêu cầu sinh viên đọc toàn văn tác
phẩm trước khi đến lớp, phải tích cực hố các nhóm phương pháp dạy học truyền thống, phải
tăng cường các phương pháp, kĩ thuật dạy học hiện đại để phát triển tính tích cực của người
học. Bên cạnh các phương pháp dạy học cơ bản như thuyết trình, thảo luận nhóm, cần bổ sung
các kĩ thuật dạy học tích cực, kích thích sự tị mị, hứng thú của sinh viên như sử dụng câu hỏi
tình huống có vấn đề; kĩ thuật “trạm”; phương pháp động não và kĩ thuật KWLH; phương
pháp WebQuest; kĩ thuật khăn trải bàn; kĩ thuật XYZ; sơ đồ tư duy. Để các kĩ thuật và biện
pháp này kết hợp có hiệu quả trong dạy học Tác phẩm Hồ Chí Minh cho sinh viên ngành Giáo
dục Chính trị thì người giảng viên cần nắm vững ưu, nhược điểm của các phương pháp, kĩ
thuật dạy học, thực hiện công tác chuẩn bị thật sự kĩ lưỡng để đảm bảo mang đến một giờ
giảng hấp dẫn, hiệu quả.
Năm là phải đổi mới cách thức kiểm tra đánh giá học phần. Hiện nay, với khối lượng 2 tín
chỉ, việc đánh giá người học chủ yếu dựa trên điểm trung bình của ba tiêu chỉ: điểm chuyên cần
(10%), điểm kiểm tra giữa kì (30%) và điểm bài kiểm tra cuối học phần (60%). Hình thức bài
kiểm tra cuối kì (60%) là tự luận trong thời gian 60 phút với hai câu hỏi chưa thể hiện hết bản chất
của đánh giá định hướng phẩm chất, năng lực người học. Do đây là mơn học với đặc thù là nghiên
cứu, tìm hiểu tác phẩm của Hồ Chí Minh nên vấn đề kiểm tra đánh giá có thể lựa chọn một trong
hai hình thức: Thứ nhất, bài kiểm tra cuối học phần bao gồm cả câu hỏi trắc nghiệm và câu hỏi
tự luận; Thứ hai, đánh giá thơng qua bài tiểu luận dưới hình thức lựa chọn, phân tích tác phẩm
Hồ Chí Minh theo chủ đề như tác phẩm Hồ Chí Minh về “vấn đề chủ quyền lãnh thổ” [11], về
“tầm vóc Cách mạng Tháng Mười Nga” [12]…và vận dụng để nhận diện các vấn đề thời sự, chính
trị, xã hội, văn hố của đất nước trong giai đoạn hiện nay.
Như vậy, việc đề xuất các hướng giải pháp mang tính tồn diện và đồng bộ sẽ góp phần
khẳng định hơn nữa giá trị và sức sống trường tồn của các tác phẩm, bài viết do Hồ Chí Minh biên
soạn trong lịng nhân dân thế giới, nhân dân Việt Nam, thế hệ thanh niên Việt Nam, trong đó có
sinh viên ngành Giáo dục Chính trị. Trên cơ sở đó “tạo lập một khung định hướng, hệ thống, trình
tự các vấn đề và gợi mở những điểm cốt yếu nhất để nâng cao hơn nữa chất lượng học tập các
chương trình lí luận chính trị” [13] thuộc khoa học Mác – Lê nin và Tư tưởng Hồ Chí Minh tại các
trường đại học, cao đẳng.

3.

Kết luận

Cuộc đời, sự nghiệp, di sản tư tưởng Hồ Chí Minh là một dấu ấn hội tụ cho sự kết tinh đỉnh
cao trí tuệ, giá trị truyền thống của dân tộc Việt Nam. Dạy học về Hồ Chí Minh, tác phẩm Hồ Chí
Minh là sự truyền tải mang tính tồn diện, hệ thống con người Hồ Chí Minh, tư tưởng Hồ Chí
Minh, đạo đức Hồ Chí Minh, phương pháp và phong cách Hồ Chí Minh (nội dung nghiên cứu),
địi hỏi sự tổng hoà cả phương pháp liên ngành và phương pháp chuyên ngành (phương pháp
nghiên cứu) dựa trên các nguồn tư liệu chính thống, khoa học, đặc biệt là tác phẩm Hồ Chí Minh.
Ẩn sâu sau mỗi bài viết, tác phẩm của Người là một giá trị lớn của một nhân cách lớn của dân tộc
Việt Nam.
144


Sự cần thiết và giải pháp nâng cao chất lượng dạy học chuyển đề Tác phẩm Hồ Chí Minh…

Vấn đề đánh giá đúng thực trạng và đề xuất một số định hướng giải pháp nâng cao chất lượng
dạy học chuyên đề Tác phẩm Hồ Chí Minh góp phần quan trọng vào việc thực hiện đổi mới cơng
tác giáo dục lí luận chính trị, thực hiện tốt một trong sáu chuyên đề trọng điểm của Đảng theo
Hướng dẫn số 45 (ngày 1/9/2017) của Ban Tuyên giáo Trung ương, đồng thời thực hiện tốt mục
tiêu chuẩn năng lực và phẩm chất của sinh viên ngành Giáo dục chính trị các trường sư phạm đáp
ứng nguồn cung ứng giảng viên lí luận chính trị trẻ chất lượng, phù hợp với sự thay đổi cấu trúc
chương trình các mơn khoa học Mác- Lê nin chính thức được áp dụng ở hệ thống giáo dục đại học
từ năm học 2018-2019.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Đặng Thị Mai, 2018. Phương pháp thảo luận nhóm trong mơn tư tưởng Hồ Chí Minh theo định
hướng phát triển năng lực ở các trường đại học, cao đẳng hiện nay, Luận án Tiến sĩ Giáo dục
học, Lưu tại Trung tâm thông tin thư viện Trường Đại học Sư phạm Hà Nội.
[2] Võ Nguyên Giáp, Chủ biên, 2000. Tư tưởng Hồ Chí Minh và con đường cách mạng Việt Nam.

Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, tr.294.
[3] Đặng Xuân Kì, 1995. Phương pháp và phong cách Hồ Chí Minh, Viện Nghiên cứu chủ nghĩa
Mác -Lênin và Tư tưởng Hồ Chí Minh, Hà Nội, tr.5.
[4] Song Thành, chủ biên, 1997. Một số vấn đề phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu về Hồ
Chí Minh. Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, tr.302.
[5] Chuẩn đầu ra ngành Giáo dục Chính trị Trường Đại học Sư phạm Hà Nội.
Nguồn: />[6] Đào Phan, 1989. Hồ Chí Minh danh nhân văn hoá. Nxb Văn hoá, Hà Nội, tr.37.
[7] Bộ Giáo dục và đào tạo, 2017. Giáo trình Tư tưởng Hồ Chí Minh. Nxb Chính trị Quốc gia, Hà
Nội, tr.8.
[8] Nguyễn Thị Thanh Tùng, 2017. Đường kách mệnh- Bản tuyên ngôn về nhân cách, phẩm giá của
người cán bộ cách mạng, Kỉ yếu Hội thảo khoa học Giá trị bền vững của tác phẩm Đường kách
mệnh với việc thực hiện Chỉ thị số 05 của Bộ Chính trị tại Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh,
tr.147-156.
[9] John Vũ, 2016. Giáo dục trong thời đại tri thức. Nxb Lao động, Hà Nội, tr.132.
[10] Song Thành, chủ biên, 1997. Một số vấn đề phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu về Hồ
Chí Minh. Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, tr.97.
[11] Nguyễn Thị Thanh Tùng, 2016. Tích hợp nội dung giáo dục chủ quyền biển đảo trong giảng dạy
Tư tưởng Hồ Chí Minh ở các trường Đại học, Cao đẳng, Kỉ yếu Hội thảo quốc gia “Nghiên cứu
và giảng dạy các mơn Lí luận Chính trị trong xu thế hội nhập”. Nxb Lí luận chính trị, Hà Nội,
tr.242-248.
[12] Nguyễn Thị Thanh Tùng, 2017. Tìm hiểu tầm vóc của Cách mạng Tháng Mười Nga qua các tác
phẩm của Hồ Chí Minh, Kỉ yếu Hội thảo quốc tế “100 years of real socialism and the theory of
post-capitalist civilization”, Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam, Đại học Metropolian
Autonomous (Mexico), Quỹ Nafoted và Tổ chức World Advanced Science Reseach Project phối
hợp tổ chức, Hà Nội, tr.517-525.
[13] Ban Tuyên giáo Trung ương, 2018. Hướng dẫn thực hiện các chuyên đề giáo dục lí luận chính
trị. Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, tr.6.
145

Nguyễn Thị Thanh Tùng

ABSTRACT
Solutionsand orientations ofimproving teaching quality of theme of Ho Chi Minh’s worksfor
students of political education in the current pedagogical schools

Nguyen Thi Thanh Tung
Faculty of Political Theory – Citizenship Education,
Hanoi National University of Education
The theme of Ho Chi Minh’s worksis one of the compulsory subjects for fourth year students
of the Party History Committee – Ho Chi Minh ideology, Political Education of the National
University of Education on a national scale. In the recent years, although the curriculum
distribution structure is for the science ofPolitical Theory, including the subject of Ho Chi Minh’s
works have changed, however, the quality assurance of teaching problems based on the source
material is Ho Chi Minh’s works and articles remain one of the lasting solutions for researchers,
Teachers, students and students can access the most appropriate way about people, life, career,
heritage and values of Ho Chi Minh. Proposed solutions to improve the quality of teaching
andstudying Ho Chi Minh’s works, especially the comprehensive works refers to the fundamental
problems of the revolution in Vietnam is important, quality practical training to students of
Political Education in particular, quality teaching faculty, research heritage Ho Chi Minh ideology
in schools in general.
Keywords: Ho Chi Minh, Ho Chi Minh’s works, renovative methods, specialized works.

146