Kiệt tác Thiếu nữ bên hoa huệ của Tô Ngọc Vân

BÀI TẬP
Môn: Quản lý mỹ thuật
Kiệt tác "Thiếu nữ bên hoa huệ" được danh họa Tô Ngọc Vân sáng tác
vào năm 1943, khi ông đang giảng dạy tại Trường Cao đẳng Mỹ thuật
Đơng Dương. Như vậy tính đến nay, kiệt tác này đã hơn 70 tuổi là một
trong những tài sản có giá trị của hội họa Việt Nam. Kiệt tác “Thiếu nữ
bên hoa huệ” mơ tả hình ảnh mơt thiếu nữ mặc áo dài trắng đang
nghiêng đầu duyên dáng về phía lọ hoa huệ trắng. Mặc dù khơng cười,
nhưng hình ảnh người thiếu nữ tốt lên khơng khí thanh thản, tươi mới
rất dịu nhẹ. Không sử dụng nhiều màu sắc nhưng “Thiếu nữ bên hoa
huệ” vẫn thể hiện đầy đủ các xúc cảm, thậm trí người xem có thểm cảm
nhận được mùi hương nhè nhẹ của hoa huệ khi chiêm ngưỡng tác phẩm
này. Nguyên mẫu của bức tranh là cô Sáu, người từng nhiều lần đi vào
tác phẩm của Tơ Ngọc Vân, trong đó có bức "Thiếu nữ với hoa sen".
Không chỉ "hợp tác" với Tô Ngọc Vân, cô Sáu còn là người mẫu cho
nhiều họa sĩ nổi tiếng thời bấy giờ như: Nguyễn Gia Trí, Trần Văn Cẩn,
Lương Xuân Nhị... Theo ý kiến của các chuyên gia thì ở kiệt tác "Thiếu
nữ bên hoa huệ", với bố cục chặt chẽ, hồn hảo, Tơ Ngọc Vân đã tạo cho
thị giác người xem chuyển dịch theo một vịng khép kín, khiến gương
mặt thiếu nữ ghé vào bông hoa trở thành điểm nhấn nổi bật, thành trung
tâm của bức tranh. Kết hợp với cách sử dụng màu điêu luyện, đặc biệt là
màu trắng, Tơ Ngọc Vân đã dựng lên một hình ảnh thiếu nữ mơ mộng và
đài các... Ở Việt Nam dù là một người không mấy quan tâm đến hội họa
cũng biết đến kiệt tác này bởi “Thiếu nữ bên hoa huệ” là trong số những
tác phẩm bị sao chép nhiều nhất. Chỉ cần đi dọc những con đường như
Nguyễn Thái Học, Hàng Bè sẽ thấy vơ vàn những hình ảnh “Thiếu nữ
bên hoa huệ” bị sao chép trên mọi chất liệu, kích thước…Khơng chỉ có
thị trường tranh chợ chép “Thiếu nữ bên hoa huệ”, ngay cả những nhà
sưu tập có tiếng cũng đã bị lừa khi mua phải “Thiếu nữ bên hoa huệ”

được sao chép một cách tinh vi với số tiền không nhỏ. Là kiệt tác của
hội họa Việt Nam nhưng “Thiếu nữ bên hoa huệ lại có số phận long
đong. Sau khi danh họa Tô Ngọc Vân tham gia kháng chiến, tác phẩm
được treo lại trong nhà riêng tại phố Khâm Thiên. Khi chiến tranh kết
thúc, gia đình họa sĩ trở lại Hà Nội thì “Thiếu nữ bên hoa huệ” đã trở
thành sở hữu của nhà sưu tập nổi tiếng Việt Nam – Đức Minh. Ơng Đức
Minh nói là ơng đã mua lại bức tranh này từ một người khác. Bốn năm
sau ngày danh họa Tô Ngọc Vân hy sinh, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam
đã mượn "Thiếu nữ bên hoa huệ" từ bộ sưu tập của nhà sưu tập Đức
Minh để đưa đi tham gia "Triển lãm mỹ thuật 12 nước XHCN" tổ chức
tại Liên Xô, Hungary, Ba Lan, Rumani…Đây là lần đầu tiên "Thiếu nữ
bên hoa huệ" được "xuất ngoại". Ngay lập tức, Tơ Ngọc Vân được báo
chí của những nước này ca ngợi như một hiện tượng của hội họa Việt
Nam. Sau khi triển lãm kết thúc, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam có nhờ
họa sĩ Nguyễn Văn Thiện chép lại bức tranh và treo ở đây, nhưng không
ghi chú là tranh chép. Sau năm 1990, phiên bản này mới được gỡ bỏ bởi
nỗ lực chỉ treo tranh bản chính của bảo tàng. Đến năm 1965, nhà sưu tập
Đức Minh có nhã ý nhượng tồn bộ số tranh, trong đó có "Thiếu nữ bên
hoa huệ" cho Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam chỉ với điều kiện: Lập một
gian trưng bày riêng, ghi rõ xuất xứ tranh của nhà sưu tập Đức Minh
tặng bảo tàng. Tuy nhiên vì nhiều lý do, Bảo tàng đã từ chối đề nghị này.
Khi ông Đức Minh tạ thế năm 1983, bộ sưu tập của ông được chia cho
các con ông, trong số đó có người giữ được tranh, có người đem bán. Và
kiệt tác “Thiếu nữ bên hoa huệ” đã được bán cho một nhà sưu tập tên là
Hà Thúc Cẩn với giá 15.000 USD. Sau khi mua được kiệt tác này, ông
Hà Thúc Cẩn đã đưa tranh ra nước ngoài và bán cho một người sưu tầm
khác. Kể từ đó đến nay, kiệt tác của hội họa Việt Nam - “Thiếu nữ bên
hoa huệ” lưu lạc ở đâu, số phận ra sao là câu hỏi được rất nhiều người
quan tâm, song đáng tiếc là chưa có câu trả lời. Hai thiếu nữ và em bé
của danh họa Tô Ngọc Vân đã chính thức trở thành Bảo vật Quốc gia

năm 2013. Nếu như “Thiếu nữ bên hoa huệ” được tìm thấy, có lẽ sẽ có
02 tác phẩm của Tơ Ngọc Vân cùng trở thành Bảo vật quốc gia, bởi thực
tế từ lâu “Thiếu nữ bên hoa huệ” đã là một kiệt tác của hội họa Việt Nam
trong lịng cơng chúng. Đáng tiếc là số phận của kiệt tác này giờ vẫn là
câu hỏi khiến nhiều nhà quản lý băn khoăn.