Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (77.93 KB, 5 trang )
<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>
<b>VUA B O Đ IẢ</b> <b>Ạ</b>
<b>B o Đ iả</b> <b>ạ</b> (22/10/1913 – 31/7/1997) - tên húy là Nguy n Phúc Vĩnh Th y<b>ễ</b> <b>ụ</b> <b>, là v </b>ịHoàng
đế th mứ ười ba và cu i cùng c a ố ủ tri u Nguy nề ễ , cũng là v vua cu i cùng c a ch đ ị ố ủ ế ộquân chủ
Vi t Namệ .
<b>1. Thu nhở</b> <b>ỏ</b>
Vua B o Đ i<b>ả</b> <b>ạ</b> là con c a vua ủ Kh i Đ nhả ị và T Cung Hoàng thái h uừ ậ . V thân th c a B oề ế ủ ả
Đ i v n cịn nhi u nghi ng , vì vua Kh i Đ nh b mang ti ng là b t l c và khơng thích g n đànạ ẫ ề ờ ả ị ị ế ấ ự ầ
bà.
Ngày 28/4/1922, Vĩnh Thu đỵ ược xác l p Đông cung Hoàng Thái t . Tháng 6/ậ ử 1922, Vĩnh
Th y đụ ược v ch ng c u ợ ồ ự Khâm s Trung kỳứ J. Charles nh n làm con nuôi và h c trậ ọ ở ường
Lycée Condorcet r i sau trồ ở ường Sciences Po (Khoa h c Chính tr ), ọ ị Paris.
Vua Kh i Đ nh m t ngày ả ị ấ 6/11/1925, Vĩnh Th y v nụ ề ước th tang vua cha và ngàyọ
8/1/1926, Vĩnh Th y đụ ược tôn lên k v làm vua l y niên hi u B o Đ i. Tháng 3 cùng năm,ế ị ấ ệ ả ạ
B o Đ i tr l i Pháp đ ti p t c h c t p. T niên khóa 1930, B o Đ i theo h c trả ạ ở ạ ể ế ụ ọ ậ ừ ả ạ ọ ường Khoa
h c Chính tr (Sciences Po). Sau 10 năm đào t o "M u qu c" ngày 16/8/1932, B o Đ i cùngọ ị ạ ở ẫ ố ả ạ
tri u quan, xu ng tàu "Đác ta nhăng" (D artagnan) v nề ố ề ước. Ngày 19/9/1932, B o Đ i ra đ oả ạ ạ
d s m t tuyên cáo ch p chính và kh ng đ nh ch đ quân ch Nam tri u. Văn b n này h yụ ố ộ ấ ẳ ị ế ộ ủ ề ả ủ
b "Quy ỏ ước" ngày 16/11/1925 l p ra sau khi ậ Kh i Đ nhả ị ch t.ế
<b>2. Lên ngôi</b>
Tháng 9/1932, B o Đ i h i loan tr v nả ạ ồ ở ề ước, chính th c làm vua. B o Đ i đã c i cáchứ ả ạ ả
công vi c trong tri u nh s p x p l i vi c n i chính, hành chính... B o Đ i đã cho b m t sệ ề ư ắ ế ạ ệ ộ ả ạ ỏ ộ ố
t p t c mà các tiên vậ ụ ương đã bày ra nh th n dân không ph i quỳ l y mà có th ngư ầ ả ạ ể ước nhìn
long nhan nhà vua khi nhà vua t i, m i khi vào ch u các quan Tây không ph i ch p tay xá l yớ ỗ ầ ả ắ ạ
mà ch b t tay vua, các quan ta cũng không ph i quỳ l y... ỉ ắ ả ạ
Ngày 8/4/1932, B o Đ i đã ban hành m t đ o d c i t n i các, quy t đ nh t mìnhả ạ ộ ạ ụ ả ổ ộ ế ị ự
ch p chính và s c phong thêm 5 thấ ắ ượng th m i xu t thân t gi i h c gi và hành chính làư ớ ấ ừ ớ ọ ả
Ph m Quỳnhạ , Thái Văn To nả , H Đ c Kh iồ ắ ả, Ngơ Đình Di mệ và Bùi Đ ng Đoànằ nh m thay thằ ế
các thượng th già y u ho c kém năng l c là ư ế ặ ự Nguy n H u Bàiễ ữ , Tôn Th t Đànấ , Ph m Li uạ ệ , Võ
Liêm, Vương T Đ iứ ạ . Ông thành l p Vi n Dân bi u đ trình bày nguy n v ng lên nhà vua vàậ ệ ể ể ệ ọ
quan ch c b o h Pháp và cho phép H i đ ng t v n B c Kỳ đứ ả ộ ộ ồ ư ấ ắ ược thay m t Nam tri u trongặ ề
vi c h p tác v i chính quy n b o h , tháng 12/1933, B o Đ i ng du B c hà thăm dân chúng.ệ ợ ớ ề ả ộ ả ạ ự ắ
Sau khi Nh tậ đ o chính Pháp và tuyên b trao tr đ c l p cho Vi t Nam, ngàyả ố ả ộ ậ ệ
11/3/1945, B o Đ i ra đ o d "Tuyên cáo Vi t Nam đ c l p", tuyên b h y b ả ạ ạ ụ ệ ộ ậ ố ủ ỏ Hịa ước
Patenơtre ký v i Pháp năm 1884, khôi ph c ch quy n Vi t Nam.ớ ụ ủ ề ệ
Ngày 7/4/1945, B o Đ i ký đ o d s 5 chu n y thành ph n ả ạ ạ ụ ố ẩ ầ n i các Tr n Tr ng Kimộ ầ ọ và
ngày 12/5 gi i th Vi n Dân bi u Trung Kỳ. Tháng 6/1945, chính ph ả ể ệ ể ủ Tr n Tr ng Kimầ ọ đ tặ
qu c hi u là ố ệ Đ qu c Vi t Namế ố ệ .
<b>3. Thoái vị</b>
Năm 1945, Cách m ng tháng Támạ thành công. B o Đ i không rõ ph i liên l c v i ai Hàả ạ ả ạ ớ ở
N i, nên g i m t đi n tín t i " y ban Nhân dân C u qu c" Hà N i:ộ ử ộ ệ ớ Ủ ứ ố ở ộ
"Đáp ng l i kêu g i c a y ban, tơi s n sàng thối v . Trứ ờ ọ ủ Ủ ẵ ị ước gi quy t đ nh này c a l chờ ế ị ủ ị
s qu c gia, đoàn k t là s ng, chia rẽ là ch t. Tôi s n sàng hy sinh t t c m i quy n l i, đử ố ế ố ế ẵ ấ ả ọ ề ợ ể
cho s đoàn k t đự ế ược thành t u, và yêu c u đ i di n c a y ban s m t i Hu , đ nh n bànự ầ ạ ệ ủ Ủ ớ ớ ế ể ậ
giao”.
Sáng ngày 23/8, hai phái viên c a Vi t Minh là ủ ệ Tr n Huy Li uầ ệ và Cù Huy C nậ đ n cungế
đi n Hu . Theo l i yêu c u c a hai ông này, chi u ngày 25/8/1945, B o Đ i đã đ c ệ ế ờ ầ ủ ề ả ạ ọ Tun
ngơn Thối vị trước hàng ngàn ngườ ụ ọi t h p trước c a Ng Mơn và sau đó trao n tín, qu cử ọ ấ ố
Tháng 9/1945, ông được Ch t ch Chính ph Lâm th i nủ ị ủ ờ ước Vi t Nam dân ch c ng hoàệ ủ ộ
m i ra Hà N i nh n ch c "C v n t i cao Chính ph Lâm th i Vi t Nam", ông là m t trong 7ờ ộ ậ ứ ố ấ ố ủ ờ ệ ộ
thành viên c a y ban d th o Hi n pháp do H Chí Minh đ ng đ u.ủ Ủ ự ả ế ồ ứ ầ
Ngày 6/1/1946, ông được b u làm đ i bi u ầ ạ ể Qu c h iố ộ khóa đ u tiên c a nầ ủ ước Vi t Namệ
Dân ch C ng hịa.ủ ộ
Ngày 16/3/1946, ơng tham gia phái đồn Vi t Nam Dân ch C ng hịaệ ủ ộ sang Trùng Khánh
thăm vi ng ế Trung Hoa, nh ng ông không tr v nư ở ề ước, mà v ềCôn Minh r i ồ Hương C ngả . T iạ
Côn Minh, ông đã ti p xúc v i nhi u gi i chính tr , trong đó có ngế ớ ề ớ ị ười Mỹ. Đ i Tạ ướng George
Marshall, đ i di n ạ ệ Hoa Kỳ, đã đem b n giao ả ước v i B o Đ i v trình T ng th ng ớ ả ạ ề ổ ố Harry S.
Truman. B o Đ i bèn vi t th v nả ạ ế ư ề ước xin t ch c "C v n t i cao" trong chính ph Vi t Namừ ứ ố ấ ố ủ ệ
Dân ch C ng hòa.ủ ộ
<b>4. Làm Qu c trố</b> <b>ưởng</b>
Năm 1947, c u trùm m t thám Pháp ự ậ ởĐông Dương là Cousseau đã ti p xúc v i B o Đ iế ớ ả ạ
t i ạ H ng Kôngồ , ng ý m i ông v nỏ ờ ề ước n m quy n, hình thành nên "gi i pháp B o Đ i". Có ýắ ề ả ả ạ
ki n cho r ng vi c này nh m ch ng l i cu c chi n giành đ c l p c a phong trào ế ằ ệ ằ ố ạ ộ ế ộ ậ ủ Vi t Minhệ ,
cũng có ý ki n cho r ng gi i pháp B o Đ i đế ằ ả ả ạ ược đ a ra nh m ph n ng v i xu hư ằ ả ứ ớ ướng qu c tố ế
trao tr đ c l p cho các thu c đ a đ ng th i nh m ch ng l i s m r ng nh hả ộ ậ ộ ị ồ ờ ằ ố ạ ự ở ộ ả ưởng c a chủ ủ
nghĩa c ng s n t i Đơng Dộ ả ạ ương. Cịn b n thân B o Đ i nh n xét r ng ả ả ạ ậ ằ <i>"Cái được g i là gi iọ</i> <i>ả</i>
<i>pháp B o Đ i hóa ra là gi i pháp c a ngả</i> <i>ạ</i> <i>ả</i> <i>ủ</i> <i>ười Pháp"</i>.
vi c thành l p các "nhà nệ ậ ước phi c ng s n" n đ nh trong khu v c ti p giáp Trung Qu c. Theoộ ả ổ ị ự ế ố
thuy t Dominoế , Mỹ h tr nh ng qu c gia đ ng minh t i Đơng Nam Á vì khơng hài lịng v iỗ ợ ữ ố ồ ạ ớ
B ng vi n tr , Mỹ ép Pháp ph i nhằ ệ ợ ả ượng b ch nghĩa dân t c t i Vi t Nam. Chính sáchộ ủ ộ ạ ệ
c a Mỹ là h tr ngủ ỗ ợ ười Pháp chi n th ng trong cu c chi n ch ng ế ắ ộ ế ố Vi t Nam Dân ch C ngệ ủ ộ
hòa, sau đó sẽ ép người Pháp rút lui kh i Đơng Dỏ ương.
Đ u năm 1947, Pháp c đ i di n g p B o Đ i đ xu t v vi c đàm phán thành l p m tầ ử ạ ệ ặ ả ạ ề ấ ề ệ ậ ộ
nhà nước Vi t Nam đ c l p. Đ h u thu n cho B o Đ i đàm phán v i Pháp v n n đ c l pệ ộ ậ ể ậ ẫ ả ạ ớ ề ề ộ ậ
c a Vi t Nam, các l c lủ ệ ự ượng chính tr bao g m ị ồ Cao Đài, Hoà H oả , Vi t Nam Cách m nh Đ ngệ ệ ồ
minh H iộ , Đ i Vi t Qu c dân đ ngạ ệ ố ả và Vi t Nam Qu c dân đ ngệ ố ả liên k t thành l p ế ậ M t tr nặ ậ
Qu c gia Th ng nh tố ố ấ .
Ngày 7/12/1947, t i cu c h p trên tàu chi n Pháp ạ ộ ọ ế ở V nh H Longị ạ , B o Đ i và Phápả ạ
đàm phán r i ký k t Hi p ồ ế ệ ước V nh H Long. Hi p ị ạ ệ ước th hi n s đ ng thu n c a hai bênể ệ ự ồ ậ ủ
v vi c thành l p Qu c gia Vi t Nam trên c s nguyên t c đ c l p và th ng nh t c a Vi tề ệ ậ ố ệ ơ ở ắ ộ ậ ố ấ ủ ệ
Nam trong Liên hi p Phápệ , m c dù nghĩa chính xác c a t "đ c l p" và các quy n h n c thặ ủ ừ ộ ậ ề ạ ụ ể
c a chính ph m i v n ch a đủ ủ ớ ẫ ư ược xác đ nh. Chính ph ho t đ ng dị ủ ạ ộ ưới m t hi n chộ ế ương lâm
th i, ch n ờ ọ c vàng ba s c đờ ọ ỏ làm qu c kỳ và b n "ố ả Thanh niên Hành Khúc" v i l i nh c m iớ ờ ạ ớ
làm qu c caố . Qu c gia Vi t Nam sẽ có m t quân đ i riêng tuy nhiên ph i "s n sàng b o v b tố ệ ộ ộ ả ẵ ả ệ ấ
c ph n nào c a Liên Hi p Pháp".ứ ầ ủ ệ S đ c l p chính tr c a nhà nự ộ ậ ị ủ ước Qu c gia Vi t Nam đố ệ ược
quy đ nh trong Hi p ị ệ ước V nh H Long quá nh nên hi p ị ạ ỏ ệ ước này b Ngơ Đình Di m và cị ệ ả
nh ng chính tr gia trong ữ ị M t tr n Qu c gia Th ng nh tặ ậ ố ố ấ ch trích. ỉ
Ngày 24/4/1948, thi u tế ướng Nguy n Văn Xuânễ và Tr n Văn H uầ ữ cũng bay t i ớ H ngồ
Kông đ g p B o Đ i xin thành l p Chính ph Lâm th i cho Vi t Nam, ngày 15/5, B o Đ i g iể ặ ả ạ ậ ủ ờ ệ ả ạ ử
thông đi p cho tệ ướng Xuân, tán thành s thành l p Chính ph Trung ự ậ ủ ương Lâm th i Vi t Namờ ệ
do tướng Xuân đi u khi n "đ gi i quy t v n đ Vi t Nam đ i v i Pháp và d lu n Qu c t ".ề ể ể ả ế ấ ề ệ ố ớ ư ậ ố ế
Ngày 5/6/1948, B o Đ i đã g p g Cao y Pháp Bollaert ả ạ ặ ỡ ủ ở v nh H Longị ạ , trên chi nế
h m Duguay Trouin, đ đàm phán v n n đ c l p và th ng nh t c a Vi t Nam. Thángạ ể ề ề ộ ậ ố ấ ủ ệ
Ngày 8/3/1949, T ng th ng Phápổ ố Vincent Auriol và C u hoàng B o Đ i đã ký ự ả ạ Hi p ệ ước
Elysée, thành l p m t chính quy n Vi t Nam trong kh i ậ ộ ề ệ ố Liên hi p Phápệ , g i là ọ Qu c gia Vi tố ệ
Nam, đ ng đ u là B o Đ i. B o Đ i yêu c u Pháp ph i trao tr ứ ầ ả ạ ả ạ ầ ả ảNam Kỳ cho Vi t Nam và Phápệ
đã ch p nh n yêu c u này.ấ ậ ầ
Ngày 24/4/1949, B o Đ i v nả ạ ề ước. Hai tháng sau, vào ngày 14/6, B o Đ i tuyên b t mả ạ ố ạ
c m quy n cho đ n khi t ch c đầ ề ế ổ ứ ượ ổc t ng tuy n c và t m gi danh hi u ể ử ạ ữ ệ Hoàng đế đ cóể
m t đ a v qu c t h p pháp. Ngày 20/6/1949, th tộ ị ị ố ế ợ ủ ướng Nguy n Văn Xuân đ đ n t ch c,ễ ệ ơ ừ ứ
Chính ph Lâm th i Nam ph n tuyên b gi i tán. Ngày 21/6, th a ủ ờ ầ ố ả ỏ ước Elyseé được công b .ố
Ngày 1/7/1949, Chính ph Lâm th i c a ủ ờ ủ Qu c gia Vi t Namố ệ được thành l p theo s cậ ắ
l nh s 1-CP c a th tệ ố ủ ủ ướng, t n phong B o Đ i là ấ ả ạ Qu c trố ưởng, trung tướng Nguy n Vănễ
Xuân làm Th tủ ướng kiêm T ng trổ ưởng Qu c phịng (Có tài li u ghi B o Đ i là Qu c trố ệ ả ạ ố ưởng
kiêm Th tủ ướng, Nguy n Văn Xuân là phó Th tễ ủ ướng kiêm T ng trổ ưởng Qu c phòng).ố
Tháng 1/1950, B o Đ i ch đ nh ả ạ ỉ ị Nguy n Phan Longễ làm Th tủ ướng. Ngày 27/4/1950,
gi i tán chính ph Nguy n Phan Long và y nhi m Th hi n ả ủ ễ ủ ệ ủ ế Tr n Văn H uầ ữ thành l p chínhậ
ph m i.ủ ớ
T tháng 6 cho đ n tháng 10/1950, Qu c gia Vi t nam và Pháp h p t i Pau (Pháp) đừ ế ố ệ ọ ạ ể
bàn v vi c chuy n giao các ch c năng qu n lý xu t nh p c nh, quan h ngo i giao, ngo iề ệ ể ứ ả ấ ậ ả ệ ạ ạ
thương, h i quan và tài chính cho Qu c gia Vi t Nam. Tài chính là v n đ gây nhi u tranh cãiả ố ệ ấ ề ề
nh t bao g m vi c ki m soát l i nhu n t ho t đ ng ngo i h i. K t qu t t c các ch c năngấ ồ ệ ể ợ ậ ừ ạ ộ ạ ố ế ả ấ ả ứ
trên đã được Pháp chuy n giao cho Qu c gia Vi t Nam. Th tể ố ệ ủ ướng Qu c gia Vi t Nam ố ệ Tr nầ
Văn H uữ sau khi ký th a thu n v i Pháp đã tuyên b : "ỏ ậ ớ ố <i>N n đ c l p c a chúng tôi hi n nayề</i> <i>ộ ậ</i> <i>ủ</i> <i>ệ</i>
<i>th t tuy t v iậ</i> <i>ệ ờ</i>". Các quan ch c Pháp phàn nàn v B o Đ i: "ứ ề ả ạ <i>Ông y t p trung quá m c vào vi cấ ậ</i> <i>ứ</i> <i>ệ</i>
<i>l y l i t chúng tơi nh ng gì có th thay vì tìm ki m s ng h t nhân dân ... L ch s sẽ phánấ ạ ừ</i> <i>ữ</i> <i>ể</i> <i>ế</i> <i>ự ủ</i> <i>ộ ừ</i> <i>ị</i> <i>ử</i>
Ngày 8/12/1950, Qu c gia Vi t Nam và Pháp ký Hi p đ nh quân s thành l p Quân đ iố ệ ệ ị ự ậ ộ
Qu c gia Vi t Nam b ng cách đ t m t s đ n v quân đ i Pháp t i Vi t Nam dố ệ ằ ặ ộ ố ơ ị ộ ạ ệ ưới quy n chề ỉ
huy c a Qu c gia Vi t Nam. D ki n quân đ i này sẽ bao g m 120.000 quân và 4.000 sĩ quan.ủ ố ệ ự ế ộ ồ
T t c sĩ quan đ u ph i là ngấ ả ề ả ười Vi t. Pháp có trách nhi m h tr Qu c gia Vi t Nam thànhệ ệ ỗ ợ ố ệ
l p nh ng đ n v m i do sĩ quan Vi t Nam ch huy và đào t o sĩ quan ngậ ữ ơ ị ớ ệ ỉ ạ ười Vi t thay th d nệ ế ầ
nh ng sĩ quan Pháp đang hi n di n trong Quân đ i Qu c gia Vi t Nam.ữ ệ ệ ộ ố ệ
Chính ph do ủ Tr n Văn H uầ ữ làm Th tủ ướng t n t i đ n ngày 6/6/1952 thì ph i cáo lui,ồ ạ ế ả
nhường ch cho ỗ Nguy n Văn Tâmễ lên làm th tủ ướng cùng thành ph n t ng, b trầ ổ ộ ưởng đa số
là người do Pháp đào t o.ạ
Ngày 20/11/1953, hoàng thân B u L cử ộ t Pháp v ừ ềSài Gịn l p chính ph thay th chínhậ ủ ế
ph Nguy n Văn Tâm. Th i gian này, Qu c trủ ễ ờ ố ưởng B o Đ i s ng và làm vi c t i bi t đi n ả ạ ố ệ ạ ệ ệ ở Đà
L tạ . Xung quanh n i c a B o Đ i có c m t trung đoàn Ng lâm quân b o v và có c m tơ ở ủ ả ạ ả ộ ự ả ệ ả ộ
đoàn xe riêng g i là "công xa bi t đi n", l i có c m t đ i ọ ệ ệ ạ ả ộ ộ máy bay riêng do các phi cơng người
Pháp lái ph c v .ụ ụ
Ngày 11/1/1954, Chính ph m i do B u L c thành l p trình di n B o Đ i nh ng đ nủ ớ ử ộ ậ ệ ả ạ ư ế
ngày 16/6/1954, B u L c t ch c. Qu c trử ộ ừ ứ ố ưởng B o Đ i m i ả ạ ờ Ngơ Đình Di mệ v nề ước, ngày
6/7, Ngơ Đình Di m thành l p chính ph m i.ệ ậ ủ ớ
Sau Hi p đ nh Genèveệ ị 1954, Pháp ph i rút kh i ả ỏ Đông Dương, chính quy n và quân đ iề ộ
Qu c gia Vi t Nam t p k t mi n Nam ố ệ ậ ế ở ề Vi t Namệ ch t ng tuy n c đ th ng nh t ờ ổ ể ử ể ố ấ Vi t Namệ .
Tháng 9/1954, tướng Nguy n Văn Hinhễ không ch u dị ưới quy n ch huy c a ề ỉ ủ Ngơ Đình