Xây dựng bài giảng cho môn học sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI

NGUYỄN CAO CƯỜNG

XÂY DỰNG BÀI GIẢNG CHO MÔN HỌC
SỬ DỤNG NĂNG LƯỢNG TIẾT KIỆM VÀ HIỆU QUẢ

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƯ PHẠM KỸ THUẬT
CHUYÊN NGÀNH: LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
CHUYÊN SÂU: SƯ PHẠM KỸ THUẬT ĐIỆN

HÀ NỘI, 2013


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI

NGUYỄN CAO CƯỜNG

XÂY DỰNG BÀI GIẢNG CHO MÔN HỌC
SỬ DỤNG NĂNG LƯỢNG TIẾT KIỆM VÀ HIỆU QUẢ

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƯ PHẠM KỸ THUẬT
CHUYÊN NGÀNH: LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
CHUYÊN SÂU: SƯ PHẠM KỸ THUẬT ĐIỆN

Người hướng dẫn khoa học:
PGS.TS. PHẠM VĂN BÌNH
Chủ tịch hội đồng:
TS. TRẦN VĂN THỊNH

HÀ NỘI, 2013


LỜI CAM ĐOAN
Tơi cam đoan những gì tơi viết trong luận văn là do sự tìm hiểu và nghiên
cứu của bản thân. Mọi kết quả nghiên cứu cũng như ý tưởng của các tác giả khác,
nếu có đều được trích dẫn cụ thể.
Đề tài của luận văn chưa được bảo vệ tại bất kỳ một hội đồng bảo vệ luận
văn thạc sỹ nào trên toàn quốc cũng như ở nước ngồi; và cho đến nay chưa được
cơng bố trên bất kỳ phương tiện thơng tin truyền thơng nào.
Tơi hồn tồn chịu trách nhiệm về những gì đã cam đoan ở trên.
Hà Nội, ngày 28 tháng 03 năm 2013
Tác giả luận văn:

Nguyễn Cao Cường


LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành, tác giả xinh bày tỏ lòng biết ơn.
Thầy giáo hướng dẫn : PGS. TS. Phạm Văn Bình, người trực tiếp hướng dẫn
và đã dành nhiều thời gian, cơng sức, trí tuệ để chỉ dẫn giúp đỡ tác giả hoàn thành
luận văn tốt nghiệp.
Cùng tồn thể các Thầy Cơ giáo, Giáo sư, Giảng viên của Khoa sư phạm kỹ
thuật và Trường ĐHBK Hà Nội tham gia giảng dạy lớp Cao học SPKT khóa 20102012, đã tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả được học tập, nghiên cứu và hồn thành
luận văn.
Các thầy cơ trong hội đồng bảo vệ đã tạo điều kiện cho tác giả hoàn thành
nhiệm vụ.
Tác giả cũng xin cảm ơn tồn thể bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã quan
tâm, động viên, giúp đỡ tác giả trong quá trình thực hiện luận văn và hoàn thành

luận văn này.
Hà Nội, ngày tháng năm 2013
Tác giả:

Nguyễn Cao Cường


MỤC LỤC
MỤC LỤC ........................................................................................................ 3
DANH MỤC CÁC THUẬT NGỮ VIẾT TẮT ............................................. 7
DANH MỤC BẢNG ........................................................................................ 8
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC XÂY DỰNG BÀI GIẢNG
ĐIỆN TỬ MÔN HỌC SỬ DỤNG NĂNG LƯỢNG TIẾT KIỆM VÀ
HIỆU QUẢ ....................................................................................................... 8
1.1 Tổng quan về soạn bài giảng điện tử. .................................................. 8
1.2 Công nghệ dạy học hiện đại và bài giảng điện tử. ............................ 11
1.2.1 Công nghệ ....................................................................................... 11
1.2.2 Quá trình dạy học ............................................................................ 12
1.2.2.1 Khái niệm quá trình dạy học ..................................................... 12
1.2.2.2 Các nhân tố cơ bản của q trình dạy học................................ 13
1.2.3 Cơng nghệ dạy học .......................................................................... 14
1.2.4 Bản chất của công nghệ dạy học hiện đại ....................................... 15
1.2.5 Tác dụng của công nghệ dạy học .................................................... 17
1.2.6 Bài giảng theo công nghệ dạy học hiện đại .................................... 17
1.2.7 Một số điểm cần lưu ý về công nghệ dạy học................................. 18
1.3 Tiếp cận phương pháp dạy học qua bài giảng điện tử. .................... 19
1.3.1 Khái niệm ........................................................................................ 19
1.3.2 Phương tiện dạy học và vai trò của phương tiện dạy học ............... 20
1.3.2.1 Phương tiện................................................................................ 20

1.3.2.2 Đa phương tiện .......................................................................... 21
1.3.2.3 Phương tiện dạy học .................................................................. 21
1.3.2.4 Vai trò của phương tiện dạy học ............................................... 22
1.3.2.5 Các yêu cầu đối với phương tiện dạy học ................................. 24
1.3.3 Công cụ tạo bài giảng điện tử ......................................................... 26


1.3.4 Biên soạn bài giảng điện tử ............................................................. 27
1.3.5 Quy trình thiết kế BGĐT ................................................................ 28
1.3.5.1. Xác định mục tiêu bài học ........................................................ 29
1.3.5.2 Lựa chọn kiến thức cơ bản và nội dung trọng tâm .................... 29
1.3.5.3 Multimedia hoá các đơn vị kiến thức và lưu thành thư viện tài
liệu................................................................................................................ 29
1.3.5.4 Lựa chọn các phần mềm mô phỏng để thể hiện bài dạy thành
chương trình cụ thể chính là xây dựng tiến trình bài học theo ý đồ sư
phạm............................................................................................................. 30
1.3.5.5 Chạy thử, sửa chữa và hoàn chỉnh bài dạy. .............................. 31
1.3.6 Cấu trúc một BGĐT ........................................................................ 31
1.3.7 Yêu cầu đối với một BGĐT ............................................................ 32
1.4. Cơ sở lý luận của việc xây dựng bài giảng điện tử vào dạy học
môn học Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả. ............................. 33
1.4.1 Tổng quan về dạy môn Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu
quả. ............................................................................................................... 33
1.4.1.1 Mục tiêu của dạy học môn Sử dụng năng lượng tiết kiệm và
hiệu quả........................................................................................................ 33
1.4.1.2 Đặc điểm của môn Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu
quả.. ............................................................................................................. 33
1.4.1.3 Các phương pháp thường dùng trong dạy học môn Sử dụng
năng lượng tiết kiệm và hiệu quả . .............................................................. 34
1.4.2 Xây dựng bài giảng điện tử cho môn học Sử dụng năng lượng tiết

kiệm và hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng dạy học. .............................. 36
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 .............................................................................. 37
CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG DẠY HỌC MÔN SỬ DỤNG NĂNG
LƯỢNG TIẾT KIỆM VÀ HIỆU QUẢ TẠI TRƯỜNG ĐHKTKTCN –
NAM ĐỊNH .................................................................................................... 38


2.1. Thực trạng đội ngũ giảng viên tại Trường Đại học Kinh tế Kỹ
thuật Công nghiệp...................................................................................... 38
2.1.1. Khái quát về nhà trường ................................................................. 38
2.1.1.1. Quá trình thành lập .................................................................. 38
2.1.1.2. Chức năng, nhiệm vụ và sứ mệnh Nhà trường ......................... 40
2.1.1.3. Tổ chức bộ máy của Nhà trường .............................................. 42
2.2. Đội ngũ giáo viên trực tiếp tham gia giảng dạy trong khoa Điện. 46
2.3. Cơ sở vật chất phục vụ giảng dạy của Khoa Điện. ......................... 46
2.4 Vị trí tính chất của môn học sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu
quả. .............................................................................................................. 48
2.5 Tình hình sinh viên khoa điện. .......................................................... 55
2.6 Đánh giá chung và khuyến nghị hướng giải quyết. .......................... 61
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 .............................................................................. 63
CHƯƠNG 3: XÂY DỰNG BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ MÔN HỌC SỬ
DỤNG NĂNG LƯỢNG TIẾT KIỆM VÀ HIỆU QUẢ TẠI TRƯỜNG
ĐHKTKTCN.................................................................................................. 64
3.1. Những yêu cầu khi thiết kế BGĐT ..................................................... 64
3.1.1. Yêu cầu về mặt nội dung................................................................ 64
3.1.2. Yêu cầu về phương pháp giảng dạy ............................................... 64
3.1.3. Yêu cầu về kĩ thuật khi thiết kế BGĐT.......................................... 65
3.1.4. Yêu cầu về mĩ thuật........................................................................ 65
3.1.5. Lựa chọn các chương trình để xây dựng bài giảng điện tử môn
học Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả ........................................... 65

3.2. Qui trình thiết kế BGĐT trên Microsoft FrontPage với sự hỗ trợ của
Internet ...................................................................................................................74
3.2.1. Xác định mục tiêu dạy học ............................................................. 74
3.2.2. Dự kiến nội dung dạy học .............................................................. 75
3.2.3. Sưu tập và xây dựng thư viện multimedia. .................................... 75
3.2.3.1. Cách khai thác tư liệu từ các phần mềm dạy học..................... 75


3.2.3.2. Cách khai thác tư liệu trên Internet.......................................... 75
3.2.3.3. Xây dựng thư viện thông tin...................................................... 76
3.2.4. Chuẩn bị tài liệu cho thiết kế BGĐT ............................................. 77
3.2.5. Thiết kế BGĐT trên Microsoft FrontPage ..................................... 77
3.2.5.1. Xác định cấu trúc của bản thiết kế BGĐT ................................ 77
3.2.5.2. Tạo Web Site cho chương và các trang Web cho các bài trong
chương ......................................................................................................... 77
3.2.5.3. Các lệnh hỗ trợ trong quá trình thiết kế BGĐT ....................... 78
3.2.5.4. Thiết kế hoạt động dạy học ....................................................... 80
3.2.5.5. Liên kết giữa Web Site với các trang Web và các trang Web
của bản thiết kế BGĐT với các file khác .................................................... 80
3.3. Thiết kế bài giảng điện tử Microsoft FrontPage cho môn học sử
dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả hệ trung cấp chuyên nghiệp. .. 81
3.3.1. Thiết kế bài giảng điện tử cho bài : Sử dụng năng lượng tiết kiệm và
hiệu quả. ..................................................................................................................81
3.3.1.1. Tạo Web Site mới ...................................................................... 82
3.3.1.2. Thiết kế trang chủ ..................................................................... 82
3.3.2. Phương pháp chuyên gia. ............................................................. 91
3.32.1 Lấy ý kiến chuyên gia về hiệu quả dạy môn sử dụng năng
lượng tiết kiệm và hiệu quả bằng bài giảng điện tử microf_frontpage. ...... 91
3.3.2.2. Kết quả lấy ý kiến của các chuyên gia. .................................... 91
3.3.2.3. Nhận xét các kết quả lấy ý kiến của giáo viên: ........................ 95

3.4 Thực nghiệm sư phạm ......................................................................... 95
3.4.1 Mục đích thực nghiệm. ................................................................... 95
3.4.2 Đối tượng và thời gian thực nghiêm. .............................................. 95
3.4.3 Thang điểm đánh giá. ...................................................................... 96
3.4.4 Kết quả thực nghiệm. ...................................................................... 96
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................... 101
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 109


DANH MỤC CÁC THUẬT NGỮ VIẾT TẮT
TT

Tên viết tắt

Đọc là

1

ĐHKTKT

Đại học kinh tế kỹ thuật

2

GV

Giáo viên

3

HS

Học sinh

4

SV

Sinh viên

5

PP

Phương pháp

6

BGĐT

Bài giảng điện tử

7

PPDH

Phương pháp dạy học

8

THKT

Thực hành kỹ thuật

9

KĐ-ĐT

Khoa Điện – Điện Tử


DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1 Kết quả đánh giá ý nghĩa môn học của HS- SV Khoa Điện , Tổ môn
Điện Công Nghiệp. ......................................................................... 55
Bảng 2.2 Kết quả mức độ phù hợp của nội dung môn học với sự phát triển của
khoa học kỹ thuật. ........................................................................... 56
Bảng 2.3 Kết quả về mức độ sử dụng kiến thức lý thuyết vào quá trình tích
hợp tại Tổ Điện cơng nghiệp. ......................................................... 56
Bảng 2.4 Kết quả thăm dò GV - HS về mức độ sử dụng các phương pháp
dạy tích hợp của GV tại Khoa Điện – Điện Tử. ............................. 58
Bảng 2.5Kết quả thănm dò GV - HS về mức độ sử dụng các phương tiện
giảng dạy tích hợp........................................................................... 59
Bảng 2.6 Kết quả thăm dò GV và HS về mức độ sử dụng các hình thức tổ
chức dạy học tích hợp tại Khoa Điện Trường ĐH KTKT Công
Nghiệp I. ......................................................................................... 60
Bảng 3.1Kết quả về mức độ phù hợp của việc xây dựng bài giảng điện tử vào
giảng dạy môn sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả. ............ 91
Bảng 3.2 Kết quả về mức độ vận dụng kiến thức lý thuyết vào quá trình tích
hợp khi dạy học bằng bài giảng điện tử dạy học môn Sử dụng năng
lượng tiết kiệm và hiệu quả. ........................................................... 92

Bảng 3.3 Kết quả về hứng thú của sinh viên với môn học Sử dụng năng lượng
tiết kiệm và hiệu quả khi khi vận dụng dạy học bằng bài giảng điện
tử vào dạy học môn Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả tại
trường ĐH KTKTCN Nam Định được đánh giá qua việc quan sát
sự tham gia của người học trong quá trình học tập ........................ 93


Bảng 3.4 Kết quả về mức độ phát huy tính tích cực của sinh viên trong q
trình học khi vận dụng dạy học bằng bài giảng điện tử vào dạy học
môn Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả. ............................ 93
Bảng 3.5 Kết quả về mức độ vận dụng hiệu quả phương tiện và thiết bị dạy
học khi vận dụng dạy học bằng bài giảng điện tử vào dạy học môn
Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả. .................................... 94
Bảng 3.6 Kết quả đánh giá số lượng sinh viên (Fi) đạt điểm tương ứng là Xi 97
Bảng 3.7 Bảng tấn suất (fi) ............................................................................. 97
Bảng 3.8 Bảng tần suất hội tụ tiến (Fi) ........................................................... 97
Bảng 3.9 Tính phương sai lớp đối chứng........................................................ 97
Bảng 3.10 So sánh các thông số ...................................................................... 98
Đồ thị 3.1 Đồ thị đườn tần suất của lớp đối chứng và lớp thực nghiệm......... 99
Đồ thị 3.2 Đồ thị đườn tần suất hội tụ tiến của lớp đối chứng và lớp thực
nghiệm ............................................................................................. 99


DANH MỤC HÌNH, SƠ ĐỒ, ĐỒ THỊ

Hình 1.1 Sơ đồ bản chất của công nghệ dạy học hiện đại .............................. 16
Hình 1.2: Cấu trúc của bài giảng điện tử ........................................................ 32
Hình 2.1. Biểu đồ đánh giá ý nghĩa mơn học tích hợp sử dụng năng lượng tiết kiệm
và hiệu quả của HS,SV Khoa Điện-Điện Tử Trường ĐHKTKCN .......... 55
Hình 2.2 Biểu đồ về sự phù hợp của nội dung của môn học với sự phát

triển của khoa học kỹ thuật. ............................................................ 56
Hình 2.3 Biểu đồ về mức độ sử dụng kiến thức lý thuyết vào q trình tích
hợp tại Tổ Điện Cơng Nghiệp. ........................................................ 57
Hình 2.4 Biểu đồ mơ tả mức độ sử dụng thường xuyên các phương pháp
giảng dạy tích hợp. .......................................................................... 58
Hình 2.5 Biểu đồ mơ tả mức độ sử dụng thường xuyên các phương tiện
giảng dạy tích hợp. .......................................................................... 59
Hình 2.6 Biểu đồ mơ tả mức độ sử dụng các hình thức tổ chức học tích hợp
tại Khoa Điện................................................................................... 60
Hình 3.1 Giao diện chương trình MS Powerpoint .......................................... 66
Hình 3.2 Giao diện chương trình Microsoft Frontpage .................................. 69
Hình 3.3 Giao diện chính chương trình Xara Webstyle ................................. 70
Hình 3.4 Giao diện chương trình Macromedia Flash ..................................... 72
Hình 3.5 Giao diện chương trình Hot Potatoes ............................................... 73
Hình 3.6 Biểu đồ về mức độ phù hợp của việc vận dụng dạy học bài
giảng điện tử vào giảng dạy môn Sử dụng năng lượng tiết kiệm
và hiệu quả. ................................................................................ 92
Hình 3.7 Biểu đồ về mức độ vận dụng kiến thức lý thuyết vào q trình
tích hợp .................................................................................................... 92
Hình 3.8 Biểu đồ về hứng thú của sinh viên. .................................................. 93
Hình 3.9 Biểu đồ về mức độ phát huy tính tích cực của sinh viên. ................ 94
Hình 3.10 Biểu đồ về mức độ vận dụng hiệu quả phương tiện và thiết bị. .... 94
Sơ đồ 2.1: Sơ đồ tổ chức bộ máy nhà trường.................................................. 45


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.1 Định hướng đổi mới đào tạo nghề
Chiến lược phát triển giáo dục năm 2001-2011 [6] của Đảng và
Nhà nước đã xác định rõ mục tiêu giáo dục nghề là: “ Hình thành hệ thống

đào tạo kỹ thuật tích hợp đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế xã hội, trong đó
chú trọng phát triển nghề ngắn hạn và đào tạo nhân công kỹ thuật, kỹ thuật
viên, nhân viên có trình độ cao dựa trên nền học vấn trung học phổ thông,
hoặc trung học chuyên nghiệp”. Giải pháp để thực hiện mục tiêu trên: “Đổi
mới và chuẩn hố nội dung, chương trình đào tạo, trong đó đổi mới về
phương pháp dạy học có tầm quan trọng đặc biệt. Nhà nước không chỉ dừng
lại ở việc trang bị cho học sinh (HS) những kiến thức, kỹ năng đã tích luỹ mà
cịn phải bồi dưỡng cho HS năng lực vận dụng kiến thức, năng lực tự làm
việc, năng lực thích ứng với sự biến đổi nhanh chóng của cơng nghệ và thực
tế sản xuất kinh doanh, gắn kết với việc làm trong xã hội, liên thông với các
trình độ đào tạo khác, và vận dụng kiến thức một cách sáng tạo vào giải quyết
những vấn đề nảy sinh từ thực tiễn”.
Trong bối cảnh tồn cầu hố, sự phát triển của khoa học công
nghệ đã tác động mạnh mẽ tới nội dung lao động kỹ thuật, đòi hỏi hệ thống
đào tạo kỹ thuật nghề nghiệp phải hết sức coi trọng các hoạt động tích hợp,
đổi mới và hiện đại hoá phương pháp giáo dục, chuyển từ việc truyền đạt tri
thức thụ động (thầy giảng – trò ghi) sang hướng dẫn người học chủ động tư
duy trong quá trình tiếp cận tri thức, dạy cho người học phương pháp tự học,
tự thu nhận thông tin một cách hệ thống, phát triển và nâng cao năng lực, kỹ
năng hoạt động, tính chủ động, tự chủ của HS trong quá trình học tập, hoạt
động tự quản trong nhà trường cũng như trong cuộc sống và hoạt động xã hội.

1


Đào tạo nghề theo hướng mở cửa của kinh tế thị trường có nhiều thành
phần kinh tế, dưới sự quản lý của nhà nước là nhằm đáp ứng và thoả mãn nhu
cầu của thị trường lao động, nhu cầu tự do lựa chọn nơi làm việc, tự do tuyển
lao động phù hợp với yêu cầu sản xuất kinh doanh và những quy định cụ thể
của Bộ Luật Lao Động. Đào tạo nghề khơng những cần tăng quy mơ, đa dạng

hố các loại hình đào tạo, mở rộng ngành nghề mới đáp ứng nhu cầu chuyển
dịch cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động mà cần đặc biệt quan tâm đến chất lượng
đào tạo cho dù đào tạo ở loại hình nào. Tuy nhiên, phương pháp dạy học
(PPDH) các bộ môn kỹ thuật nói chung và các mơn học tích hợp, module
trong ngành điện nói riêng hiện nay ở các cơ sở đào tạo nghề, trường cao
đẳng,đại học cũng như trong các trường vẫn mang nặng tính thơng báo-tái
hiện. Thực trạng dạy học môn sửa chữa ở các cơ sở đào tạo, các trường dạy
nghề còn nhiều vấn đề cần giải quyết.
Như vậy, giáo dục và đào tạo Bài học lớn nhất cho sự thành công của
đào tạo nghề ở Việt Nam nói chung và Đại học Kinh tế Kỹ thuật cơng
nghiệp Nam Định nói riêng – chính là sự quan tâm, quán triệt nguyên lý giáo
dục của Đảng (của lãnh đạo nhà trường) thể hiện trong thực tế sinh động “
Học đi đôi với hành; giáo dục đào tạo kết hợp với lao động sản xuất; lý luận
gắn liền với thực tiễn; giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và
giáo dục xã hội”
Trong đó có sự nghiệp đào tạo công nhân kỹ thuật (CNKT), kỹ thuật
viên (KTV), sinh viên đứng trước một yêu cầu mới của xã hội là đào tạo
nguồn nhân lực cho sự nghiệp cơng nghiệp và hiện đại hố đất nước. Để đáp
ứng được mục tiêu đó địi hỏi hoạt động đào tạo cơng nhân lành nghề, KTV,
sinh viên nói chung và Đại học Kinh tế Kỹ thuật cơng nghiệp Nam Định nói
riêng cần phải có sự đổi mới cả về mục tiêu, nội dung và phương pháp dạy

2


học trong các hoạt động giảng dạy các môn lý thuyết và tích hợp, nhằm
khơng ngừng nâng cao chất lượng đào tạo của nhà trường.
1.2 Xây dựng bài giảng cho môn học sử dụng năng lượng tiết kiệm và
hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng dạy học.
Như chúng ta đã biết, năng lượng là yếu tố có tầm quan trọng đặc biệt,

đảm bảo cho hoạt động bình thường và phát triển sản xuất; là nhu cầu thiết
yếu để nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân; là nguồn động
lực cho phát triển kinh tế - xã hội. Sự thiếu hụt năng lượng trong một thời
gian dài sẽ là nhân tố kìm hãm sự phát triển liên tục của nền kinh tế quốc
dân, gây hiệu ứng xấu đối với tăng trưởng kinh tế và phát triển xã hội. Nguồn
năng lượng truyền thống có thể khai thác để cung cấp cho nhu cầu của xã hội
không phải là vô tận. Nước Việt Nam chúng ta được thiên nhiên ưu đãi, có sự
giàu có về tài nguyên năng lượng nhưng thực tế cho thấy khả năng khai thác,
chế biến, sử dụng còn nhiều hạn chế, gây nên sự lãng phí và hiệu quả khơng
cao. Nếu tình trạng này cứ tiếp tục kéo dài thêm sẽ hết sức nguy hiểm. Do vậy
việc giáo dục sử dụng tiết kiệm và hiệu quả năng lượng thiết nghĩ là một việc
làm cấp bách và thiết thực. Bởi vì, hành động và ứng xử của con người đối
với các nguồn năng lượng quý giá bị điều chỉnh bởi chính thái độ và nhận
thức của họ mà giáo dục có vai trị to lớn.
Giáo dục sử dụng tiết kiệm và hiệu quả năng lượng trong phạm vi trường
phổ thông, trung câp, cao đẳng, đại học là một quá trình tạo dựng cho học
sinh, sinh viên những nhận thức và mối quan tâm đối với các nguồn năng
lượng (như về các loại năng lượng, ý nghĩa to lớn của nó, tình trạng khai thác
sử dụng hiện nay và những nguy cơ làm cạn kiệt các nguồn năng lượng) sao
cho các em có đủ kiến thức, thái độ, động cơ, ý thức và kỹ năng để có thể hoạt
động một cách độc lập hoặc phối hợp nhằm tìm ra giải pháp nhằm sử dụng
tiết kiệm và hiệu quả năng lượng trong hiện tại và tương lai.
3


Việc đổi mới phương pháp dạy học bộ mơn tích hợp trong lĩnh vực dạy
nghề ở nước ta đã bắt đầu được chú ý từ những năm 1990. Nhiều tác giả đã
trình bày quan điểm dạy học mới, mặt khác đưa ra các giải pháp đồng bộ
giảng dạy cho các nội dung cụ thể. Song việc vận dụng vào thực tế còn nhiều
hạn chế, chất lượng đào tạo nghề chưa thực sự được nâng cao.

Trường Đại học Kinh tế Kỹ thuật công nghiệp Nam Định (Khoa Điện –
Điện tử ) đang tiến hành nghiên cứu hồn thiện chương trình, nội dung,
phương pháp, kết hợp với phương pháp dạy học mới và tiến hành dần từng
bước đưa vào áp dụng và phục vụ giảng dạy trong khoa, tổ môn. Tuy nhiên
việc ứng dụng phương pháp dạy học tích cực cho các mơn học tích hợp trong
trường cịn nhiều hạn chế, đặc biệt là dạy học sử dụng năng lượng tiết kiệm và
hiệu quả.
Về phương pháp giảng dạy, với đặc thù là trường đào tạo các nghề về
Điện có nhiều mơn học có nội dung phức tạp, có tính trìu tượng hố cao và
cần cập nhật nhiều kiến thức công nghệ mới nên để hỗ trợ cho việc đổi mới
phương pháp giảng dạy, nhà trường đã đầu tư mua sắm thiết bị phục vụ quá
trình giảng dạy, các thiết bị dạy học hiện đại, khuyến khích ứng dựng CNTT
và các phương pháp giảng dạy mới vào quá trình dạy học nhằm nâng cao chất
lượng dạy học. Nhà trường đang khuyến khích giáo viên của tất cả các môn
học tiến hành soạn giáo án điện tử, sử dụng bài giảng điện tử trong q trình
dạy các mơn học nói chung và các mơn có tính trừu tượng hố cao như mơn
sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả nói riêng.
Để thực hiện một bài giảng điện tử thể hiện rõ các liến thức lâu tượng
thì việc kết hợp sử dụng các phần mềm đồ hoạ hay các phần mềm chuyên
dụng.. như Autocad, Maeromedia Flash,Power Point.. để xây dựng các mơ
hình cấu tạo và nguyên lý làm việc của các phần minh họa cho môn học sử
dụng và tiết kiệm năng lượng hiệu quả...sẽ tiết kiệm chi phí cho việc chế tạo
4


mơ hình học cụ và giúp cho tiết học trực quan trở nên sinh động hấp dẫn, các
kiến thức trừu tượng có thể được mơ phỏng một cách cụ thể rõ ràng, giúp cho
ngươi học hiểu sâu hơn, từ đó ghi nhớ nhanh và lâu hơn, giảm thời gian
truyền đạt lý thuyết cửa giáo viên, tăng thời gian cho người học rèn luyện tay
nghề nhằm đạt mục tiêu đào tạo.

Được sự hướng dẫn của PGS. TS. Phạm Văn Bình, một trong hai người
được đề cử chuẩn bị tài liệu cho hai khối trường: Kỹ thuật và Kinh tế&XH ;
xuất phát từ thực tế của thị trường lao động và xuất phát từ nhu cầu của nhà
trường tôi lựa chọn đề tài: “ Xây dựng bài giảng cho môn học “Sử dụng
năng lượng tiết kiệm và hiệu quả”.
2. Mục đích, đối tượng, phạm vi nghiên cứu của đề tài
2.1 Mục đích.
Xây dựng bài giảng môn học Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, từ
đó góp phần nâng cao chất lượng dạy và học môn học tại nhà trường
ĐHKTKTCN Nam định.
2.2 Đối tượng nghiên cứu.
- Bài giảng điện tử môn học Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả
- Các phần mềm đồ hoạ chuyên ngành
2.3 Phạm vi nghiên cứu.
Đề tài tập trung nghiên cứu lý thuyết xây dựng bài giảng điện tử môn
học Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả chuyên ngành điện xí nghiệp
tại trường ĐHKTKTCN – Nam Định.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu.
3.1 Nghiên cứu cơ sở lý luận của việc xây dựng bài giảng điện tử môn
sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả tại trường ĐHKTKTCN – Nam
Định.
5


3.2 Khảo sát thực trạng dạy học tích hợp mơn sử dụng năng lượng tiết
kiệm và hiệu quả tại trường ĐHKTKTCN – Nam Định.
3.3 Xây dựng một số bài giảng điện tử của môn học sử dụng năng
lượng tiết kiệm và hiệu quả.
4. Phương pháp nghiên cứu
Để giải quyết những nhiệm vụ trên tác giả đã sử dụng các phương pháp

nghiên cứu như sau:
4.1 Phương pháp nghiên cứu lý thuyết
Là phương pháp mà trước tiên phải thu thập những thông tin khoa học
liên quan đến đề tài, phân tích tài liệu lý thuyết thành các đơn vị kiến thức,
cho phép người sử dụng phương phá có thể tìm hiểu những dấu hiệu đặc
trưng, bản chất, cấu trúc bên trong của lý thuyết. Trên cơ sở lý thuyết đã phân
tích, tổng hợp chúng lại để tạo ra một hệ thống, từ đó thấy được mối liên hệ
biện chứng của chúng với nhau. Vì vậy mà hiểu đầy đủ, tồn diện, sâu sắc về
lý thuyết đang nghiên cứu.
4.2 Phương pháp nghiên cứu thực tiễn.
-

Sử dụng phiếu điều tra trưng cầu ý kiến, trao đổi trực tiếp trên đối
tượng là cán bộ, giáo viên và học sinh CNKT và KTV trung cấp nghề
điện

-

Tiến hành quan sát trực tiếp thông qua việc lên lớp để khảo sát, trao
đổi, đánh giá thực trạng giảng dạy của mơn học tích hợp.

4.3 Phương pháp chun gia.
- Lấy ý kiến của giáo viên dạy tích hợp, module các cán bộ chuyên ngành,
cán bộ quản lý để nhận định, đánh giá tính khả thi và hiệu quả của việc xây
dựng bài giảng điện tử môn sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả
- Lấy ý kiến chuyên gia về phương pháp dạy học, về chương trình giảng
dạy, về nội dung, phương pháp, phương tiện
6

5. Cấu trúc nội dung luận văn.
Luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận của việc xây dựng bài giảng môn học: “ Sử
dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả” .
Chương 2: Thực trạng dạy học môn sử dụng năng lượng tiết kiệm và
hiệu quả tại trường ĐHKTKTCN – Nam Định.
Chương 3: Xây dựng bài giảng điện tử môn học sử dụng năng lượng
tiết kiệm và hiệu quả tại trường ĐHKTKTCN.

7


CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC XÂY DỰNG BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ
MÔN HỌC SỬ DỤNG NĂNG LƯỢNG TIẾT KIỆM VÀ HIỆU QUẢ
1.1 Tổng quan về soạn bài giảng điện tử.
Trong thời kỳ hiện nay đang đòi hỏi phải nâng cao chất lượng giáo dục,
nhất là phải thay đổi về phương pháp giảng dạy để phát huy hết khả năng
sáng tạo, tính tích cực chủ động tìm hiểu tri thức của học sinh, sinh viên. Nghị
quyết TW2 khoá VIII đã chỉ rất rõ và cụ thể: "Đổi mới mạnh mẽ phương pháp
giáo dục đào tạo, khắc phục lối truyền đạt một chiều, rèn luyện nếp sống tư
duy hiện đại vào quá trình dạy học, đảm bảo điều kiện và thời gian tự học,
nghiên cứu cho học sinh, sinh viên..." vì vậy, vấn đề đổi mới phương pháp
giảng dạy là một trọng tâm mà giáo dục cần phải chú ý.
Đã có rất nhiều các cơng trình nghiên cứu về các giải pháp nâng cao
chất lượng đội ngũ giáo viên, nâng cao chất lượng đào tạo ở các trường cao
đẳng, đại học và các trường dạy nghề, các đề tài này mới đưa ra một số các
giải pháp về bồi dưỡng giáo viên, về đổi mới phương pháp dạy học. Ví dụ
như dạy học bằng phương pháp nêu vấn đề, dạy học bằng phương pháp thảo
luận nhóm... hay kết hợp các phương pháp. Nhìn chung các phương pháp

này mới đưa ra được cách nâng cao chất lượng một cách chung chung về lý
thuyết mà chưa đưa ra cách ứng dụng như thế nào vào một trường cụ thể để
đạt hiệu quả.
Những năm gần đây do sự phát triển của CNTT và sự bùng nổ của
Internet trên tồn cầu làm cho việc tìm hiểu thông tin trở nên dễ dàng hơn.
CNTT phát triển đã góp phần vào sự đổi mới của phương pháp dạy học vì nó
bao gồm sự kết hợp của kỹ thuật đồ hoạ, sự hồ nhập giữa CNTT và truyền
thơng, công nghệ Multimedia, công nghệ tri thức, giao tiếp người - máy, phần
8


mềm chuyên dụng, soạn thảo tài liệu học tập, trình chiếu PowerPoint. Ngồi
ra CNTT cịn tạo ra mơi trường học tập mới học trong môi trường tương tác
đa phương tiện, và tạo ra nhiều cơ hội tìm hiểu tri thức cho người học, có thể
học mọi nơi, mọi lúc. CNTT hay cơng nghệ đa phương tiện có ưu điểm là cho
phép tích hợp nhiều dạng thơng tin và dữ liệu như văn bản, âm thanh, hình
ảnh, video, đồ hoạ... vào bài giảng nhằm kích thích hứng thú trong học tập
của người học. Ngồi ra CNTT cịn có khả năng thay thế cơng việc của người
thầy gíáo như: góp phần tổ chức, điều khiển q trình dạy học, hợp lý hố
cơng việc của thầy và trò, chấm bài, kiểm tra, đánh giá, đóng vai trị là học
sinh cịn học sinh làm chức năng người dạy máy tính thơng qua đó lĩnh hội
được tri thức, kỹ năng, kỹ xảo... Mặt khác với sự bùng nổ của cơng nghệ
Internet thì người thầy giáo đã tích cực giúp học sinh, sinh viên tiếp cận với
các tài liệu trên mạng, hay tham gia vào các diễn đàn để trao đổi kinh nghiệm
kiến thức, về cách học, cách trình bày ý tưởng khoa học hay tạo ra một mơi
trường học tập mới phù hợp có tính tương tác cao.
CNTT tạo ra nhiều mơ hình dạy học mới thay thế mơ hình học tập trung
như trước đây, cụ thể là:
1. Dạy học có sự trợ giúp của máy tính (Computer Based Training - CBT)
2. Dạy học qua mạng (Online Learning Tranining - OLT).

3. Dạy học từ xa (Distance Learning)
4. Dạy học trên nền website(Web Basic Training - WBT)
5. Dạy học trên mơi trường ảo (E-learning)
Vì sao chúng ta cần đẩy mạnh việc ứng dụng CNTT trong dạy học?
Công nghệ thông tin và truyền thông (CNTT-TT) là ngành ứng dụng
công nghệ quản lý và xử lý thông tin. Tốc độ phát triển vũ bão của công nghệ

9


làm cho việc trao đổi thông tin trở nên nhanh chóng và làm cho vai trị của
thơng tin ngày càng trở nên quan trọng, chính những khả năng ưu việt đó đã
làm thay đổi cách sống, cách làm việc, cách học tập, cách tư duy của con
người nói chung.Và cùng với sự thay đổi đó nó đã tác động trực tiếp đến tất
cả các vấn đề của xã hội trong đó phải kể đến giáo dục.
Trong bài phát biểu tại Trường Đại học Bán công Tôn Đức Thắng vào
năm 2006(Báo Giáo Dục Việt Nam), TS. Nguyễn Kim Dung - Viện Nghiên cứu
Giáo dục - Trường ĐH Sư phạm TPHCM đã nhận định về vai trò của của
Internet trong giảng dạy và học tập như sau:
1. Giảng viên có thể giao tiếp với tất cả các đối tượng: đồng nghiệp, sinh
viên, cấp trên và các đối tượng với nhau bằng email.
2. Việc giảng dạy khơng những có thể diễn ra trên lớp mà có thể diễn ra ở
bất cứ lúc nào và bất cứ ở đâu.
3. Việc học của sinh viên có thể được cá nhân hóa với sự giúp đỡ của
giảng viên bằng cách trao đổi trực tiếp với giảng viên mà không ngại bị
đánh giá.
4. Việc truy cập Internet thường xuyên có thể trang bị thêm cho sinh viên
các kỹ năng khác như tiếp cận và xử lý thông tin, giải quyết vấn đề,
hợp tác, sáng tạo, các kỹ năng về cơng nghệ và ngoại ngữ nói chung.
5. Việc truy cập Internet cũng tạo cho giảng viên và sinh viên niềm say

mê, hứng thú trong học tập và giảng dạy, giúp cho họ có them động cơ
học tập.
6. Sinh viên có thể chủ động trong việc xây dựng lộ trình học tập của
mình và có thể mở rộng hoặc giới hạn mối quan tâm của mình.
7. Internet là cơng cụ tuyệt vời trong việc giúp sinh viên thực hành khả
năng làm việc và nghiên cứu độc lập.

10


8. Giảng viên có thể liên kết nhiều ngành, kiến thức, kỹ năng và thái độ
trong một bài giảng có sử dụng Internet.
9. Sinh viên có thể làm việc theo nhóm, độc lập hay kết hợp với nhiều
thành viên bên ngồi lớp học, thành phố thậm chí quốc gia để có thể
thực hiện việc học tập của mình.
Với nhận định trên, có thể kết luận CNTT đã có những ảnh hưởng mạnh
mẽ đến việc dạy và học ngày nay; nó tạo ra mơi trường học có tính tương tác
cao, thay đổi vai trò của giáo viên và học sinh trong hoạt động dạy học. Trước
đây, việc dạy và học theo phương pháp truyền thống lấy giáo viên làm trung
tâm thì ngày nay đã thay đổi là lấy học sinh làm trung tâm; giáo viên đóng vai
trị định hướng trong q trình học tập của học sinh; hướng dẫn học sinh tìm
kiếm tri thức qua mơi trường CNTT và Internet.
Để có được những tài liệu đó thì phải có sự liên kết, tích hợp kho tài liệu
khổng lồ đó lại với nhau; điều này chỉ thực hiện được khi giáo viên biên soạn
nguồn tài liệu dưới dạng số hoá, biên soạn chương trình, giáo án giảng dạy
theo cách hồn tồn mới đó chính là giáo án điện tử.
1.2 Cơng nghệ dạy học hiện đại và bài giảng điện tử.
1.2.1 Công nghệ
Hiện nay khái niệm về công nghệ được nhiều chuyên gia và các tổ chức
nghiên cứu, tuy nhiên khái niệm về cơng nghệ chưa được thống nhất và vẫn

có nhiều khái niệm khác nhau:
Theo GS.TS Nguyễn Xuân Lạc, khái niệm công nghệ được định nghĩa
như sau: "Công nghệ là một hệ thống những phương tiện, phương pháp và kỹ
năng nhằm vận dụng quy luật khách quan (khoa học) để tác động vào một đối
tượng nào đó, đạt một hiệu quả xác định cho con người" [4. tr1]

11


Theo Phạm Văn Danh: "Công nghệ nghĩa đơn giản là kỹ thuật hoặc cơng
cụ và những phương pháp có thể áp dụng được để giải quyết vấn đề cụ thể
hoặc thực hiện một mục tiêu nhất định" .
Có thể thấy rằng các khái niệm đưa ra chưa hoàn toàn thống nhất nhưng
có một số điểm chung khi nói về cơng nghệ là: "công nghệ bao gồm các
phương pháp, phương tiện kỹ thuật để tác động vào một đối tượng cụ thể
nhằm đạt một mục tiêu xác định".
1.2.2 Quá trình dạy học
1.2.2.1 Khái niệm quá trình dạy học
Trước hết ta cần làm rõ khái niệm: "Dạy học". Dạy học là gì?
Nhiều tác giả cho rằng: Dạy học là toàn bộ các thao tác có mục đích
nhằm chuyển các giá trị tinh thần, các hiểu biết, các giá trị văn hoá mà nhân
loại đã đạt được vào bên trong một con người".
Với cách hiểu này ta thấy rằng việc dạy học hạn chế mặt sáng tạo của
người học vì nó chỉ nhằm tái hiện những cái đã có, nhất là trong thời đại ngày
nay, thời đại mà xã hội chúng ta đang hướng đến một xã hội tri thức; một xã
hội mà tri thức của con người được số hoá với tốc độ cực lớn làm tri thức trở
thành tài sản chung; thời đại mà tri thức khơng phải chỉ tích hợp lưu trữ để tái
hiện mà nó địi hỏi phải nâng lên thành tri thức mới có chất lượng cao hơn.
1. Do đó có thể đưa ra một khái niệm mới về dạy học: "Dạy học là một q

trình gồm tồn bộ các thao tác có tổ chức và có định hướng giúp người
học từng bước có năng lực tư duy và năng lực hành động với mục đích
chiếm lĩnh các giá trị tinh thần, các hiểu biết, các kỹ năng, các giá trị văn
hoá mà nhân loại đã đạt được để trên cơ sở đó có khả năng giải quyết
được các bài tốn thực tế đặt ra trong tồn bộ cuộc sống của mỗi người

12


học"-Nguyễn Văn Bính (1999), Phương pháp dạy học kỹ thuật công
nghiệp, Nxb Giáo dục, Hà Nội. Với khái niệm này đã đề cao hơn vai trò
của người học và vai trò của người thầy, nhấn mạnh việc phát triển năng
lực tư duy và kỹ năng nghề nghiệp, khả năng vận dụng tri thức và kỹ năng
vào thực tiễn còn người thầy đóng vai trị định hướng, tổ chức q trình
học của người học. Trên cơ sở khái niệm về dạy học ta cần trả lời câu hỏi:
Quá trình dạy học là gì?
Từ trước đến nay có rất nhiều các quan điểm khác nhau về quá trình dạy
học như:
2. - Quá trình dạy học là quá trình hoạt động của giáo viên nhằm tổ chức và
điều khiển quá trình học tập của học sinh, giúp học sinh lĩnh hội tri thức,
kỹ năng, kỹ xảo đồng thời giáo dục phẩm chất đạo đức, thái độ nghề
nghiệp... theo những mục tiêu đề ra.(Trần Xuân Đam (2003), Lý luận dạy
học chuyên ngành kỹ thuật, Trường Đại học sư phạm kỹ thuật Hưng Yên,
Hưng Yên).
- Quá trình dạy học là quá trình hoạt động của học sinh nhằm lĩnh hội tri
thức, kỹ năng, kỹ xảo, thái độ... để hoàn thiện nhân cách và tạo tiền đề cho họ
có thể vào đời hành nghề có năng suất và hiệu quả.(Lưu Xuân Mới (2000), Lý
luận dạy học đại học, Nxb Giáo dục, Hà Nội).
1.2.2.2 Các nhân tố cơ bản của quá trình dạy học.
Quá trình dạy học bao gồm một số nhân tố cơ bản là:

• Mục đích, nhiệm vụ dạy học.
• Nội dung, phương pháp dạy học.
• Giáo viên (người hoạt động dạy)
• Học sinh (người hoạt động học)
13