Cơ sở văn hóa việt nam đạo Kito với văn hóa VIỆT NAM

CƠ SỞ VĂN HÓA VIỆT NAM
ĐẠO KITO VOI VĂN HÓA VIỆT NAM

ĐẶT VẤN ĐỀ
Kito giáo hay Cơ đốc giáo là 1 trong những tôn giáo ra đời từ những năm
đầu Công nguyên do Jesu sáng lập. Trong khicác tôn giáo trên thế giới đều dạy
con người phải tự mình làm các điều lành thánh thiện, tu tâm dưỡng tính để tự
cứu mình hay để được siêu thốt hoặc thi hành nghiêm túc các giới cấm của đạo
để được lên thiên đàng,Cơ đốc giáo khẳng định: mọi người sinh ra đều mắc phải
tội tổ tơng truyền; ai muốn thốt khỏi cảnh tội lỗi đó thì phải tin tưởng và chấp
nhận sự cứu rỗi.
Việt Nam là quốc gia đa tôn giáo, hầu hết các tơn giáo lớn trên thế giới
đều có mặt ở đây (Phật giáo, Nho giáo, Đạo giáo, Thiên Chúa giáo, Tin Lành
giáo…). Trong quá trình phát triển đạo ở Việt Nam, các tôn giáo đã trở thành
cầu nối tiếp xúc văn hố, vì tơn giáo bản thân nó cũng chính là một thành tố của
văn hố. Do đó, khơng thể phủ nhận vai trò đặc biệt quan trọng của tơn giáo đối
với sự phát triển của văn hố Việt Nam trong đó có Kito giáo.

1


1. Vài nét về đạo Kito
a. Đạo Kito và chúa Jesu
- Kito giáo là 1 trong những tơn giáo có nguồn gốc từ Abraham. Các tôn
giáoAbrahamic là các tôn giáo độc thần, bắt nguồn từ Tây Á cổ xưa và
đều có nguồn gốc từ Abraham bao gồm Hồi giáo, Do Thái giáo và Kito
giáo.
- Kito giáo là tên gọi chung của các tôn giáo cùng thờ chúa Jesu, gồm đạo
công
giáo, chính thống giáo, đạo tin lành và Anh giáo
- Jesu là người Do Thái, ông sinh ra tại Belem – 1 thành phố của Palestine,

gần Jerusalem; là con của đức mẹ Maria. Theo các sách Phúc Âm, khi Jesu sinh
ra, các mục đồng, đạo sỹ, nhà vua đã được thiên sứ báo tin, theo 1 ngơi sao lạ
tìm đến tơn thờ Jesu (ông là con của thánh Guise – 1 vị thánh của Kito giáo). Vị
thánh này đã đính hơn với Maria, 1 thiếu nữ ở Nazareth và là được coi là cha đẻ
của Jesu. Dù biết Maria mang thai con của kẻ khác, song Guise vẫn không từ bỏ
2 mẹ con. Guise đã nhận lời phán của Thiên chúa qua các thiên sứ, đưa Maria
và Jesu rời khỏi xứ Judea sang Ai Cập nhằm tránh khỏi cuộc thảm sát của vua
Herod Đại đế.
Jesu trải qua thời niên thiếu tại làng Nazareth thuộc xứ Galilee. Trong 1 lần theo
gia đình lên Jerusalem hành hương, ơng bị lạc và được tìm thấy tại đền
thờJerusalem, khi đang tranh cãi với các học giả theo đạo Do Thái năm 12 tuổi.
Thánh Guise đã có lần tìm tới Jesu khi ơng đang luận bàn giáo lý với các nhà
2


thông học Do Thái giáo tại đền thờ Jerusalem. Đây cũng là lần cuối cùng các
sách Phúc Âm nhắc tới vị thánh này.
- Theo kinh thánh, Thiên chúa là người đã sáng tạo ra vũ trụ. Adam và
Evađược coi là đấng sinh thành của lồi người, vì khơng nghe lời thiên
chúa, ăn trái cấm nên đã bị đuổi khỏi vườn địa đàng và đã truyền tội lỗi
cho lồi người. Vì thế, chúa trời đã giáng sinh, cứu rỗi cho loài người để
lồi người được hịa giải với Thiên Chúa, bằng cách cứu rỗi 1 linh hồn
thoát khỏi tội lỗi và hậu qua của nó.
Trong Kito giáo, cứu rỗi là giải cứu con người khỏi tội lỗi và những hình
phạt để có thể sống đời đời. Đối với nhiều người, cứu đỗi là để khi chết, có thể
lên thiên đường.
Jesu là người được cứu rỗi. Những người theo đạo Kito tin rằng, Jesu là
Con Thiên Chúa giáng trần, là đấng Mesia và là Đức Kito. Vì thế, ơng cịn được
gọi là “Jesu người Nazareth” hoặc “Jesu con ông Guise thành Nazareth”... Jesu
là ngườisáng lập ra đạo Kito vào khoảng năm 26 ở Do Thái, vì thế, ơng được

các tín đồ gọi ông với danh hiệu “chúa Jesu Kito” để ám chỉ vị lãnh đạo được
Thiên Chúa cử đến để giải cứu cho người dân, hay cịn gọi là “đấng cứu thế”.
Ngồi ra, Jesu còn được người mọi người ca tụng với danh hiệu: “Đấng tiên
tri”, “Đấng cứu rỗi”... vì đã chịu đóng đinh để cứu nhân loại thốt khỏi tội lỗi
- Lúc Jesu khoảng 30 tuổi, ngay sau khi chịu lễ rửa tội, ơng bắt đầu đi
raogiảng. Ơng đã cùng các môn đồ đi khắp xứ Gallile để giảng dạy và
chữa bệnh. Với cung cách giảng dạy mang thẩm quyền, uy lực, cùng kỹ
năng diễn thuyết điêu luyện, Jesu đã sử dụng các dụ ngôn để giảng dạy các
quan điểm về tình yêu thuơng nên đã thu hút được rất nhiều người. Họ
thường tụ tập thành đám đơng và tìm đến bất cứ nơi nào có Jesu; ơng cũng
tìm đến và thuyết giáo tại các hội trường Do Thái giáo. Bên cạnh việc sử
dụng các dụ ngơn, Jesu cịn dùng thêm các phương pháp khác khi giảng
dạy: Phép nghịch lý, phép ẩn dụ... Ngồi ra, ơng cịn sử dụng nhiều phép

3


lạ để chữa bệnh cho mọi người, làm người chết sống lại, hóa nước thành
rượu...
 Chúa Jesu vừa là nhân vật lịch sử, vừa là nhân vật của niềm tin tôn giáo
+ Nhân vật lịch sử: Được biết đến là con thánh Guise, người sáng lập ra
đạo
Kito và bị xử tử trên cây thánh giá
+ Nhân vật niềm tin: Ngoài việc giảng đạo cho mọi người, Jesu còn sử
dụng
phép thuật, làm những việc con người không thể làm => mọi người đều tin vào
điều đó
b. Đặc điểm của Kito giáo
- Kito giáo được biết đến từ TK thứ 1, khi các môn đồ của chúa Jesu được
gọi là Kito hữu – những người theo đạo Kito tại thành Antiochia (thuộc

Thổ Nhĩ Kỳ ngày nay), nơi họ đến lánh nạn và di cư sau những cuộc bức
hại đầu tiên tại xứ Judea.
- Đạo Kitochính thức ra đời từ những năm 30 đầu cơng ngun ở các
tỉnhphía Đơng của đế quốc La Mã cổ đại, gồm 3 nhánh chính là cơng giáo
Roma, chính thống giáo và đạo tin lành.Tuy nhiên, liên tiếp trong 3 thế kỷ,
Kito giáo liên bị cấm đoán và đàn áp bởi nhiều người và nhiều tơn giáo
khác
Ngồi 3 nhánh chính của Kito giáo, cịn 1 nhánh là Anh giáo, 1 trong những hệ
phái thuộc cơ đốc giáo phương Tây, ra đời vào giữa TK16 – nửa đầu TK17.
 Kito giáo ngày nay gồm 4 nhánh: công giáo Roma, chính thống giáo, đạo
tin
lành và Anh giáo. Các nhánh này đều thu hút 1 lượng lớn các tín đồ
- Năm 313, hoàng đế La Mã Constantine ban hành sắc lệnh Milano, 1 mặt
tuyênbố chấm dứt thảm sát các tin đồ Kito giáo trên toàn quốc, cho phép
mọi người tự do theo tôn giáo, mặt khác dần đưa nước La Mã từ 1 đế quốc
đa thần giáo dần trở thành 1 đế quốc Kito giáo hùng mạnh. Ông đã cho
4


xây dựng nhiều nhà thờ,nhiều tu viện…=>Từ đó Kito giáo phát triển mạnh
mẽ cả về số lượng tín đồ,cả về tư tưởng thần học,triết học và giáo lý.
- Giáo lý của Kito giáo là kinh thánh gồm 2 bộ Tân Ước và Cựu Ước
+ Bộ Cựu ước gồm 46 quyển,chia làm 3 loại:sách lịch sử,sách văn thư và
sách tiên tri.
+ Bộ Tân ước gồm 17 quyển kể về cuộc đời và sự nghiệp của chúa
Jesu,chia làm 4 loại:sách tin mừng,sách công cụ sứ đồ,sách thánh thư,sách khải
huyền.
- Tư tưởng và nội dung của đạo Kito:
+ Quan niệm về thế giới của Kito giáo là niềm tin vào thiên chúa và
sựmàu nhiệm của thiên chúa => họ tin rằng con người là do chúa tạo ra =>

phải thờ phụng, nghe theo chúa và tiếp tục công việc của chúa trên trái đất
này.
+ Tư tưởng nhân văn Kito giáo được xây dựng trên cơ sở thế giới quan
thần sáng tạo vũ trụ và vạn vật, quan phòng, chi phối mọi sự;đồng thời
trên cơ sở nhân sinh quan tôn giáo, xem con người là một sản phẩm kết
hợp hai thực thể linh hồn và thể xác. Linh hồn có tính thiêng và bất tử còn
thể xác thuộc về thế giới vật chất khả tử.
+ Nội dung cơ bản của tư tưởng nhân văn Kito giáo là đề cao vị trí và vai
trị của con người; xem con người là tinh hoa của vũ trụ, là một chỉnh thể
được kết hợp bởi yếu tố vật thể và phi vật thể, bởi cái hữu hình và cái vơ
hình, bởi cái hữu hạn và cái vơ hạn, bởi cái khả tử và cái bất tử…; đề cao
quyền tự do và bình đẳng của con người như những nguyên tắc bất khả
xâm phạm, vấn đề giải phóng con người khỏi những ràng buộc của những
luật lệ và hủ tục phi nhân tính
+ Nội dung tư tưởng đạo đức cơ bản của Kito giáo là bàn về các phạm trù
côngbằng,bác ái, khiêm nhường, nhẫn nhục, khoan dung và tha thứ như
những chuẩn mực luân lý Kito giáo.

5


+ Tư tưởng nhân văn và đạo đức Kito giáo có những tính chất: tính duy
lý,tính hệ thống, tính kết hợp, tính duy tâm - siêu hình và tính nhân loại
phổ biến. Các tính chất đó vừa thể hiện đặc trưng của tư tưởng nhân văn
và đạo đức Kito giáo, vừa thể hiện tính ưu điểm và nhược điểm của tư
tưởng ấy đối với thực tiễn cuộc sống.
2. Kito giáo ngày nay
- Kito giáo là tơn giáo có đơng người theo nhất với số lượng lên tới hàng tỉ
người. Tuy nhiên không phải ai theo đạo cũng chấp nhận mọi thứ, mọi
quan điểm của giáo hội họ. Ở phương Tây, do chịu ảnh hưởng của của

phong trào khai sáng cuối TK17 – TK18 => những người theo đạo Kito có
tư tưởng chấm dứt những ưu đãi tôn giáo được nhà nghiên cứu bảo hộ, đã
có từ lâu ở nhiều nước châu Âu; ngày nay, mọi người đều có quyền có
những mâu thuẫn, bất đồng với giáo hội và có thể rời bỏ nó bất cứ lúc nào
+ Tại Mỹ vàChâu Âu, trào lưu thần học tự do góp phần phát triểntinh thần
thế tục trong toàn xã hội. Nhiều Kito hữu ngừng thực hành các bổn phận
tôn giáo, mỗi năm chỉ đến nhà thờ vài lần vào những dịp lễ hội, hoặc hồn
tồn khơng bước chân vào nhà thờ. Nhiều người trong số họ vẫn nhắc tới
lòng sùng đạo của những người đi trước nhưng bản thân họ lại lớn lên
trong gia đinh mà các giá trị của Kito giáo không cịn được coi trọng;
nhiều người một mặt theo đạo vì muốn giữ gìn và phát huy truyền thống
gia đình, nhưng do chịu ảnh hưởng của văn hóa phương Tây, áp lực cuộc
sống... mà khơng thực hiện trách nhiệm của mình với nó.
+ Đầu TK21, các nhà thần học tự do vẫn được coi là đại biểu và là nhà phát
ngôn của Kito giáo => các nhà thờ theo khuynh hướng tự do đang thu hẹp dần
+ Tại các nước phương Đơng, số lượng tín đồ ngày càng ít do áp lực xã hội
 Kito giáo khơng cịn khả năng truyền lại các giá trị của mình cho các thế
hệ
- Ngày nay, tại Nga và Đông Âu, nhiều người đã bắt đầu quan tâmđến Kito
giáocũng như các tôn giáo khác sau 1 thời gian dài tin vào thuyết vô thần
6


=>nhiều nhà thờ, tu viện được trùng tu, tăng cả về số lượng nhà thờ, tu
viện cũng như lượng người theo đạo
3. Kito giáo với văn hóa VN
- Sự phát triển của đạo Kito trong lịch sử nhân loại lúc thăng, lúc trầm; và
đến
nay, Kito giáo đã xuất hiện ở rất nhiều nước, không chỉ ở Châu Âu
- Tổ chức của Kito giáo gồm giáo xứ, giáo phận, giáo hội quốc gia, giáo

triều
Vantican; giáo hồng là người có quyền lực tối cao
a. Quá trình du nhập vào VN
- Đạo Kito xuất hiện ở VN từ những năm đầu TK16, phát triển từ TK19 khi
Pháp xâmchiếm
- 1533, Inêkhu theo đường biển lớn vào giảng đạo ở các làng thuộc tỉnh
Nam Định; những năm sau đó, Alexandre là người tiếp tục cơng việc
truyền đạo Kito vào VN.
- 1644, hội thừa sai truyền giáo Pari chính thức ra đời, vừa truyền đạo,
vừacó những hoạt động thiếu trong sáng, nhằm phục vụ cho âm mưu xâm
lược của người Pháp
Cuộc nội chiến Nguyễn Ánh – Tây Sơn vào thế kỷ 18 là một cơ hội tốt cho sự
bành trướng của Hội truyền giáo nước ngoài và sự can thiệp của thực dân
Pháp.Giám mục Pièrre Pignenaux de Béhaine đã trở thành người giúp đỡ nhiều
nhất cho Nguyễn Ánh: Ơng đưa hồng tử Cảnh đi Pháp; năm 1787 đại diện cho
Nguyễn Ánh ký với Pháp Hiệp ước Versailles. Sau đó, do xảy ra cách mạng
Pháp 1789, Hiệp ước này khơng thực hiện được, ơng đã tự mình mộ quân và
sắm vũ khí giúp Nguyễn Ánh đánh Tây Sơn. Hoạt động của Béhaine giúp cho
nước Pháp có chỗ đứng vững chắc ở Việt Nam cả về chính trị và tơn giáo.
- Q trình từ khi du nhập đạo Kito đến nay gồm 3 giai đoạn:
+ Thời kỳ sơ khai(1533-1659): đế quốc Châu âu bành trướng xâm thực

7


thuộc địa: Chủ yếu là các nhà truyền giáo La Tinh Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha,
Pháp, trùng với thời kỳ Trịnh-Nguyễn phân tranh, (nội chiến 100 năm thời Lê
mạt) => chia 2 Đàng : Đàng ngoài do họ Trịnh cai trị, Đàng trong do họ Nguyễn
cai trị.
+ Thời kỳ hình thành và phát triển (1659-1885): Thời kỳ thành lập triều

đại nhà Nguyễn và bị thực dân Pháp xâm lược sau khi bình định được nhà
Trịnh-Lê cùng nhà Tây Sơn.Nguồn cội Pháp xâm chiếm VN là lấy lý do
triều đình nhà Nguyễn "ăn cháo đá bát". Lúc phân tranh nhà Nguyễn có
mượn viện trợ của Pháp (cũng có cả Xiêm La-Thái Lan), sau khi thành
công lại ra tay đàn áp các giáo sĩ không cho hoạt động (Truyền giáo chỉ là
bình phong lót đừơng cho mưu toan thơn tính VN làm thuộc địa).
+ Thời kỳ cận-hiện đại (1885-nay): Sau khi Pháp đơ hộ hồn tồn VN,
đạoCơng giáo phát triễn vựơt bậc với Tổng giám mục đầu tiên là giáo sĩ
Alexandre De Rhodes . Hiện giờ Cơng giáo VN có khoảng 9% dân số là
tín đồ của 2 phái chính là Cơng giáo Roma và Tin lành
 Lịch sử hình thành và phát triển của đạo công giáo ở VN trải qua nhiều
thăng trầm, biến động. Từ 1 tơn giáo hồn tồn xa lạ, đến nay, Cơng giáo đã trở
thành tơn giáo lớn ở VN ớ nhiều hoạt động đa dạng và có ảnh hưởng lớn trong
đời sống VH – XH VN
b. Ảnh hưởng của đạo Kito với văn hóa Việt Nam
- Ở VN, đạo Kito là đạo Thiên chúa
- Ảnh hưởng
+ Chữ quốc ngữ ra đời:
Chữ quốc ngữ được các giáo sỹ phương Tây sử dụng để truyền đạo cho
việc truyền giáo, được lưu hành trong nội bộ đạo Kito
 Từ khi ra đời đến cuối TK19, chữ quốc ngữ đã dần được hồn thiện nhằm
phục vụ cho cơng cuộc truyền giáo
 Từ chỗ là chữ chỉ sử dụng trong nội bộ đạo Kito,chữ quốc ngữ đã trở
thành
8


chữ viết của cả DTVN
+ VH công giáo làm phong phú VH Việt:Công giáo là một đề tài mới cho
văn học nghệ thuật, dịng văn học Cơng giáo cũng xuất hiện rất sớm với Truyện

thày Lazaro Phiền của Nguyễn Trọng; là cảm hứng sáng tác của nhiều nhà văn,
nhà thơ... Ngồi ra, cịn có tranh tượng, thánh ca, kiến trúc, lễ hội Công giáo
cũng làm thành một “trường phái” riêng, đóng góp vào vườn hoa rực rỡ sắc
màu của văn hố Việt: lễ Valentin, Noel đâu cịn là của riêng người Công giáo
mà đã là lễ hội chung của rất nhiều người Việt nhất là giới trẻ.
+ Giáo lý đạo cơng giáo góp phần XD lối sống lành mạnh cho XH: sống
lànhmạnh, hướng thiện, lối sống chan hòa, lòng nhân ái...
+ Sự du nhập nghệ thuật kiến trúc nhà thờ: Nhà thờ lớn, nhà thờ Đức
Bà...
+ Đóng vai trị là cầu nối giữa VHVN và TG:nhạc, các tác phẩm văn học
nước ngoài...

Nhận xét:
- Từ khi vào VN, thiên chúa giáo đã có những ảnh hưởng nhất định tới
VHVN
- Thiên chúa giáo làm cho nền VHVN trở nên phong phú, đa dạng
- Cơng giáo giờ đây đã gắn bó với VHDT và có những biến đổi về chất để
trở
thành cơng giáo VN
 Đến nay, đạo Kito là tơn giáo có lượng người theo lớn thứ 2 ở VN sau
phật
giáo (Công giáo chiếm 7% và Tin lành chiếm 1% dân số)
4. Kết luận
Kito giáo là một bộ phận quan trọng của văn hóa phương Tây. Trải qua hơn
20 thế kỷ, tuy có những giai đoạn thăng trầm, những biến thiên theo thời

9


gian và thời cuộc, có lúc tưởng chừng như diệt vong, nhưng cuối cùng thì

Kito giáo đã chiếm một vị trí khá vững vàng trên thế giới.
Đạo Kito đã có ảnh hưởng khơng nhỏ vào trong đời sống văn hóa của một bộ
phận người Việt Nam.Nó đã ảnh hưởng đến văn hóa nhận thức,văn hóa ứng xử
và văn hóa tổ chức của những tín đồ Kito giáo ở Việt Nam;sự ảnh hưởng đó đã
tạo nên một sắc thái trong đời sống văn hóa Việt Nam,góp phần cụ thể hóa
những chuẩn mực đạo đức của văn hóa Việt Nam,làm phong phú thêm các quan
niệm về nhân sinh quan,về những giá trị nhân văn và đạo đức trong đời sống
văn hóa Việt Nam.

10