The gioi co dai trong van tho Hoang Phu Ngoc Tuong

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>Thế giới cỏ dại trong văn thơ Hồng Phủ Ngọc Tường </b>

<b>24/04/2009 10:15:02 SA</b>

<b>Dẫu mượn hình thức của thể kí, dẫu tìm đến vần điệu của thơ, điểm nhất quán </b>
<b>trong sáng tác của Hoàng Phủ Ngọc Tường là một cái tôi say đắm thiên nhiên. Đằng</b>
<b>sau những tài hoa câu chữ là một cái tôi đa cảm - quá chừng là đa cảm - luôn dành </b>
<b>cho cỏ dại những tình cảm lớn lao.</b>

<i><b>1. Từ những trang kí nặng trĩu trầm tư...</b></i>

Ai đó đã nói: trong giọt nước có cả vũ trụ. Cái li ti của ngọn cỏ, giọt sương qua cảm nhận
của Hoàng Phủ Ngọc Tường dường như có sự chuyển đổi thú vị từ vi mô đến vĩ mô.
Theo nhà văn, qua cây cỏ “con người có thể từ ngơi nhà nhỏ của mình bước vào ngơi nhà
lớn của vũ trụ” (Tính cách Huế).

Trong thế giới nghệ thuật đa sắc màu của Hoàng Phủ Ngọc Tường, cỏ được nâng lên
thành một triết lí sống, biểu hiện cái tâm trong trẻo của nhà văn trước những biến động
lịch sử và cả những bề bộn đời thường. Miêu tả một loài cỏ lạ - “Những cây cỏ mảnh
khảnh thân chỉ bằng cây tăm, với vài ba nhánh lơ thơ giống lá rong, trên đầu mỗi cây nở
một bông hoa giống như hoa tigôn, và tất cả hoa đều đỏ một màu máu tươi” - Hoàng Phủ
Ngọc Tường đã làm một cuộc đối thoại với những sinh thể li ti mà ngồn ngộn sức sống
này. Dường như nhà văn lắng nghe, cảm nhận đến từng vi mạch của loài hoa cỏ nội.

Lời của nhà văn: “<i>Hỡi những bông hoa nhỏ, Hãy cho ta biết, ngươi ước vọng điều gì </i>
<i>trong cuộc sống vô ưu của người?”.</i>

Lời của cỏ “<i>Chỉ cần một ngày nắng đẹp để nở hoa, thế thôi. Tôi có một trái tim hồng </i>
<i>ngọc chỉ để sống và chết một lần với trái tim của tôi” (Sử thi buồn).</i>

Mẫu đối thoại đầy chất độc thoại, như mở lòng, như bậc hiền triết xưa bộc bạch cái tâm
minh triết giữa đất trời cây cỏ. Phải chăng Hoàng Phủ Ngọc Tường đã đạt tới <i>Tâm Thiền</i>

để nghe tiếng thì thầm của nội cỏ trong trạng thái giao cảm kì diệu với vạn vật. Trái tim
của loài cỏ dại cũng chính là <i>trái tim hồng ngọc</i> với một chữ <i>tâm</i> sáng run rẩy hoài trong
lồng ngực của một nhà văn đau đáu với quá khứ, hết mình với hiện tại và nhiều ước vọng
ở tương lai.

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

<i>mận gai</i>. Lại muốn dẫn lời của chính nhà văn: “Ôi khát vọng của cuộc đời sao mà gay
gắt” (<i>Sử thi buồn</i>).

Cỏ trong tác phẩm Hoàng Phủ Ngọc Tường còn là khát vọng hòa nhập với tự nhiên. Như
bản năng của một đứa trẻ ôm bầu vú mẹ, Hoàng Phủ đã thể hiện thật tinh tế cơn khát
cháy lòng hòa nhập với vũ trụ. Phải khát đến cháy lòng (Tâm), phải quan sát thật tỉ mỉ
(Trí), phải biết chọn những con chữ thật sống, thật có hồn (Tài) nhà văn mới biến rêu, cỏ,
sương, và... tơi, thành một cơn mê cuồng hịa nhập: “Những đám rêu mỗi lúc một dày
hơn, và rồi hiện ra những chấm bụi nước li ti trên những cọng bông rêu nhỏ như sợi tóc...
Tơi uống cạn vũng nước ấy bằng hơi thở đắm đuối của một chiếc hôn; xong nằm phủ
phục giữa lịng con suối khơ, giống như một con tắc kè uống sương, thè lưỡi đón những
giọt nước tái sinh như sữa mẹ” (<i>Sử thi buồn</i>).

Chẳng phải tình cờ, cỏ trong cảm nhận của Hồng Phủ Ngọc Tường còn là một chốn
hằng cửu. Ở đó, trong miền kí ức cịn tươi rói của nhà văn, có một khoảnh khắc trở thành
bất tử, Ngơ Kha đã “nằm úp mặt xuống cỏ với một vết đạn hồng sau gáy” <i>(Sử thi buồn).</i>

Theo quan niệm của Hồng Phủ Ngọc Tường “người ta khơng nên dính líu q nhiều đến
q khứ nhưng người ta cũng khó lịng đoạn tuyệt với quá khứ. Với anh “quá khứ là
những gì thân thuộc nhất của tâm hồn ,... là tài sản quý báu còn lại sau cùng của đời
người, mãi mãi không thay đổi” (<i>Trịnh Công Sơn và cây đàn lia của hoàng tử bé).</i> Trong
miền quá khứ “mãi mãi khơng thay đổi ấy” của anh, bóng dáng những Trịnh Công Sơn,
Đinh Cường, Ngô Kha, những nghệ sĩ trí thức đầy tâm huyết lại hiện ra cùng với cỏ. Lạ
lùng thay, nhớ về quá khứ bộn bề khói lửa chiến tranh, trong miền nhớ của Hồng Phủ lại

là “một con đường ven sơng có thảm cỏ dày, và hương cỏ đêm khuya thơm lạ lùng làm
người ta nghĩ đến một nỗi bình yên nào đó khơng có ở đời”. Hương cỏ đêm. Một khoảnh
khắc bình yên của chiến tranh. Một cõi an nhiên hiếm hoi của những “gã lang thang” đã
chọn cho mình một con đường đầy sóng gió. Trong vùng kí ức dành riêng cho những
người bạn, lại có một khoảnh khắc trở thành thiên thu: “Khi Đỗ ngủ say, Ngơ Kha đi nhặt
đâu đó những cánh hoa phượng vĩ hồng, đem rải quanh người anh, để khi anh ngủ dậy,
cịn lại dấu vết một hình người trên mặt cỏ”. Và mãi mãi, hằn in trong tâm trí Hoàng Phủ
khi nghĩ về Đỗ, vẫn hiện ra “một hình người vẽ bằng nét hoa nằm im trên cỏ” (<i>Căn nhà </i>
<i>của những gã lang thang</i>). Cỏ hoa đồng nội gần gũi với con người đến thế.

Đôi lúc thật bất ngờ Hồng Phủ đưa ra những triết lí về cỏ thật tự nhiên. Theo anh cây cỏ
là tiếng nói của tâm linh. Hồng Phủ Ngọc Tường đã thấu thị được ngơn ngữ của tâm linh
ấy. Viết về lồi bông cỏ - hoa ngũ sắc của mọi tuổi thơ - ở vùng Mỹ Thủy chỉ nở toàn hoa
đỏ thắm, Hoàng Phủ Ngọc Tường làm người đọc bất ngờ với cách giải thích của anh:
“Hoa là trí nhớ của đất, và đất này thì tưới nhiều máu, nên cây cỏ hoa màu đỏ. Có nhiều
điều quan trọng của mảnh đất này mà con người đã quên đi cây cỏ nhắc lại” (<i>Bông ngũ </i>
<i>sắc</i>). Mẫu nhàn đàm cho thấy Hoàng Phủ Ngọc Tường chẳng bao giờ nhàn khi ngắm
nhìn một bơng cỏ dại. Chợt nhớ một vần thơ về cỏ Hoàng Phủ Ngọc Tường đã viết từ
thuở xa xưa, khi bước chân anh còn rong ruổi mọi miền đất nước:

<i> Anh hái cho em bông hoa cỏ ở Lạng Sơn</i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

<i> Nhưng không đâu nơi này</i>

<i> anh đăm đăm nhìn mặt đất</i>

<i> Vì ở đấy tự nghìn năm cỏ hoa đã định hình tổ quốc.</i>

(Ngọn cỏ làm chứng)

Trong mẫu kí <i>Chế ngự cát</i>, những trang viết về cát và cỏ của Hoàng Phủ giàu chất sử thi.
Sức người. Sức cỏ. Để làm một con đê cát, người dân Hải Lăng đã phải gánh khoảng 11
triệu gánh cát trên đơi vai của mình. “Cát bay: lấy cỏ trồng lên mặt đê... Đê đắp đến đâu,
trồng cỏ đến đấy:. Có những giọt máu đã đổ trên đê cát. Vậy mà niềm tin cứ lấp lánh đầu
ngọn bút của nhà văn. Và bất chợt cỏ lại xuất hiện - “Cả một vùng cát mênh mông ven
biển dậy lên trong sắc đẹp của cỏ hoa đồng nội”. Ở đâu, lúc nào Hoàng Phủ Ngọc Tường
cũng nghe được tiếng nói thầm thì của nội cỏ.

Cỏ trong kí Hồng Phủ Ngọc Tường cịn là khơng gian văn hóa. Nhà văn đã viết nhiều,
viết hay về văn hóa vườn ở Huế (Hoa trái quanh tôi, Thành phố và chim, Những người
trồng hoa, Lan Huyền Không...) nhưng vẫn không quên dành những trang văn nồng ấm
về một Miền cỏ thơm hay Bản di chúc cỏ lau. Sống trong miền cỏ thơm ấy, liệu có mấy
ai nhận ra hết vẻ đẹp thơ mộng của cỏ, như cảm xúc của nhà văn: “Nhiều lần thức giấc
trong mùi hương rạo rực của ban đêm, tôi chợt phát hiện ra rằng Huế là một thành phố
được dành cho cỏ... Mùa xuân về, mặt đất công viên sáng bừng lên bởi ngàn vạn bơng cỏ
tím, mỗi bơng cỏ lại ngậm trong lòng một hạt sương mai, khiến vào buổi sáng, cỏ ở ven
sông Hương lấp lánh như những hạt ngọc...” <i>(Miền cỏ thơm).</i>

Trong những năm tháng chiến tranh, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã nhập cuộc như một nhà
văn - chiến sĩ. Năm tháng qua, sau những miệt mài rong ruổi, anh đã nhiều lần chạm mặt
vào cỏ, hít thở cái mùi hăng nồng lẫn ngọt ngào của cỏ để ngẫm bao nhiêu điều về cuộc
đời - hạnh phúc lẫn khổ đau, trần trụi và huyền hoặc, tin yêu lẫn man trá, vĩnh hằng hay
phù du... Những trầm tư ấy có lúc Hồng Phủ nghiệm ra từ cỏ, một lồi cây bình dị,
khơng tên, bám riết vào nhựa đất, xanh đến nao lòng.

<i><b>2. ... Đến những vần thơ trữ tình triết lí</b></i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

<i> Có nhiều khi tôi quá buồn</i>

<i> Tôi ước mong quanh chỗ tôi ngồi</i>

<i> Mọc lên thật nhiều cây cỏ</i>

<i> Cây xấu hổ đau gì mà rủ lá</i>
<i> Tơi gập người trên bóng tơi.</i>

(Cỏ, chim sẻ và châu chấu)

Hoàng Phủ Ngọc Tường hay thổ lộ nỗi buồn trong thơ. Có lúc anh nói tới một nỗi buồn
thật đến xót lịng. Thật, bởi anh khơng làm dáng, khơng ồn ào câu chữ. Vâng, đã có lúc
chúng ta làm dáng bằng niềm vui, cũng có lúc chúng ta làm dáng bằng nỗi buồn. Thật
như cỏ, hồn nhiên như cỏ, cái tơi trữ tình trong thơ Hồng Phủ đã đạt đến vị thiền. Đó là
những lúc cỏ dại và tôi cùng hiện hữu như một nhất thể của vũ trụ bao la. Cỏ, thiên nhiên,
con người hòa nhập làm một trong trạng thái hòa điệu nguyên thủy:

<i> Khơng cịn nghe ai nói cười</i>
<i> Tơi cịn ngồi chi đây một mình</i>
<i> Cắn móng tay từng kí ức mong manh</i>
<i> Giống như con châu chấu nọ</i>

<i> Gặm hoài lá cỏ xanh...</i>

(Cỏ, chim sẻ và châu chấu)

Thiên nhiên trong thơ Hồng Phủ Ngọc Tường chính là phiên bản tâm hồn anh. Hương
cỏ, chim trời - cỏ dại, miền cỏ gai, ngọn đồi cỏ may... trong thơ anh không chỉ là biểu
tượng của thiên nhiên thuần khiết mà cịn lấp lánh chất nhân văn của một triết lí sống. Cái
tơi có lúc thốt hẳn sự ràng buộc của bản thể để tan lẫn vào cỏ dại hoa ngàn:

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

(Tôi biết nơi kia có một chỗ ngồi)

Cỏ trong thơ Hồng Phủ Ngọc Tường còn là biểu tượng cho cái đẹp. Con người hịa vào
cỏ, tìm về cỏ cũng là khoảnh khắc tìm đến cái đẹp. Có cảm giác nhà thơ ln dọn mình
trong động thái <i>về chơi với cỏ</i>. Dịu dàng. lãng đãng... “Tơi trở về tìm trong hương cỏ/ Dịu
dàng một chút bình yên”; “Cảm ơn người trái đào tiên/ Tôi về lãng đãng nơi miền cỏ
gai”.

<i> Thưa rằng người đã quên tôi</i>
<i> Tôi về chơi với ngọn đồi cỏ may</i>
<i> Một đường hoang một dấu giày</i>

<i> Một người ngồi một tháng ngày bóng nghiêng.</i>

(Về chơi với cỏ)

Không phải ngẫu nhiên điệp khúc “trở về” cứ vang lên trong thơ Hoàng Phủ như một nỗi
niềm. Phải đạt tới <i>tâm thiền</i> mới xóa bỏ mọi ràng rịt của ham muốn, đưa tâm hồn hịa
nhập với vũ trụ vơ cùng như thế. Phải chăng giữa cỏ hoa Hoàng Phủ Ngọc Tường mới
chính là mình. Giữa Đại ngã ta mới chính là ta. Thơ Hoàng Phủ Ngọc Tường nhuốm vị
Thiền, phải chăng là vậy?

<i><b>3. Đời ta có khi tựa lá cỏ - Ngồi hát ca rất tự do. </b></i>

Nếu thử tìm một chiếc chìa khóa để giải mã thế giới nghệ thuật của Hồng Phủ Ngọc
Tường, theo tơi, có lẽ đó là một ca từ rất đẹp của Trịnh Cơng Sơn “<i>Đời ta có khi tựa lá </i>
<i>cỏ - ngồi hát ca rất tự do”</i> (Hoàng Phủ Ngọc Tường đã ghi lại trong mẩu kí <i>Hoa trái </i>
<i>quanh tơi)</i>

Cỏ trong văn thơ HPNT đã nối không gian và không gian, nối cõi lòng và cõi đời, nối con
người và vũ trụ, nhất thời và vĩnh hằng... Nhỏ nhoi quá là cỏ, lớn lao quá cũng là cỏ.
Ngôn ngữ cỏ hoa. Triết - lí -đời - người...

<b>Lê Thị Hường</b>

</div>

<!--links-->