GA Lich Su 11 p2

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (397.88 KB, 48 trang )

(1)PhÇn ba. lÞch sö ViÖt Nam (1858 – 1918) Ch¬ng I Việt Nam từ 1858 đến cuối thế kỉ XIX Bµi 19 Nh©n d©n ViÖt Nam kh¸ng chÝªn Chống pháp xâm lợc (từ 1885 đến trớc 1873) I. môc tiªu bµi häc. d©n.. 1. KiÕn thøc Sau khi học xong bài học, yêu cầu HS cần nắm đợc: - ý đồ xâm lợc của thực dân phơng Tây, cụ thể là Pháp, có từ rất sớm. - Qóa tr×nh x©m lîc ViÖt Nam cña thùc d©n Ph¸p tõ 1858 – 1873. - Cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p x©m lîc cña nh©n d©n ta tõ 1858 – 1873. 2. T tëng - Giúp HS hiểu đợc bản chất xâm lợc và thủ đoạn tàn bạo của chủ nghĩa thực. - Đánh giá đúng mức nguyên nhân và trách nhiệm của triều đình phong kiến nhµ NguyÔn trong viÖc tæ chøc kh¸ng chiÕn. - Gi¸o dôc tinh thÇn yªu níc, ý thøc tù t«n sù kiÖn. 3. Kü n¨ng - Cñng cè kü n¨ng ph©n tÝch, nhËn xÐt, rót ra bµi häc lÞch sö. - Sử dụng lợc đồ trình bày diễn biến các sự kiện. II. thiÕt bÞ, tµi liÖu d¹y – häc. - Lợc đồ Mặt trận Gia Định. - T liÖu vÒ cuéc kh¸ng chiÕn ë Nam K×. - Tranh ảnh về các nhân vật lịch sử có liên quan đến bài học - V¨n th¬ yªu níc cuèi thÕ kØ XIX. III. tiÕn tr×nh tæ chøc d¹y häc. 1. KiÓm tra bµi cò 2. DÉn d¾t vµo bµi míi Ngµy 31/8/1858 thùc d©n Ph¸p næ sóng chÝnh thøc më mµn cuéc chiÕn tranh xâm lợc Việt Nam. Ngay từ đầu, quân ta đã anh dũng chíên đấu chống quân xâm lợc. Với sức mạnh quân sự Pháp ngày càng mở rộng chiến tranh xâm lợc, song đi đến đâu chúng cũng vấp phải sự kháng cự mãnh liệt của nhân dân ta. Để hiểu đợc cuộc xâm lợc ViÖt Nam cña thùc d©n Ph¸p vµ cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p cña nh©n d©n ta tõ 1858 – 1873, chóng ta cïng t×m hiÓu bµi häc h«m nay. 3. Tổ chức các hoạt động dạy học trên lớp. Hoạt động của GV và HS GV: Tríc khi t×m hiÓu cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p cña nh©n d©n ta, chóng ta sÏ t×m hiÓu vÒ cuéc x©m lù¬c ViÖt Nam cña thùc d©n Ph¸p. Tríc hÕt t×m hiÓu t×nh h×nh ViÖt Nam gi÷a thÕ kØ XIX tríc cuéc x©m lîc cña thùc d©n Ph¸p.. KiÕn thøc c¬ b¶n HS cần nắm đợc I. Liªn qu©n Ph¸p – T©y Ban Nha x©m lîc ViÖt Nam. ChiÕn sù ë §µ N½ng 1. T×nh h×nh ViÖt Nam gi÷a thÕ kØ XIX, tríc cuéc x©m lîc cña thùc d©n Ph¸p..

(2) * Hoạt động 1: Cả lớp - GV hớng dẫn HS theo dõi SGK để thấy đợc: tình hình chính trị, kinh tế, xã hội của ViÖt Nam gi÷a thÕ kØ XIX tríc cuéc x©m lîc cña thùc d©n Ph¸p. - HS theo dõi SGK, kết hợp với kiến thức đã học để trả lời: + ChÝnh trÞ: gi÷a thÕ kØ XIX, tríc khi thùc d©n Ph¸p x©m lîc, ViÖt Nam lµ mét quèc gia độc lập có chủ quyền, song chế độ phong kiến nhà Nguyễn đã bớc vào khủng ho¶ng, suy yÕu trÇm träng. + Kinh tÕ: - Nông nghiệp sa sút, mất mùa, đói kém thờng xuyên. - Công thơng nghiệp đình đốn, lạc hậu do chÝnh s¸ch “bÕ quan to¶ c¶ng” cña Nhµ níc. + Quân sự lạc hậu, đối ngoại sai lầm: “cấm đạo”, xua đuổi giáo sĩ. + Xã hội: Nhiều cuộc đấu tranh chống triều đình bùng nổ. * Hoạt động 2: Cá nhân - GV: Giữa thế kỉ XIX chế độ phong kiến Việt Nam bíc vµo khñng ho¶ng, nÒn kinh tÕ sa sút, quân đội lạc hậu, yếu kém. Đặt Việt Nam trong bèi c¶nh ch©u ¸ vµ thÕ giíi, lóc đó em có suy nghĩ gì? GV gîi ý: Em h·y liªn hÖ víi bµi Trung Quèc – Ên §é - §«ng Nam ¸ cuèi thÕ kØ XIX ®Çu thÕ kØ XX. HS dùa vµo phÇn kiÕn thức đã học ở chơng I để trả lời: Trong lúc ViÖt Nam ®ang suy yÕu, khñng ho¶ng th× chñ nghÜa t b¶n ¢u – MÜ ®ang ®Èy m¹nh xâm lợc thuộc địa ở khắp nơi trên thế giới. ViÖt Nam vµ §«ng Nam ¸ lµ khu vùc quan trọng, giàu tài nguyên. Chế độ phong kiến ®ang khñng ho¶ng, v× vËy tÊt yÕu ViÖt Nam trở thành đối tợng xâm lợc của thực dân phơng Tây (Việt Nam cũng nh các nớc châu á khác, đứng trớc nguy cơ bị xâm lợc) - GV nhận xét, bổ sung sau đó dẫn dắt: Thực dân phơng Tây và Pháp đã chuẩn bị xâm lợc ViÖt Nam nh thÕ nµo chóng ta cïng t×m hiÓu phÇn 2: Thùc d©n Ph¸p r¸o riÕt chuÈn bÞ x©m lîc ViÖt Nam. * Hoạt động 1: Cả lớp, cá nhân - GV nªu c©u hái: Dùa vµo nh÷ng kiÕn thøc đã học ở lớp 10, em hãy cho biết Việt Nam tiÕp xóc víi ph¬ng T©y tõ khi nµo? - HS nhớ lại kiến thức cũ để trả lời. - GV nhËn xÐt vµ nh¾c l¹i, kÕt hîp tr×nh bµy phÇn míi: nh÷ng ngêi ph¬ng T©y ®Çu tiªn. - Gi÷a thÕ kØ XIX ViÖt Nam lµ mét quốc gia độc lập, có chủ quyền song chế độ phong kiến đã lâm vào khủng ho¶ng, suy yÕu trÇm träng.. + Kinh tÕ: - Nông nghiệp sa sút, mất mùa, đói kÐm thêng xuyªn. - Công thơng nghiệp đình đốn, lạc hậu do chÝnh s¸ch “bÕ quan to¶ c¶ng” + Quân sự lạc hậu, đối ngoại sai lầm: “cấm đạo”, xua đuổi giáo sĩ. + X· héi: C¸c cuéc khëi nghÜa chèng lại triều đình nổ ra khắp nơi.. 2. Thùc d©n Ph¸p r¸o riÕt chuÈn bÞ x©m lîc ViÖt Nam. - T b¶n ph¬ng T©y vµ Ph¸p nhßm ngã.

(3) đến Việt Nam là các lái buôn Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, họ đã biết đến Việt Nam từ lâu ( thế kỉ XVI), lúc đầu đơn giản chỉ là buôn bán và truyền đạo, về sau khi chủ nghĩa t b¶n ph¸t triÓn, nhu cÇu thÞ trêng lín, v× vËy đã tranh giành buôn bán và muốn đợc xâm lợc đặt ách thống trị. Trong cuộc chạy đua thôn tính phơng Đông, t bản Pháp đã lợi dụng việc truyền đạo Thiên Chúa nh một c«ng cô x©m lîc. ThÕ kØ XVII, c¸c gi¸o sÜ Pháp đã tới Việt Nam truyền đạo, trong đó cã mét sè kÕt hîp víi viÖc dß xÐt t×nh h×nh, vẽ bản đồ, vạch kế hoạch cho cuộc xâm nhËp cña ngêi Ph¸p sau nµy. Trong cuéc ch¹y ®ua x©m lîc ViÖt Nam, Ph¸p tá ra tÝch cùc h¬n c¶, chíp mäi c¬ héi để can thiệp vào Việt Nam. Cuối thế kỉ XVIII, khi phong trµo n«ng d©n T©y S¬n næ ra, Nguyễn ánh đã cầu cứu nớc ngoài nhằm kh«i phôc l¹i quyÒn lùc. Gi¸m môc B¸ §a Lộc đã chớp cơ hội đó tạo điều kiện cho t b¶n Ph¸p can thiÖp vµo ViÖt Nam b»ng HiÖp íc VÐc xai n¨m 1787. Víi hiÖp íc nµy, t b¶n Pháp hứa sẽ giúp Nguyễn ánh đánh lại nhà Tây Sơn, đổi lại Pháp đợc sở hữu cảng Hội An, đảo Côn Lôn và độc quyền buôn bán ở ViÖt Nam. - GV më réng: B¸ §a Léc lµ gi¸o sÜ ngêi Pháp, năm 1776 đợc phái sang Cam-pu-chia, ở đây ông gặp Nguyễn ánh. Bá Đa Lộc đã ra søc thuyÕt phôc NguyÔn ¸nh giao V¬ng Ên Hoµng tö C¶nh (míi 5 tuæi) nhê B¸ §a Lộc đa sang Pháp. Đợc sự đồng ý của vua Pháp, Bá Đa Lộc đã thay mặt Nguyễn ánh ký víi Ph¸p ®iÒu íc VÐc-xai n¨m 1787. N¨m 1799, trong mét lÇn theo qu©n NguyÔn ánh đánh ra Quy Nhơn, Bá Đa Lộc ốm chết. Nguyễn ánh mang ơn ngời Pháp, vì vậy đã cho 40 cè vÊn ngêi Ph¸p tham gia chÝnh quyÒn, nªn ngêi Ph¸p cµng cã nhiÒu ®iÒu kiện để điều tra tình hình và can thiệp vào ViÖt Nam. - GV tiếp tục trình bày: Giữa thế kỉ XIX, nớc Pháp tiến nhanh trên con đờng phát triển t bản chủ nghĩa, càng ráo riết tìm cách đánh chiếm Việt Nam để tranh giảnh ảnh hởng víi Anh ë khu vùc ch©u ¸. V× vËy, n¨m 1857 Napôlêông III lập Hội đồng Nam Kì để bàn cách can thiệp vào Việt Nam, tích cực chuẩn bị đánh Việt Nam –> Việt Nam đứng trớc nguy cơ bị thực dân Pháp xâm lợc. - GV dÉn d¾t: Ph¸p x©m lîc ViÖt Nam nh. x©m nhËp vµo ViÖt Nam tõ rÊt sím, bằng con đờng buôn bán và truyền đạo.. - Thực dân Pháp đã lợi dụng việc truyền bá đạo Thiên Chúa giáo để x©m nhËp vµo ViÖt Nam. - Năm 1787 Bá Đa Lộc đã giúp t bản Ph¸p can thiÖp vµo ViÖt Nam b»ng HiÖp íc VÐc-xai.. - N¨m 1857 Nap«lª«ng III lËp Héi đồng Nam Kì để bàn cách can thiệp vào Việt Nam, đồng thời tích cực chuẩn bị đánh Việt Nam –> Việt Nam đứng trớc nguy cơ bị thực dân Ph¸p x©m lîc..

(4) thÕ nµo? Cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p cña nhân dân Việt Nam t khi Pháp xâm lợc đến trớc khi Pháp đánh Bắc Kì năm 1873 ra sao? Chóng ta cïng t×m hiÓu nh÷ng phÇn cßn l¹i cña bµi. - GV híng dÉn HS lËp b¶ng thèng kª c¸c cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p x©m lîc cña nhân dân ta từ 1858 đến trớc 1873 (trớc khi Ph¸p x©m lîc B¾c K×) theo mÉu: Cuéc Cuéc kh¸ng KÕt qu¶, MÆt trËn x©m lîc chiÕn cña Ph¸p cña nh©n ý nghÜa d©n ta §µ N½ng 1858 Gia §Þnh 1859 1860 - HS kÎ b¶ng vµo vë. - HS theo dâi SGK tù thèng kª c¸c sù kiÖn. - GV bao qu¸t líp híng dÉn, khuyÕn khÝch HS tù häc. - Sau khi HS lËp b¶ng, GV treo lªn b¶ng hoÆc h×nh chiÕu trªn PowerPoint b¶ng thèng kª do GV chuÈn bÞ s½n lµm th«ng tin ph¶n hồi giúp HS đối chiếu chỉnh sửa phần HS tự lµm. MÆt Cuéc x©m lîc Cuéc kh¸ng chiÕn cña nh©n trËn cña Ph¸p d©n ViÖt Nam Ngày - Triều đình cử Nguyễn Tri 31/8/1858 liªn Ph¬ng chØ huy kh¸ng chiÕn. qu©n Ph¸p – T©y Ban Nha dµn trËn tríc - Qu©n d©n anh dòng chèng cöa biÓn §µ tr¶ qu©n x©m lîc, ®Èy lïi c¸c §µ đợt tấn công của địch, thực N½ng N½ng. Ngµy kÕ s¸ch “vên kh«ng nhµ 1859 1/9/1858 Ph¸p hiÖn trống” gây cho địch nhiều tÊn c«ng b¸n khã kh¨n. đảo Sơn Trà, - Khí thế kháng chiến sôi sục më ®Çu cuéc trong c¶ níc. x©m lîc ViÖt Nam. Gia - Tháng 2/1859 - Nhân dân chủ động kháng Định Pháp đánh vào chiến ngay từ đầu: chặn đánh 1859 - Gia Định, đến quấy rối và tiêu diệt địch. 1860 ngµy 17/2/1859, Ph¸p đánh chiÕm thµnh Gia §Þnh. KÕt qu¶, ý nghÜa - Ph¸p bÞ cÇm ch©n t¹i §µ Nẵng từ tháng 8/1858 đến th¸ng 2/1859, kÕ ho¹ch đánh nhanh thắng nhanh bíc ®Çu bÞ thÊt b¹i.. - Lµm thÊt b¹i kÕ ho¹ch đánh nhanh thắng nhanh cña thùc d©n Ph¸p buéc chóng ph¶i chuyÓn sang chinh phôc tõng gãi nhá..

(5) - N¨m 1860 Ph¸p gÆp nhiÒu khã kh¨n –> dõng c¸c cuéc tấn công, lực lợng địch ở Gia §Þnh rÊt máng.. - Triều đình không tranh thủ - Pháp không mở rộng tấn công mà cử Nguyễn Tri đánh chiếm đợc Gia Ph¬ng vµo Gia §Þnh x©y §Þnh, ë vµo thÕ tiÕn tho¸i dùng phßng tuyÕn ChÝ Hoµ lìng nam. để chặn giặc. - Nh©n d©n tiÕp tôc tÊn c«ng địch ở đồn Chợ Rộy tháng 7/1860, trong khi triều đình xuÊt hiÖn t tëng chñ hoµ. - HS đối chiếu chỉnh sửa bảng thống kê của mình. - GV gióp HS n¾m v÷ng nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n b»ng mét sè c©u hái: + T¹i sao Ph¸p chän §µ N½ng lµm môc tiªu tÊn c«ng ®Çu tiªn trong cuéc chiÕn tranh xâm lợc Việt Nam? GV dùng lợc đồ cuộc kháng chiến chống Pháp của nhân dân ta (1858 – 1885), giới thiệu trên lợc đồ vị trí Đà Nẵng là một cửa biển nớc sâu, lại gần kinh đô Huế (cách khoảng 100km). - HS quan sát lợc đồ trả lời. + Đà Nẵng là cảng nớc sâu vì vậy tàu chiến có thể hoạt động dễ dàng. + Có thể dùng Đà Nẵng làm bàn đạp tấn công Huế, buộc triều Nguyễn phải đầu h¹ng, kÕt thóc nhanh chãng cuéc x©m lîc ViÖt Nam. - GV bổ sung: Đà Nẵng còn là nơi thực dân Pháp xây dựng đợc cơ sở giáo dân theo Kitô, chúng hy vọng đợc giáo dân ủng hộ. Vì vậy, sáng ngày 1/9/1858 từ các tàu neo đậu ở cửa biển Đà Nẵng, liên quân Pháp – Tây Ban Nha đã nã đại bác lên bờ, rồi cho quân đổ bộ lên bán đảo Sơn Trà. Nguyễn Tri Phơng đã đốc thúc quân, dân xây dựng phòng tuyến liên trù dài 3km để chặn giặc ngay tại cửa biển. Nhân dân còn dùng cột tre thùng gỗ dựng đầy đất đá lấp sông Vĩnh Điện để chặn tàu chiến dịch. Nhân dân vùng ven biển kiên cờng chống trả quân xâm lợc, khiến địch thất bại trọng âm mu đánh nhanh, thắng nhan. Tây Ban Nha nản chí bỏ cuộc. Pháp phải thay đổi kế hoạch. Tháng 2/1859 quay mũi tấn công vào Gia Định để thực hiện âm mu mới “chinh phôc tõng gãi nhá”. - GV tiếp tục nêu câu hỏi: Tại sao Pháp lại đánh Gia Định, chứ không đánh ra Bắc K×? - HS quan sát lợc đồ, suy nghĩ trả lời: + Gia Định xa Trung Quốc sẽ tránh đợc sự can thiệp của nhà Thanh. + Xa kinh đô Huế sẽ tránh đợc sự tiếp viện của triều đình Huế. + Chiếm đợc Gia Định coi nh chiếm đợc kho lúa gạo của triều đình Huế, gây khó khăn cho triều đình. + Đánh song Gia Định sẽ theo đờng sông Cửu Long, đánh ngợc lên Campuchia (Cao Miªn) lµm chñ lu vùc Mª K«ng. - GV bæ sung: Ngêi Ph¸p nhËn xÐt: “Sµi Gßn cã triÓn väng trë thµnh trung t©m cña một nền thơng mại lớn – xứ này giàu sản vật, mọi thứ đều đầy rẫy”. Hơn nữa lúc này ngời Pháp phải hành động gấp vì t bản Anh sau khi chiếm Singapo và Hơng Cảng cũng đang ngấp nghé chiếm Sài Gòn để nối liền cửa biển quan trọng trên. Vì tất cả những lí do trên Pháp quyết định đánh Gia Định. Ngày 2/2/1859 quân Pháp víi 2000 qu©n vµ 8 tµu chiÕn, lîi dông mïa giã bÊc kÐo vµo Gia §Þnh, ngµy 10/2/1859 Pháp tấn công thành Gia Định, đến tra quân Pháp chiếm đợc thành, quan quân triều đình tan rã nhanh chóng. Mặc dù quân đội triều đình tan rã nhanh chóng, song các đội dân binh lại chiến đấu dũng cảm, đêm ngày phục kích, giết chỉ huy giặc, bao vây địch, tổ chức đánh đắm tàu chiến giặc trên sông Sài Gòn, khiến quân Pháp ngày càng lúng túng, chiếm đựoc thành Gia Định nhng không sao làm chủ đợc. Vì vậy quân Pháp đã dùng thuốc nổ phá thành Gia Định (ngày 8/3/1859), đốt trụi kho lóa g¹o vµ rót qu©n xuèng c¸c tµu chiÕn..

(6) Sang ®Çu n¨m 1860 qu©n Ph¸p sa lÇy ë c¸c chiÕn trêng Trung Quèc vµ Xiri nªn kh«ng thÓ tiÕp viÖn cho chiÕn trêng ViÖt Nam. V× vËy qu©n Ph¸p ë Gia §Þnh giÆp nhiÒu khã kh¨n, lùc lîng rÊt máng cã kho¶ng 1000 tªn, l¹i ph¶i tr¶i ra trªn mét tuyến dài 10km. Đây là cơ hội tốt để quân ta đánh bật quân xâm lợc ra khỏi bờ cõi. Nhng từ tháng 3/1860 Nguyễn Tri Phơng đợc cử ra làm chỉ huy mặt trận Gia Định đã bỏ lỡ cơ hội đó. Ông chỉ lo phòng thủ, huy động quân dân xây dựng một phòng tuyến kiên cố bao gồm một hệ thống đồn luỹ dài 16km ở phía Tây thành Gia Định. Hệ thống này lấi đại đồn Chí Hoà làm trung tâm. Với 12.000 quân và 150 khẩu đại bạc, nhng không chủ động tấn công giặc mà nằm im chờ giặc tới. Không ị động đối phó nh quân đội triều đình, hàng nghìn nghĩa dũng do Dơng Bình Tâm chỉ huy đã xung phong đánh đồn Chợ Rẫy, vị trí quan trọng trong tuyến phòng thủ của địch (tháng 7/1860). - GV dÆn dß: HS vÒ nhµ rót ra mét sè nhËn xÐt vÒ c¸c cuéc kh¸ng chiÕn cña nh©n dân ta, và đọc trớc phần tiếp theo. TiÕt 2 - GV nªu c©u hái: Em cã nhËn xÐt g× vÒ cuéc chiÕn cña nh©n d©n ta ë §µ N½ng vµ Gia §Þnh? - HS tr¶ lêi: - GV nhËn xÐt, bæ sung: ngay tõ khi Ph¸p x©m lîc, nh©n d©n ta cïng quan qu©n triÒu đình nhà Nguyễn đã anh dũng đứng lên đánh giặc, làm thất bại kế hoạch đánh nhanh th¾ng nhanh cña thùc d©n Ph¸p buéc chóng ph¶i thùc hiÖn kÕ ho¹ch “chinh phôc từng gói nhỏ”. Tuy nhiên trong quá trình kháng chiến chống Pháp, triều đình nặng về phòng thủ, bỏ lỡ nhiều cơ hội đánh Pháp. Trái lại nhân dân kháng chiến với tinh thần tích cực, chủ động rất cao, tự nguyện đứng lên kháng chiến. - GV cho điểm những HS trả lời đúng. - GV dẫn dắt: khi Pháp mở rộng đánh chiếm Nam Kì cuộc kháng chiến của nhân d©n ta tiÕp diÔn nh thÕ nµo? Chóng ta cïng t×m hiÓu phÇn cßn l¹i cña bµi. - GV híng dÉn HS lËp b¶ng theo mÉu sau: MÆt trËn Cuéc x©m lîc cña Cuéc kh¸ng Cuéc kh¸ng chiÕn thùc d©n Ph¸p chiÕn cña triÒu cña nh©n d©n NguyÔn T¹i MiÒn §«ng Nam K× 1861 1862 T¹i MiÒn §«ng Nam K× tõ sau 1862 T¹i MiÒn T©y Nam K× - HS theo dâi SGK. LËp b¶ng. - GV treo lên bảng hoặc trình chiếu trên máy chiếu bảng thống kê do GV tự làm để gióp HS chØnh söa b¶ng thèng kª do HS tù lµm. MÆt trËn Cuéc tÊn c«ng cña Thái độ của triều Cuéc kh¸ng chiÕn thùc d©n Ph¸p đình cña nh©n d©n T¹i MiÒn §«ng - Sau khi kÕt thóc - Gi÷a lóc phong - Kh¸ng chiÕn ph¸t Nam K× 1861 chiÕn tranh ë Trung trµo kh¸ng chiÕn triÓn m¹nh. – 1862 (kháng Quốc, Pháp mở rộng của nhân dân dâng - Lãnh đạo là các văn chiến ở miền đánh chiếm nớc ta. cao triều đình đã thân, sĩ phu yêu nớc. §«ng Nam K× Ngµy 23/2/1861 tÊn ký víi Ph¸p HiÖp - - Lùc lîng chñ yÕu lµ 1861 - 1862 công và chiếm đợc ớc Nhâm Tuất nông dân “dân ấp, đồn Chí Hoà. 5/6/1862 c¾t h¼n 3 d©n l©n”..

(7) - Thừa thắng đánh chiÕm 3 tØnh miÒn §«ng Nam K×. + §Þnh Têng: 12/4/1861 + Biªn Hoµ: 18/12/1860 + VÜnh Long: 23/3/1862 T¹i MiÒn §«ng - Ph¸p dõng c¸c cuéc Nam Kì từ sau thôn tính để bình định 1862 (cuéc miÒn T©y. kh¸ng chiÕn tiÕp tôc miÒn §«ng Nam K× sau 1862). tØnh miÒn §«ng cho Ph¸p vµ ph¶i chÞu nhiÒu ®iÒu kho¶n nÆng nÒ kh¸c.. - Các trận đánh lớn: Quý S¬n (Gß C«ng), vụ đốt tầu giặc trên s«ng NhËt T¶o cña nghÜa qu©n NguyÔn Trung Trùc.. - Triều đình ra lệnh giải tán các đội nghÜa binh chèng Ph¸p. - Nh©n d©n tiÕp tôc kh¸ng chiÕn võa chèng Ph¸p võa chèng phong kiÕn ®Çu hµng. - Khëi nghÜa Tr¬ng §Þnh tiÕp tôc giµnh th¾ng lîi, g©y cho Ph¸p nhiÒu khã kh¨n. + Sau HiÖp íc 1862 nghÜa qu©n x©y dùng c¨n cø Gß C«ng, rÌn đúc vũ khí, đẩy mạnh đánh địch ở nhiÒu n¬i. - Nh©n d©n miÒn T©y kh¸ng chiÕn anh dòng víi tinh thÇn ngêi tríc ng· xuèng, ngời sau đứng lên. - Tiªu biÓu nhÊt cã cuéc khëi nghÜa cña NguyÔn Trung Trùc, NguyÔn H÷u Hu©n.. Kháng chiến - Ngày 20/6/1867 - Triều đình lúng t¹i MiÒn T©y Ph¸p dµn trËn tríc tóng b¹c nhîc, Nam K× thµnh VÜnh Long –> Phan Thanh Gi¶n Phan Thanh Gi¶n nép – Kinh lîc sø cña thµnh. triều đình đầu - Từ ngày 20 đến hàng. 24/6/1867 Ph¸p chiÕm gän 3 tØnh miÒn T©y Nam K×, VÜnh Long, An Giang, Hµ Tiªn kh«ng tốn một viên đạn. * Hoạt động 2: Cá nhân - GV đặt câu hỏi và giảng bài giúp HS nắm vững những kiến thức cơ bản. - GV nªu c©u hái: Trong cuéc kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n miÒn §«ng Nam K× (1861 – 1862) cã th¾ng lîi tiªu biÓu nµo? - HS trả lời: Đó là trận đánh chìm tàu chiến Et-pê-răng (Hi Vọng) của địch trên sông Vµm Cá §«ng (®o¹n ch¶y qua th«n NhËt T¶o) cña nghÜa qu©n NguyÔn Trung Trùc. - GV cung cÊp thªm vÒ NguyÔn Trung Trùc: tªn thËt lµ NguyÔn V¨n LÞch, ngêi phñ Tân An, Định Tờng (nay thuộc Long An). Trận đánh nổi tiếng của ông là vụ đốt cháy chiến hạn Hi Vọng của Pháp trên sông Vàm Cỏ Đông tra ngày 10/12/1862. Ông đã cïng 1 to¸n nghÜa qu©n dô giÆc lªn bê råi cÇm ®Çu 5 chiÕc thuúªn ¸p tíi khiÕn bän giặc trên tàu không kịp trở tay, bị tiêu diệt hầu hết. Sau trận đó ông đợc triều đình phong chức Quân Cơ, coi giữ vùng Hà Tiên. Trận đánh trên sông Nhật Tảo khích lệ mạnh mẽ tinh thần cứu nớc của nhân dân lục tỉnh. Thực dân Pháp đã thú nhận: “đây là một trận đau đớn làm cho tinh thần ngời Việt phấn khởi và gây cảm xúc sâu sắc trong mét sè ngêi Ph¸p”..

(8) Năm 1867 triều đình phong cho ông chức Lãnh Binh, rồi điều ông ra miền Trung nhng ông đã chống lệnh, lập căn cứ ở Hòn Chông, Rạng sáng ngày 16/6/1868 ông đa quân đánh úp đồn Kiên Giang (nay là thị xã Rạch Giá) tiêu diệt toàn bộ quân địch ở đó. Tháng 9/1868 ông bị gặc bắt, dụ dỗ nhng ông cơng quyết không đầu hàng, ông đã nói một câu nổi tiếng: “Bao giờ ngời Tây nhổ hết cỏ nớc Nam, mới hết ngời Nam đánh Tây”. Ngày 27/10/1868 giặc Pháp đã hành hình ông ở Rạch Giá. - GV yêu cầu HS đọc SGK, hoặc trình chiếu trên Powr point nội dung cơ bản của Hiệp ớc Nhân Tuất 1862 rồi nêu câu hỏi: Em đánh giá nh thế nào về Hiệp ớc Nhân Tuất, về triều đình Nguyễn qua việc chấp nhận ký kết Hiệp ớc? - HS dùa vµo néi dung HiÖp íc, suy nghÜ tr¶ lêi. + Đây là một Hiệp ớc mà theo đó Việt Nam phải chịu nhiều thiệt thòi, vi phạm chủ quyÒn l·nh thæ cña ViÖt Nam. + Hiệp ớc chứng tỏ thái độ nhu nhợc của triều đình, bớc đầu nhà Nguyễn đã đầu hµng thùc d©n Ph¸p. - GV nhận xét, bổ sung thêm: Sau khi chiếm đợc ba tỉnh miền Đông, Pháp gặp khó khăn do những cuộc kháng chiến của nhân dân ta, khiến chúng cha thể bình định ngay miền Đông. Giữa lúc đó triều Nguyễn lại chủ động “nghị hoà” làm cho thực dân Pháp ngạc nhiên và cảm thấy may mắn vì “Pháp đang phải đón đợi một tình thế xÊu th× HuÕ l¹i yªu cÇu ký hoµ íc”. Th¸ng 5/1862 vua Tù §øc sai qu©n sang th«ng báo cho phía Pháp, đề nghị “giảng hoà” và cử một phái bộ do Phan Thanh Giản và Lâm Duy Hiệp dẫn đầu vào Sài Gòn ngày 28/5/1862, đến Gia Định vào ngày 3/6/1862 đến ngày 5/6/1862 đã ký Hiệp ớc. Chỉ sau hơn một ngày thơng thuyết, nhà Nguyễn đã chấp nhận ký những điều khoản nặng nề: triều đình đã ra lệnh bãi binh, tạo cơ sở cho địch đàn áp nghĩa quân. Từ đây, nghĩa quân kháng chiến phải đơn độc đối phó với địch. - GV tiếp tục đặt câu hỏi: Từ sau năm 1862 phong trào đấu tranh của nhân dân miÒn §«ng Nam K× cã sù kiÖn tiªu biÓu nµo? Tr×nh bµy tãm t¾t diÔn biÕn cña sù kiÖn đó. - HS trả lời: Sau khi 3 tỉnh miền Đông bị triều đình cắt cho Pháp – nhân dân tiếp tôc chèng Ph¸p, tiªu biÓu cã cuéc khëi nghÜa cña Tr¬ng §Þnh… - GV bæ sung thªm: Tr¬ng §Þnh lµ con cña Tr¬ng CÇm (vâ quan cÊp thÊp cña triÒu Nguyễn) quê ở Quảng Ngãi. Vì có công chiêu mộ dân khai hoang lập ấp nên ông đợc triều đình cử làm Quản Cơ đồn điền (Quản Định). Pháp chiếm thành Gia Định, ông đã chiêu mộ nông dân đồn điền theo giúp triều đình đánh Pháp. Khi đại đồn Chí Hoµ thÊt thñ «ng vÒ Gß C«ng chiªu mé nghÜa binh x©y dùng c¨n cø quyÕt t©m chiÕn đấu lâu dài với Pháp. Năm 1862 do việc nghị hoà, triều đình buộc ông phải giải binh vµ ®iÒu «ng vÒ lµm l·nh binh ë An Giang. ¤ng kh¸ng lÖnh víi quyÕt t©m kh¸ng chiến chống Pháp đến cùng với chức danh “Bình Tây Đại nguyên soái”. Pháp 4 lần gửi th dụ hàng nhng đều bị từ chối. - GV tiếp tục hỏi: Trong cuộc đấu tranh chống Pháp của nhân dân miền Tây có cuộc khëi nghÜa tiªu biÓu nµo? - HS trả lời: Khi Pháp mở rộng đánh chiếm 3 tỉnh miền Tây, nhân dân miền Tây anh dũng đứng lên kháng chiến sôi nổi, bền bỉ, tiêu biểu nhất có cuộc khởi nghĩa của NguyÔn Trung Trùc, NguyÔn H÷u Hu©n. - GV nhận xét và đặt câu hỏi: Từ sau Hiệp ớc Nhân Tuất 1862 phong trào kháng chiÕn cña nh©n d©n Nam K× cã ®iÓm g× míi? - HS suy nghÜ tr¶ lêi” - GV nhËn xÐt, kÕt luËn: Tõ sau n¨m 1862, cuéc kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n mang tÝnh chất độc lập với triều đình, vừa chống Pháp, vừa chống phong kiến đầu hàng “Dập dìu trống đánh cờ xiêu, phen này quyết đánh cả triều lẫn Tây”, cuọc kháng chiến của nhân dân gặp nhiều khó khăn do thái độ bỏ rơi, xa lánh của triều đình với lực lợng kh¸ng chiÕn..

(9) - Em h·y so sanh tinh thÇn chèng Ph¸p cña vua quan triÒu NguyÔn vµ cña nh©n d©n tõ 1858 – 1873. - HS dựa vào những kiến thức vừa học để trả lời. - GV nhËn xÐt, kÕt luËn. + Triều đình tổ chức kháng chiến chống Pháp ngay từ đầu song đờng lối kháng chiến nặng nề về phòng thủ, thiếu chủ động tấn công, ảo tởng đối với thực dân Pháp, bạc nhợc trớc những đòi hỏi của thực dân Pháp. + Nhân dân chủ động đứng lên kháng chiến với tinh thần cơng quyết dũng cảm. Khi triều đình đầu hàng, nhân dân tiếp tục kháng chiến mạnh hơn trớc, bằng nhiều hình thøc linh ho¹t, s¸ng t¹o. 4. S¬ kÕt bµi häc - Cñng cè: Nh÷ng cuéc kh¸ng chiÐn tiªu biÓu cña nh©n d©n ta tõ 1858 – 1873. - Dặn dò: HS đọc bài cũ, xem trớc bài mới. Tìm hiểu về tiểu sử, sự nghiệp của NguyÔn Tri Ph¬ng, Hoµng DiÖu.. Bµi 20 ChiÕn sù lan réng ra toµn quèc Cuéc kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n ta Từ năm 1873 đến năm 1884. nhà nguyễn đầu hàng I. môc tiªu bµi häc. 1. KiÕn thøc Sau khi häc xong bµi häc, yªu cÇu HS cÇn: - Nắm đợc từ năm 1873, Pháp mở rộng xâm lợc cả nơc, những diễn biến chính trong qóa tr×nh më réng x©m lîc ViÖt Nam cña thùc d©n Ph¸p. - ThÊy râ diÔn biÕn cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p cña nh©n d©n B¾c K×, Trung K×, kÕt qu¶, ý nghÜa. 2. T tëng - Ôn lại truyền thống đấu tranh chống giặc ngoại xâm. - Gi¸o dôc ý thøc t«n träng b¶o vÖ di tÝch lÞch sö kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. - Đánh giá đúng mức trách nhiệm của nhà Nguyễn trong việc để mất nớc. 3. Kü n¨ng - Rèn luyện kỹ năng phân tích, đánh giá, nhận xét, rút ra bài học lịch sử, liên hệ víi hiÖn t¹i. - Sử dụng lợc đồ trình bày các sự kiện. II. ThiÕt bÞ, tµi liÖu d¹y – häc. - Lợc đồ trận Cầu Giấy lần 1 và lần 2. - T liÖu vÒ c¸c cuéc kh¸ng chiÕn ë B¾c K×. - Tranh ảnh một số nhân vật lịch sử có liên quan đến tiết học. - Văn thơ yêu nớc đơng thời. III. tiÕn tr×nh tæ chøc d¹y häc. 1. KiÓm tra bµi cò 1. Tãm t¾t diÔn biÕn cña cuéc khëi nghÜa Tr¬ng §Þnh. 2. Hoµn c¶nh, néi dung cña ®iÒu íc Nh©m TuÊt. 3. Em hãy nhận xét, so sánh tinh thần chống Pháp của triều đình và của nhân d©n ta tõ n¨m 1858 – 1873. 2. DÉn d¾t vµo bµi míi - GV nhận xét phần HS trả lời miệng câu hỏi số 3, từ đó dẫn dắt vào bài mới. Trớc cuộc xâm lợc của thực dân Pháp 1858 – 1873 triều đình đã tổ chức kháng chiến,.

(10) nhng thiÕu kiªn quyÕt, nÆng vÒ phßng thñ, ¶o tëng víi thùc d©n Ph¸p, lóng tóng tríc cuộc xâm lợc của thực dân Pháp, không phát động nhân dân kháng chiến. Trái lại nhân dân chủ động kháng chiến, tinh thần chiến đấu anh dũng, thái độ kiên quyết, sẵn sàng hy sinh. Tõ khi Ph¸p më réng x©m lîc cuéc kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n ta tiÕp diÔn ra sao, chóng ta cïng t×m hiÓu bµi 20. 3. Tổ chức các hoạt động dạy học trên lớp. Hoạt động của GV và HS KiÕn thøc HS cÇn n¾m * Hoạt động 1: Cả lớp, cá nhân - GV: Tríc hÕt chóng ta t×m hiÓu t×nh h×nh . Việt Nam trớc khi Pháp đánh Bắc Kì lần 1. - GV th«ng b¸o: Sau khi chiÕn tranh 6 tØnh Nam K× (1867 – 1873) tØnh h×nh kinh tÕ, x· héi níc ta cµng l©m vµo khñng ho¶ng nghiªm trọng (vốn trớc đây đã khủng hoảng). - GV tiÕp tôc yªu cÇu HS theo dâi SGK nh÷ng biÓu hiÖn cña khñng ho¶ng trÇm träng vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi. - HS theo dâi SGK. - GV bæ sung, kÕt luËn: + VÒ chÝnh trÞ, nhµ NguyÔn tiÕp tôc chÝnh s¸ch b¶o thñ “bÕ quan to¶ c¶ng”, kh«ng tÝnh đến việc lấy lại 6 tỉnh Nam Kì. Néi bé quan l¹i bíc ®Çu cã sù ph©n ho¸ gi÷a bé phËn chñ chiÕn vµ chñ hoµ. + Về kinh tế: Nền kinh tế của đất nớc ngày càng bị kệt quệ vì triều đình huy động tiền để tr¶ chiÕn phÝ cho Ph¸p. + X· héi: §êi sèng ngµy cµng khã kh¨n, m©u thuÉn x· héi ngµy cµng gay g¾t, nh©n d©n bÊt bình đứng lênh chống triều đình ngày càng nhiÒu. + Một số quan lại có t tởng tiến bộ đã đề nghị cải cách, song triều đình không chấp nhận. Tiêu biểu là Nguyễn Trờng Tộ đã mạnh dạn dâng lên triều đình bản điều trần, bàu tỏ ý kiÕn c¶i c¸ch duy t©n. Nhng do b¶o thñ, cè chấp nên triều Nguyễn đã từ chối những đề nghị của ông. Nguyễn Trờng Tộ xứng đáng đợc coi là nhà t tởng đổi mới, có hành động thức thời ở nửa sau thế kỉ XIX đầy biến động cña ViÖt Nam. + Kh«ng nh÷ng cù tuyÖt c¶i c¸ch, nhµ NguyÔn cßn tá ra lóng tóng tríc nguy c¬ Ph¸p më réng x©m lîc. Trong suèt nh÷ng n¨m Ph¸p x©m lîc Nam K× nhµ NguyÔn lóng tóng trong việc phòng thủ đề phòng Pháp mở rộng xâm lợc Bắc Kì, việc tổ chức trang bị, huấn luyện đội hầu nh không có cải cách gì đáng kể. - GV tiểu kết: sau năm 1867 tình hình đất nớc không có gì đổi mới, kinh tế không đợc chấn hng, quân đội không đợc cải tiến, khả năng phòng thủ đề phòng Pháp mở rộng tấn công.

(11) không đợc tăng cờng. Sự khủng hoảng trầm träng kinh tÕ, x· héi ngµy cµng lµm t¨ng nguy cơ mất nớc tạo cơ hội cho Pháp mở rộng đánh chiÕm c¶ níc. * Hoạt động 1: Cả lớp, cá nhân - GV hỏi: Đến năm 1867 Pháp đánh chiếm đợc những vùng nào? Theo em Pháp có dừng l¹i kh«ng? - HS trả lời: Năm 1867 Pháp chiếm đợc 6 tỉnh Nam K×, vµ tÊt yÕu Ph¸p kh«ng dõng l¹i v× môc tiªu cña Ph¸p lóc ®Çu lµ c¶ ViÖt Nam, nên Pháp mới đánh Đà Nẵng để làm bàn đạp đánh thốc lên Huế, buộc nhà Nguyễn đầu hµng, v× vËy sau khi chiÕm xong Nam K× Pháp mở rộng đánh chiếm toàn bộ Việt Nam. - GV: Vậy nơi tiếp theo chúng đánh chiếm là ®©u? B¾c K× hay Trung K×? GV trực tiếp trả lời: Nơi tiếp theo Pháp đánh kh«ng ph¶i lµ HuÕ mµ lµ B¾c K×. Ngay sau khi chiÕm Nam Bé Ph¸p ©m mu x©m lîc B¾c k×. - GV hái: T¹i sao Ph¸p x©m lîc B¾c K× mµ cha phải là kinh đô Huế? - HS dựa vào những kiến thức đã học và suy nghÜ tr¶ lêi: - GV nhËn xÐt, kÕt luËn: V× níc Ph¸p võa ra khái chiÕn tranh Ph¸p – Phæ 1870; t×nh h×nh kinh tế chính trị cha ổn định vì vậy Pháp cha thÓ kÕt thóc chiÕn tranh x©m lîc ViÖt Nam. Nhng bän thùc d©n Ph¸p ë Nam K× n«n nãng muốn hành động, chúng luôn nhòm ngó Bắc Kì nhất là từ khi Nam Kì đợc củng cố, vì Bắc Kì là vùng đất giàu tài nguyên, khoáng sản, mµ nhu cÇu nguyªn liÖu cña Ph¸p cµng lín do trong nớc đã mất 2 tỉnh giàu nguyên liệu về tay Đức đó là tỉnh Andát và Loren. Hơn nữa thực dân Pháp ở Nam Kì biết chắc triều đình Huế lúc này đã suy yếu nh chúng đánh Bắc K×. * Hoạt động 2: Cả lớp - GV hỏi: Pháp đã làm gì để dọn đờng cho đội qu©n x©m lîc B¾c K×? Yêu cầu HS theo dõi SGK để trả lời. - HS đọc SGK sau đó trả lời: Trớc khi đánh Bắc Kì Pháp đã cho ngời do thám, chúng tung ra Bắc bọn gián điệp đội lốt thầy tu để điều tra t×nh h×nh vÒ bè phßng cña ta. Ph¸p cßn l«i kÐo tín đồ công giáo lầm đờng làm nội ứng. - GV bæ sung: Chóng cßn b¾t liªn l¹c víi l¸i bu«n §uy-puy (tªn l¸i bu«n hiÕu chiÕn, muèn dùng đờng sông Hồng chở hàng hoá vũ khí qua miền Bắc chuyển lên Trung Quốc) để tạo. - Ph¸p cho gi¸n ®iÖp do th¸m t×nh h×nh miÒn B¾c. - Tổ chức các đạo luật nội ứng.. - LÊy cí gi¶i quyÕt vu §uy-puy ®ang g©y rèi ë Hµ Néi, thùc d©n Ph¸p ®em qu©n ra B¾c..

(12) cí x©m lîc B¾c K×. Trong khi t b¶n Ph¸p cßn dÌ dÆt víi B¾c K× th× Đuy-puy đã tự mình hành động. Y tự đi Hơng Cảng và Thợng Hải (Trung Quốc) để sắm pháo, thuyền, mua vũ khí đạn dợc, mộ quân lÝnh kÐo tíi B¾c K×. Th¸ng 11/1872, û thÕ nhµ Thanh, §uy-puy tù tiÖn cho tÇu ngîc s«ng Hång lªn V©n Nam (Trung Quèc) mÆc dï cha đợc phép của triều đình Huế. Hắn còn ngang ngợc đòi đóng quân bên bờ sông Hồng, có nhợng địa ở Hà Nội, đợc cấp than đá để đa sang Vân Nam. Lính Pháp và thổ phỉ dới tớng Đuypuy còn cớp gạo của triều đình, bắt quân lính và dân đem xuống tàu, khớc từ lời mời tới thơng thuyết của tổng đốc Nguyễn Tri Phơng. Quan hệ giữa triều đình và thực dân Pháp trở nªn c¨ng th¼ng, lÊy cí “gi¶i quyÕt vô §uypuy” ®ang g©y rèi ë Hµ Néi, bän thùc d©n Pháp hiếu chiến ở Sài Gòn đã đem quân ra Bắc. Đội quân do Đại uý Gác-ni-e đứng đầu, bÒ ngoµi víi danh nghÜa gi¶i quyÕt t¹i chç vô Đuy-puy, nhng bên trong chính là để kiếm cớ can thiệp sâu vào vấn đề Bắc Kì. * Hoạt động 3: Cả lớp, cá nhân - GV yêu cầu HS theo dõi tiếp SGK để thấy đợc quá trình Pháp đánh chiếm Bắc Kì lần 1 (1873). - HS theo dâi SGK, tr×nh bµy tãm t¾t qu¸ tr×nh x©m lîc B¾c K×. + Ngày 5/11/1873 đội tầu chiến của Gác-ni-e ra đến Hà Nội. ở Sài Gòn bọn thực dân hiếu chiến ở Nam Kì đã giao cho Gác-ni-e toàn quyền hành động nên sau khi hội quân với §uy-puy, qu©n Ph¸p liÒn gië trß khiªu khÝch. Ngµy 16/11/1873 sau khi cã viÖn binh G¸c-nie më cöa s«ng Hång, ¸p dông thuÕ quan míi. S¸ng ngµy 19/11 göi tèi hËu th cho NguyÔn Chi Phơng (tổng đốc thành Hà Nội yêu cầu giải tán quân đội, nộp khí giới…, không đợi tr¶ lêi, s¸ng ngµy 20/11 qu©n Ph¸p næ sóng đánh thành Hà Nội, với sức mạnh quân sự lớn hơn hẳn quân triều đình, quân Pháp nhanh chóng chiếm thành Hà Nội, sau đó mở rộng xâm lợc các tỉnh đồng bằng sông Hồng: Hng Yªn (23/11), Phñ Lý (26/11), H¶i D¬ng (3/12), Ninh B×nh (5/12), Nam §Þnh (12/12/1873). - GV dÉn d¾t: Tríc cuéc x©m lîc tr¾ng trîn của thực dân Pháp, nhân dân Bắc Kì đã kháng chiÕn nh thÕ nµo? * Hoạt động 1: Cả lớp, cá nhân - GV đặt câu hỏi: Khi Pháp đánh Bắc Kì,. - Ngày 5/11/1873 đội tầu chiến của Pháp do Gác-ni-e chỉ huy ra đến Hà Néi, gië trß khiªu khÝch qu©n ta.. - Ngµy 19/11/1873 Ph¸p göi tèi hËu th cho Tổng đốc thành Hà Nội. - Không đợi trả lời, ngày 12/11/1873 Ph¸p tÊn c«ng thµnh Hµ Néi –> chiếm đợc thành sau đó mở rộng đánh chiếm các tỉnh đồng bằng sông Hång.. 3. Phong trµo kh¸ng chiÕn ë B¾c K× trong nh÷ng n¨m 1873 – 1874.. - Khi Pháp đánh thành Hà Nội, 100 binh lính đã chiến đấu và hy sinh anh dòng t¹i « Quan Trëng..

(13) triều đình nhà Nguyễn đối phó ra sao? - HS theo dâi SGK tr¶ lêi c©u hái. - GV nhËn xÐt, bæ sung: + Khi Pháp nổ súng đánh thành Hà Nội: 100 nghĩa binh triều đình dới sự chỉ huy của viên chởng cơ ở Ô Quan Chởng đã chiến đấu anh dũng và hy sinh đến ngời cuối cùng. GV cung cÊp thªm t liÖu vÒ ¤ Quan Chëng: §©y lµ mét trong nh÷ng cöa ¤ cßn sãt l¹i cña toà thành Thăng Long cũ, đợc xây dựng năm Cảnh Hng thứ 10 (1749), đến năm Gia Long thứ 3 đợc xây dựng lại và giữ nguyên kiểu cách đến ngày nay (cho HS xem ảnh của Ô Quan Chëng hoÆc tr×nh chiÕu powerpoint). HiÖn ë cöa « cßn nguyªn cöa chÝnh vµ hai cöa phô 2 bªn. Bªn trªn cöa lín cã ghi ba ch÷ H¸n “§«ng Hµ M«n” tøc lµ cöa « §«ng Hµ. Së dÜ cöa « cßn cã tªn gäi lµ ¤ Quan Chëng v× ngµy 20/11/1873 Pháp đánh Hà Nội, khi đến cửa ô Đông Hà chúng đã vấp phải sức kháng cự quyết liệt của 100 binh sĩ triều đình do một viªn quan Chëng c¬ chØ huy anh dòng chÆn giÆc, kÕt côc viªn chëng c¬ cïng toµn thÓ 100 binh sĩ đều anh dũng hy sinh. Để tỏ lòng ngỡng mộ ngời chởng cơ anh dũng, nhân dân đổi gọi cửa ô là ô Quan Trởng. Từ bấy đến nay ngời ta vẫn cha xác minh đợc tên gọi của vị chởng cơ anh hùng. Vì vậy tên Ô Quan Chởng vẫn còn đó nh một tồn nghi của lịch sử. + Trong thành Tổng đốc Nguyễn Tri Phơng đã đốc thúc quân sĩ chiến đấu dũng cảm. - GV dõng l¹i cung cÊp cho HS t liÖu vÒ Nguyễn Tri Phơng: Nguyễn Tri Phơng đã đợc nhắc đến nhiều lần ở bài trớc. Ông từng đợc triều đình cử chỉ huy chống Pháp tại Mặt trận §µ N½ng, kÕ s¸ch vên kh«ng nhµ trèng, x©y thành, đắp luỹ của ông lúc đó đã khiến thực d©n Ph¸p sa lÇy t¹i §µ N½ng. Lần thứ hai, ông đợc triều đình cử vào Gia Định. Ông đã cho xây dựng lại đồn Chí Hoà để chặn giặc. Nhng lần này đại đồn của ông không chịu nổi sức công phá bởi vũ khí đại bác của Pháp. Vì vậy đại đồn thất thủ. Lần thứ 3 vào năm 1872, ông đợc triều đình đi giữ Tuyến sát tổng sứ đại thần, thay mặt triều đình đi xem xét việc quân sự ở Bắc Kì, làm tổng đốc thành Hà Nội, lúc này ông đã 73 tuæi. Khi Ph¸p tíi Hµ Néi khiªu chiÕn, quan quân triều đình tỏ ra lúng túng, bị động, vũ khí thô sơ. Mặc dù chiến đấu anh dũng, song thµnh Hµ Néi vÉn thÊt thñ, NguyÔn Tri Ph¬ng bị trúng đạn ở bụng, ông mất, thọ 73 tuổi.. Trong thành, Tổng đốc Nguyễn Tri Phơng chỉ huy quân sĩ chiến đấu dòng c¶m. –> NguyÔn Tri Ph¬ng hi sinh, thµnh Hµ Néi thÊt thñ, qu©n triÒu đình nhanh chóng tan rã.. - Phong trµo kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n:. + Khi Pháp đến Hà Nội, nhân dân chủ động kháng chiến không hợp t¸c víi giÆc. + Khi thµnh Hµ Néi thÊt thñ nh©n d©n Hµ Néi vµ nh©n d©n c¸c tØnh đồng bằng Bắc Bộ vẫn tiếp tục chiến đấu –> buộc Pháp phải rút về các.

(14) Con trai «ng NguyÔn L©m còng hi sinh t¹i trận địa, quân triều đình nhanh chóng tan rã. - Quân triều đình không thiếu lòng dũng cảm song do vũ khí thô sơ, cách tổ chức đánh giặc nÆng nÒ phßng thñ, kÐm linh ho¹t cho nªn nhanh chãng thÊt b¹i . VËy phong trµo kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n diÔn ra nh thÕ nµo? * Hoạt động 2: Cả lớp, cá nhân - GV yªu cÇu HS theo dâi SGK phong trµo đấu tranh của nhân dân Bắc Kì. - HS theo dâi SGK, tr¶ lêi c©u hái. - GV nhËn xÐt, bæ sung: Trong suèt cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, nhµ NguyÔn kh«ng mét lÇn hiÖu triÖu nh©n d©n mµ nh©n d©n tù động kháng chiến (liên hệ sau này Bác Hồ kªu gäi toµn quèc kh¸ng chiÕn). + Ngay tõ khi Ph¸p cha ®anh thµnh Hµ Néi nhân dân Hà Nội đã bất hợp tác với giặc, bỏ thuốc độc xuống giếng nớc ăn, đốt kho đạn của địch ở ven sông Hồng, không bán đợc lơng thực, thực phẩm cho giặc. + Khi thµnh Hµ Néi thÊt thñ, nh©n d©n Hµ Néi tiÕp tôc kh¸ng chiÕn. C¸c sÜ phu v¨n th©n yªu nớc đã lập nghĩa hội, bí mật tổ chức chống Pháp, nhân dân các tỉnh anh dũng chiến đấu (phÇn ch÷ nhá SGK trang 120) –> buéc Ph¸p phải rút về cố thủ tại các tỉnh lỵ. Cùng lúc đó qu©n Ph¸p t¹i Hµ Néi bÞ qu©n ta bao v©y uy hiÕp, Ph¸p ph¶i bá Nam §Þnh vÒ øng cøu cho Hµ Néi vµ bÞ ta phôc kÝch t¹i CÇu GiÊy, giÕt chÕt G¸c-ni-e lµm nªn chiÕn th¾ng CÇu GiÊy vang déi 21/12/1873. - GV dùng lợc đồ trận Cầu Giấy để tờng thuật diÔn biÕn trËn phôc kÝch (phÇn ch÷ nhá SGK trang 121). ChiÕn th¾ng CÇu GiÊy cã ý nghÜa to lín, khiÕn cho nh©n d©n ta v« cïng phÊn kÝch, ngîc l¹i lµm cho thùc d©n Ph¸p hoang mang lo sî, chóng t×m c¸ch th¬ng lîng víi triều đình Huế. Tình hình đó mở ra một cơ hội để quân ta tấn công tiêu diệt địch buộc chúng rót khái B¾c K× b»ng tÊn c«ng qu©n sù. Song triều đình lại một lần nữa ký Hiệp ớc với Pháp chÞu nhiÒu thiÖt thßi. * Hoạt động 3: Cả lớp, cá nhân - GV yêu cầu HS đọc nội dung cơ bản của Hiệp ớc trong SGK, và đánh giá về Hiệp ớc. GV cung cÊp thªm th«ng tin sau HiÖp íc 1874: Triều đình còn ký với Pháp một bản thơng lợng gồm 29 khoản cho phép thực dân Pháp xác lập những đặc quyền kinh tế của chúng trên khắp đất nớc Việt Nam. - HS đánh giá về Hiệp ớc Giáp Tuất 1874. tØnh lþ cè thñ. + Ngµy 21/12/1873 qu©n ta phôc kích địch ở Cầu Giấy, Gác-ni-e tử trËn –> Thùc d©n Ph¸p hoang mang chủ động thơng lợng với triều đình.. - Năm 1874 triều đình ký với thực d©n Ph¸p ®iÒu íc Gi¸p TuÊt, d©ng toµn bé 6 tØnh Nam K× cho Ph¸p.. –> HiÖp íc g©y nªn lµn sãng bÊt b×nh trong nh©n d©n –> Phong trµo kh¸ng chiÕn kÕt hîp gi÷a chèng thùc d©n víi chèng phong kiÕn ®Çu hµng.. II. Thực dân Pháp tiến hành đánh.

(15) - GV nhËn xÐt, bæ sung: §©y lµ hiÖp íc bÊt bình đẳng thứ hai mà nhà Nguyễn phải ký với thực dân Pháp, nhà Nguyễn đã đánh mất một phần quan trọng chủ quyền độc lập của Việt Nam. Nam Kì trở thành thuộc địa của Pháp, ViÖt Nam trë thµnh thÞ trêng riªng cña Ph¸p. Hiệp ớc một lần nữa chứng tỏ thái độ nhu nhợc của triều Nguyễn trớc cuộc xâm lợc của thùc d©n Ph¸p. §i ngîc l¹i quyÒn lîi cña nh©n d©n, v× vËy vÊp ph¶i nh÷ng ph¶n øng quyÕt liệt từ nhân dân va các sĩ phu đơng thời. Từ ®©y néi dung chèng phong kiÕn ngµy cµng râ nét trong phong trào đấu tranh của nhân dân ra nhÊt lµ trong cuéc khëi nghÜa cña TrÇn TÊn, §Æng Nh Mai ë NghÖ – TÜnh. “Dập dìu trống đánh cờ xiêu Phen này quyết đánh cả triều lẫn Tây”. Hiệp ớc đánh dấu quá trình đi từ “thủ để hoà” sang chñ hoµ v« ®iÒu kiÖn cña nhµ NguyÔn. - GV dÉn d¾t: Sau HiÖp íc 1874 Ph¸p rót khái B¾c K×, gÇn 10 n¨m sau chóng míi më cuéc x©m lîc B¾c K× lÇn 2 vµ cuéc kh¸ng chiÐn cña nh©n d©n ta. Chóng ta cïng t×m hiÓu phÇn II Hoạt động 1: Cả lớp - GV cung cÊp kiÕn thøc: cuéc x©m lîc lÇn này của Pháp tơng đối giống lần một. Từ thập kỉ 70 của thế kỉ XIX, nớc Pháp đã bớc vào giai đoạn đế quốc chủ nghĩa, nhu cầu thuộc địa trở nên cấp thiết –> thực dân Pháp ráo riÕt xóc tiÕn ©m mu x©m lîc toµn bé ViÖt Nam. - GV yêu cầu HS đọc SGK để thấy đợc quá tr×nh Ph¸p x©m lîc B¾c K× lÇn thø hai. - HS tr×nh bµy. GV bæ sung kÕt luËn: + Tríc khi x©m lîc, Ph¸p ph¸i ngêi ra ®iÒu tra t×nh h×nh B¾c K×. N¨m 1882 Ph¸p vu c¸o triÒu đình Huế vi phạm Hiệp ớc 1874 để lấy cớ kéo qu©n ra B¾c. + Ngµy 3/4/1882 qu©n Ph¸p do §¹i t¸ h¶i quân Rivie chỉ huy bất ngờ đổ bộ lên Hà Nội. Ngày 25/4 sau khi đợc tăng viện bih, chúng gửi tối hậu th cho Tổng đốc Hoàng Diệu, yêu cầu triều đình hạ vũ khí, giao thành trong ba tiếng đồng hồ. Cha hết thời hạn, địch đã nổ sóng chiÕm thµnh. GV dõng l¹i cho HS xem h×nh trong SGK: Qu©n Ph¸p chiÕn thµnh Hµ Néi, x©y dùng l« cèt trªn nÒn ®iÖn KÝnh Thiªn để HS thấy đợc kinh đô xa ngàn năm văn hiến đã bị thực dân Pháp dày xéo. - Nhân lúc triều đình Huế còn đang hoang mang, lơ là mất cảnh giác, Rivie đã cho quân chiÕm má than Hång Gai, Qu¶ng Yªn, Nam. B¾c K× lÇn thø hai. Cuéc kh¸ng chiÕn ë B¾c K× vµ Trung K× trong nh÷ng n¨m 1882 – 1884. 1. Quân Pháp đánh chiếm Hà Nội vµ c¸c tØnh B¾c K× lÇn thø hai (1882 – 1884). - N¨m 1882 Ph¸p vu c¸o cho triÒu đình Huế vi phạm Hiệp ớc 1874 để lÊy cí kÐo qu©n ra B¾c - Ngày 3/4/1882 Pháp bất ngờ đổ bộ lªn Hµ N«i. - Ngµy 25/4/1882 Ph¸p næ sóng chiÕm thµnh Hµ Néi.. - Th¸ng 3/1883 Ph¸p chiÕm má than Hång Gai, Qu¶ng Yªn, Nam §Þnh.. 2. Nh©n d©n Hµ Néi vµ c¸c tØnh B¾c K× kh¸ng chiÕn..

(16) §Þnh (3/1883). - GV ph©n tÝch: kh¸c víi lÇn mét sau khi chiếm thành Hà Nội, Pháp đánh chiếm các tØnh §ång B»ng B¾c Bé, lÇn nµy sau khi chiếm đợc thành Hà Nội, Pháp chiếm mỏ tham Qu¶ng Ninh lµ v× nhu cÇu nguyªn liÖu cña níc Ph¸p lóc nµy cÊp thiÕt. - GV dẫn dắt: Khi Pháp đánh chiếm Bắc Kì lần hai nhân dân ta đã kháng chiến nh thế nµo? KÕt qu¶ ra sao, chóng ta cïng t×m hiÓu phÇn 2. * Hoạt động 2: Cả lớp, cá nhân - GV: Cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m lîc lÇn hai cña nh©n d©n ta t¬ng tù nh lÇn đầu. GV yêu cầu HS đọc SGK để thấy đợc quan quân triều đình kháng chiến ra sao, nhân d©n kh¸ng chiÕn nh thÕ nµo. - HS theo dâi SGK tr¶ lêi. - GV bổ sung, kết luận: Vừa đặt chân đến Hà Nội (4/1882) Rivie đã giở trò khiêu khích, đòi đóng quân trong thành và phá huỷ các công sù phßng thñ trªn mÆt thµnh. Mê s¸ng ngµy 25/4 Rivie gửi tối hậu th cho tổng đốc Hoàng Diệu, đòi nộp thành. Hạn trả lời cha hết, chúng đã nổ súng đánh thành, quan quân triều đình do Hoàng Diệu chỉ huy kiên quyết chống l¹i Cuộc chiến đấu đang diễn ra quyết liệt thì kho thuốc đạn trong thành bốc cháy (do có nội gi¸n) lµm cho quan qu©n Hoµng DiÖu dao động. Thừa cơ lúc đó, quân Pháp đột nhập chiếm thành, đại quân tan rã. Hoàng Diệu ch¹y vµo hµnh cung th¶o di biÓu göi triÒu đình, rồi dùng khăn lụa tuẫn tiết trong vờn Võ MiÕu nªu cao tinh thÇn yªu níc mét lßng sèng chÕt víi thµnh. GV cung cÊp thªm nh÷ng t liÖu vÒ Hoµng DiÖu. Hoµng DiÖu lµ ngêi Xu©n §µi, §iÖn Bàn, Quảng Nam. Suốt cuộc đời làm quan, «ng næi tiÕng lµ ngêi thanh liªm, th¼ng th¾n, hÕt lßng v× d©n v× níc. D©n thêi Êy thêng truyÒn tông r»ng «ng sèng hÕt søc thanh b¹ch, trong nhµ kh«ng cã tiÒn b¹c vµ víi «ng kh«ng ai dám đến cửa ông để kêu xin việc t. Khi đợc cử làm tổng đốc thành Hà Nội, ông đã lo chỉnh đốn lại thành trì và quân ngũ để đề phòng. Trớc đó, ông đã dâng sớ lên vua Tự Đức đề nghị việc phòng chống giặc nhng vua Tự Đức đã làm thinh. Khi Hà Nội bị uy hiếp, ông một mặt xin triều đình Huế viện binh, mét mÆt ra lÖnh giíi nghiªm vµ thèng b¸o c¸c tỉnh đề phòng, nhng triều đình lại yêu cầu. - Quan quân triều đình và Hoàng Diệu chỉ huy quân sỹ chiến đấu anh dòng b¶o vÖ thµnh Hµ Néi –> thµnh mÊt, Hoµng DiÖu hy sinh. Triều đình hoang mang cầu cứu nhà Thanh.. - Nhân dân dũng cảm chiến đấu chèng Ph¸p b»ng nhiÒu h×nh thøc: : + C¸c sü phu kh«ng thi hµnh mÖnh lệnh của triểu đình tiếp tục tổ chức kh¸ng chiÕn. + Nh©n d©n Hµ Néi vµ c¸c tØnh tÝch cùc kh¸ng chiÕn b»ng nhiÒu h×nh thøc s¸ng t¹o. + Tiªu biÓu cã trËn phôc kÝch CÇu GiÊy lÇn hai 19/5/1883 –> Rivie bá mạng, cổ vũ tinh thần chiến đấu của nh©n d©n..

(17) triệt binh “để ngời Pháp khỏi nghi ngờ”, ông đã quyết tâm sống chết với thành. Đến khi không giữ đợc thành ông đã tuẫn tiết để giữ trän khÝ tiÕt. + Trong khi triều đình nhu nhợc, quân đội nhanh chóng tan rã, thì phong trào đấu tranh của nhân dân vẫn tiếp tục. Ngay từ đầu đến Hà Nội. Quân của Rivie đã vấp phải tinh thần quyÕt chiÕn cña nh©n d©n Hµ Néi. Hä tù tay đốt các dãy phố, tạo thành hàng rào lửa cản giÆc, khi mÊt thµnh Hµ Néi nh©n d©n vÉn tiÕp tôc kh¸ng chiÕn víi nhiÒu h×nh thøc. - GV yêu cầu HS theo dõi SGK các hoạt động chèng Ph¸p cña nh©n d©n (phÇn ch÷ nhá). * Hoạt động 3: Cả lớp - GV dùng lợc đồ trận Cầu Giấy lần hai tờng thuËt vÒ chiÕn th¾ng CÇu GiÊy (SGK). - GV kh¾c s©u ý nghÜa cña chiÕn th¾ng CÇu GiÊy: ChiÕn th¾ng lµm cho nh©n d©n c¶ níc v« cïng phÊn khëi, cã lÖnh lµ nhÊt tÒ næi dËy đánh đuổi quân địch ra khỏi bờ cõi. Giặc Pháp ë Hµ Néi v« cïng hoang mang lo sî. Mét tªn trong số bọn chúng đã ghi lại nh sau: “Thật là một cuộc sống kinh khủng đối với một dúm ngời từng đêm chờ đợi kết liễu cuộc đời”. Bộ chỉ huy Pháp đã có lệnh chuẩn bị rút khỏi Hång Gai, Nam §Þnh. ChiÕn th¾ng CÇu GiÊy đã tỏ rõ quyết tâm và tinh thần sẵn sàng chiến đấu tiêu diệt quân địch, giải phóng Hà Nội và Bắc Kì của nhân dân ta. Tuy nhiên triều đình lại ảo tởng có thể thu hồi Hà Nội bằng con đờng thơng thuyết hoà bình. Vì vậy đã không cho quân tấn công. Còn Pháp đã hạ quyết tâm th«n tÝnh toµn câi ViÖt Nam. Chóng göi viÖn binh sang, vạch kế hoạch đánh kinh đô Huế. - GV dÉn d¾t: Thùc d©n Ph¸p tÊn c«ng ThuËn An nh thÕ nµo? Chóng ta cïng t×m hiÓu phÇn III. * Hoạt động 1: Cả lớp - GV dùng lợc đồ cuộc kháng chiến chống Ph¸p x©m lîc giíi thiÖu vÒ cöa biÓn ThuËn An: cách kinh đô Huế khoảng 20 Km, từ cửa biển có thể theo dọc sông Hơng đánh thốc lên HuÕ, ®©y lµ mét vÞ trÝ phßng thñ träng yÕu cña Huế, đợc mệnh danh là cổ họng của kinh thµnh HuÕ, mÊt ThuËn An coi nh mÊt HuÕ. - HS theo dõi lợc đồ, thấy đợc vị trí quan trọng của Thuận An đối với Huế. - GV giảng giải: trớc thái độ ảo tởng của triều đình Huế thực dân Pháp càng củng cố quyết t©m x©m lîc toµn bé ViÖt Nam. Nh©n c¸i chÕt cña Rivie thùc d©n Ph¸p lín tiÕng kªu gäi “tr¶. III. Thùc d©n Ph¸p tÊn c«ng cöa biÓn ThuËn An, HiÖp íc 1883 vµ HiÖp íc 1884. 1. Qu©n Ph¸p tÊn c«ng cöa biÓn ThuËn An.. - Lợi dụng Tự Đức mất, triều đình lục đục –> Pháp quyết định đánh HuÕ. - Ngµy 18/8/1883 Ph¸p tÊn c«ng ThuËn An.. - Chiều ngày 20/8/1883 Pháp đổ bộ lªn bê. - Tèi ngµy 20/8/1883, chóng lµm chñ ThuËn An..

(18) thủ”, vạch ra kế hoạch đánh chiếm kinh đô buéc triÒu NguyÔn ®Çu hµng. * Hoạt động 2: Cả lớp, cá nhân - GV yêu cầu HS theo dõi SGK để thấy đợc hoàn cảnh lịch sử và quá trình Pháp đánh chiÕm ThuËn An. - HS theo dâi SGK tr×nh bµy tríc líp. + Nhân lúc Tự Đức qua đời (17/7/1883) Triều đình còn đang bận rộn chọn ngời kế vị (vì Tự Đức không có con) thực dân Pháp đã quyết định đánh thẳng vào Huế. + Ngày 18/8/1883 hạm đội Pháp do đô đốc Cuốc-bê chỉ huy đã tiến vào cửa Thuận An “Cổ họng kinh đô huế”. Cuốc-bê gửi tối hậu th đòi triều đình phải giao toàn bộ các pháo đài trong vòng 2 giờ. Đến 4 giờ chiều hôm đó Pháp nổ súng công phá các pháo đài ở Thuận An trong 2 ngày đêm. Chiều ngày 20/8/1873 Pháp đổ bộ lên bờ, quân ta chống trả quyết liÖt, c¸c trÊn thñ ThuËn An nh Lª Sü, Lª ChuÈn, L©m Hoµnh, NguyÔn Trung vµ nhiÒu binh sĩ vô danh khác đã hi sinh trong chiến đấu. Tối 20/8/1873, Pháp làm chủ đợc các pháo đài ở Thuận An, sau đó buộc nhà NguyÔn ký nh÷ng hiÖp íc ®Çu hµng. * Hoạt động 1: - GV yªu cÇu HS theo dâi SGK: Hoµn c¶nh ký kÕt vµ néi dung cña HiÖp íc 1883 vµ 1884? - HS theo dâi SGK tr¶ lêi. - GV nhËn xÐt, bæ sung, kÕt luËn: + Nghe tin Pháp tấn công Thuận An, cử đại diÖn lµ NguyÔn V¨n Têng xuèng ThuËn An xin đình chiến. Tranh thủ thái độ mềm yếu của triều đình, Cao uỷ Pháp Hác-măng (đại diện cao cấp của Pháp) đi ngay lên Huế đặt điều kiện cho một Hiệp ớc mới. Triều đình HuÕ cö TrÇn §×nh Tóc vµ NguyÔn Träng Hîp đứng ra thơng thuyết, ngày 25/8/1883 Hácmăng đa ra bản Hiệp ớc mới buộc triều đình HuÕ ph¶i kÝ kÕt. + GV ph©n tÝch thªm: Theo c¸c néi dung cña HiÖp íc ViÖt Nam mÊt quyÒn tù chñ trªn phạm vi toàn quốc, triều đình Huế đã chính thøc nhËn sù b¶o hé cña níc Ph¸p, mäi c«ng viÖc chÝnh trÞ, kinh tÕ, ngo¹i giao cña ViÖt Nam đều do Pháp nắm. ở Trung Kì do triều đình cai quản, song trên trực tiếp điều khiển c¸c c«ng viÖc ë Trung Kú, viªn nµy cã quyÒn gÆp nhµ vua bÊt kú lóc nµo nÕu xÐt thÊy cÇn thiÕt. * Hoạt động 2: Cá nhân. 2. Hai b¶n hiÖp íc 1883 vµ 1884. Nhµ níc phong kiÕn NguyÔn ®Çu hµng. * Hoµn c¶nh lÞch sö: - Nghe tin Ph¸p tÊn c«ng ThuËn An triều đình Huế vội xin đình chiến. - Lợi dụng sự hèn yếu của triều đình Cao uû Ph¸p H¸c-m¨ng tranh thñ ®i ngay lên Huế đặt điều kiện cho một HiÖp íc míi. - Ngµy 25/8/1883 b¶n HiÖp íc míi đợc đa ra buộc đại diện triều NguyÔn ph¶i kü kÕt. * Néi dung HiÖp íc H¸c-m¨ng: + Thõa nhËn sù “b¶o hé” cña Ph¸p trªn toµn câi ViÖt Nam. * Nam kì là thuộc địa * Bắc kì là đất bảo hộ * Trung kì triều đình quản lý + §¹i diÖn cña Ph¸p ë HuÕ trùc tiÕp ®iÒu khiÓn c¸c c«ng viÖc ë Trung K×. + Ngo¹i giao cña ViÖt Nam do Ph¸p n¾m gi÷. + Quân sự: Pháp đợc tự do đóng qu©n ë B¾c K× vµ toµn quyÒn xö lý quân Cờ đen, triều đình phải nhận c¸c hu©n luyÖn viªn vµ sü quan chØ huy cña Ph¸p, ph¶i triÖt håi binh lính từ Bắc Kì về kinh đô (Huế). + VÒ kinh tÕ: Ph¸p n¾m vµ kiÓm so¸t toµn bé c¸c nguån lîi trong níc. –> ViÖt Nam trë thµnh mét níc thuộc địa nửa phong kiến..

(19) - GV đặt câu hỏi: Hiệp ớc Hác-măng chứng tỏ điều gì? Em hãy nhận xét, đánh giá? - HS suy nghÜ tr¶ lêi. - GV nhận xét. kết luận: Với bản Hiệp ớc Hácmăng, phong kiến nhà Nguyễn đã đi sâu hơn một bớc trên con đờng đầu hàng thực dân Ph¸p. ViÖt Nam thùc sù trë thµnh mét níc thuộc địa nửa phong kiến. GV có thể giải thích khái niệm thuộc địa nửa phong kiến là - Ngày 6/6/1884 Pháp ký tiếp với một nớc chính quyền phong kiến còn, song triều đình Huế bản Hiệp ớc Patơnốt, chñ quyÒn d©n téc bÞ mÊt vµ ph¶i phô thuéc n- nh»m xoa dÞu d luËn vµ mua chuéc íc ngoµi. Nhµ NguyÔn hÇu nh kh«ng cßn g× bän phong kiÕn. để mất nữa, có chăng chỉ còn lại một triều đình hữu danh, vô thực. * Hoạt động 3: Cả lớp - GV dÉn d¾t: KÝ hiÖp íc H¸c-m¨ng, triÒu đình Huế coi nh đã phản bội lại nhân dân cả níc, mÆc dï vËy qu©n d©n ngoµi B¾c vÉn quyết tâm kháng chiến đến cùng. Lệnh triệt binh của triều đình không ai nghe theo, nhiều trung t©m kh¸ng chiÕn vÉn tiÕp tôc h×nh thµnh, c¸c to¸n nghÜa binh do c¸c quan l¹i chñ chiến đã phối hợp với các lực lợng quân Thanh (kÐo sang tõ mïa thu n¨m 1882) liªn tiếp quấy đảo, tiến cộng quân Pháp gây cho chóng nhiÒu thiÖt h¹i. Th¸ng 12/1883 Ph¸p buéc ph¶i tiÕn hµnh c¸c cuéc hµnh binh nh»m tiêu diệt các ổ đề kháng còn sót lại đồng thời tiến hành thơng lợng để loại trừ sự can thiệp của nhà Thanh, Chính phủ Pháp đã cử Patơnốt sang Việt Nam và cùng triều đình Huế ký một hiÖp íc míi vµo ngµy 6/6/1884. Néi dung chñ yÕu nh HiÖp íc H¸c-m¨ng song cã söa ch÷a mét sè ®iÒu: Tr¶ l¹i cho nhµ NguyÔn 3 tØnh ë phÝa B¾c lµ Thanh Ho¸, NghÖ An, Hµ TÜnh vµ B×nh ThuËn ë phÝa Nam (theo HiÖp íc H¸cm¨ng th× Thanh Ho¸, NghÖ An, Hµ TÜnh s¸p nhËp vµo B¾c K×, cßn B×nh ThuËn s¸p nhËp vµo Nam K×). Nhµ NguyÔn chØ kiÓm so¸t tõ Đèo Ngang (phía Bắc) đến Khánh Hoà (phía Nam). 4. S¬ kÕt bµi häc - Cñng cè: GV cã thÓ cñng cè bµi gi¶ng b»ng mét sè c©u hái: + T¹i sao Ph¸p ph¶i tiÕn hµnh cuéc x©m lîc ViÖt Nam tíi gÇn 30 n¨m: 1858 – 1884? + Nguyªn nh©n thÊt b¹i, ý nghi· lÞch sö cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m lîc. + Em hãy đánh giá trách nhiệm của nhà Nguyễn trong việc để mất nớc. - HS suy nghĩ, thảo luận với nhau để trả lời. - Dặn dò: Học bài cũ, đọc trớc bài mới, su tầm t liệu về phong trào Cần Vơng. Bµi 21.

(20) Phong trµo yªu níc chèng ph¸p Cña NH©n d©n ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m Cuèi thÕ kØ XIX I. môc tiªu bµi häc. 1. KiÕn thøc Sau khi häc xong bµi häc, yªu cÇu HS cÇn: - Hiểu rõ hoàn cảnh phong trào đấu tranh vũ trang chống Pháp cuối thế kỉ XIX, trong đó có cuộc khởi nghĩa Cần Vơng và các cuộc khởi nghĩa tự vệ (tự phát). - Nắm đợc diễn biến cơ bản của một số khởi nghĩa tiêu biểu: Ba Đình, Bãi Sởy, H¬ng Khª, Yªn ThÕ. 2. T tëng - Giáo dục cho HS lòng yêu nớc, ý chí đấu tranh giải phóng dân tộc, bớc đầu nhận thức đợc những yêu cầu mới cần phải có để đa cuộc đấu tranh chống ngoại xâm đến thắng lợi. 3. Kü n¨ng - Cñng cè kü n¨ng ph©n tÝch, nhËn xÐt, rót ra bµi häc lÞch sö, kü n¨ng sö dông kiến thức bổ trợ để nắm đợc bài. II. thiÕt bÞ tµi liÖu d¹y – häc. 1. KiÓm tra bµi cò 1. Hoµn c¶nh, néi dung c¬ b¶n cña HiÖp íc 1883 – 1884. 2. T¹i sao cuèi cïng ViÖt Nam bÞ r¬i vµo tay Ph¸p. 2. DÉn d¾t vµo bµi míi. Năm 1884 sau Hiệp ớc Patơnốt thực dân Pháp đã đặt đợc ách thống trị trên toàn cõi Việt Nam. Tuy vậy trên thực tế chúng mới chỉ khuất phục đợc bộ phận phong kiến đầu hàng, còn đông đảo quần chúng nhân dân vẫn nuôi chờ thời, sẵn sàng đứng lên chống xâm lợc. Để hiểu đợc phong trào yêu nớc chống Pháp của nhân dân ta cuối thế kØ XIX diÔn ra nh thÕ nµo chóng ta cïng häc bµi 21. 3. Tổ chức các hoạt động dạy học trên lớp Hoạt động của GV và HS KiÕn thøc HS cÇn n¾m * Hoạt động 1: Cả lớp, cá nhân I. Phong trµo CÇn V¬ng bïng næ - GV nªu c©u hái: Em h·y nh¾c l¹i kÕt qu¶ 1. Cuéc ph¶n c«ng qu©n Ph¸p cña cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p cña nh©n ph¸i chñ chiÕn t¹i kinh thµnh HuÕ d©n ta 1858 – 1884. vµ sù bïng næ phong trµo CÇn V- HS nhí l¹i kiÕn thøc cò: mÆc dï nh©n d©n ta ¬ng. anh dòng kh¸ng chiÕn song phong trµo cßn * Nguyªn nh©n cña cuéc ph¶n mang tính tự phát. Triều đình bảo thủ, nhu nh- công: ợc, ảo tởng trớc thực dân Pháp, đờng lối kháng - Sau hai hiệp ớc Hácmăng năm chiÕn nÆng nÒ vÒ phßng thñ, nghÞ hoµ, kh«ng 1883 vµ Pat¬nèt 1884 thùc d©n đoàn kết nhân dân. Vì vậy, cuối cùng thực dân Pháp bắt đầu thiết lập chế độ bảo Pháp đã tấn công Thuận An, buộc triều Nguyễn hộ ở Bắc Kì và Trung Kì. ký v¨n kiÖn ®Çu hµng. Thùc d©n Ph¸p hoµn thµnh kÕ ho¹ch x©m lîc vµ b¾t ®Çu thiÕt lËp chÕ độ bảo hộ ở Bắc Kì và Trung Kì. - GV cung cấp kiến thức mới: Mặc dù Pháp đã khuất phục đợc triều đình Huế ( bộ phận chủ => Dựa vào phong trào kháng hoà) song chúng không thể khuất phục đợc chiến của nhân dân phe chủ chiến nhân dân ta và một bộ phận chủ chiến trong trong triều đình do Tôn Thất triều đình, phong trào đấu tranh chống pháp Thuyết đứng đầu mạnh tay trong hành động. tiÕp tôc ph¸t triÓn. - HS theo dâi s¸ch SGK phong trµo kh¸ng cù của nhân dân ta từ Bắc đến Nam phản đối các hiệp ớc năm 1883 và 1884. Thái độ kiên quyết.

(21) của nhân dân cả nớc đã cổ vũ phe chủ chiến tranh trong triều đình, dựa vào phong trào kh¸ng chiÕn cña nh©n d©n – phe chñ chiÕn mạnh tay hành động cho một cuộc chống pháp giµnh l¹i chñ quyÒn. - GV cung cÊp thªm mét sè t liÖu: Tõ khi Ph¸p chiếm Nam Kì, nội bộ triều Nguyễn đã có sự ph©n ho¸ lµm 2 phe: Chñ chiÕn vµ chñ hoµ trong đó phe chủ hoà đợc vua Tự Đức ủng hộ, cßn phe chñ chiÕn do T«n NhÊt ThuyÕt vµ Nguyễn Văn Tờng đứng đầu. - T«n NhÊt ThuyÕt ( 1835- 1913) quª ë th«n Phó Méng, x· Xu©n Long (HuÕ) lµ ngêi trong hoµng téc, tõng gi÷ nhiÒu chøc quan lín nhá, tháng 6/1883 ông đợc xung vào viện c mật. Sau khi Tù §øc mÊt, «ng lµ mét trong 3 phô chÝnh đại thần, giữ chức thợng th bộ binhnắm quyền chỉ huy quân đội. Năm 1883- 1884 triều đình ký các hiệp ớc thừa nhận nền đô hộ của thực d©n Ph¸p. Nhng «ng lµ ngêi chñ chiÕn trong triều, ra sức chuẩn bị lực lợng để đánh giặc để giµnh l¹i chñ quyÒn. - Ngời Pháp đã đánh giá về Tôn Nhất Thuyết: “lßng yªu níc cña T«n NhÊt ThuyÕt kh«ng chÊp nhËn mét sù tho¶ hiÖp nµo, «ng ta xem quan l¹i chñ hoµ nh kÎ thï cñ d©n téc… Tuy nhiªn, dï cho sù ®n¸h gi¸ «ng cña nh÷ng ngêi cùng thời thiên vị nh thế nào, một đạo đức lớn đã bộc lộ rõ rệt trong mọi hoàn cảnh của đời ông, đó là sự gắn bó lạ lùng của ông với Tổ quèc; “Râ rµng lµ ThuyÕt kh«ng bao giê muèn giao thiÖp víi chóng ta (chØ ngêi Ph¸p), «ng biểu lộ lòng căm ghét chúng ta, đó là quyền và cã lÏ còng lµ bæn phËn cña «ng ta”. * Hoạt động 2: Cá nhân - GV yªu cÇu HS theo dâi phÇn ch÷ nhá vÒ những hành động của phe chủ chiến, và hỏi: những hành động ấy nhằm mục đích gì? - HS theo dâi SGK tr¶ lêi. + PhÕ bá nh÷ng «ng vua cã biÓu hiÖn th©n Ph¸p, trõ khö nh÷ng ngêi kh«ng cïng chÝnh kiÕn, ®a Hµm Nghi nhá tuæi nhng yªu níc lªn ng«i vua. + Liªn kÕt víi c¸c sÜ phu, v¨n th©n x©y dùng c¨n cø S¬n Phßng, tÝch tr÷ l¬ng thùc, rÌn vò khí, chuẩn bị chiến đấu. –> Hành động đó nhằm mục đích chuẩn bị cho mét cuéc næi dËy chèng Ph¸p giµnh l¹i chñ quyÒn. - GV kết luận: Hành động của phe chủ chiến nh»m chuÈn bÞ cho mét cuéc næi dËy chèng Ph¸p giµnh chñ quyÒn. V× vËy thùc d©n Ph¸p.

(22) ©m mu tiªu diÖt phe chñ chiÕn trong triÒu dÔ dµng ®iÒu khiÓn bän tay sai phong kiÕn thiÕt lËp nÒn b¶o hé ë níc ta. Quan hÖ gi÷a toµ Khâm sứ Pháp ở Trung Kỳ và triều đình trở nên c¨ng th¼ng, nhÊt lµ tõ sau sù kiÖn T«n ThÊt ThuyÕt vµ NguyÔn V¨n Têng ®a Hµm Nghi lªn ng«i kh«ng b¸o c¸o víi toµ Kh©m sø Ph¸p ë Trung K×, v× ®©y lµ chuyÖn néi bé cña níc Nam, viÖn cí nµy thùc d©n Ph¸p muèn thùc hiÖn ©m mu tiªu diÖt phe chñ chiÕn. Th¸ng 5/1885 toµn quyÒn Trung, B¾c K× ®a qu©n vµo HuÕ vµ mêi c¸c quan viªn c¬ mËt cña triÒu đình sang toà Khâm sứ để âm mu bắt Tôn Thất Thuyết tại đó. Đoán biết đợc âm mu của Pháp, Tôn Thất Thuyết đã cáo ốm không sang, song thùc d©n Ph¸p cè t×nh b¾t Ðp T«ng ThÊt ThuyÕt, yªu cÇu cho ngêi khiªng sang. Ph¸p t¨ng thªm lùc lîng qu©n sù, t×m mäi c¸ch lo¹i ph¸i chñ chiÕn. => Pháp tỏ rõ thái độ muốn tiêu diệt Tôn Thất ThuyÕt vµ phe chñ chiÕn. Tríc t×nh h×nh Êy phe chủ chiến buộc phải ra tay hành động trớc, tÊn c«ng tríc. * Hoạt động 3: Cả lớp, cá nhân - GV dùng lợc đồ Kinh thành Huế (1885) để tr×nh bµy vÒ cuéc ph¶n c«ng kinh thµnh HuÕ cña ph¸i chñ chiÕn. DiÔn biÕn, kÕt qu¶ (theo SGK). - HS quan sát lợc đồ, nắm bắt kiến thức. - GV gióp HS t×m ra nguyªn nh©n thÊt b¹i cña cuộc phản công ở kinh đô Huế (SGK) liên hệ víi chñ tr¬ng kh¸ng chiÕn toµn d©n, toµn diÖn và vấn đề thời cơ khởi nghĩa. - GV cung cÊp thªm t liÖu vÒ Hµm Nghi: tªn thËt lµ ¦ng LÞch, em ruét vua KiÕn Phóc. Sau khi Kiến Phúc bị giết, Ưng Lịch mới 13 tuổi đợc đa lên ngôi tháng 8/1884. Khi Huế thất thủ, Tôn Thất Thuyết đã đa Hàm Nghi cùng tam cung ch¹y khái hoµng thµnh lªn T©n Së (Qu¶ng TrÞ). §¹o ngù cã tíi h¬n 1000 ngêi, sau 2 ngµy lên đờng đoàn ngự đến Quảng Trị và chia làm 2 ®oµn, mét ®oµn gåm Hoµng th©n, quan l¹i giµ yÕu, phô n÷, trÎ nhá, quay l¹i HuÕ. Cßn l¹i theo vua ®i x©y dùng c¨n cø chèng Ph¸p. Nhµ vua dần dần ý thức đợc trách nhiệm của một ông vua ®ang mÊt níc vµ quyÕt t©m kh¸ng chiÕn. Hàm Nghi đã phê chuẩn chiếu Cần vơng với tr¸ch nhiÖm râ rµng cña mét «ng vua khi cã ngo¹i x©m. - GV cã thÎ tr×nh chiÕu trªn Powerpoint ®o¹n trích chiếu Cần vơng hoặc cho HS đọc phần chữ nhỏ trong SGK để HS tìm hiểu khái niệm. - Những hành động của phe chủ chiÕn nh»m chuÈn bÞ cho mét cuéc næi dËy chèng Ph¸p giµnh chñ quyÒn.. => Thùc d©n Ph¸p ©m mu tiªu diÖt phe chñ chiÕn => T«n ThÊt ThuyÕt ®inh ra tay tríc. * DiÔn biÕn cuéc tÊn c«ng qu©n Ph¸p: - §ªm 4 r¹ng 5/7/1885 T«n ThÊt Thuyết hạ lệnh cho quân triều đình tÊn c«ng Ph¸p ë toµ Kh©m sø vµ đồn Mang Cá. - S¸ng ngµy 6/7/1885 qu©n Ph¸p ph¶n c«ng kinh thµnh HuÕ. T«n ThÊt ThuyÕt ®a Hµm Nghi cïng triều đình rút khỏi kinh thành lên S¬n Phßng, T©n Së (Qu¶ng TrÞ). - Ngµy 13/7/1885 T«n ThÊt ThuyÕt đã lấy danh nghĩa Hàm Nghi xuèng chiÕu CÇn v¬ng, kªu gäi nh©n d©n gióp vua cøu níc..

(23) vµ néi dung chiÕu CÇn v¬ng. * Hoạt động 4: Cá nhân - GV: Em hiÓu thÕ nµo lµ “CÇn v¬ng”? Xuèng chiếu Cần vơng nhằm mục đích gì? - HS suy nghÜ tr¶ lêi. - GV nhËn xÐt, kÕt luËn: CÇn v¬ng cã nghÜa lµ gióp vua. Néi dung chñ yÕu cña chiÕu CÇn v¬ng lµ kªu gäi “b¸ch quan, khanh sÜ”, v¨n th©n sÜ phu vµ nh©n d©n ra søc CÇn v¬ng v× môc tiªu đánh Pháp, khôi phục nền độc lập dân tộc, lập lại chế độ phong kiến có vua hiền, tôi giỏi. Vì vËy cã thÓ hiÓu ng¾n gän: ChiÕu CÇn v¬ng kªu gäi v¨n th©n, sÜ phu, nh©n d©n, phß vua, gióp vùa cứu nớc. Khẩu hiệu “Cần vơng” đã nhanh chãng thæi bïng ngän löa yªu níc ch¸y ©m Ø bấy lâu, một phong trào đấu tranh vũ trang chèng Ph¸p diÔn ra s«i næi, liªn tôc kÐo dµi 12 năm, đến cuối thế kỉ XIX mới chấm dứt. Trớc ®©y, triÒu NguyÔn cha mét lÇn hiÖu triÖu nh©n dân đứng lên cứu nớc, vì vậy ngọn cờ Cần vơng giờ đang nhanh chóng quy tụ đợc lực lợng. * Hoạt động 1: Nhóm - GV chia líp thµnh 2 khu vùc vµ giao viÖc + Khu vực thứ nhất (1 dãy hoặc 2 dãy bàn) đọc SGK diÔn biÕn giai ®o¹n 1 trong phong trµo Cần vơng để thấy đựơc: - Lãnh đạo: - Lùc lîng tham gia: - §Þa bµn: - DiÔn biÕn: - KÕt qu¶: + Khu vực 2: Còn lại, đọc SGK giai đoạn 2 của phong trào để thấy đợc: - Lãnh đạo: - Lùc lîng tham gia: - §Þa bµn: - DiÔn biÕn: - KÕt qu¶: - TÝnh chÊt cña phong trµo CÇn v¬ng - GV yªu cÇu HS mçi mét bµn hîp thµnh mét nhóm đọc SGK, thảo luận, tự trình bày vào vở. GV yêu cầu HS theo dõi đợc đồ coi đó là nguån kiÕn thøc. - HS lµm theo híng dÉn cña GV. - GV gọi đại diện một nhóm: giai đoạn 1 lên tr×nh bµy kÕt qña lµm viÖc cña nhãm: - HS tr¶ lêi vÒ giai ®o¹n 1885 – 1888 (tõ khi phát động đến khi Hàm Nghi bị bắt). + Lãnh đạo trực tiếp là Hàm Nghi, Tôn Thất ThuyÕt vµ c¸c sÜ phu, v¨n th©n yªu níc. + Lùc lîng tham gia: Chñ yÕu lµ nh©n d©n, cã các đồng bào dân tộc thiểu số.. - Chiếu Cần vơng đã thổi bùng ngọn lửa đấu tranh của nhân dân ta –> Phong trµo CÇn v¬ng bïng næ kÐo dµi suèt 12 n¨m cuèi thÕ kØ XIX.. 2. C¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña phong trµo CÇn v¬ng.. - Phong trµo CÇn v¬ng bïng næ vµ ph¸t triÓn qua 2 gaii ®o¹n. + Tõ 1885 – 1888.

(24) + §Þa bµn: Réng lín tõ B¾c vµo Nam, song s«i nổi nhấtt là từ Huế trở ra Bắc (nhìn vào lợc đồ không thấy đấu tranh của nhân dân Nam Kì vì Nam Kì đã bị Pháp thôn tính từ trớc). + DiÔn biÕn chÝnh: C¸c cuéc khëi nghÜa vò trang bùng nổ, khắp nơi gây cho địch nhiều thiÖt h¹i, tiªu biÓu cã khëi nghÜa Ba §×nh, B·i SËy, H¬ng Khª g¾n liÒn víi tªn tuæi cña c¸c thñ lÜnh: Phan §×nh Phïng, Ph¹m Bµnh, §inh C«ng Tr¸ng, NguyÔn Thiªn ThuËn, NguyÔn Quang Bích… Sau đó thực dân Pháp phối hợp với tay sai mở các cuộc đàn áp, các cuộc khởi nghÜa lÇn lît thÊt b¹i, nhiÒu l·nh tô bÞ b¾t hoÆc hi sinh, T«n ThÊt ThuyÕt sang Trung Quèc cÇu viÖn. + KÕt qu¶: Phong trµo CÇn v¬ng khiÕn thùc d©n Pháp phải đối phó vất vả. Sợ không thực hiện đợc yêu cầu ổn định tình hình Việt Nam của chÝnh phñ vµ quèc héi Ph¸p. Thùc d©n Ph¸p quyết tâm bắt đợc Hàm Nghi hòng dập tắt phong trµo CÇn v¬ng. Chóng mua chuéc tªn Tr¬ng Quang Ngäc ngêi hÇu cËn cña vua Hµm Nghi, đêm ngày 30/10/1888 Trơng Quang Ngọc đã dẫn thủ hạ đến bắt vua giữa lúc mọi ngêi ®ang ngñ say, Hµm Nghi r¬i vµo tay giÆc. - GV cung cấp thêm t liệu: Sau khi bắt đợc vua Hàm Nghi tại căn cứ Hà Tĩnh thực dân Pháp đã ®a vua vÒ HuÕ vµ t×m mäi c¸ch thuyÕt phôc nhµ vua trÎ céng t¸c v¬i Ph¸p lµm bï nh×n, chóng đề nghị đa vua về Huế gặp gia đình, thăm vua Đồng Khánh nhng vua đều từ chối quyết liệt, thẳng thắn khớc từ, vua nói: “Tôi thân đã tù, nớc đã mất, còn dám nghĩ chi đến cha mẹ anh chÞ em n÷a”. Không mua chuộc nổi, thực dân Pháp đã đẩy vua đi an trí tại Angiê (thủ đô Angiêri thuộc địa của Pháp ở Bắc Phi), từ đấy Hàm Nghi ở tại một ngôi biệt thự cách Angiê 12km, đặt tên là biÖt thù Gia Long, lóc ®Çu nhµ vua tÈy chay không học tiếng Pháp về sau để hiểu đựơc văn hoá Pháp và thế giới, cựu hoàng đã học và nhanh chãng lµm chñ tiÕng Ph¸p, hiÓu s©u s¾c vÒ v¨n ch¬ng, mÜ thuËt Ph¸p vµ trë thµnh mét hoạ sỹ có tài. Dù vậy về đến nhà, vua vẫn giữ tËp qu¸n ViÖt Nam, bói tãc, quÇn the, ¸o dµi ViÖt Nam. Cùu Hoµng cíi con g¸i mét vÞ ch¸nh ¸n, cã 3 con: Mét hoµng tö vµ 2 hoµng n÷. Cùu hoµng sèng ë Angiªri 47 n¨m vµ mÊt t¹i ®©y, thä 64 tuæi. Lóc ®Çu nh÷ng nhµ vua yªu níc nh Hµm Nghi, Thành Thái, Duy Tân không đợc thờ trong thế miÕu cña nhµ NguyÔn. §Õn 1956 chÝnh phñ Sµi. - Lãnh đạo: Hàm Nghi, Tôn Thất ThuyÕt, c¸c v¨n th©n, sÜ phu yªu níc. - Lực lợng: Đông đảo nhân dân, có c¶ d©n téc thiÓu sè. - §Þa bµn: réng lín tõ B¾c vµo Nam, s«i næi nhÊt lµ Trung K× (tõ HuÕ trë ra) vµ B¾c K×. - DiÔn biÕn: C¸c cuéc khëi nghÜa vò trang bïng næ tiªu biÓu cã khëi nghÜa Ba §×nh, H¬ng Khª, B·i SËy.. - KÕt qu¶: cuèi n¨m 1888 Hµm Nghi bÞ thùc d©n ph¸p b¾t vµ bÞ lu đày sang Angiêri.

(25) Gßn míi thiÕt h¬ng ¸n thê Hµm Nghi trong thÕ miÕu ë HuÕ cïng víi c¸c vua Thµnh Th¸i, Duy t©n. - GV tiếp tục gọi đại diện HS nhóm 2 trình bày kÕt qu¶ lµm viÖc cña m×nh. HS tr¶ lêi: + Lãnh đạo: không có sự chỉ đạo của triều đình, chỉ còn các sỹ phu, văn thân, vua bị bắt. + §Þa bµn: Thu hÑp dÇn, quy tô thµnh nh÷ng trung tâm lớn, hoạt động đi vào chiều sâu. + KÕt qu¶: Khi tiÕng sóng khëi nghÜa H¬ng Khê đã im trên núi Vụ Quang, cuối năm 1895 ®Çu n¨m 1896 th× phong trµo CÇn v¬ng coi nh chÊm døt. - GV hái: T¹i sao sau khi vua Hµm Nghi bÞ b¾t phong trào vẫn tiếp tục nổ ra? Điều đó nói lên c¸i g×? GV gîi ý: phong trµo CÇn v¬ng lµ phong trµo hëng øng khÈu hiÖu phß vua gióp níc vËy t¹i sao khi vua bÞ b¾t mµ phong trµo vÉn diÔn ra? - HS suy nghÜ tr¶ lêi: - GV nhËn xÐt, kÕt luËn: Sau khi vua bÞ b¾t, tÝnh chÊt CÇn v¬ng, phß vua kh«ng cßn, nhng môc đích cứu nớc còn và luôn là mục tiêu hớng tới cña nh©n d©n ta. V× vËy phong trµo vÉn tiÕp tôc diÔn ra kÓ c¶ sau khi vua bÞ b¾t. Chøng tá “CÇn v¬ng” chØ lµ danh nghÜa khÈu hiÖu cßn tÝnh chÊt yªu níc chèng Ph¸p lµ chñ yÕu v× vËy phong trµo CÇn v¬ng mang tÝnh chÊt d©n téc s©u s¾c. * Hoạt động 1: Nhóm Do tiÕt nµy khèi lîng kiÕn thøc rÊt lín v× vËy GV tæ chøc cho HS häc theo nhãm lµ chÝnh. - GV lËp mét mÉu b¶ng thèng kª lªn b¶ng, hoÆc h×nh chiÕu trªn power point.. Cuéc khëi nghÜa. Thêi gian. * Tõ n¨m 1888 - 1896 - Lãnh đạo: Các sỹ phu, văn thân yêu nớc tiếp tục lãnh đạo. - §Þa bµn: Thu hÑp, quy tô thµnh trung t©m lín. Träng t©m chuyÓn lªn vïng nói vµ trung du, tiªu biÓu cã khëi nghÜa Hång LÜnh, H¬ng Khª. - KÕt qu¶: n¨m 1896 phong trµo thÊt b¹i.. * TÝnh chÊt cña phong trµo Lµ phong trµo yªu níc chèng thùc d©n Ph¸p theo khuynh híng, ý thøc hÖ phong kiÕn, thÓ hiÖn tÝnh d©n téc s©u s¾c.. II. Mét sè cuéc khëi nghÜa tiªu biÓu trong phong trµo CÇn v¬ng và phong trào đấu tranh tự vệ cuèi thÕ kØ XIX. Ho¹t KÕt qu¶ Lãnh đạo động chủ ý nghÜa yÕu. - KN Ba §×nh - KN B·i SËy - KN H¬ng Khª - KN N«ng d©n Yªn ThÕ - GV chia lớp làm 4 nhóm: sau đó giao nhiệm vụ: + Nhãm 1: Thèng kª vÒ cuéc khëi nghÜa Ba §×nh theo mÉu vµ tr¶ lêi c©u hái: C¨n cø Ba §×nh cã ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu g×? + Nhãm 2: Thèng kª vÒ cuéc khëi nghÜa B·i SËy vµ tr¶ lêi c©u hái: C¸ch tæ chøc vµ chiến đấu của nghĩa quân Bãi Sậy có gì khác biệt với nghĩa quân Ba Đình? + Nhãm 3: Thèng kª vÒ khëi nghÜa H¬ng Khª vµ tr¶ lêi c©u hái: T¹i sao khëi nghÜa H¬ng Khª lµ cuéc khëi nghÜa tiªu biÓu nhÊt cña phong trµo CÇn v¬ng?.

(26) + Nhãm 4: Thèng kª vÒ cuéc khëi nghÜa n«ng d©n Yªn ThÕ vµ tr¶ lêi c©u hái: Nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt cña khëi nghÜa n«ng d©n Yªn ThÕ víi c¸c cuéc khëi nghÜa CÇn v¬ng? - Học sinh: cứ hai bàn làm hợp thành một nhóm nhỏ và cử đại diện làm nh ký ghi chÐp tæng hîp kÕt qu¶ lµm viÖc cña nhãm vµo giÊy (hoÆc vµo vë). - GV động viên khuyến khích và hớng dẫn các nhóm tự làm việc trả lời các câu hỏi đợc giao, sau đó gọi đại diện các nhóm trả lời. - HS c¸c nhãm tr×nh bµy tríc líp kÕt qu¶ lµm viÖc cña nhãm m×nh. C¸c nhãm kh¸c theo dâi nhËn xÐt. - GV: sau khi HS nhãm mét tr×nh bµy xong cuéc khëi nghÜa Ba §×nh, GV treo lªn b¶ng mét b¶ng thèng kª do GV lµm s½n (hoÆc tr×nh chiÕu power point) vÒ cuéc khëi nghĩa Ba Đình để làm thông tin phản hồi giúp HS chỉnh sửa phần các em tự làm. Cuéc KÕt qu¶ ý nghÜa – Hoạt động khëi Lãnh đạo §Þa bµn Bµi häc kinh chñ yÕu nghÜa nghiÖm - Khëi - Ph¹m Bµnh - Ba lµng: MËu - X©y dùng c¨n - Ph¸p tæ chøc nhiÒu nghÜa - §inh C«ng ThÞnh, Thîng cø Ba §×nh kiªn cuéc tÊn c«ng c¨n cø Ba Tr¸ng Thọ, Mĩ Khê cố, độc đáo làm Ba Đình nhng thất §×nh (Nga S¬n, c¨n cø chÝnh vµ b¹i. (1886 Thanh Ho¸) mét sè c¨n cø - Ngµy 15/1/1887 – ngo¹i vi nh c¨n qu©n Ph¸p tæng tÊn 1887) cø M· Cao. X©y c«ng c¨n cø, cuéc dùng lùc lîng tËp chiÕn diÔn ra ¸c liÖt trung có khoảng –> đêm 20/1/1887 300 ngêi. nghÜa qu©n ph¶i më - Hoạt động chủ đờng máu rút lên Mã yếu của nghĩa Cao –> 21/1 địch quân là chặn chiếm đợc căn cứ, đánh các đoàn các thủ lĩnh bị bắt xe, to¸n lÝnh ®i hoÆc tù s¸t, khëi qua c¨n cø, g©y nghÜa thÊt b¹i. cho Ph¸p nhiÒu Kinh nghiÖm: thiÖt h¹i Tr¸nh thñ hiÓm trë ë mét n¬i, ph¶i liªn l¹c víi c¸c cuéc khëi nghÜa. - GV vừa dùng lợc đồ căn cứ Ba Đình vừa bổ sung kiến thức cho HS. + Lý giải tại sao khởi nghĩa mang tên Ba Đình: vì căn cứ chính của khởi nghĩa đợc xây dựng ở ba làng, mỗi làng có một ngôi đình, đứng ở đình làng này trông thấy đình làng kia. + Bổ sung: Căn cứ Ba Đình, là một căn cứ đợc xây dựng kiên cố, độc đáo khó tiếp cận, vị trí thuận lợi cho việc kiểm soát các tuyến giao thông, một ngời Pháp đánh giá “bên trong căn cứ Ba Đình khiến chúng tôi hết sức ngạc nhiên và chứng tỏ thành đợc xây dựng với kỹ thuật rất cao, đợng công sự có thể đánh xiên cạnh sờn bất cứ chỗ nào, và mỗi làng trong ba làng đều có công sự bố trí độc đáo, nếu hai làng bị chiếm thì làng khi vẫn là một pháo đài chiến đấu”. Điểm yếu của căn cứ là thủ hiểm ở một chç sÏ rÊt dÔ bÞ c« lËp, bÞ bao v©y kh«ng thÓ dïng chiÕn thuËt, chØ cã thÓ ¸p dông lèi đánh chiến tuyến, tập kích, phục kích. Không cơ động linh hoạt. Thất bại của cuộc khởi nghĩa để lại bài học kinh nghiệm: cần biết lợi dụng địa hình, địa vật tránh thủ hiÓm mét n¬i. - HS nhãm 2 tr×nh bµy kÕt qu¶ thèng kª vÒ cué khëi nghÜa B·i SËy. - GV: T¬ng tù nh lÇn tríc, GV ®a ra b¶ng thèng kª do GV tù lµm vÒ khëi nghÜa B·i SËy..

(27) Khëi L·nh §Þa bµn nghÜa đạo - B·i SËy - NguyÔn - C¨n cø chÝnh: 1885 - ThiÖn B·i SËy (Hng 1892 ThuËt Yªn) - §Þa bµn ho¹t động: Hng Yªn, H¶i D¬ng, B¾c Ninh, Th¸i B×nh, sang c¶ Nam §Þnh, Qu¶ng Yªn.. KÕt qu¶ Hoạt động chủ yếu ý nghÜa + Giai ®o¹n tõ 1885 – - Qua nhiÒu ngµy 1887 xây dựng căn cứ chiến đấu nghĩa Bãi Sậy, từ đây toả ra quân đã bị giảm thèng kª c¸c tuyÕn sót nhiÒu. giao th«ng Hµ Néi – - C¨n cø B·i SËy H¶i Phßng, Hµ Néi – vµ c¨n cø Hai Nam §Þnh, Hµ Néi – S«ng bÞ Ph¸p bao B¾c Ninh, s«ng Th¸i v©y. NguyÔn ThiÖn B×nh, s«ng Hång, s«ng ThuËt ph¶i sang §uèng. Trung Quèc, §èc - NghÜa qu©n phiªn chÕ TÝt ph¶i ra hµng thành những phân đội giặc. nhá 10 – 15 ngêi trµ - N¨m 1892 nh÷ng trộn vào dân để hoạt ngời còn lại gia động. nhËp nghÜa qu©n + Giai ®o¹n tõ n¨m Yªn ThÕ. 1888 bíc vµo chiÕn - §Ó l¹i nh÷ng đấu quyết liệt, di kinh nghiệm tác chuyển linh hoạt, đánh chiến ở Đồng th¾ng mét sè trËn lín ë B»ng. c¸c tØnh §ång b»ng. - GV vừa dùng lợc đồ Khởi nghĩa Bãi Sậy vừa bổ sung kiên thức về tổ chức và chiến đấu của nghĩa quân Bãi Sậy khác với Ba Đình ở chỗ: khởi nghĩa Ba Đình tổ chức nghĩa quân tập trung lực lợng lên tới 300 nghĩa quân, địa bàn thủ hiểm ở một nơi, cách đánh chủ yếu là đánh chiến tuyến. Còn nghĩa quân Ba Đình phiên chế thành nhóm nhỏ, cơ động, linh hoạt, hoạt động trên một địa bàn rộng, bên cạnh hoạt động du kích còn có hoạt động binh vận, chống càn, đánh phá các tuyến đờng giao thông, đánh đồn. - HS nhãm 3 tr×nh bµy kÕt qu¶ thèng kª vÒ cuéc khëi nghÜa H¬ng Khª. - GV đa ra bảng thống kê đã chuẩn bị sẵn về khởi nghĩa Hơng Khê. Khëi L·nh KÕt qu¶ §Þa bµn Hoạt động chủ yếu nghÜa đạo ý nghÜa - H¬ng Phan - C¾n cø chÝnh: - Giai ®o¹n 1885 – - Tõ cuèi 1893 lùc khª §×nh H¬ng Khª (Hµ 1888 chuÈn bÞ lùc l- lîng nghÜa qu©n bÞ (1885 – Phïng TÜnh) îng, x©y dùng c¨n cø, hao mßn. Cao 1896) Cao - §Þa bµn ho¹t chÕ t¹o vò khÝ (sóng tr- Th¾ng hi sinh Th¾ng. động rộng 4 ờng) tích lơng thực,… trong trận tấn công tØnh B¾c Kú. - Giai đoạn từ 1888 – đồn Lu (Thanh 1896 bíc vµo giai ®o¹n Ch¬ng) th¸ng chiến đấu quyết liệt. 10/1893. Tõ n¨m 1889, liªn tôc - Trong mét trËn mở các cuộc tập kích, đánh ác liệt, Phan ®Èy lïi c¸c cuéc hµnh §×nh Phïng hi qu©n cµn quÐt cña sinh 28/12/1895, địch. Chủ động tấn sang năm 1896 c«ng th¾ng nhiÒu trËn nh÷ng thñ lÜnh lín næi tiÕng. cuèi cïng r¬i vµo tay giÆc –> Khëi nghÜa thÊt b¹i. - Lµ cuéc khëi.

(28) nghÜa tiªu biÓu nhÊt trong phong trµo CÇn v¬ng. - GV dùng lợc đồ khởi nghĩa Hơng Khê và bổ sung kiến thức cho HS. Cuộc khởi nghÜa H¬ng Khª lµ cuéc khëi nghÜa tiªu biÓu nhÊt trong phong trµo CÇn v¬ng v×: + KÐo dµi h¬n 10 n¨m, dµi nhÊt trong c¸c cuéc khëi nghÜa CÇn v¬ng. + §Þa bµn réng kh¾p 4 tØnh B¾c Trung Bé. + C¨n cø réng lín kh¾p vïng nói 4 tØnh c¨n cø chÝnh H¬ng Khª, cßn cã nhiÒu c¨n cø kh¸c. + Chuẩn bị tơng đối chu đáo: có thể chế tạo đợc súng trờng, tích trữ lơng thảo; đào đắp công sự liên hoàn. + §¸nh nhiÒu trËn næi tiÕng. Cao Thắng đã cùng thợ rèn dày công nghiên cứu, mô phỏng, chế tạo thành công loại súng trờng theo kiểu của Pháp (500 khẩu) để trang bị cho nghĩa quân, Pháp phải c«ng nhËn sóng do Cao Th¾ng chÕ t¹o “gièng hÖt sóng trêng cña c«ng binh xëng ë níc ta” (Ph¸p) chÕ t¹o, chØ kh¸c hai ®iÓm: Lß xo yÕu vµ nßng sóng kh«ng xÎ r·nh nên đạn bay không xa và không mạnh. Tuy nhiên trong điều kiện kỹ thuật đơng thời thì đó là một thành công lớn. Vè Quan đình ca ngợi: “ Khen thay Cao Th¾ng tµi to LÊy ngay sóng giÆc vÒ cho lß rÌn §ªm ngµy tØ mØ gië xem Lại thêm có cả đội Quyên cùng tài Xëng trong cho chÝ tr¹i ngoµi Thợ rèn các tỉnh đều mời hội công Súng ta chế đợc vừa xong §em ra mµ b»n nøc lßng l¾m thay B¾n cho tiÖt gièng qu©n T©y CËy nhiÒu sóng èng phen nµy hÕt khoe” - Nhãm 4 tr×nh bµy kÕt qña lµm viÖc vÒ khëi nghÜa n«ng d©n Yªn ThÕ - GV tiÕp tôc ®a ra b¶ng thèng kª do GV chuÈn bÞ vÒ khëi nghÜa n«ng d©n Yªn ThÕ. Khëi L·nh KÕt qu¶ §Þa bµn Hoạt động chủ yếu nghÜa đạo ý nghÜa - N«ng Hoµng Yªn ThÕ - Giai ®o¹n 1884 – 1892 t¹i - Trong qu¸ tr×nh d©n Yªn Hoa – B¾c vïng Yªn ThÕ (B¾c Giang) cã tån t¹i, phong trµo ThÕ Th¸m Giang hàng chục toán quân hoạt đã kết hợp đợc yêu 1884 động riêng lẻ chống chính cầu độc lập với 1913 sách cớp bóc bình định của nguyện vọng của thùc d©n Ph¸p, thñ lÜnh uy tÝn nh©n d©n. nhÊt lµ §Ò N¾m, nghÜa qu©n - Khëi nghÜa lµ đã xây dựng 7 hệ thống phòng phong trào đấu thñ ë B¾c Yªn ThÕ. tranh lín nhÊt cña - Th¸ng 3/1892 Ph¸p tÊn c«ng, n«ng d©n trong §Ò N¾m bÞ s¸t h¹i. nh÷ng n¨m cuèi thÕ - Giai ®o¹n 1893 – 1897 do kØ XIX ®Çu thÕ kØ Đề Thám lãnh đạo, giảng hoà XX. Nói lên ý chí, víi Ph¸p 2 lÇn nhng bªn trong søc m¹nh bÒn bØ, vÉn ngÊm ngÇm chuÈn bÞ lùc dÎo dai cña n«ng lîng lµm chñ 4 tæng B¾c d©n. Giang. - Giai ®o¹n 1898 – 1908: trong 10 n¨m hoµ ho·n, c¨n cø Yªn ThÕ trë thµnh n¬i héi.

(29) tô cña nh÷ng nghÜa sÜ yªu níc. - GV sử dụng lợc đồ khởi nghĩa Nông dân Yên Thế và bổ sung. + §iÓm kh¸c nhau c¨n b¶n gi÷a phong trµo n«ng d©n Yªn ThÕ vµ phong trµo CÇn v¬ng lµ: Phong trµo CÇn v¬ng gåm nh÷ng cuéc khëi nghÜa hëng øng chiÕu CÇn v¬ng với mục đích giúp vua cứu nớc, hởng ứng lời kêu gọi của triều đình. Còn phong trào nông dân Yên Thế nhằm mục đích chống chính sách cớp bóc và bình dịnh quân sj cña thùc d©n Ph¸p, c¸c xãm lµng cña n«ng d©n tõ c¸c n¬i tô häp vÒ n¬ng nhê lÉn nhau để sinh sống và chống lại các thế lực đe doạ từ bên ngoài, họ tự mình đứng lên để bảo vệ cuộc sống của mình, đó là phong trào mang tính tự phát (tính chất tự vệ, cña n«ng d©n. V× vËy kh«ng thÓ xÕp phong trµo n«ng d©n Yªn ThÕ vµo phong trµo CÇn v¬ng. + Giai đoạn 1909 – 1913 của phong trào còn đợc tìm hiểu ở những phần sau lấy tên là Đề Dơng, đợc Cai Kinh đổi tên thành Hoàng Hoa Thám (Đề Thám), khi Cai Kinh chết Đề Thám tác ra hoạt động riêng và trở thành thủ lĩnh của phong trào nong dân Yên Thế. Cuộc khởi nghĩa do ông lãnh đạo kéo dài gần 30 năm gây cho Pháp nhiều thiệt hại. Không thực hiện đợc âm mu tiêu diệt nghĩa quân, Pháp hai lần giảng hoà với Đề Thám, lần thứ nhất Pháp để cho ông làm chủ 4 tổng gần hết Yên Thế. Lần hai Pháp phải công nhận để ông khai hoang ở Phồn Xơng và đợc giữ 25 tay súng để bảo vệ đất đai. Đồn điền Phồn Xơng thực chất là căn cứ chống Pháp của Hoàng Hoa Thám, ông ngấm ngầm luỵên tập quân ngũ, tích trữ lơng thực sẵn sàng đối phó với Ph¸p. Phån X¬ng lµ n¬i thu hót c¸c sü phu yªu níc, thñ lÜnh nhiÒu n¬i bµn b¹c viÖc phối hợp tác chiến, viện trợ lẫn nhau giữa các phong trào. Trong đó có cả Phan Bội Ch©u, Phan Ch©u Trinh. Th¸ng 1/1909 Thùc d©n Ph¸p tÊn c«ng trë l¹i Yªn ThÕ, nghĩa quân kịp thời đối phó. - Th¸ng 11/1909, thùc d©n Ph¸p dån lùc lîng bao v©y §Ò Th¸m, vî Ba §Ò Th¸m (bµ Ba CÈn) bÞ b¾t cïng nhiÒu nghÜa qu©n kh¸c. §Ò Th¸m cßn l¹i mét m×nh víi 2 nghÜa qu©n sèng Èn n¸u trong rõng. Ngµy 10/2/1913 §Ò Th¸m bÞ tay sai cña Ph¸p s¸t h¹i. Khëi nghÜa n«ng d©n Yªn ThÕ chÊm døt. - Gần đây một ngời nông dân ở Mai Trung – Hiệp Hoà - Bắc Giang đã vô tình tìm thÊy mé cña §Ò Th¸m khi lµm vên, ®©y qu¶ lµ mét ph¸t hiÖn lÞch sö thó vÞ vÒ mét l·nh tô n«ng d©n næi tiÕng Hoµng Hoa Th¸m. 4. S¬ kÕt bµi häc - Cñng cè: Kh¸i qu¸t l¹i bµi + Các phong trào đấu tranh chống Pháp cuối thế kỉ XIX. + ý nghĩa của các phong trào đó: Phản ánh tính chất yêu nớc chống Pháp nổi bật vµ cã ý nghÜa quan träng trong tiÕn tr×nh lÞch sö ViÖt Nam. - Dặn dò: HS học bài, đọc trớc bài mới. Ch¬ng II. ViÖt Nam tõ ®Çu thÕ kØ XX đến hết chiến tranh thế giới thứ nhất (1918) Bµi 22 Xã hội Việt Nam trong cuộc khai thác thuộc địa LÇn thø nhÊt cña thùc d©n ph¸p I. môc tiªu bµi häc. 1. KiÕn thøc Sau khi häc xong bµi häc, yªu cÇu HS cÇn:.

(30) - Hiểu đợc mục đích và nắm đợc những nét chính về nội dung của các chính s¸ch chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, gi¸o dôc cña thùc d©n Ph¸p thi hµnh ë ViÖt Nam ngay sau khi chúng hoàn thành cuộc bình định bằng quân sự. - Thấy đợc những tác động của những chính sách đó đối với tình hình kinh tế – x· héi ViÖt Nam ë nh÷ng n¨m cuèi thÕ kØ XIX ®Çu thÕ kØ XX. - Hiểu đợc cơ sở dẫn đến việc hình thành t tởng giải phóng dân tộc mới. 2. T tëng, t×nh c¶m - Nhận rõ bản chất của đế quốc, thực dân, phong kiến tàn bạo đã bóc lột dã man và đàn áp về chính trị một cách tàn bạo đối với nhân dân ta. - Båi dìng t×nh c¶m giai cÊp, lßng yªu mÕn kÝnh träng giai cÊp n«ng d©n, c«ng nhân và các tầng lớp lao động khác. 3. Kü n¨ng - Bồi dỡng kĩ năng phân tích, đánh giá, rút ra các đặc điểm của sự kiện lịch sử. - Kỹ năng sử dụng bản đồ lịch sử và sơ đồ để nhận thức lịch sử. II. ph¬ng tiÖn d¹y häc. - Bản đồ hành chính Đông Dơng thời thuộc Pháp - Sơ đồ Bộ máy thống trị của Pháp ở Đông Dơng. III. tiÕn tr×nh tæ chøc d¹y häc. ¬ng.. 1. KiÓm tra bµi cò C©u 1: LËp b¶ng thèng kª c¸c cuéc khëi nghÜa tiªu biÓu trong phong trµo CÇn v-. C©u 2: T¹i sao cuéc khëi nghÜa H¬ng Khª lµ cuéc khëi nghÜa tiªu biÓu nhÊt trong phong trµo CÇn v¬ng? 2. Giíi thiÖu bµi míi Sau khi căn bản hoàn thành công cuộc bình định Việt Nam bằng quân sự (năm 1896), thực dân Pháp tiến hành cuộc khai thác thuộc địa Việt Nam một cách qui mô. Bµi nµy chóng ta lÇn lît t×m hiÓu nh÷ng chÝnh s¸ch chÝnht trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸ gi¸o dôc mà Pháp áp dụng trong một cuộc khai thác; đồng thời cũng tìm hiểu những biến đổi về kinh tế, xã hội dới tác động của cuộc khai thác. Trong tiÕt häc nµy, chóng ta t×m hiÓu nh÷ng thñ ®o¹n vÒ c¸c chÝnh s¸ch chÝnh trị, kinh tế, văn hoá giáo dục mà Pháp áp dụng trong cuộc khai thác để thấy đợc những biến đổi về chính trị và kinh tế ở nớc ta hồi cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX. 3. Tổ chức các hoạt động dạy và họct trên lớp Hoạt động của GV và HS KiÕn thøc HS cÇn n¾m 1. Nh÷ng chuyÓn biÕn vÒ kinh tÕ * Hoạt động 1: Cá nhân - GV hái: Môc tiªu cña cuéc khai th¸c thuéc địa Việt Nam của Pháp là gì? HS tr¶ lêi c©u hái. GV bæ sung vµ kÕt luËn + GV đặt vấn đề: Vậy nội dung chính của các chính sách kinh tể thể hiện cụ thể ý đồ môc tiªu cña cuéc khai th¸c thÕ nµo? - Mục đích: Vơ vét sức ngời, sức của Yêu cầu HS tìm trong SGK những biểu hiện nhân dân Đông Dơng đến tối đa. cô thÓ vÒ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ… - C¸c chÝnh s¸ch: HS dùa vµo SGK tr¶ lêi c©u hái, HS kh¸c bæ + N«ng nghiÖp: §Èy m¹nh viÖc cíp sung. Cuèi cïng GV kÕt luËn: đoạt ruộng đất. - Nông nghiệp: Ra sức cớp đoạt ruộng đất: ở Bắc Kì, tính đến năm 1902, Pháp chiếm 182.000 ha; ë Nam K×, Gi¸o héi chiÕm 1/4 ruộng đất + T¹p trung khai th¸c than vµ kim - Công nghiệp: chú ý khai thác mỏ để xuất loại, ngoài ra còn tập trung vào một khÈu kiÕm lêi (n¨m 1912, s¶n lîng than gÊp sè nghµnh kh¸c nh xi m¨ng, ®iÖn n-.

(31) 2 lÇn n¨m 1903; n¨m 1911, khai th¸c hµng v¹n tÊn quÆng c¸c lo¹i). C¸c nghµnh c«ng nghiÖp nhÑ (kh«ng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh với Pháp) đợc xây dựng nh sản xuất xi măng, g¹ch, ngãi, ®iÖn, níc… - Thơng nghiệp: độc chíêm thi trờng, nguyên liÖu vµ thu thuÕ. (hµng ho¸ Ph¸p nhËp vµo Việt Nam chỉ đánh thúê rất nhẹ, của các nơc khác có khi đến 120%; ở Việt Nam chúng đặc biệt đánh thuế rất nặng: thuế muối, thuế rîu, thuÕ thuèc phiÖn. - Giao thông vận tải: mở mang đờng xá, cầu cống, bến cảng… để vận chuyển và v ơn tới các vùng nguyên liệu… (còn để dễ hành quân đàn áp các cuộc nổi dậy của nhân dân). * Hoạt động 2: Cá nhân - GV nªu c©u hái: Qua néi dung c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ nªu trªn, h·y chØ ra nh÷ng yÕu tè tÝch cùc vµ tiªu cùc cña c¸c chÝnh s¸ch đó? - HS tr¶ lêi, HS kh¸c bæ sung. - GV bæ sung vµ kÕt luËn: NÒn kinh tÕ ViÖt Nam c¬ b¶n vÉn lµ nÒn s¶n xuÊt nhá, l¹c hËu, phô thuéc.. * Hoạt động 1: Nhóm - GV hái: Thêi phong kiÕn, ë n«ng th«n ViÖt Nam cã nh÷ng giai cÊp nµo sinh sèng? HS trả lời: giai cấp địa chủ phong kiến và giai cÊp n«ng d©n. + GV trình bày: Cuộc khai thác thuộc địa ViÖt Nam cña thùc d©n Ph¸p lµ mét cuéc khai thác đã làm cho nền kinh tế nớc ta có những biến chuyển mà tiết trớc chúng ta đã t×m hiÓu. VËy sù biÕn chuyÓn vÒ kinh tÕ cã dÉn tíi sù biÕn chuyÓn vÒ x· héi kh«ng? C©u tr¶ lêi lµ cã. + GV tæ chøc cho HS th¶o luËn nhãm, dùa trªn phÇn néi dung cña SGK môc 1 (C¸c vùng nông thôn) để trả lời câu hỏi: Dới tác động của cuộc khai thác, tình hình các giai cÊp ë n«ng th«n ViÖt Nam biÕn chuyÓn nh thÕ nµo? HS thảo luận theo nhóm và cử đại diện trình bµy kÕt qu¶ cña nhãm m×nh, HS kh¸c bæ sung. Cuèi cïng GV nhËn xÐt vµ kÕt luËn: - Giai cấp địa chủ phong kiến: Từ lâu đã đầu hµng, lµm tay sai cho thùc d©n Ph¸p, sè lîng ngày càng đông lên, địa vị kinh tế và chính. íc…. + Thơng nghiệp: độc chiếm thị trờng, nguyªn liÖu vµ thu thuÕ.. + Giao th«ng vËn t¶i: x©y hÖ thèng giao thông vận tải để tăng cờng bóc lét. - Tác động: + TÝch cùc: Nh÷ng yÕu tè cña nÒn sản xuất t bản chủ nghĩa đợc du nhập vµo ViÖt Nam, so víi nÒn kinh tÕ phong kiÕn, cã nhiÒu tiÕn bé, cña c¶i vật chất sản xuất đợc nhiều hơn, phong phó h¬n. + Tiªu cùc: Tµi nguyªn thiªn nhiªn cña ViÖt Nam bÞ bãc lét cïng kiÖt; N«ng nghiÖp dËm ch©n t¹i chç, n«ng d©n bÞ bãc lét tµn nhÉn, bÞ mÊt ruéng đát; Công nghiệp phát triển nhỏ giọt, thiÕu h¼n c«ng nghiÖp nÆng. 2. Nh÷ng chuyÓn biÕn vÒ x· héi. - Giai cấp địa chủ phong kiến: Từ lâu đã đầu hàng, làm tay sai cho thực d©n Ph¸p. Tuy nhiªn, cã mét bé phËn nhá cã tinh thÇn yªu níc..

(32) trị đợc tăng cờng (dựa vào đế quốc ra sức tớc đoạt ruộng đất của nông dân, ngày càng giàu cã. Do chÝnh s¸ch cai trÞ cña thùc d©n, giai cÊp nµy thµnh chç dùa cña thùc d©n, giai cÊp này thành chỗ dựa của Pháp, đợc Pháp trọng dụng, nâng đỡ và nắm các chực dịch làng x·). - Giai cấp nông dân: số lợng đông đảo nhất ở vùng nông thôn, dới tác động của cuộc khai thác lại càng điêu đứng hơn: bị tớc đoạt ruộng đất, phải chịu hàng trăm thứ thuế và c¸c kho¶n phô thu cña c¸c chøc dÞch trong lµng, x·. Do vËy, giai cÊp n«ng d©n thêi kú nµy cã nhiÒu x¸o trén, nhiÒu n«ng d©n bÞ ph¸ sản đã: * ở lại nông thôn làm tá điền cho địa chủ * Đi làm phu cho các đồn điền Pháp * Ra thµnh thÞ kiÕm ¨n b»ng c¸c nghÒ c¾t tãc, kÐo xe, ®i ë… * Mét sè Ýt lµm c«ng ë nhµ m¸y, hÇm má cña t b¶n Ph¸p vµ ViÖt Nam. * Hoạt động 2: Cá nhân - GV yªu cÇu HS suy nghÜ vµ tr¶ lêi c©u hái: Do tác động của cuộc khai thác, hai giai cấp địa chủ phong kiến và nông dân đã có những xáo trộn, biến chuyển. Vậy thái độ chính trị cña tõng giai cÊp Êy thÕ nµo? HS trả lời. GV bổ sung và kết luận, đồng thời nhÊn m¹nh: - Giai cấp địa chủ phong kiến: Từ chỗ là giai cấp ít nhiều giữ vai trò lãnh đạo cuộc đấu tranh dân tộc ở cuối thế kỉ XIX, giờ đây đã hoµn toµn trë thµnh tay sai thùc d©n, ra søc ¸p bøc, bãc lét n«ng d©n. Tuy nhiªn còng cßn có một số địa chủ nhỏ và vừa còn có tinh thÇn yªu níc. - Giai cÊp n«ng d©n: Dï ë l¹i n«ng th«n hay ra thành thị, cuộc sống đều lâm vào cảnh bần cùng. Họ căm ghét chế độ thực dân, phong kiÕn; céng víi ý thøc d©n téc s©u s¾c, n«ng dân sẵn sàng hởng ứng, tham gia cuộc đấu tranh do bÊt kú c¸ nh©n, tæ chøc, tÇng líp hoặc giai cấp nào đề xớng để có thể giúp họ giành đợc độc lập và ấm no. * Hoạt động 3: Cả lớp + GV dùng bản đồ Việt Nam, yêu cầu HS dựa vào SGK chỉ trên bản đồ những đô thị ViÖt Nam håi cuèi thÕ kØ XIX ®Çu thÕ kØ XX. Yªu cÇu HS ghi nhí c¸c giai tÇng x· héi míi xuÊt hiÖn lµ: tÇng líp t s¶n ®Çu tiªn, tiÓu t s¶n thành thị và đội ngũ công nhân. * Hoạt động 4: Cả lớp, cá nhân. - Giai cấp nông dân: số lợng đông đảo nhất, họ bị áp bức bóc lột nặng nÒ, cuéc sèng cña hä khæ cùc, n«ng d©n s½n sµng hëng øng, tham gia cuộc đấu tranh giành đợc độc lập và Êm no.. - Cuèi thÕ kØ XIX, ®Çu thÕ kØ XX xuất hiện nhiều đô thị mới: Hà Nội, H¶i Phßng, Sµi Gßn – Chî Lín…. - TÇng líp t s¶n: Lµ c¸c nhµ thÇu.

(33) * Tần lớp t sản (HS đọc đoạn in chữ nhỏ) kho¸n, chñ xÝ nghiÖp, xëng thñ c«ng, - Lµ c¸c nhµ thÇu kho¸n, chñ xÝ nghiÖp, xëng chñ h·ng bu«n b¸n… bÞ chÝnh quyÒn thñ c«ng, chñ h·ng bu«n b¸n.. bÞ chÝnh quyÒn thùc d©n k×m h·m, t b¶n Ph¸p chÌn thùc d©n k×m h·m, t b¶n Ph¸p chÌn Ðp. Ðp. - Do bÞ lÖ thuéc, yÕu ít vÒ kinh tÕ nªn chØ muốn có thay đổi nhỏ để tiếp tục kinh doanh. Cha dám tỏ thái độ hởng ứng, tham gia các cuộc vận động giải phóng dân tộc. * Tiểu t sản thành thị (HS đọc) - TiÓu t s¶n thµnh thÞ: Lµ chñ c¸c x- Lµ chñ c¸c xëng thñ c«ng nhá, c¬ së bu«n ëng thñ c«ng nhá, c¬ së bu«n b¸n b¸n nhá, viªn chøc cÊp thÊp vµ nh÷ng ngêi nhá, viªn chøc cÊp thÊp vµ nh÷ng nglµm nghÒ tù do… Cuéc sèng tuy khæ cùc nh - êi lµm nghÒ tù do. ng dÔ chÞu h¬n n«ng d©n, c«ng nh©n…. - Cã ý thøc d©n téc nªn hµo høng tham gia các cuộc vận động cứu nớc. * Công nhân (HS đọc doạn in chữ nhỏ) - C«ng nh©n: XuÊt th©n tõ n«ng d©n, - Xuất thân từ nông dân, làm việc ở đồn điền, làm việc ở đồn điền, hầm mỏ, nhà hầm mỏ, nhà máy, xí nghiệp, lơng thấp nên máy, xí nghiệp, lơng thấp nên đời đời sống khổ cực. sống khổ cực, có tinh thần đấu tranh - Do bị thực dân phong kiến bóc lột tàn bạo mạnh mẽ chống bọn chủ để cải thiện nên có tinh thần đấu tranh mạnh mẽ chống điều kiện làm việc và đời sống. bọn chủ để cải thiện điều kiện làm việc và đời sống. 4. S¬ kÕt bµi häc - Cñng cè: + Từ một nớc phong kiến, Việt Nam trở thành nớc thuộc địa nửa phong kiến. Hai m©u thuÉn c¬ b¶n trong x· héi ViÖt Nam: N«ng d©n víi phong kiÕn; d©n téc ta víi thùc d©n Ph¸p, ngµy cµng s©u s¾c. + Trong bối cảnh đó đã xuất hiện xu hớng mới trong cuộc vận động giải phóng d©n téc. - DÆn dß: + Häc bµi cò, tr¶ lêi c©u hái bµi tËp trong SGK. + §äc vµ chuÈn bÞ tríc bµi míi. Bµi 23. Phong trµo yªu níc vµ c¸ch m¹ng ë ViÖt Nam Tõ đầu thế kỉ XX đến hết chiến tranh thế giới thứ nhất (1914) I. môc tiªu bµi häc. 1. KiÕn thøc Sau khi häc xong bµi häc, yªu cÇu HS cÇn: - Nắm đợc nét chính của các phong trào Đông Du, Đông Kinh nghĩa thục, cuộc vận động Duy tan và chống thuế ở Trung Kì. - Nhận biết đợc những nét mới, sự tiến bộ của phong trào yêu nớc đầu thế kỷ XX so víi phong trµo cuèi thÕ kØ XIX. 2. T tëng, t×nh c¶m - Thán phục tinh thần yêu nớc và ý chí đấu tranh của các vị Phan Bội Châu, Phan Ch©u Trinh… - NhËn râ b¶n chÊt cña bän thùc d©n Ph¸p tµn b¹o. 3. Kü n¨ng - Rèn luyện các kĩ năng đối chiếu, so sánh các sự kiện lịch sử. - Khả năng đánh giá, nhận định hành động của các nhân vật lịch sử.

(34) II. ph¬ng tiÖn d¹y häc.. - ¶nh: Phan Béi Ch©u, Phan Ch©u Trinh. III. tiÕn tr×nh tæ chøc d¹y häc. 1. KiÓm tra bµi cò - Trình bày nét chính về sự biến chuyển xã hội ở nông thôn dới tác động của cuộc khai thác lần thứ nhất. Thái độ chính trị của các giai cấp ấy thế nào? - Vì sao xuất hiện xu hớng mới trong cuộc vận động giải phóng dân tộc hồi đầu thÕ kØ XX. 2. giíi thiÖu bµi míi ách thống trị của thực dân Pháp cở Việt Nam đã khiến cho mâu thuẫn dân tộc và giai cÊp ë ViÖt Nam ngµy cµng s©u s¾c. Bªn c¹nh phong trµo vò trang khëi nghÜa tiÕp tục bùng nổ ở các tỉnh trung du, miền núi, dới tác động của trào lu cách mạng thế giới, ở Việt Nam đầu thế kỉ XX đã xuất hiện khuynh hớng đấu tranh mới. Bài này chúng ta sÏ t×m hiÓu néi dung vµ nÐt míi cña phong trµo yªu nø¬c ®Çu thÕ kØ XX so víi phong trµo yªu níc cuèi thÕ kØ XIX. Trong tiÕt häc h«m nay, chóng ta t×m hiÓu ba phong trµo: §«ng Du, §«ng Kinh Nghĩa Thục và cuộc vận động Duy tân và chống thuế ở Trung Kì. 3. Tổ chức các hoạt động dạy học trên lớp: Hoạt động của GV và HS KiÕn thøc HS cÇn n¾m * Hoạt động 1: nhóm - GV tổ chức cho HS đọc SGK và thảo luận nhãm theo c©u hái: V× sao Phan Béi Ch©u l¹i chủ trơng bạo động vũ trang để giành độc lập và muốn dựa vào Nhật Bản. Hoạt động chính cña phong trµo §«ng Du? HS thảo luạn nhóm và cử đại diện trình bày kÕt qu¶ cña m×nh, HS nhãm kh¸c cã thÓ bæ sung. Cuèi cïng, GV nhËn xÐt vµ kÕt luËn. - Phan Bội Châu cho rằng độc lập dân tộc là nhiệm vụ cần làm trớc để đi tới phú cờng. Muốn giành đợc độc lập thì chỉ có con đờng bạo động vũ trang (truyền thống của dân tộc ta trong việc đấu tranh giành lại và bảo vệ độc lập dân tộc cũng là đấu tranh vũ trang: các cuéc khëi nghÜa…). Nªn «ng chñ tr ¬ng lËp ra Hội Duy tân với mục đích là lập ra một nớc Việt Nam độc lập. - Phan Bội Châu cho rằng Nhật Bản cùng màu - Lãnh đạo: Phan Bội Châu da, cùng văn hoá Hán học (đồng chủng, đồng - Nét chính hoạt động của phong văn), lại đi theo con đờng t bản châu Âu, giàu trào mạnh lên và đánh thắng đế quốc Nga (1905) + Từ tháng 9/1908, thực dân Pháp nê có thể nhờ cậy đợc. Ông đã quyết định câu kết và yêu cầu Nhật trục xuất sang NhËt (1905) cÇu viÖn. Ngêi NhËt chØ høa nh÷ng ngêi ViÖt Nam yªu níc khái đào tạo cán bộ cho cuộc bạo động vũ trang đất Nhật. Tháng 3/1909, Phan Bội sau này. Ông tổ chức HS Việt Nam sang Nhật Châu cũng phải rời đất Nhật. Phong du häc – gäi lµ phong trµo §«ng Du. trµo §«ng du tan r·. Héi Duy t©n - Nét hoạt động chính của phong trào Đông ngừng hoạt động. du: - Nguyªn nh©n thÊt b¹i: Do c¸c thÕ * Từ năm 1905 đến 1908, số HS Việt Nam lực đế quốc (Nhật – Pháp) cấu kết sang Nhật của phong trào Đông du đã lên tới với nhau để trục xuất thanh niên yêu 200 ngời, đợc đa vào hai nơi để học: trờng nớc Việt Nam ở Nhật. ChÊn Vò häc viÖn vµ §ång v¨n th viÖn (GV.

(35) tr×nh bµy vµ ph©n tÝch thªm tam g¬ng vît khã häc tËp v× t¬ng lai Tæ quèc cña du häc sinh ViÖt Nam). Thêi gian nµy, nhiÒu v¨n th¬ yªu níc vµ c¸ch m¹ng trong phong trµo §«ng du đợc truyền về nớc đã động viên tinh thần yêu níc cña nh©n d©n (H¶i ngo¹i huyÕt th, ViÖt Nam quèc sö kh¶o….) * Tõ th¸ng 9/1908, thùc d©n Ph¸p c©u kÕt vµ yªu cÇu NhËt trôc xuÊt nh÷ng ngêi ViÖt Nam yêu nớc khỏi đất Nhật. Tháng 3/1909, Phan Bội Châu cũng phải rời đất Nhật. Phong trào §«ng du tan r·. Héi Duy t©n ngõng ho¹t động. * Hoạt động 2: Cá nhân GV yªu cÇu HS suy nghÜ vµ tr¶ lêi c©u hái: V× sao phong trµo §«ng du thÊt b¹i? Bµi häc rót ra tõ thùc tÕ phong trµo §«ng du lµ g×? HS tr¶ lêi, GV bæ sung vµ kÕt luËn. - GV tr×nh bµy bµi häc rót ra tõ phong trµo. * Chủ trơng bạo động là đụng, nhng t tởng cầu viện là sai (không thể dựa đế quốc đánh đế quốc). * CÇn x©y dùng thùc lùc trong níc, trªn c¬ së đó mà tranh thủ sự hỗ trợ quốc tế chân chính. * Hoạt động 1: Cả lớp + GV: Mét trong nh÷ng néi dung t tëng c¬ b¶n cña nh÷ng sÜ phu yªu níc thuéc ph¸i “«n hoà” đầu thế kỉ XX là: để thoát khỏi tình tr¹ng bÕ t¾c, cÇn ph¶i n©ng cao ý thøc tù cêng b»ng c¸ch bá c¸i cò theo c¸i míi. V× vËy, ë Trung Kì đã diễn ra cuộc vận động Duy tân rÊt s«i næi. + GV trªn c¬ së SGK, yªu cÇu HS tãm t¾t vµ ghi nhớ các hoạt động của cuộc vận động Duy t©n. - Lãnh đạo: Phan Châu Trinh, Huỳnh Thúc Kh¸ng… - Hình thức hoạt động: mở trờng, diễn thuyết về các vấn đề xã hội, tình hình thế giới, đả ph¸ c¸c hñ tôc phong kiÕn, cæ vò theo c¸i mới: cắt tóc ngắn, mặc áo ngắn, cổ động mở mang c«ng th¬ng nghiÖp… * Hoạt động 2 - GV cho HS tự nghiên cứu SGK để trả lời câu hái: Nguyªn nh©n dÉn tíi phong trµo chèng thuÕ ë Trung K× n¨m 1908. HS tr¶ lêi c©u hái. GV nhËn xÐt, bæ sung vµ chèt ý. + GV yªu cÇu HS tãm t¾t nh÷ng diÔn biÕn chÝnh cña phong trµo vµ ghi nhí vµo vë: Phong trào bắt đầu từ Quảng Nam sau đó lan ra kh¾p c¸c tØnh Trung K×. Phong trµo lµm tª. 2. Phan Ch©u Trinh vµ xu híng c¶i c¸ch. - Lãnh đạo: Phan Châu Trinh, Huúnh Thóc Kh¸ng… - Hình thức hoạt động: mở trờng, diễn thuyết về các vấn đề xã hội, cổ vò theo c¸i míi: c¾t tãc ng¾n, mÆc áo ngắn, cổ động mở mang công thơng nghiệp…. Nguyªn nh©n phong trµo: + Do chÝnh s¸ch cai trÞ tµn b¹o cña thùc d©n Ph¸p, n«ng d©n v« cïng khèn khæ vÒ c¸c thø thuÕ. + ảnh hởng của cuộc vận động Duy T©n…. 3. §«ng Kinh nghÜa thôc. Vô ®Çu độc binh sĩ Pháp ở Hà Nội và những hoạt động cuối cùng của nghÜa qu©n Yªn ThÕ.. - Lãnh đạo: Lơng Văn Can, Nguyễn.

(36) liÖt chÝnh quyÒn cña bän thùc d©n phong kiÕn ở nông thôn; từ đấu tranh hoà bình, phong trào thiên về khuynh hớng bạo động. Thực dân Pháp thẳng tay đàn áp. Phong trào thất b¹i. Phan Ch©u Trinh vµ TrÇn QuÝ C¸p bÞ kÕt ¸n tö h×nh. * Hoạt động 1: - Trong khi phong trµo §«ng Du ®ang diÔn ra sôi nổi thì xuất hiện cuộc vận động ở trong nớc và đợc các sĩ phu chú trọng: hoạt động tiêu biÓu lµ trêng §«ng Kinh nghÜa thôc. - Gi¶i thÝch: §«ng Kinh nghÜa thôc lµ tªn gäi cò cña Hµ Néi; nghÜa thôc lµ trêng t lµm viÖc c«ng Ých. + GV yªu cÇu HS trªn c¬ së SGK, tãm t¾t c¸c hoạt động của Đông Kinh nghĩa thục. Ghi nhớ các hoạt động chính: - Ngêi khëi xíng: L¬ng V¨n Can, NguyÔn QuyÒn… - Thời gian hoạt động từ tháng 3 đến tháng 11/1907. - Phạm vi hoạt động: Hà Nội, Hà Đông, Sơn T©y, B¾c Ninh, Hng Yªn, H¶i D¬ng, Th¸i B×nh… sè HS ®i häc cã lóc lªn tíi 1.00 ngêi. - Các hoạt động chính: mở trờng học các môn học địa lí, lịch sử, khoa học thờng thức; tổ chøc c¸c buæi binh v¨n; xuÊt b¶n s¸ch b¸o… * Hoạt động 2: - GV yªu cÇu HS tr¶ lêi c©u hái: §«ng Kinh nghĩa thục có gì khác với các nhà trờng đơng thêi? HS tr¶ lêi c©u hái, GV bæ sun vµ chèt ý: - Về hoạt động: phạm vi rộng bao gồm nhiều tỉnh; hoạt động trên nhiều lĩnh vực: dạy học, b×nh v¨n, xuÊt b¶n s¸ch b¸o… - Néi dung d¹y vµ häc: cã mét sè m«n häc míi: khoa häc thêng thøc, thÓ dôc thÓ thao, v¨n nghÖ… - GV tr×nh bµy tiÕp vÒ §«ng Kinh nghÜa thôc: + Lµ mét tæ chøc c¸ch m¹ng cã ph©n c«ng, phân nhiệm, mục đích rõ ràng, có cơ sở ở các địa phơng. + Chèng nÒn gi¸o dôc cò víi nh÷ng gi¸o ®iÒu cña H¸n Nho mµ thùc d©n Ph¸p muèn lîi dụng đẻ ngu dân. + Cæ vò c¸i míi: häc ch÷ Quèc ng÷, c¸c m«n khoa häc thùc dông, h« hµo lËp héi bu«n, ph¸t triÓn c«ng th¬ng nghiÖp. Lªn ¸n phong tôc tËp qu¸n l¹c hËu. + Tè c¸o téi ¸c cña thùc d©n Ph¸p. + Đánh giá: Thực chất của các hoạt động này lµ sù chuÈn bÞ chèng Ph¸p, tríc hÕt lµ th«ng. QuyÒn, Lª §¹i - Phạm vi hoạt động: Hà Nội, Hà §«ng, S¬n T©y, B¾c Ninh, Hng Yªn, H¶i D¬ng, Th¸i B×nh…. - Các hoạt động chính: mở trờng họcđịa lí, lịch sử, khoa học thờng thøc; tæ chøc c¸c buæi binh v¨n; xuÊt b¶n s¸ch b¸o….

(37) qua viÖc d¹y ch÷ d¹y ngêi, tuyªn truyÒn t tëng dân chủ t sản, đả phá nền giáo dục lỗi thời, cổ vò c¸i míi. 4. S¬ kÕt bµi häc - Cñng cè: Tæ chøc cho HS cñng cè l¹i nh÷ng néi dung: + Những điểm mới về mục đích, tính chất, hình thức của phong trào yêu nớc ViÖt ®Çu thÕ kØ XX. + Nguyên nhân thất bại của các phong trào đó. - DÆn dß: Bµi 24 ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m chiÕn tranh ThÕ giíi thø nhÊt (1914 – 1918) i. môc tiªu bµi häc. 1. KiÕn thøc Sau khi häc xong bµi häc, yªu cÇu HS cÇn: - Hiểu đợc đặc điểm của bối cảnh Việt Nam trong chiến tranh và phong trào giải phãng d©n téc trong thêi kú nµy. - Biết đợc các cuộc gọi khởi nghĩa và vận động khởi nghĩa trong những năm Chiến tranh thế giới thứ nhất: Thời gian, địa điểm, hình thức đấu tranh. - Sù xuÊt hiÖn khuynh híng cøu níc míi ë ViÖt Nam ®Çu thÕ kØ XX. 2. T tëng - Tr©n träng truyÒn thèng yªu níc cña nh©n d©n ta. 3. Kü n¨ng - Biết sử dụng phơng pháp đối chiếu, so sánh các sự kiện. - BiÕt tæng kÕt kinh nghiÖm rót ra bµi häc. ii. thiÕt bÞ, tµi liÖu d¹y häc. Tæ chøc cho HS su tÇm tranh ¶nh, t liÖu lÞch sö ph¶n ¸nh nÒn kinh tÕ – x· héi vµ c¸c cuéc khëi nghÜa trong thêi kú nµy. iii. tiÕn tr×nh tæ chøc d¹y häc. 1. KiÓm tra bµi cò - Bối cảnh nảy sinh khuynh hớng mới trong phong trào vận động giải phóng dân téc ®Çu thÕ kØ XX. - Phân tích sự giống và khác nhau giữa hai xu hớng bạo động và cải cách đầu thÕ kØ XX. 2. DÉn d¾t vµo bµi míi - GV gîi cho HS nhí l¹i nh÷ng nÐt c¬ b¶n vÒ cuéc ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt (1914 – 1918): là cuộc chiến tranh đế quốc phi nghĩa đã lôi kéo 33 nớc trên thế giới (chñ yÕu lµ nh÷ng níc ë ch©u ¢u) vµo vßng khãi löa cña chiÕn tranh, chiÕn trêng chÝnh diÔn ra ë ch©u ¢u. ChiÕn tranh mÆc dï diÔn ra chñ yÕu lµ ë ch©u ¢u song nã cã tác động đến nhiều nớc trên thế giới trong đó có các nớc thuộc địa chủ nghĩa đế quốc. - Việt Nam là thuộc địa của chủ nghĩa thực dân Pháp vì vậy không tránh khỏi bị tác động, ảnh hởng bởi chiến tranh. Để hiểu đợc Chiến tranh thế giới thứ nhất đã tác động trực tiếp đến kinh tế – xã hôi Việt Nam nh thế nào chúng ta cùng tìm hiểu bài 24: ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt. 3. Tổ chức các hoạt động dạy học trên lớp. Hoạt động của thầy và trò KiÕn thøc c¬ b¶n HS cÇn n¾m * Hoạt động 1: Cả lớp, cá nhân I. T×nh h×nh kinh tÕ – x· héi - GV yêu cầu HS đọc SGK để thấy đợc: 1. Những biến động về kinh tế + ý đồ của Pháp đối với thuộc địa về kinh tế..

(38) + Để thực hiện ý đồ đó, Pháp đã thực hiện nh÷ng chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p g×? - GV yªu cÇu HS mçi bµn hîp thµnh mét nhãm ® cïng nghiªn cøu SGK, th¶o luËn ®a ra c©u tr¶ lêi. - GV gäi HS tr¶ lêi, nh÷ng HS kh¸c bæ sung. - GV nhËn xÐt, kÕt luËn. + Khi ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt bïng næ, Pháp tham chiến. Toàn quyền Đông Dơng đã tuyªn bè: “NhiÖm vô chñ yÕu cña §«ng D¬ng là phải cung cấp cho chính quốc đến mức tối ®a nh©n lùc, vËt lùc vµ tµi lùc (B¸o D luËn sè tháng 8/1914). Chứng tỏ ý đồ của Pháp về kinh tế đối với Đông Dơng nói chung là Việt Nam nói riêng là: vơ vét của cải để gánh đỡ nh÷ng tæn thÊt vµ thiÕu hôt cña Ph¸p trong chiÕn tranh. + Để thực hiện mu đồ đó, Pháp đã thực hiện mét lo¹t c¸c chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p r¸o riÕt vÒ kinh tÕ. - T¨ng c¸c thø thuÕ. - B¾t nh©n d©n ta mua c«ng tr¸i: trong 4 n¨m chiến tranh, chính quyền thuộc địa đã thu đợc 184.305.114 ph¬r¨ng tiÒn c«ng tr¸i vµ 13.816.117 ph¬r¨ng tiÒn quyªn gãp. - V¬ vÐt hµng tr¨n tÊn l¬ng thùc vµ n«ng s¶n c¸c lo¹i, hµng v¹n tÊn kim lo¹i cÇn thiÕt cho việc chế tạo vũ khí để đa sang Pháp. - B¾t n«ng d©n chuyÓn tõ trång lóa sang trång c©y c«ng nghiÖp phôc vô cho chiÕn tranh (®ay, thÇu dÇu…). * Hoạt động 2: Nhóm - GV: T×nh tr¹ng chiÕn tranh vµ nh÷ng chÝnh sách kinh tế của Pháp đã tác động không nhỏ đến nền kinh tế Việt Nam, tạo ra những biến động về kinh tế của Việt Nam. Yêu cầu HS th¶o luËn theo nhãm (mçi bµn hîp thµnh mét nhóm) để trả lời câu hỏi: Tình trạng chiến tranh vµ nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ cña Ph¸p trong chiến tranh đã ảnh hởng nh thế nào đến kinh tÕ ViÖt Nam? - GV gợi ý: Tác động tích cực và hạn chế gì đối với nông nghiệp, công thơng nghiệp? - HS th¶o luËn, tr¶ lêi c©u hái, bæ sung cho nhau để hoàn thiện câu trả lời. - GV nhËn xÐt kÕt luËn: + Trong nông nghiệp: Từ chỗ độc canh cây lúa đã một phần chuyển sang trồng cây phục vụ cho chiÕn tranh nh thÇu dÇu, ®Ëu, l¹c… ë c¸c tỉnh trung du miền Bắc có tới 251 ha đất trồng lóa gÆp nhiÒu khã kh¨n. §Çu n¨m 1915, c¸c tØnh S¬n T©y, B¾c Ninh, Hoµ B×n… bÞ h¹n chÕ. * ¢m mu cña Ph¸p víi ViÖt Nam Trong ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt 1914 – 1918: Ph¸p bÞ thiÖt h¹i nÆng nÒ nªn chñ tr¬ng v¬ vÐt tèi ®a nhân lực, vật lực của thuộc địa để gánh đỡ cho những tổn thất và thiếu hôt cña Ph¸p trong chiÕn tranh.. * ChÝnh s¸ch kinh tÕ cña Ph¸p. + T¨ng c¸c thø thuÕ. + B¾t nh©n d©n ta mua c«ng tr¸i. + V¬ vÐt lóa g¹o, kim lo¹i ®a vÒ níc Ph¸p. + B¾t n«ng d©n chuyÓn tõ trång lóa sang trång c©y c«ng nghiÖp phôc vô cho chiÕn tranh. * Những biến động kinh tế. - N«ng nghiÖp: trång lóa níc bÞ tæn h¹i, gÆp nhiÒu khã kh¨n, thuû lîi không đợc quan tâm –> Nông dân bÞ bÇn cïng ho¸..

(39) đến mức gần nh mất trắng. Giữa 1915, đê vỡ ở hÇu hÕt c¸c s«ng lín thuéc B¾c K× lµm ngËp tới 22.000 ha đất. Vì vậy nông dân bị bần cïng ho¸. + Trong c«ng th¬ng nghiÖp: Nh÷ng më ®ang khai thác đợc đầu t thêm vốn, một số công ty tham míi xuÊt hiÖn nh: c«ng ty than Tuyªn Quang (1915), §«ng TriÒu (1917). C¸c kim loại cần thiết đợc đẩy mạnh khai thác. + Nhập khẩu từ Pháp giảm đáng kể (vì nớc Pháp có chiến tranh, sản xuất hàng hoá đình đốn). Vì vậy, t sản ngời Việt tranh thủ mở rộng kinh doanh và quy mô sản xuất, đồng thời xuÊt hiÖn nhiÒu xÝ nghiÖp míi –> Chøng tá những chính sách của Pháp ít nhiều đã kích thÝch sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp giao th«ng vËn t¶i cña ViÖt Nam. GV cho một HS đọc phần chữ nhỏ trong SGK để thấy sự phát triển của công nghiệp Việt Nam trong chiÕn tranh 1914 – 1918. - GV cung cÊp thªm cho HS t liÖu vÒ B¹ch Th¸i Bëi: lµ mét trong sè nh÷ng nhµ t s¶n ViÖt Nam ®Çu tiªn næi lªn c¹nh tranh víi giíi kinh doanh níc ngoµi trong vµ sau ChiÕn tranh thÕ giới thứ nhất. Ông đứng đầu công ty Bạch Thái Bëi ë H¶i Phßng. Lîi dông chÝnh s¸ch níi lỏng tay độc quyền của Pháp, ông đã tranh thủ kinh doanh: Ông có đội tàu chạy khắp các đờng sông quan trọng ở Bắc Kì, Trung Kì, chạy tuyÕn ven biÓn H¶i Phßng. N¨m 1914, c«ng ty Bạch Thái Bởi đóng đợc tàu trọng tải 100 tấn, năm 1916 đóng đợc tàu 200 tấn, năm 1917 đóng đợc tàu bằng thép dài 46m, rộng 7,2m, cao 3,6m, động cơ 400 mã lực. Năm 1919 ông có đội tàu 25 chiếc, 20 xà lan và một cơ sở đóng mới và sửa chữa tàu với 1500 công nhân tại Hải Phòng. Bạch Thái Bởi là đại diện tiêu biÓu cña giai cÊp t s¶n ViÖt Nam trong cuéc c¹nh tranh víi t s¶n níc ngoµi. - GV dÉn d¾t: ChÝnh s¸ch cña Ph¸p vµ nh÷ng biến động kinh tế đã tác động mạnh đến xã héi ViÖt Nam nh thÕ nµo? * Hoạt động 1: Cả lớp, cá nhân. - GV đặt câu hỏi: Chính sách của thực dân và những biến đổi kinh tế đã ảnh hởng tới xã hội Việt Nam nh thế nào? (ảnh hởng tới đời sống cña giai cÊp nh thÕ nµo?). - HS theo dõi SGK để trả lời: - GV bæ sung, kÕt luËn + N¹n b¾t lÝnh vµ nh÷ng chÝnh s¸ch trong nông nghiệp giảm sút nghiêm trọng và đời sèng n«ng d©n ngµy cµng bÞ bÇn cïng. Trong. - Trong c«ng th¬ng nghiÖp: + Những mở đang khai thác đợc ®Çu t thªm vèn, mét sè c«ng ty tham míi xuÊt hiÖn. + C«ng viÖc kinh doanh cña ngêi Việt đợc mở rộng nh công ty của NguyÔn H÷u Thu, B¹ch Th¸i Bëi, nhiÒu xÝ nghiÖp míi xuÊt hiÖn. –> C«ng nghiÖp vµ giao th«ng vËn t¶i ë ViÖt Nam cã sù ph¸t triÓn h¬n trớc, biến đổi so với trớc.. 2. T×nh h×nh ph©n ho¸ x· héi - ChÝnh s¸ch cña thùc d©n vµ sù biến đổi kinh tế đã thúc đẩy sự phân ho¸ x· héi.. + N¹n b¾t lÝnh vµ nh÷ng chÝnh s¸ch trong n«ng nghiÖp gi¶m sót nghiªm.

(40) chiÕn tranh, gÇn 10 v¹n thanh niªn bÞ ®a sang chiÕn trêng ch©u ¢u lµm lÝnh chiÕn hay lÝnh thî. Tõ 1915 – 1919, sè lÝnh thî ®a sang Ph¸p lµ 48.891 ngêi. “Viªn c«ng sø ë §«ng D¬ng ra lÖnh cho bän díi quyÒn «ng ta trong một thời gian nhất định phải nộp đủ số ngời quy định. Bằng cách nào điều đó không quan träng, c¸c quan cø liÖu mµ xoay xë. Tho¹t ®Çu chóng tãm nh÷ng ngêi khoÎ m¹nh, nghÌo khổ… sau đó chúng mới đòi đến con cái nhà giµu. Nh÷ng ai cøng cæ, thØ chóng t×m ngay ra cớ để sinh chuyện với họ và gia đình họ, tốp th× bÞ xÝch tay vÒ tØnh lÞ, tèp th× trong khi chê đợi xuống tàu bị nhốt trọng các trờng học ở Sµi Gßn, cã lÝnh canh g¸c, “Lìi lª tuèt trÇn, súng lên đạn sẵn”. + Do c«ng nghiÖp ph¸t triÓn h¬n mét bíc nªn giai cÊp c«ng nh©n t¨ng lªn vÒ sè lîng, n¨m 1913 có 12.000 ngời đến năm 1916 lên tới 17.000 ngêi. C«ng nh©n cau su t¨ng gÊp 5 lÇn. C«ng nh©n trong c¸c xÝ nghiÖp cña t s¶n ViÖt Nam còng t¨ng lªn. * Hoạt động 2: Cả lớp, cá nhân - GV nªu c©u hái: Sè lîng c«ng nh©n t¨ng râ rÖt trong chiÕn tranh lµ do ®©u? - HS dựa vào kiến thức đã học để trả lời. Do chÝnh s¸ch cña t b¶n Ph¸p trong chiÕn tranh nh: bá thªm vèn ®Çu t, më réng c«ng nghiÖp khai th¸c, khuyÕn khÝch t b¶n níc ngoài đầu t vào Việt Nam (nới lỏng tay độc quyền) để ổn định kinh tế thuộc địa và cung cÊp s¶n phÈn cho nhu cÇu cña níc Ph¸p. - GV cã thÓ bæ sung: Trong chiÕn tranh, Ph¸p cÇn nhiÒu c«ng nh©n lµm viÖc trong c¸c nghành công nghiệp quốc phòng để chế tạo vũ khÝ, s¶n xuÊt qu©n trang qu©n dông –> ChÝnh quyền Đông Dơng đã tuyển mộ nhiều lính thợ ViÖt Nam sang Ph¸p. ChÝnh quyÒn §«ng D¬ng cßn cã chÝnh s¸ch më réng kinh doanh cho t s¶n b¶n xø, giíi kinh doanh ViÖt Nam cã ®iÒu kiÖn më réng c¬ së s¶n xuÊt cña m×nh. Mét sè nhµ t s¶n cã sè vèn lín, thu hót hµng ngµn c«ng nh©n. Tríc ®©y c«ng nh©n ViÖt Nam chØ tËp trung ë c¸c khu khai th¸c, nay tËp trung c¶ ở một số nghành phục vụ chiến tranh: đóng tµu, söa ch÷a qu©n nhu, s¶n xuÊt cao su, ho¸ chÊt… - GV th«ng b¸o: Trong chiÕn tranh do cã mét sè c¬ héi kinh doanh nªn t s¶n ViÖt Nam tranh thñ tho¸t khái sù kiÒm chÕ cña t b¶n Ph¸p (B¹ch Th¸i Bëi) tÇng líp tiÓu t s¶n thµnh thÞ còng cã bíc ph¸t triÓn râ rÖt vÒ sè lîng. Tuy. trọng và đời sống nông dân ngày cµng bÞ bÇn cïng.. + Do c«ng nghiÖp ph¸t triÓn h¬n mét bíc nªn giai cÊp c«ng nh©n t¨ng lªn vÒ sè lîng,. - Trong chiÕn tranh, t s¶n ViÖt Nam vµ tiÓu t s¶n cã t¨ng vÒ sè lîng,.

(41) nhiên đến cuối chiến tranh, hai giai tầng t sản vµ tiÓu t s¶n vÉn cha thùc sù h×nh thµnh. MÆc dù vậy đã giành đợc vai trò nhất định trong kinh tế, t sản Việt Nam muốn có địa vị chính trị nhất định. Họ lập các cơ quan ngôn luận riêng nh các báo diễn đàn bản xứ, An Hà, Đại ViÖt… nh»m bªnh vùc quyÒn lîi kinh tÕ cho giai cÊp m×nh. - GV: Trong chiến tranh, phong trào đấu tranh cña c¸c giai cÊp tÇng líp diÔn ra nh thÕ nµo? Chóng ta cïng t×m hiÓu môc II. * Hoạt động 1: Cả lớp GV yêu cầu HS đọc SGK các mục 1, 2, 3, 4, 5 vµ lËp b¶ng thèng kª theo mÉu. TT. song cha trë thµnh giai cÊp. Hä b¾t đầu lên tiếng đấu tranh bênh vực quyÒn lîi cho ngêi trong níc.. II. Phong trào đấu tranh vũ trang trong chiÕn tranh. Phong §Þa bµn H×nh thøc Thµnh phÇn chñ KÕt qu¶ trµo đấu tranh yÕu - HS theo dâi SGK, lËp b¶ng vµo vë ghi. - GV bao quát lớp hớng dẫn HS lập bảng, giải đáp các thắc mắc của học sinh, yêu cầu HS dựa vào bảng thống kê và nội dung SGK để trả lời câu hỏi: + Em có nhận xét gì về phong trào đấu tranh của nhân dân ta trong Chiến tranh thế giíi thø nhÊt? - GV sau khi Hs lập bảng xong đa ra bảng thống kê do GV chuẩn bị sẵn để giúp HS kiểm tra lại kiến thức mình vừa tìm đợc. TT Phong §Þa bµn H×nh thøc Thµnh phÇn chñ KÕt qu¶ trµo đấu tranh yÕu 1 - ViÖt - Däc ®- - Vò trang - C«ng nh©n viªn - ThÊt b¹i Nam êng biªn chøc, ho¶ xa Quang giíi ViÖt phôc héi trung. - Mét sè n¬i ë miÒn Trung 2 - Cuéc vËn - Trung - Khëi - Nh©n d©n vµ binh - ThÊt b¹i động khởi Kỳ nghÜa lính, có sự lãnh đạo nghÜa cña cña vua Duy T©n. Th¸i Phiªn vµ TrÇn Cao V©n. 3 - Khëi - Th¸i - Khëi - Tï chÝnh trÞ vµ - ThÊt b¹i. §¸nh nghĩa của Nguyên nghĩa lật đổ binh lính ngời một đòn mạnh vào binh lÝnh đợc chính ViÖt. chÝnh s¸ch “dïng Th¸i quyền địa ngêi ViÖt trÞ ngêi Nguyªn ph¬ng, lµm ViÖt” cña thùc d©n chñ tØnh lÞ Ph¸p. trong thêi gian ng¾n. 4 - Phong - Nam K× - Vò trang - N«ng d©n - ThÊt b¹i, BiÓu lé trµo héi tinh thÇn quËt khëi kÝn ë Nam cña n«ng d©n miÒn K× Nam..

(42) 5. - Khëi - T©y - Vò trang. - D©n téc thiÓu sè. - ThÊt b¹i. Gãp nghÜa vò B¾c. phần vào cuộc đấu trang cña - §«ng tranh chung cña đồng bào Bắc d©n téc. d©n téc - T©y thiÓu sè Nguyªn * Hoạt động 2: Cá nhân - GV gîi ý gióp HS nhËn xÐt vÒ phong trµo gi¶i phãng d©n téc cña nh©n d©n ta trong ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt: NhËn xÐt vÒ: + Địa bàn hoạt động của cuộc đấu tranh. + Thµnh phÇn cña phong trµo nãi lªn ®iÒu g×? ý nghĩa của việc binh lính tham gia đấu tranh. + Hình thức đấu tranh chủ yếu là gì? + Sù thÊt b¹i cña cuéc khëi nghÜa nãi lªn ®iÒu g×? - HS dùa vµo kiÕn thøc võa t×m hiÓu vµ dùa - NhËn xÐt: vào sự gợi ý của GV để nhận xét: Phong trào + Phong trào đấu tranh lan rộng đấu tranh của nhân dân lan rộng khắp từ Bắc khắp cả nớc, lôi kéo nhiều thành đến Nam, từ miền núi đến đồng bằng, lôi kéo phần xã hội tham gia, hình thức đấu nhiÒu thµnh phÇn nh©n d©n tham gia: n«ng tranh chñ yÕu lµ vò trang. + KÕt qu¶: thÊt b¹i do bÕ t¾c vÒ ®d©n, Céng hoµ x· héi chñ nghÜa vi¹t nam Độc lập tự do hạnh phúcông nhân, binh lính, ờng lối đấu tranh. dân tộc thiểu số,… Hoạt động của binh lính ngời Việt trong quân đội Pháp càng minh chøng cho truyÒn thèng yªu níc cña nh©n d©n ta, chøng minh ý thøc gi¸c ngé cña binh lÝnh ngời Việt trong quân đội Pháp, hìh thức chủ yếu là đấu tranh vũ trang. Kết quả thất bại đã nói lên sự bế tắc về đờng lối của phong trào yªu níc ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n nµy. * Hoạt động 3: Nhóm - GV dÉn d¾t: chóng ta võa ®a ra nhËn xÐt chung vÒ cuéc khëi nghÜa, tuy nhiªn mçi cuéc khëi nghÜa, næi dËy l¹i cã nh÷ng nÐt riªng. Em h·y t×m ra nh÷ng nÐt riªng cña mét sè cuéc næi dËy. - HS dùa vµo SGK, t×m tßi, suy nghÜ tr¶ lêi, cã thÓ th¶o luËn theo tõng bµn (nhãm nhá). - GV đàm thoại với học sinh, cùng rút ra nh÷ng nÐt riªng cña c¸c cuéc næi dËy. + Cuộc vận động khởi nghĩa của Thái Phiên và TrÇn Cao V©n cã sù tham gia cña vua Duy T©n: con cña Thµnh Th¸i, lªn ng«i tõ lóc 8 tuổi, ông có thái độ chống Pháp tích cực hơn cha; từ khi còn nhỏ đã có những việc làm và lêi nãi c¬ng nghÞ, chèng Ph¸p quyÕt liÖt. Cuèi năm 1916 ông đã liên lạc với Thái Phiên và TrÇn Cao V©n (hai nhµ chÝ sÜ cña ViÖt Nam Quang phôc héi – Phan Béi Ch©u chñ xíng) bµn mu khëi nghÜa song do bÞ lé nªn c¶ ba ng-.

(43) ời đã bị thực dân Pháp bắt. Thực dân Pháp tìm đủ cách dụ dỗ ông quay lại ngai vàng song «ng kiªn quyÕt tõ chèi, kh«ng chÞu khuÊt phôc trớc quân Pháp và tay sai. Duy Tân đã bị lu đày sang đảo Rêuyniông cùng vua cha là Thµnh Th¸i. TrÇn Cao V©n, Th¸i Phiªn cïng những ngời lãnh đạo khác bị chém đầu. Trong lịch sử triều Nguyễn đã có ba vua yêu nuớc bị thùc d©n Ph¸p lu ®Çy. + Cuéc khëi nghÜa cña binh lÝnh Th¸i Nguyªn có nhiều nét độc đao. Đây là cuộc vũ trang bạo động duy nhất trong những năm chiến tranh đã lật đổ đợc chính quyền ở một địa phơng. Ngọn cờ “Nam binh phục quốc” bay cao trên bầu trời tỉnh lị Thái Nguyên, lãnh đạo nghÜa qu©n ph¸t hÞch tuyªn bè Th¸i Nguyªn độc lập, đặt quốc hiệu là Đại Hùng, vạch tội ác của Pháp, kêu gọi đồng bào vùng lên khôi phục nền độc lập của đất nớc. Đây là cuộc vïng dËy m·nh liÖt cña binh lÝnh ngêi ViÖt trong quân đội Pháp, dùng súng giặc giết giặc, tạo nên truyền thống tốt đẹp của những binh sĩ cøu quèc ViÖt Nam sau nµy. + Phong trµo héi kÝn ë Nam K× diÔn ra kh¾p Nam K×, thµnh lËp nhiÒu nhãm, héi kÝn kh¸c nhau, đấu tranh bằng nhiều hình thức khác nhau nhng đều thống nhất hành động. Mục tiêu chung là lật đổ chính quyền tay sai, giành độc lập dân tộc. Phong trào mang màu sắc huyền bí, mê tín, đề cao vai trò của bùa chú và tôn giáo trong tổ chức và hoạt động, vì đây là phong trào tự phát của nông dân, cha có đợc sự lãnh đạo của những giai cấp tiên tiến trong xã hội, họ cha đặt đợc niềm tin vào một tổ chøc nµo v× vËy göi g¾m niÒm tin cña m×nh n¬i t«n gi¸o thÇn th¸nh. + Các cuộc nổi dậy của đồng bào dân tộc thiểu số diễn ra trên những địa bàn rộng lớn; lợi dụng địa hình rừng núi gây cho địch nhiều thiệt hại, buộc địch phải rút lui hoặc nhân nhợng một số quyền lợi. - GV dẫn dắt: Bên cạnh phong trào đấu tranh vò trang cøu níc mang tÝnh chÊt truyÒn thèng đã xuất hiện những khuynh hớng cứu nớc mới ở đầu thế kỉ XX. Để hiểu đợc khuynh hớng cứu níc míi xuÊt hiÖn nh thÕ nµo, chóng ta cïng t×m hiÓu môc II. * Hoạt động 1: Cả lớp III. Sù xuÊt hiÖn khuynh híng - GV yêu cầu HS theo dõi SGK, các hoạt động cứu nớc mới. đấu tranh của giai cấp công nhân. 1. Phong trµo c«ng nh©n - HS theo dâi SGK, tr¶ lêi. + Ngµy 22/2/1916 n÷ c«ng nh©n nhµ m¸y C¸i.

(44) BÇu nghØ viÖc + Năm 1916 công nhân ở mỏ Hà Tu đánh trả lÝnh khè xanh. + Th¸ng 6, 7/1917 cã 22 c«ng nh©n má b«xÝt Cao B»ng bá trèn, 47 c«ng nh©n Th¸i B×nh mới đến cũng bỏ trốn. + Ngµy 31/8/1917 nhiÒu c«ng nh©n ë má than PhÊn MÔ vµ Na D¬ng tham gia khëi nghÜa Th¸i Nguyªn. + N¨m 1917 c«ng nh©n má Hµ Tu biÓu t×nh. + Năm 1918 công nhân mỏ Hà Tu đốt nhà một viên cai thầu vì tội ngợc đãi công nhân. * Hoạt động 2: Cá nhân - GV nêu câu hỏi: qua các hoạt động đấu tranh đó của giai cấp công nhân trong chiến tranh, em cã nhËn xÐt g×? GV gîi ý: Em cã thÓ nhËn xÐt vÒ: h×nh thøc đấu tranh, mức độ đấu tranh, mục tiêu, tính chÊt phong trµo… - HS suy nghÜ tr¶ lêi. - GV b« sung, kÕt luËn: + Bíc vµo thêi kú chiÕn tranh, phong trµo c«ng nh©n vÉn tiÕp diÔn ë nhiÒu n¬i. + Hình thức đấu tranh: đấu tranh kinh tế bằng nh÷ng h×nh thøc hoµ b×nh, kÕt hîp víi b¹o động vũ trang. + Mục tiêu: chủ yếu đòi quyền lợi kinh tế. –> Phong trào đấu tranh mang tính tự phát, chỉ đòi quyền lợi kinh tế, cha ý thức đợc vai trß chÝnh trÞ cña m×nh, tæ chøc cha chÆt chÏ, còn đấu tranh lẻ tẻ… Phong trào công nhân trong 4 n¨m chiÕn tranh cã lóc hoµ nhËp víi phong trµo yªu níc, cã lóc t¹o nªn mét phong trµo riªng, nhng phong trµo cßn mang tÝnh tù ph¸t. * Hoạt động 1: Cả lớp - GV yªu cÇu HS theo dâi SGK, kÕt hîp víi nh÷ng hiÓu biÕt x· héi cña m×nh vÒ Hå ChÝ Minh để giới thiệu về tiểu sử và hoàn cảnh ra đi tìm đờng cứu nớc của Ngời. - HS: theo dâi SGK vµ dùa vµo nh÷ng hiÓu biÕt của mình để trả lời. - GV bæ sung: NguyÔn ¸i Quèc tªn thËt lµ Nguyễn Sinh Cung, sau đổi thành Nguyễn Tất Thµnh, sinh ngµy 19/5/1890 t¹i Kim Liªn, Nam §µn, NghÖ An. Cha lµ NguyÔn Sinh S¾c, mÑ lµ Hoµng ThÞ Loan. Sinh ra trong mét gia đình nhà nho yêu nớc. Chứng kiến cảnh nớc mất nhà tan, các phong trào đấu tranh anh dũng của nhân dân ta đều bị thất bại, từ rất sớm Ngời có chí đuổi thực dân Pháp, cứu đồng bµo.. - Bíc vµo thêi kú chiÕn tranh, phong trµo c«ng nh©n vÉn tiÕp diÔn ë nhiÒu n¬i. - H×nh thøc: chÝnh trÞ kÕt hîp víi vò trang. - Mục tiêu: chủ yếu đòi quyền lợi kinh tÕ. –> Phong trào đấu tranh mang tính tù ph¸t.. 2. Buổi đầu hoạt động của Nguyễn ¸i Quèc (1911 – 1918). - Hoàn cảnh ra đi tìm đờng cứu nớc: + NguyÔn ¸i Quèc tªn thËt lµ NguyÔn Sinh Cung, sinh ngµy 19/5/1890 trong một gia đình trí thøc yªu níc. + Quª: Kim Liªn, Nam §µn, NghÖ An – mét vïng quª cã truyÒn thống đấu tranh. –> Ngêi sím cã tinh thÇn yªu níc vµ ý chÝ cøu níc. + Tríc c¶nh níc mÊt, nhµ tan, c¸c.

(45) Ngời khâm phục tinh thần yêu nớc của các chí cuộc đấu tranh của nhân dân đều bị sĩ nh Phan Đình Phùng, Hoàng Hoa Thám, thất bại, bế tắc, Ngời đã quyết định Phan Bội Châu, Phan Chu Trinh, nhng lại thấy đi sang phơng Tây tìm đờng cứu nphong trào đấu tranh do họ lãnh đạo đều thất ớc. b¹i, bÕ t¾c. V× vËy, NguyÔn ¸i Quèc kh«ng t¸n + Ngµy 05/6/1911 NguyÔn ¸i Quèc thành con đờng cứu nớc của họ. Theo Ngời, rời cảng Nhà Rồng ra đi tìm đờng Phan Bội Châu định đa vào Nhật để đánh Pháp cứu nớc. th× ch¼ng kh¸c nµo “®a hæ cöa tríc, ríc beo cửa sau”, vì Nhật là một đế quốc đang tranh giành thuộc địa. Còn Phan Chu Trinh muốn dựa vào Pháp để chấn hng đất nớc thì chẳng kh¸c nµo: “Xin giÆc rñ lßng th¬ng”, cßn phong trào đấu tranh của các sĩ phu nh Phan Đình Phïng, khëi nghÜa n«ng d©n cña Hoµng Hoa Th¸m cßn mang nÆng cèt c¸ch phong kiÕn truyền thống. Vì vậy, Ngời đã quyết định đi sang phơng Tây tìm con đờng cứu nớc mới với t tởng đúng đắn đó là: muốn đánh thắng kẻ thù th× ph¶i hiÓu râ vÒ kÎ thï cña m×nh. Ngêi cßn muèn xem níc Ph¸p vµ c¸c níc kh¸c lµm thÕ nào, rồi trở về giúp đồng bào mình. * Hoạt động 2: - HS theo dõi SGK những hoạt động buổi đầu - Các hoạt động của Nguyễn ái cña NguyÔn ¸i Quèc. Quèc: - GV bæ sung: + Kh¸c víi Phan Béi Ch©u (coi NhËt lµ b¹n), + N¨m 1911 – 1917 Ngêi b«n ba Phan Chu Trinh (coi Pháp là bạn), Nguyễn ái qua nhiều nớc làm nhiều nghề để Quốc đã phân biệt rõ đâu là bạn, đâu là thù. sống, tiếp xúc với nhiều ngời –> Ngời nhận thức đợc chủ nghĩa đế quốc ở đâu Hiểu rõ ở đâu bọn đế quốc cũng tàn cũng là kẻ thù của nhân dân lao động, dù ở dới bạo, độc ác; ở đâu ngời lao động chân tợng Nữ thần tự do (Mĩ) hay ở quê hơng cũng bị áp bức, bóc lột dã man (Ngcủa tuyên ngôn nổi tiếng: tự do bình đẳng, bác ời nhận rõ bạn – thù). ¸i (Ph¸p). - N¨m 1917 NguyÔn ¸i Quèc trë l¹i + Hoạt động của Nguyễn ái Quốc từ năm Pháp, Ngời tích cực hoạt động tố 1911 – 1918 võa nh»m tè c¸o téi ¸c cña thùc c¸o thùc d©n Ph¸p vµ tuyªn truyÒn d©n Ph¸p ë ViÖt Nam, tuyªn truyÒn cho c¸ch cho c¸ch m¹ng ViÖt Nam, tham gia mạng Việt Nam, vừa tìm tòi để xác định con vào phong trào công nhân Pháp, đờng cứu nớc đúng đắn cho dân tộc –> tiếp nhận ảnh hởng Cách mạng Những hoạt động đó của ngời mới chỉ là bớc tháng Mời Nga – t tởng của Ngời đầu nhng là dấu hiệu quan trọng để Ngời xác dần dần biến đổi. định con đờng cứu nớc đúng cho dân tộc Việt Nam. 4. S¬ kÕt bµi häc. - Củng cố: Trong Chiến tranh thế giới thứ nhất, do tác động của chiến tranh và do những chính sách khai thác, bóc lột ráo riết của thực dân Pháp đã làm cho kinh tế, xã hội Việt Nam có nhiều biến chuyển. Song những biến chuyển đó cha đủ để tạo ra bớc ngoặt trong phong trào yêu nớc chống Pháp của nhân dân ta. Vì vậy trong những năm chiến tranh, phong trào chông Pháp vẫn phát triển song bế tắc về đờng lối, khủng hoảng về giai cấp lãnh đạo. Hoàn cảnh đó đã thúc đẩy Nguyễn ái Quốc ra đi tìm đờng cứu nớc. Những hoạt động bớc đầu của Ngời là những dấu hiệu quan trọng để Ngời xác định con đờng cứu nớc mới cho Việt Nam. - DÆn dß: ¤n tËp phÇn lÞch sö ViÖt Nam tõ 1858 – 1918..

(46) - Bµi tËp: 1. Trong thêi gian ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt, c«ng th¬ng nghiÖp vµ giao th«ng vËn t¶i ë ViÖt Nam cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn v×. A. Ph¸p m¶i mª víi chiÕn tranh. B. chính sách nới lỏng tay độc quyền cho t bản ngời Việt kinh doanh tơng đối tự do. C. bÊt lùc trong chÝnh s¸ch khai th¸c kh«ng ®em l¹i lîi nhuËn. D. sự vùng lên đòi tự do kinh doanh của các nhà t sản Việt Nam. 2. Lực lợng tham gia và hình thức hoạt động của Việt Nam Quang phục hội trong thêi gian ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt lµ. A. gi¸o dôc tuyªn truyÒn B. c¶i c¸ch v¨n ho¸ x· héi. C. kêu gọi mọi ngời đấu tranh vũ trang kết hợp đấu tranh chính trị D. vận động nhiều tầng lớp tham gia vào các cuộc bạo động. 3. Vua Duy Tân tham gia vào hoạt động của tổ chức yêu nớc. A. ViÖt Nam Quang phôc héi B. khëi nghÜa cña Th¸i Phiªn vµ TrÇn Cao V©n. C. khëi nghÜa ë Th¸i Nguyªn D. phong héi Héi kÝn ë Nam K×. 4. Hãy nối cột A với cột B sao cho đúng. Cét A Cét B 1. ViÖt Nam Quang phôc héi a. liªn kÕt gi÷a ngêi tï chÝnh trÞ víi binh lÝnh yªu níc lµm viÖc trong nhµ tï. 2. Cuộc vận động của Thái b. là phong trào đấu tranh của nông dân Phiªn vµ TrÇn Cao V©n Nam Bé. 3. Khëi nghÜa binh lÝnh Th¸i c. lùc lîng gåm nhiÒu tÇng líp tham gia Nguyªn 4. Phong trµo héi kÝn ë Nam K× d. lùc lîng chñ yÕu binh lÝnh vµ ngêi ViÖt ë HuÕ. e. kÕt hîp gi÷a c«ng nh©n vµ n«ng d©n. 5. LËp b¶ng thèng kª c¸c phong trµo yªu níc trong thêi k× ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt theo yªu cÇu sau: Phong trµo Mục đích H×nh thøc, néi dung hoạt động Bµi 25 S¬ kÕt lÞch sö ViÖt Nam (1858 – 1918) I. môc tiªu bµi häc. 1. KiÕn thøc Sau khi häc xong bµi häc, yªu cÇu HS cÇn: - Nắm đợc nét chính của tiến trình xâm lợc của Pháp đối với nớc ta. - Nắm đợc những nét chính về các cuộc đấu tranhc chống xâm lợc của nhân dân ta, cắt nghĩa đợc nguyên nhân thất bại của các cuộc đấu tranh đó. - ThÊy râ bíc chuyÓn biÕn cña phong trµo yªu níc ®Çu thÕ kØ XX. 2. T tëng, t×nh c¶m - Cñng cè lßng yªu níc, ý chÝ c¨m thï bän thùc d©n vµ phong kiÕn tay sai. - Lòng kính trọng và biết ơn các anh hùng, chiến sĩ đã hy sinh thân mình cho sự nghiệp đấu tranh chống xâm lợc và giải phóng dân tộc. 3. Kü n¨ng.

(47) - Củng cố kỹ năng tổng hợp, phân tích, đánh giá… - Kĩ năng sử dụng các loại tranh, ảnh, lợc đồ lịch sử. ii. tiÕn tr×nh tæ chøc «n tËp. 1. Nh÷ng sù kiÖn chÝnh - GV yªu cÇu HS cïng lËp b¶ng thèng kª c¸c sù kiÖn chÝnh Gîi ý: - KÎ lªn b¶ng khung cha cã sù kiÖn - LÇn lît yªu cÇu HS nhí l¹i vµ hoµn thµnh b¶ng. B¶ng kª c¸c sù kiÖn chÝnh cña tiÕn tr×nh Ph¸p x©m lîc ViÖt Nam (1858 – 1884) Niên đại 1/9/1858 2/1859 2/1962 5/6/1862 6/1867 20/11/1873 18/8/1883 6/6/1884. Sù kiÖn Pháp đánh chiếm bán đảo Sơn Trà, mỏ màn xâm lợc Việt Nam Pháp đánh Gia Định Ph¸p chiÕm 3 tØnh MiÒn §«ng Nam K× KÝ HiÖp íc Nh©m TuÊt Ph¸p chiÕm 3 tØnh MiÒn T©y Nam K× Pháp đánh thành Hà Nội Pháp đánh vào Huế, triều đình đầu hàng kí Hiệp ớc Hác-măng KÝ HiÖp íc Pa-t¬-nèt B¶ng kª c¸c sù kiÖn chÝnh cña phong trµo CÇn V¬ng (1885 – 1896). Niên đại 5/7/1885 13/7/1885 1886 – 1887 1883 – 1892 1885 – 1895 1884 – 1913 Nöa cuèi thÕ kØ XIX. Sù kiÖn Cuéc ph¶n c«ng qu©n Ph¸p cña phe chñ chiÕn ë HuÕ Ra chiÕu CÇn V¬ng Khëi nghÜa Ba §×nh Khëi nghÜa B·i SËy Khëi nghÜa H¬ng Khª Khëi nghÜa Yªn ThÕ Trµo lu c¶i c¸ch Duy T©n. B¶ng kª c¸c sù kiÖn chÝnh cña phong trµo yªu níc ®Çu thÕ kØ XX (đến năm 1918) Niên đại Sù kiÖn 1905 – 1909 - Phong trµo §«ng Du 1907 - §«ng Kinh NghÜa Thôc 1908 - Cuộc vận động Duy Tân và phong trào chống thuế ở Trung Kì 1916 - Vô mu khëi nghÜa ë HuÕ 1917 - Khëi nghÜa cña Binh lÝnh vµ tï chÝnh trÞ ë Th¸i Nguyªn 1911 - Nguyễn Tất Thành bắt đầu cuộc hành trình tìm đờng cứu nớc 2. Nh÷ng néi dung chñ yÕu Gîi ý c¸ch lµm: - GV nêu từng vấn đề về nội dung - Tæ chøc cho HS th¶o luËn nhãm * Néi Dung 1. V× sao thùc d©n Ph¸p x©m lîc ViÖt Nam? Híng dÉn tr¶ lêi: Sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t b¶n … nhu cÇu x©m chiÕm thuéc địa. Việt Nam giàu sức ngời sức của….

(48) Ph¸p.. * Nội dung 2. Nguyên nhân làm cho nớc ta biến thành thuộc địa của thực dân. Hớng trả lời: Thái độ không kiên quyết, ảo tởng vào thơng lợng, xa rời nhân dân của triều đình Huế. Trách nhiệm thuộc về triều đình Huế. * Néi dung 3. Phong trµo CÇn V¬ng. Híng tr¶ lêi: Nguyªn nh©n, nÐt chÝnh vÒ ba cuéc khëi nghÜa lín, ý nghÜa lÞch sö cña phong trµo. * Néi dung 4. NhËn xÐt chung vÒ phong trµo chèng Ph¸p ë nöa cuèi thÕ kØ XIX. Híng tr¶ lêi: + Qui m«: Kh¾p miÒn Trung K× vµ B¾c K×, thµnh phÇn tham gia gåm c¸c sÜ phu, văn thân yêu nớc và đông đảo nông dân, rất quyết liệt, tiêu biểu là 3 cuộc khởi nghĩa lín: Ba §×nh, B·i SËy vµ H¬ng Khª. + Hình thức và phơng pháp đấu tranh: Khởi nghĩa vũ trang (phù hợp với truyền thống đấu tranh của dân tộc). + Tính chất: là cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc + ý nghĩa: chứng tỏ ý chí đấu tranh giành lại độc lập dân tộc của nhân dân ta rất mãnh liệt, không gì tiêu diệt đợc. * Néi dung 5: Nh÷ng chuyÓn biÕn vÒ kinh tÕ, x· héi, t tëng trong phong trµo yªu níc ViÖt Nam ®Çu thÕ kØ XX. Híng tr¶ lêi: + Nguyên nhân sự chuyển biến: tác động của cuộc khai thác của thực dân Pháp ë ViÖt Nam vµ nh÷ng luång t tëng tiÕn bé trªn thÕ giíi déi vµo; tÊm g¬ng tù cêng cña NhËt. + Nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ: - Về chủ trơng đờng lối: giành độc lập dân tộc, xây dựng một xã hội tiến bộ (qu©n chñ lËp hiÕn, d©n chñ céng hoµ theo m« h×nh cña NhËt B¶n). - Về biện pháp đấu tranh: phong phú, khởi nghĩa vũ trang; Duy tân cải cách. - Về thành phần tham gia: đông đảo, nhiều tấng lớp xã hội ở cả thành thị và n«ng th«n. II. bµi tËp thùc hµnh. Yªu cÇu HS lËp B¶ng thèng kª vÒ c¸c cuéc khëi nghÜa lín trong trµo CÇn V¬ng theo b¶ng sau: Tªn cuéc Thêi gian Ngêi §Þa bµn Nguyªn ý nghÜa, bµi khëi nghÜa lãnh đạo hoạt động nh©n häc thÊt b¹i.

(49)

GA Lich Su 11 p2

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về