Luận án Tiến sĩ Lâm nghiệp: Nghiên cứu thực trạng và đề xuất giải pháp quản lý cháy rừng thích ứng với biến đổi khí hậu tại tỉnh Quảng Bình

TR

IăH CăHU
NGă IăH CăNỌNGăLỂM

NGUY NăPH

NGăV N

NGHIểNăC UăTH CăTR NGăVĨă ăXU TăGI IăPHỄPă
QU NăLụăCHỄYăR NGăTHệCHă NGăV IăBI Nă
IăKHệăH Uă
T IăT NHăQU NGăBỊNH

LU NăỄNăTI NăS ăLỂMăNGHI P

HU ăậ N Măă2019


TR

IăH CăHU
NGă IăH CăNỌNGăLỂM

NGUY NăPH

NGăV N

NGHIểNăC UăTH CăTR NGăVĨă

ăXU TăGI IăPHỄPă

QU NăLụăCHỄYăR NGăTHệCHă NGăV IăBI Nă
T IăT NHăQU NGăBỊNH

IăKHệăH Uă

Chuyên ngành: Lâm Sinh
Mƣăs :ă9.62.02.05

LU NăỄNăTI NăS ăLÂM NGHI P
NG
IăH
NGăD NăKHOAăH C
1.ăPGS.ăTS.ăNGUY NăV NăL I
2.ăTS.ăTR NăMINHă
C

HU ăậ N Măă2019


i

L IăCAMă OAN

Tôi xin cam đoan Lu n án mang tên ắN

ă

ă

ă

ă Ơă

ă

ă

ă

ă
ă Ủă
ă
ă
ă
ă ă
ă ă
ă
ă ă
ăQ
ă
B ”ămã s 9.62.02.05 lƠ cơng trình nghiên c u c a riêng tơi. Tôi xin cam đoan s
li u vƠ k t qu nghiên c u trong Lu n án lƠ hoƠn toƠn trung th c, khách quan,
nghiêm túc vƠ ch a t ng đ

c cơng b trong b t k cơng trình khoa h c khác d

m i hình th c. M i s giúp đ cho vi c th c hi n Lu n án nƠy đ u đƣ đ
vƠ các thơng tin trích d n trong lu n án nƠy đƣ đ c ghi rõ ngu n g c.
N u có gì sai sót, tơi xin ch u hoƠn toƠn trách nhi m./.

Th a Thiên ảu , ngày tháng
T ă

N

ă

ăP

ăV

i

cc m n

n m 2019


ii

L IăC Mă N
Lu n án Ti n s mang tên ắN
ă
ă
ă
ă Ơă ă
ă
ă
ă
ă Ủă

ă
ă
ă
ă ă
ă ă ă
ă ă
ăQ
ăB ” mƣ s
9.62.02.05 lƠ cơng trình nghiên c u m t cách toƠn di n đ u tiên t i t nh Qu ng Bình
v th c tr ng vƠ gi i pháp qu n lỦ cháy r ng trong b i c nh bi n đ i khí h u. M c
dù g p khơng ít khó kh n trong quá trình nghiên c u, nh ng v i s n l c c a b n
thân và s giúp đ t n tình c a các th y, cơ giáo cùng các đ ng nghi p vƠ gia đình,
tơi đƣ hoƠn thƠnh các n i dung nghiên c u v i m c tiêu mà lu n án đ t ra.
Nhơn d p nƠy, tôi xin đ c bi t bƠy t lòng bi t n sơu s c đ n hai th y giáo
h ng d n: PGS.TS Nguy n V n L i vƠ TS. Tr n Minh
c đƣ đ ng viên, đ nh
h ng nghiên c u và t n tình h ng d n; ThS Ph m H ng Thái ậ Chi c c Ki m
Lơm Qu ng Bình vƠ nhi u cá nhơn khác đƣ cung c p nhi u tƠi li u, s li u có giá tr
khoa h c vƠ th c ti n đ tôi hoƠn thành các n i dung Lu n án.
Tôi xin chơn thƠnh c m n Lƣnh đ o i h c Hu , Lƣnh đ o Tr ng i h c
Nông Lâm ậ i h c Hu , Phòng Ơo t o Sau i h c, quỦ th y cô giáo Khoa Lâm
nghi p, Trung tơm khí t ng th y v n t nh Qu ng Bình, S TƠi ngun vƠ Mơi
tr ng, các Tr m Ki m lơm t i các huy n Tuyên Hóa, Minh Hóa, Qu ng Tr ch,
ng H i, B Tr ch, Trung tơm i u tra vƠ Thi t k Nơng Lơm nghi p Qu ng
Bình, Cơng ty MTV LCN Long i đƣ giúp đ , góp Ủ vƠ t o m i đi u ki n t t nh t
cho tôi trong th c nghi m hi n tr ng vƠ b trí thí nghi m.
Tơi xin c m n Ban Giám hi u Tr ng i h c Qu ng Bình, Phịng Cơng tác
sinh viên, Trung tơm H tr sinh viên vƠ Kh i nghi p vƠ t p th gi ng viên Khoa
Nông Lơm Ng , sinh viên các ngƠnh Lơm nghi p, Phát tri n nông thôn, Qu n lỦ tài
nguyên vƠ Môi tr ng cùng tham gia lƠm thí nghi m, thu th p s li u vƠ giúp đ đ

tơi hồn thành Lu n án nƠy.
Cu i cùng, xin chơn thƠnh c m n V tơi cùng các thành viên trong gia đình
tơi, đƣ đ ng viên, h tr tôi r t nhi u v m t th i gian, hy sinh v v t ch t l n tinh
th n đ giúp tơi hoƠn thƠnh Lu n án c a mình./.
Trân tr ng!
Th a Thiên ảu , ngày
T ă ă

N

ăP

tháng n m 2019
ă

ăV


iii

DANHăM CăCỄCăKụăHI UăVĨăCH ăVI TăT T
V

ă

/ Ủă

ADB
AIACC

N ăd

ăd

ă

Ngân hàng Phát tri n chơu Ễ
ánh giá tác đ ng vƠ thích ng v i bi n đ i khí h u

B KH

Bi n đ i khí h u

BC

Ban ch đ o

B NN&PTNT

B Nông nghi p vƠ Phát tri n Nông thôn

CCAM

Mô hình khí t

COP

H i ngh các bên

CSIRO

T ch c nghiên c u khoa h c, s c kh e c ng đ ng vƠ công
nghi p Úc

Dc

cao

P

a ph

ng ba chi u

ng

BTh

Ọ tiêu chu n tr ng thái r ng thông

Bk

Ọ tiêu chu n tr ng thái r ng keo

Ti u sinh thái đ ng b ng
Ti u sinh thái đ ng b ng

Ect

Ch s hi u qu canh tác

EFFIS

H th ng thông tin cháy r ng châu Âu

GIS

H th ng thông tin đ a lỦ (Geographic Information System)

GPS

H th ng đ nh v toƠn c u (Global Positioning System)

G Th

Ọ tiêu chu n tr ng thái r ng thông

G k

Ọ tiêu chu n tr ng thái r ng keo

IPCC

Ti u sinh thái gò đ i
Ti u sinh thái gò đ i

y ban liên chính ph v bi n đ i khí h u

Hcb

Chi u cao cơy b i

Kd

Kinh đ

KB

K ch b n

KNK

Khí nhà kính


iv

V

ă

/ Ủă

N ăd

ăd

ă

MSDA

Phơn tích đa chi u

Mtk

Kh i l

ng th m khô (kg/ha)

Mtt

Kh i l

ng th m t

NCCR

Nguy c cháy r ng

LDLR

Lo i đ t lo i r ng

PCCCR

Phòng cháy ch a cháy r ng

P

Ch s t ng h p h p V.G. Nesterov

PP

Ph

PT-TH

Phát thanh truy n hình

PTLN

Phát tri n lơm nghi p

RCP4.5

K ch b n n ng đ khí nhƠ kính trung bình th p

RT

R ng tr ng

RTN

R ng t nhiên

TCCB

Tr ng c cơy b i

UNEP

Ch

ng trình mơi tr

UNDP

Ch

ng trình phát tri n Liên h p qu c

UNFCCC

Cơng

Vd

V đ

VCTh

Ọ tiêu chu n tr ng thái r ng thông

VCk

Ọ tiêu chu n tr ng thái r ng keo

VLC

V t li u cháy

VST

Vùng sinh thái

WFAS

H th ng đánh giá cháy r ng M

WMO

T ch c Khí t

Wvlc13 (%)

i (kg/ha)

ng pháp

ng Liên h p qu c

c khung c a Liên h p qu c v bi n đ i khí h u
Ti u sinh thái vùng cao
Ti u sinh thái vùng cao

ng th gi i

m v t li u cháy lúc 13 gi (%)

v

M CăL C
L I CAM OAN ........................................................................................................ i
L I C M N .............................................................................................................ii
DANH M C CỄC Kụ HI U VẨ CH

VI T T T ............................................... iii

M C L C ................................................................................................................... v
DANH M C CỄC BI U, B NG .......................................................................... viii
DANH M C HỊNH V , BI U
M
1.

,S

............................................................. xi

U ..................................................................................................................... 1
TV N

......................................................................................................... 1

2. M C TIểU NGHIểN C U.................................................................................... 3
2.1. M C TIểU CHUNG ........................................................................................... 3
2.2. M C TIểU C TH ........................................................................................... 3
3. ụ NGH A KHOA H C VẨ TH C TI N ............................................................. 3
3.1. ụ NGH A KHOA H C ....................................................................................... 3
3.2. ụ NGH A TH C TI N ....................................................................................... 4

4. NH NG ịNG GịP M I C A LU N ỄN ....................................................... 4
CH

NG 1 T NG QUAN TẨI LI U ..................................................................... 5

1.1. C S Lụ LU N ................................................................................................ 5
1.1.1. Khái ni m cháy r ng vƠ phơn lo i cháy r ng ................................................... 5
1.1.2. Khái ni m vƠ nguyên nhơn B KH ................................................................... 7
1.1.3. Khái ni m mùa cháy r ng vƠ d báo cháy r ng ............................................... 8
1.1.4. Khái ni m v h th ng thông tin đ a lỦ vƠ vi n thám ..................................... 12
1.2. C S TH C TI N .......................................................................................... 14
1.2.1. Tác đ ng c a B KH đ n nguy c cháy r ng trên th gi i............................. 14
1.2.2. Tác đ ng c a B KH đ n nguy c cháy r ng

Vi t Nam ............................. 17

1.2.3. Tác đ ng c a B KH đ n nguy c cháy r ng

Qu ng Bình ......................... 19

1.2.4. Xu h

ng B KH hi n nay.............................................................................. 20


vi

1.2.5. Ph

ng pháp d báo cháy r ng ...................................................................... 23

1.2.6. Nh n xét chung ............................................................................................... 35
CH

NG 2

IT

2.1. PH M VI,

IT

NG VẨ PH

NG PHỄP NGHIểN C U ......................... 37

NG NGHIểN C U......................................................... 37

2.1.1. Ph m vi nghiên c u ......................................................................................... 37
2.1.2.

it

ng nghiên c u...................................................................................... 37

2.2. N I DUNG NGHIểN C U .............................................................................. 38
2.3. PH

NG PHỄP NGHIểN C U ...................................................................... 39

2.3.1. Ph

ng pháp lu n vƠ h

2.3.2. Ph

ng pháp nghiên c u c th ...................................................................... 40

CH

ng ti p c n .............................................................. 39

NG 3 K T QU NGHIểN C U VẨ TH O LU N ................................... 53

3.1.
C I M T NHIểN VẨ KINH T Xẩ H I LIểN QUAN
N CHỄY
R NG ....................................................................................................................... 54
3.1.1. i u ki n t nhiên nh h
3.1.2.

ng đ n cháy r ng ................................................. 54

c đi m kinh t ậ xƣ h i liên quan đ n cháy r ng ........................................ 61

3.2. TH C TR NG CỌNG TỄC QU N Lụ CHỄY R NG
T NH QU NG
BÌNH ......................................................................................................................... 64
3.2.1. Tình hình cháy r ng

t nh Qu ng Bình ......................................................... 64

3.2.2. Hi n tr ng v t li u cháy, cơy b i vƠ th m t
3.2.3. Th c tr ng công tác qu n lỦ cháy r ng

i liên quan đ n cháy r ng........ 69

t nh Qu ng Bình ............................ 72

3.3. ỄNH GIỄ M C
PHỐ H P C A PH
NG PHỄP XỄC NH MỐA
CHỄY, D BỄO CHỄY R NG CỄC VỐNG SINH THỄI
T NH QU NG
BÌNH ......................................................................................................................... 85
3.3.1. ánh giá s phù h p vƠ đ xu t ph ng pháp xác đ nh mùa cháy r ng các
vùng sinh thái ............................................................................................................ 85
3.3.2. ánh giá s phù h p c a các ph
3.3.3.

ng pháp d báo cháy r ng ....................... 97

xu t hi u ch nh ch s d báo cháy r ng

3.4. PHỂN VỐNG TR NG I M CHỄY R NG
3.4.1. Xơy d ng b n đ l p ph

t nh Qu ng Bình .................. 101
T NH QU NG BỊNH....... 110

t nh Qu ng Bình qua các n m .......................... 110


vii

3.4.2. Xơy d ng b n đ các nhơn t nh h ng đ n nguy c cháy r ng t nh Qu ng
Bình ......................................................................................................................... 114
3.4.3 Xơy d ng b n đ c nh báo nguy c cháy r ng

t nh Qu ng Bình ............... 127

3.4.4. Xơy d ng mơ hình d đốn cháy r ng theo k ch b n thay đ i nhi t đ
(RPC4.5) t nh Qu ng Bình ................................................................................... 133
3.5.

XU T GI I PHỄP TRONG CỌNG TỄC QU N Lụ CHỄY R NG... 136

3.5.1. Nơng cao n ng l c t ch c, trình đ vƠ trang thi t b PCCCR ..................... 136
3.5.2. Gi i pháp v công ngh ................................................................................. 137
3.5.3. Gi i pháp v quy ho ch ................................................................................. 137
3.5.4. Gi i pháp v chính sách ................................................................................ 137
3.5.5. Gi i pháp v công tác d báo ........................................................................ 138
3.5.6. Gi i pháp v công tác ch đ o th c hi n ....................................................... 138
K T LU N VẨ KI N NGH ................................................................................. 140
K T LU N ............................................................................................................. 140
T N T I ................................................................................................................. 143
KI N NGH ............................................................................................................ 143
DANH M C CỄC CỌNG TRỊNH KHOA H C ẩ CỌNG B ........................ 144
TẨI LI U THAM KH O ....................................................................................... 145

viii

DANHăM CăCỄCăBI U,ăB NG
B ng 1.1. Ch đ khô m

Vi t Nam theo Thái V n Tr ng ..................................... 9

B ng 1.2. Mùa cháy r ng theo các vùng sinh thái ...................................................... 9
B ng 1.3. Phơn c p d báo nguy c cháy r ng vƠ các bi n pháp th c hi n PCCCR10
B ng 1.4. Các kho ng nhi t đ t ng d ki n cho n m 2080..................................... 21
B ng 1.5. Di n bi n nhi t đ trung bình t nh Qu ng Bình các giai đo n t n m
2016ậ2099 ................................................................................................................. 23
B ng 1.6. Di n bi n bi n đ i l

ng m a n m các giai đo n

B ng 1.7. Xác đ nh h s K theo l

t nh Qu ng Bình .... 23

ng m a ............................................................ 25

B ng 1.8. Phơn c p m c đ nguy hi m c a cháy r ng theo ch tiêu P ..................... 25
B ng 1.9. Phơn c p m c đ nguy hi m cháy r ng theo hƠm l ng n c trong v t
li u cháy .................................................................................................................... 26
B ng 1.10. Phơn c p cháy r ng thông theo ch tiêu P

Qu ng Ninh ....................... 30

B ng 1.11. C p nguy hi m cháy r ng có thêm y u t v n t c gió c a Cooper. ....... 31
B ng 2.1. Ma tr n so sánh c p đôi trong FAHP ....................................................... 49
B ng 2.2. Ch s ng u nhiên RI do Saaty đ xu t ..................................................... 50
B ng 2.3. i m phơn c p nguy c cháy r ng theo các ch tiêu đ

c l a ch n ........ 51

B ng 3.1. c đi m các y u t khí t ng Qu ng Bình trong 15 n m (giai đo n 2003
ậ 2018)....................................................................................................................... 55
B ng 3.2. Phơn b nhi t đ b m t đ t n m 2003 vƠ 2016

t nh Qu ng Bình ........ 58

B ng 3.3. Ma tr n bi n đ ng s thay đ i nhi t đ giai đo n 2003ậ2016 ................. 59
B ng 3.4. Phơn b di n tích n

ng r y theo đ n v hƠnh chính ............................... 63

B ng 3.5. S l ng vƠ phơn b các b n đ ng bƠo dơn t c thi u s s ng t p trung có
ho t đ ng n ng r y.................................................................................................. 64
B ng 3.6. Tình hình cháy r ng

t nh Qu ng Bình giai đo n 2003ậ2018 ................ 65

B ng 3.7. Tình hình cháy r ng theo các tháng trong 15 n m ................................... 67
B ng 3.8. K t qu đi u tra t ng cơy b i d
B ng 3.9. Kh i l

i tán r ng Keo vƠ Thông nh a ............ 70

ng v t li u cháy r ng Keo vƠ Thông nh a ................................. 71


ix

B ng 3.10. H th ng v n b n ch đ o công tác qu n lỦ cháy r ng ........................... 73
B ng 3.11. L c l

ng tham gia Ban ch đ o, T đ i PCCCR trong toƠn t nh ......... 78

B ng 3.12. L c l ng tham gia vƠ trách nhi m c a các bên có liên quan trong cơng
tác qu n lỦ cháy r ng ................................................................................................ 79
B ng 3.13.

c tr ng nhi t đ , đ

m, l

ng m a ti u vùng sinh thái núi cao ....... 85

B ng 3.14.

c tr ng nhi t đ , đ

m, l

ng m a ti u vùng sinh thái gò đ i ......... 86

B ng 3.15. c tr ng nhi t đ , đ m, l ng m a ti u vùng đ ng b ng vƠ cát ven
bi n ............................................................................................................................ 87

B ng 3.16. L

ng m a trung bình tu n khí t

ng t i các ti u vùng sinh thái ......... 90

B ng 3.17. T ng h p các y u t khí t ng c a các ti u vùng sinh thái t nh Qu ng
Bình ........................................................................................................................... 93
B ng 3.18. S v cháy r ng trong 15 n m các ti u vùng sinh thái........................... 96
B ng 3.19. Phơn c p cháy theo ch tiêu P áp d ng đ i v i

t nh Qu ng Bình ........ 97

B ng 3.20. S v cháy r ng theo c p d báo............................................................ 99
B ng 3.21. Di n bi n cháy r ng theo ch s t ng h p P ......................................... 100
B ng 3.22. T ng h p ph

ng trình t

ng quan gi a Wvlc vƠ P tr ng thái r ng Keo103

B ng 3.23. T ng h p ph ng trình t ng quan gi a Wvlc vƠ P tr ng thái r ng
Thông nh a ............................................................................................................. 104
B ng 3.24. T ng h p ph

ng trình t

ng quan gi a Wvlc vƠ P tr ng thái r ng Keo105

B ng 3.25. T ng h p ph

ng trình t

ng quan gi a Wvlc vƠ P tr ng thái r ng Keo106

B ng 3.26. L

ng m a Ủ ngh a các tháng cao đi m c a mùa cháy ........................ 108

B ng 3.27. Phơn c p cháy theo ch tiêu P áp d ng đ i v i t nh Qu ng Bình theo quy
chu n c a C c Ki m lơm n m 1992 ....................................................................... 109
B ng 3.28. Phơn c p d báo cháy r ng đƣ có hi u ch nh ....................................... 110
B ng 3.29. Hi n tr ng l p ph r ng t

nh Landsat 8

t nh Qu ng Bình n m 2013111

B ng 3.30. Hi n tr ng l p ph r ng t

nh Landsat 8

t nh Qu ng Bình n m 2016112

B ng 3.31. T ng h p di n bi n l p ph qua các th i k 2013ậ2016 .................... 113
B ng 3.32. Phơn c p nguy c cháy r ng theo l p ph ............................................ 115
B ng 3.33. Phơn c p nguy c cháy theo nhi t đ ................................................... 117


x

B ng 3.34. Phơn c p nguy c cháy theo đ

ng giao thông vƠ dơn c ................... 118

B ng 3.35. Phơn c p nguy c cháy r ng theo đ cao. ............................................ 121
B ng 3.36. Phơn c p nguy c cháy r ng theo đ d c ............................................. 123
B ng 3.37. Phơn c p nguy c cháy theo h

ng d c đ a hình ................................. 124

B ng 3.38. Phơn c p nguy c cháy theo th y v n .................................................. 126
B ng 3.39. Tr ng s vƠ đi m phù h p c a các nhơn t nh h ng đ n nguy c cháy
r ng ......................................................................................................................... 127
B ng 3.40. Các tham s c a FAHP ......................................................................... 130
B ng 3.41. T ng h p phơn vùng nguy c cháy

t nh Qu ng Bình........................ 131

B ng 3.42. Phơn b các vùng tr ng đi m cháy r ng

t nh Qu ng Bình ............... 132

B ng 3.43. Phơn c p nguy c cháy r ng theo k ch b n RPC4.5

t nh Qu ng Bình133

B ng 3.44. Di n tích thay đ i c p cháy theo k ch b n bi n đ i nhi t đ ................ 134
B ng 3.45. T ng h p phơn vùng d báo nguy c cháy theo k ch b n bi n đ i nhi t
đ

t nh Qu ng Bình .............................................................................................. 135


xi

DANHăM CăHỊNHăV ,ăBI Uă

,ăS ă

Hình 2.1. Kênh nhi t n m 2003 vƠ 2016 .................................................................. 46
Hình 2.2. Trình t các b c tính nhi t đ b m t đ t vƠ xơy d ng b n đ bi n đ ng
nhi t đ giai đo n 2003ậ2016 ................................................................................... 48
Hình 3.1. B n đ phơn b nhi t đ b m t đ t

t nh Qu ng Bình ........................... 56

Hình 3.2. B n đ bi n đ ng s thay đ i nhi t đ t n m 2003 đ n 2016................. 60
Hình 3.3. S đ t ch c qu n lỦ cháy r ng t nh Qu ng Bình theo Quy t đ nh
889/Q -UBND t nh ngƠy 14 tháng 4 n m 2014 ...................................................... 75
Hình 3.4. S đ t ch c l c l ng qu n lỦ cháy r ng theo Quy t đ nh s 42/Q UBND ngƠy 10 tháng 1 n m 2017 c a UBND t nh Qu ng Bình ............................. 77
Hình 3.5. K t qu phơn tích đ hình đa chi u MDAS t các y u t khí t ng (P, H,
TdT, S) c a các vùng sinh thái. Derived stimulus Configuaration = c u hình kích
ho t d n xu t, Euclidean distance model = mơ hình kho ng cách Euclid, Demension
1 = chi u th nh t (tr c hoƠnh), Demension 1 = chi u th 2 (tr c tung). ................ 94
Hình 3.6. B n đ hi n tr ng l p ph

t nh Qu ng Bình 2013 ............................... 111

Hình 3.7. B n đ hi n tr ng l p ph n m 2016

t nh Qu ng Bình ...................... 112

Hình 3.8. B n đ phơn c p nguy c cháy r ng theo nhi t đ

t nh Qu ng Bình .. 117

Hình 3.9. B n đ phơn c p nguy c cháy r ng theo giao thông vƠ dơn c
t nh
Qu ng Bình ............................................................................................................. 119
Hình 3.10. B n đ v trí đi m cháy ......................................................................... 120
Hình 3.11. B n đ phơn c p nguy c cháy r ng theo đ cao

t nh Qu ng Bình... 121

Hình 3.12. B n đ phơn c p nguy c cháy r ng theo đ d c

t nh Qu ng Bình .. 123

Hình 3.13. B n đ phơn c p nguy c cháy r ng theo h ng ph i đ a hình t nh
Qu ng Bình ............................................................................................................. 125
Hình 3.14. B n đ phơn c p nguy c cháy r ng theo th y v n
Hình 3.15. B n đ phơn vùng d báo nguy c cháy

t nh Qu ng Bình126

t nh Qu ng Bình ................ 131

Hình 3.16. B n đ phơn c p nguy c cháy r ng theo k ch b n RPC 4.5 y u t nhi t
đ
t nh Qu ng Bình .............................................................................................. 134

Hình 3.17. B n đ phơn vùng d báo nguy c cháy theo theo k ch b n RCP 4.5 giai
đo n 2046ậ2065 t nh Qu ng Bình ....................................................................... 135


xii

Bi u đ 3.1. Bi u đ th ng kê s l

ng các v cháy r ng

t nh Qu ng Bình ........ 66

Bi u đ 3.2. Bi u đ di n tích cháy r ng theo các tháng (giai đo n 2003ậ2018) .... 68
Bi u đ 3.3. Di n tích cháy theo các lo i hình th c v t ........................................... 68
Bi u đ 3.4. Bi u đ Gaussen-Walter v i các y u t nhi t đ , l ng m a vƠ đ m
khơng khí ti u vùng sinh thái núi cao ....................................................................... 86
Bi u đ 3.5. Bi u đ Gaussen-Walter v i các y u t nhi t đ , l ng m a vƠ đ m
không khí ti u vùng sinh thái gị đ i ......................................................................... 86
Bi u đ 3.6. Bi u đ Gaussen-Walter v i các y u t nhi t đ , l ng m a vƠ đ m
khơng khí ti u vùng sinh thái đ ng b ng vƠ ven bi n ............................................... 87
Bi u đ 3.7. Bi u đ l

ng m a trung bình tu n ti u vùng sinh thái núi cao .......... 91

Bi u đ 3.8. Bi u đ l

ng m a trung bình tu n ti u vùng sinh thái gò đ i ............ 91

Bi u đ 3.9. Bi u đ l ng m a trung bình ti u vùng sinh thái đ ng b ng và ven
bi n ............................................................................................................................ 91

Bi u đ 3.10. T ng h p s v cháy các vùng sinh thái ............................................ 96
Bi u đ 3.11. M i quan h gi a Wvlc v i P7hc r ng tr ng ................................... 107


1

M ă
1.ă

U

TăV Nă

Cháy r ng lƠ m t trong nh ng hi n t ng thiên tai gơy t n th t to l n v kinh
t vƠ môi tr ng sinh thái. Nó tiêu di t g n nh toƠn b đ ng v t, th c v t trong
vùng b cháy, phát th i vƠo khí quy n m t kh i l ng l n khói b i cùng v i nh ng
khí gơy hi u ng nhƠ kính nh CO, CO2, NO, SO2. Cháy r ng lƠ m t trong nh ng
nguyên nhơn quan tr ng lƠm gia t ng quá trình bi n đ i khí h u (B KH) trái đ t vƠ
các thiên tai hi n nay. M c dù ph ng ti n vƠ ph ng pháp phòng cháy ch a cháy
r ng ngƠy cƠng hi n đ i, nh ng cháy r ng v n không ng ng x y ra vƠ có xu h ng
gia t ng s v cháy. Phòng cháy và ch a cháy r ng đang đ c xem lƠ m t trong
nh ng nhi m v c p bách trên th gi i vƠ Vi t Nam nh m m c đích b o v các
ngu n tƠi nguyên thiên nhiên vƠ môi tr ng sinh thái [38].
Nh n th y đ c nh ng thi t h i to l n do cháy r ng gơy ra, NhƠ n c đƣ ban
hƠnh nhi u chính sách vƠ đ u t cho cơng tác phịng cháy ch a cháy r ng
(PCCCR). Tuy nhiên, cháy r ng v n th ng xuyên x y ra và ngày càng có xu
h ng di n bi n ph c t p, khó l ng. M t trong nh ng nguyên nhơn quan tr ng lƠ
thi u nh ng nghiên c u c b n v công tác PCCCR, trong đó có nghiên c u v
cơng tác d báo nguy c cháy r ng (NCCR). n nay, m c dù có m t s hi u ch nh
nh t đ nh v công tác d báo, nh ng vi c d báo NCCR v c b n v n đ c th c

hi n cho c vùng r ng l n, ch a tính đ n đ c đi m c th c a m i đ a ph ng. Vì
v y, k t qu d báo ch a sát v i đi u ki n th c t , thi u chính xác, lƠm gi m hi u
qu trong công tác PCCCR.
Trong nh ng n m qua, d

i tác đ ng c a bi n đ i khí h u, t n su t vƠ c

ng

đ thiên tai ngƠy cƠng gia t ng, gơy t n h i n ng n v ng i, tƠi s n, h th ng h
t ng kinh t , v n hóa, xƣ h i, tác đ ng x u đ n môi tr ng vƠ đ c bi t cho công tác
qu n lỦ cháy r ng t nh Qu ng Bình. Bi n đ i khí h u đƣ ắgóp ph n lƠm gia t ng
cháy r ng b i b n lỦ do: (1) Nhi t đ khơng khí t ng, n ng nóng kéo dƠi; (2)
m
khơng khí vƠ l ng m a gi m, mùa khô kéo dƠi; (3) V n t c gió, h ng gió vƠ mùa
th nh hƠnh c a gió thay đ i; (4) Thiên tai (l c bƣo, h n hán, giá rétầ) gia t ng v
c ng đ vƠ t n su t xu t hi n, lƠm thay đ i đ c tr ng c a v t li u cháy r ng.
T nh Qu ng Bình có t ng di n tích t nhiên lƠ 806.527 ha. Di n tích r ng vƠ
đ t lơm nghi p theo quy ho ch 3 lo i r ng là 641.574,79 ha, trong đó di n tích có


2
r ng là 535.399,44 ha (r ng t nhiên: 476.897,29 ha và r ng tr ng: 58.502,15 ha).
Di n tích có nguy c cháy t ng đ i l n, ch y u t p trung các lo i hình r ng
tr ng, r ng tre n a, tr ng có, cơy b i vƠ đ c phơn b trên t t c các huy n, thƠnh
ph . Theo Chi c c Ki m lơm t nh Qu ng Bình, trong th i k 2003ậ2018 trên toàn
t nh đƣ x y ra 163 v cháy v i di n tích r ng b cháy h n 700 ha. Ch tính trong
n m 2018, do th i t t n ng nóng, trên toƠn t nh x y ra 17 v cháy v i di n tích r ng
b cháy 152 ha, t ng 9 v vƠ 100 ha b thi t h i so v i n m 2017. R ng b cháy ph n
l n lƠ r ng keo, r ng thông nh a vƠ r ng phi lao ven bi n [13]. Có th nh n đ nh

r ng công tác qu n lỦ d báo cháy r ng t i đ a ph

ng s g p nh ng v n đ khó

kh n nh t đ nh trong th i gian t i. Sau đơy lƠ 8 nguyên nhân chính.
1) Mùa cháy kéo dƠi vƠ bi n đ ng m nh theo vùng vƠ các th i k ; các
ph

ng pháp xác đ nh mùa cháy r ng đang áp d ng t ra khơng cịn phù h p;

2) Vùng tr ng đi m cháy th ng xuyên thay đ i; các ph ng pháp phơn
vùng tr ng đi m cháy r ng đang áp d ng khơng cịn phù h p hay thi u chính xác;
3) Các ph

ng pháp d báo cháy r ng đang áp d ng hi n nay t i đ a ph

ng

không sát v i th c t do các thông s d báo đƣ thay đ i vƠ nhi u y u t khí t

ng

tham gia lƠm t ng nguy c cháy r ng mƠ tr

c đơy ch a l

ng h t;

4) Di n tích các lo i r ng d cháy t ng lên vƠ phơn b liên t c h n tr
5) V t li u cháy r ng t ng lên sau các đ t thiên tai vƠ s c môi tr

c;
ng khác;

6) Kh n ng lan trƠn c a các đám cháy r ng t ng; nguy c cháy trên di n
r ng cao; các cơng trình phòng cháy hi n nay ch a đáp ng tác d ng phòng cháy
trong t

ng lai;
7) D tr n
8) Ph

c ph c v ch a cháy r ng trong mùa cháy b thi u h t;

ng ti n ch a cháy r ng ch a đáp ng yêu c u.

Chính vì v y, c n có s thay đ i trong qu n lỦ cháy r ng đ thích ng v i
bi n đ i khí h u theo các h ng:
ậ T ng c
ậ

ng công tác qu n lỦ cháy theo h

i m i v ph

ậ Có các h

ng thích ng B KH;

ng pháp hay cơng c d báo cháy r ng;

ng ti p c n m i trong ho t đ ng phòng cháy r ng;


3
ậ

u t thích đáng cho các cơng trình phịng cháy, trang thi t b ch a cháy

vƠ t ch c l c l
PCCCR.

ng PCCCR trên c s d báo, quy ho ch vƠ các ph

ng án

V n đ đ t ra trong nghiên c u lƠ các ph ng án qu n lỦ cháy r ng t i t nh
Qu ng Bình hi n nay đƣ đáp ng đ y đ m c tiêu vƠ yêu c u trong công tác qu n
lỦ, đ c bi t trong b i c nh bi n đ i khí h u đang di n ra nhanh chóng trên ph m vi
toƠn c u hay ch a? LƠm th nƠo đ nơng cao hi u qu trong cơng tác qu n lỦ tồn
di n cháy r ng trong b i c nh bi n đ i khí h u? Xu t phát t nh ng v n đ th c
ă

ti n đó, chúng tôi ti n hƠnh th c hi n đ tƠi lu n án ắN
ă
B

ă

ă

ă Ủă

ă

ă

ă

ă

ă

ă

ă

ă
ă

ă
ă

ă

ă Ơă
ăQ

ă
ă

.

2.ăM CăTIểUăNGHIểNăC U
2.1. M

ătiêu chung

Lu n án đ c th c hi n nh m xơy d ng c s khoa h c và th c ti n cho
công tác qu n lỦ cháy r ng theo h ng thích ng v i bi n đ i khí h u trên đ a bƠn
t nh Qu ng Bình vƠ gi m thi u thi t h i do cháy r ng.
2.2. M

ă

ă

ă

ánh giá đ

1)

c th c tr ng công tác qu n lý cháy r ng

t nh Qu ng Bình;

2) Xây d ng các ch s d báo nguy c cháy r ng các ti u vùng sinh thái c a
đ a ph ng trong b i c nh bi n đ i khí h u, trên c s hi u ch nh các ch s
d báo trên ph m vi qu c gia;

3) Xác đ nh đ

c các vùng tr ng đi m cháy r ng cho t ng ti u vùng sinh thái

c a t nh Qu ng Bình;
xu t đ

4)

r ng theo h
cháy r ng.

c các gi i pháp nh m nâng cao hi u qu công tác qu n lý cháy
ng thích ng v i bi n đ i khí h u và gi m thi u thi t h i do

3. Ý NGH AăKHOAăH CăVĨăTH C TI N
aă

3.1. Ý

oaă

K t qu nghiên c u c a lu n án cho th y có s bi n đ i rõ nét c a các nhân
t

nh h

ng đ n cháy r ng theo không gian vƠ th i gian trong m t đ n v hƠnh

4
chính c p t nh

khu v c B c Trung b . T đó c n có s thay đ i h

ng ti p c n

trong d báo cháy r ng nói riêng vƠ qu n lỦ cháy r ng nói chung cho phù h p v i
th c t t i đ a ph ng, đ c bi t lƠ trong b i c nh bi n đ i khí h u.
Lu n án c ng xác đ nh đ c m c đ tác đ ng c a bi n đ i khí h u đ n nguy
c cháy r ng t i đ a ph ng. Tác gi c ng đƣ đánh giá toƠn di n công tác qu n lỦ
cháy r ng c a m t đ n v c p t nh và cung c p d li u đ xơy d ng chính sách vƠ
th c thi pháp lu t thu c l nh v c qu n lỦ b o v r ng trong giai đo n m i. Các ch
s d báo cháy r ng cho các ti u vùng sinh thái đƣ đ c hi u ch nh và các ph ng
pháp d báo cháy r ng đƣ đ c hoƠn thi n.
ng th i, tác gi đƣ đ xu t các gi i
pháp lƠm ti n đ cho vi c xơy d ng chi n l c qu n lỦ cháy r ng trên c s khoa
h c.
3.2. Ý

aă

ă

K t qu nghiên c u c a lu n án s góp ph n t ng c ng cơng tác qu n lỦ
cháy r ng vƠ nơng cao ch t l ng công tác PCCCR nh m h n ch đ n m c th p
nh t thi t h i do cháy r ng gơy ra trên đ a bƠn t nh Qu ng Bình. C th lƠ:
1) Xác đ nh đ
r ng;

c m c đ tác đ ng c a bi n đ i khí h u đ n nguy c cháy

2) Xác đ nh các vùng tr ng đi m có nguy c x y ra cháy r ng cao đ lƠm c
s đ xu t các gi i pháp PCCCR phù h p v i th c ti n c a t nh
Qu ng Bình;
3) Xây d ng các gi i pháp nh m nâng cao hi u qu công tác qu n lý cháy
r ng t i đ a ph ng.
4.ăNH NGă ịNGăGịPăM IăC AăLU NăỄN
1) S d ng ph ng pháp phơn tích đa bi n đ xác đ nh mùa cháy
Qu ng Bình vƠ các đ a ph ng có đi u ki n t ng đ ng;
2) Hi u ch nh l

t nh

ng m a Ủ ngh a, ch tiêu P c a V. G. Nesterov ph c v công

tác d báo cháy r ng cho t ng ti u vùng sinh thái

t nh Qu ng Bình;

3) Xơy d ng b n đ phơn vùng tr ng đi m cháy cho t nh Qu ng Bình d a vƠo
các tiêu chí phù h p v i th c ti n.


5

CH
NGă1
T NGăQUANăTĨIăLI U
1.1.ăC ăS ăLụăLU Nă

1.1.1.ăK

ă

mă

ă

ă Ơă

ơ ăo ă

ă

1.1.1.1. Khái ni m cháy r ng
Cháy r ng lƠ đám cháy đ c phát sinh trong r ng, tác đ ng vƠ lƠm tiêu hu
sinh v t trong r ng. Nói cách khác, cháy r ng lƠ quá trình cháy lƠm tiêu hu
nh ng v t li u c a r ng mƠ s hình thƠnh vƠ phát tri n c a đám cháy di n ra không
theo s ki m soát c a ch r ng.
Trong tƠi li u v qu n lỦ l a r ng, FAO đ a ra khái ni m v cháy r ng vƠ
đ n nay th ng đ c s d ng: ắCháy r ng là s xu t hi n và lan truy n c a nh ng
đám cháy trong r ng mà khơng n m trong s ki m sốt c a con ng i, gây nên
nh ng t n th t nhi u m t v tài nguyên, c a c i và môi tr

ng. [3], [21]

Trong công tác PCCCR Vi t Nam đƣ xu t hi n khái ni m r ng d cháy.
Theo đó, r ng d cháy lƠ các lo i r ng có kh n ng tích l y kh i l ng v t li u l n,
r t d x y ra cháy r ng. Theo phơn lo i, th m th c v t r ng d cháy Vi t Nam
g m r ng thông, r ng tràm, r ng tre n a, r ng b ch đƠn, r ng kh p, r ng keo các

lo i, r ng non khoanh nuôi tái sinh t nhiên, r ng đ c s n, v.v... [3].
1.1.1.2. Phân lo i cháy r ng
Th c t các v cháy r ng đƣ x y ra cho th y t n t i 3 t ng phơn b v t li u
cháy (VLC) ch y u trong r ng g m d i m t đ t, sát m t đ t vƠ trên tán r ng.
Cháy r ng có th x y ra t i m t ho c c ba t ng v t li u nƠy. Theo phơn b không
gian vƠ th c ti n s n xu t kinh doanh có th chia cháy r ng thƠnh 3 lo i g m cháy
d i tán (cháy m t đ t), cháy tán r ng vƠ cháy ng m (cháy l p th m m c dƠy d i
m t đ t, cháy than bùn) [3], [20], [21], [24].
Cháy d

i tán r ng lƠ nh ng đám cháy mƠ ng n l a cháy lan trƠn trên m t

đ t lƠm tiêu h y m t ph n ho c toƠn b l p th m m c, cƠnh khô, lá r ng, c khô,
th m t i, cơy b i, cơy tái sinh cháy sém v vƠ m t ph n nƠo đó g c cơy, r cơy


6
n i lên trên m t đ t vƠ

sát m t đ t [20], [21]. Cháy d

i tán r ng lƠ lo i cháy

th ng x y ra nhi u nh t. L a cháy lan nhanh, nh ng ng n l a nh không v n lên
tán cơy r ng, th ng lƠ d i đo n phơn cƠnh. Lo i cháy nƠy th ng g p nh ng
ki u r ng th a, r ng phơn b trên đ a hình t ng đ i d c, các sa-van, nh ng n i cây
b i, th m c chi m u th vƠ nh ng khu r ng khơ, r ng lá theo mùa, r ng tr ng
có t ng th m m c khô nh . các sa-van, c vƠ cơy b i cháy lan theo chi u gió r t
nhanh nh ng chóng tƠn. Cháy d i tán r ng tiêu hu h u h t các loƠi cơy tái sinh.
Thân vƠ g c cơy l n cháy sém ho c cháy nham nh đ l i nhi u v t tích và cành lá

trên tán khơ. T n t i hai hình th c háy d

i tán r ng. Lo i th nh t lƠ cháy l

t

nhanh m t đ t r ng. ơy là hình th c cháy c a VLC khơ v i v n t c lan truy n có
th đ t 180ậ300 m/h. Nó ch u nh h ng tr c ti p c a v n t c gió trên b m t đ t
r ng và r t d chuy n thƠnh cháy tán r ng, đ c bi t đ i v i r ng thông vƠ r ng
kh p thu c khu v c Tơy Nguyên và Nam Trung b . Lo i th hai lƠ cháy d i ch m
n đ nh. ơy lƠ cháy hoƠn toƠn l p th m t i cơy b i, cơy non tái sinh vƠ th m m c,
cháy xung quanh r vƠ v cơy r ngầ gơy thi t h i n ng cho r ng vƠ nh h ng x u
đ i v i cơy r ng còn l i. Lo i cháy này lƠm m t kh n ng tái sinh ph c h i c a
r ng, làm cho m t s cơy r ng sinh tr

ng ch m l i ho c ng ng sinh tr

ng vƠ

ch t.
Cháy tán r ng lƠ hình th c cháy phát tri n t cháy d

i tán lên đ n tán r ng.

Khi cháy d i tán, ng n l a s đ t nóng vƠ s y khơ tán r ng sau đó cháy qua th m
cơy b i, các cơy tái sinh r i cháy lên tán r ng vƠ ng n l a s cháy lan t tán nƠy lan
sang tán khác [20], [21]. Cháy tán r ng th ng xu t hi n ki u r ng có m t đ tán
dƠy c a nh ng loƠi cơy có d u khi có gió m nh vƠ th i ti t nóng h n kéo dƠi. Cháy
tán có hai lo i: cháy n đ nh (cháy toƠn b tán r ng) vƠ cháy l t nhanh.
Cháy ng m là lo i cháy mƠ ng n l a cháy lan trƠn d

i m t đ t lƠm tiêu h y

l p mùn, than bùn vƠ tiêu h y nh ng v t li u h u c khác đƣ đ

c tích l y d

il p

đ t m t trong nhi u n m [20], [21]. Trong cháy ng m, l a có th cháy lan xu ng
các t ng h u c n m sơu 0,8ậ1 m, th m chí có th sơu t i vƠi mét.
c tr ng c a
lo i cháy nƠy lƠ v n t c lan truy n ch m (0,5ậ5,0 m/ngƠy), cháy ơm , mép cháy
khơng có ng n l a ho c bùng cháy lên r t nh m i khi có gió th i, ít khói vƠ th ng
khó nh n th y. Cháy ng m hay x y ra các khu r ng tràm vùng Tây Nam b . i n
hình c a lo i cháy nƠy lƠ 2 v cháy r ng trƠm l n t i U Minh Th ng thi t h i
2.712 ha vƠ U Minh H thi t h i 2.703 ha trong mùa khô 2001ậ2002 [36].


7
Cháy ng m khơng có ng n l a vƠ ít khói nên khó phát hi n. Khi cháy, l p
mùn, than bùn vƠ v t li u h u c d i đ t nh mùn, r cơy, đ ng v t đ t vƠ các vi
sinh v t có th b tiêu h y m t ph n ho c hoƠn toƠn. Khi cháy ng m, ng n l a cháy
lan ch m vƠ cháy trong đi u ki n nhi t đ r t cao và cháy lơu có khi t i vƠi tháng.
Cháy ng m có th gơy nguy c cháy m t đ t vƠ cháy tán r ng khi có gió th i lƠm
cho ng n l a cháy bùng lên. Vi c d p l a cháy ng m th ng khó kh n h n nhi u so
v i các lo i cháy khác vƠ r t nguy hi m cho tính m ng c a nh ng ng
ch a cháy [36], [37].
1.1.2.ăK

ă

mă Ơă

ă

i tham gia

ơ ăB KHă

1.1.2.1. Khái ni m B KH
Bi n đ i khí h u lƠ s bi n đ i tr ng thái c a khí h u so v i trung bình ho c
dao đ ng c a khí h u duy trì trong m t kho ng th i gian dƠi, th ng lƠ vƠi th p k .
Bi n đ i khí h u có th lƠ do các q trình t nhiên bên trong ho c các tác đ ng bên
ngoài ho c do ho t đ ng c a con ng i lƠm thay đ i thƠnh ph n c a khí quy n hay
trong khai thác s d ng đ t [8], [9], [75]. Các ho t đ ng tr c ti p hay gián ti p c a
con ng i gơy ra s thay đ i thƠnh ph n c a khí quy n toƠn c u vƠ nó đ c thêm
vƠo s bi n đ i khí h u t nhiên quan sát đ
đ c [75], [87].

c trong các th i k có th so sánh

1.1.2.2. Nguyên nhân c a B KH
Nguyên nhân c a s bi n đ i khí h u hi n nay đƣ đ

c kh ng đ nh là do các

ho t đ ng c a con ng i. K t th i k ti n công nghi p, con ng i đƣ s d ng
ngày càng nhi u n ng l ng, ch y u t các ngu n nhiên li u hóa th ch nh than,
d u và khí đ t. Các ho t đ ng này đƣ th i vào khí quy n ngày càng nhi u các ch t

khí gây hi u ng nhà kính, làm t ng hi u ng nhà kính c a khí quy n, d n đ n t ng
nhi t đ c a trái đ t [74], [87].
T kho ng n m 1800, hàm l ng khí CO2 b t đ u t ng lên trên 300 ppm và
đ t 379 ppm vào n m 2005, ngh a là t ng kho ng 31% so v i th i k ti n công
nghi p và v
[88], [94].

t xa m c khí CO2 t nhiên đƣ t n t i trong kho ng 650 nghìn n m qua

ánh giá khoa h c c a y ban liên chính ph v bi n đ i khí h u (IPCC) cho
th y vi c tiêu th n ng l ng do đ t nhiên li u hóa th ch trong các ngành s n xu t
n ng l

ng, công nghi p, giao thông v n t i, xây d ng... đóng góp kho ng 46% vào


8
s nóng lên tồn c u. Phá r ng nhi t đ i đóng góp kho ng 18%; s n xu t nông
nghi p kho ng 9%. Các ngành s n xu t hóa ch t (clo-flo-cacbon, hydro-clo-flocacbon) đóng góp kho ng 24%, còn l i (3%) xu t phát t các ho t đ ng khác [88].
T n m 1840 đ n n m 2004, t ng l ng phát th i khí CO2 c a các n c phát
tri n chi m t i 70% t ng l ng phát th i khí CO2 tồn c u. Trong đó, M và Anh
trung bình m i ng i dân phát th i 1.100 t n, g p kho ng 17 l n Trung Qu c và
48 l n
n .
N m 2004, l

ng phát th i khí CO2 c a M là 6 t t n, chi m kho ng 20%

t ng l ng phát th i khí CO2 tồn c u. Trung Qu c là n c phát th i l n th 2 v i 5
t t n CO2; ti p theo là Liên Bang Nga 1,5 t t n, n

1,3 t t n, Nh t B n 1,2 t
t n, CHLB
c 800 tri u t n, Canada 600 tri u t n, V ng qu c Anh 580 tri u t n.
Các n c đang phát tri n phát th i t ng c ng 12 t t n CO2, chi m 42% t ng l ng
phát th i toàn c u so v i 7 t t n c a n m 1990 (29% t ng l ng phát th i toàn
c u). i u này cho th y t c đ phát th i khí CO2 c a các n c này t ng khá nhanh
trong kho ng 15 n m qua. M t s n c phát tri n d a vào đó đ yêu c u các n c
đang phát tri n c ng ph i cam k t gi m phát th i nh là đi u ki n đ h th c hi n
các cam k t c a mình theo Cơng

c B KH khí h u [87], [94].

Tuy nhiên, trong khi các n c giàu ch chi m 15% dân s th gi i, nh ng
t ng l ng phát th i c a h chi m t i 45% t ng l ng phát th i toàn c u thì các
n c Châu Phi và c n Sahara v i 11% dân s th gi i ch phát th i 2% và các n c
kém phát tri n v i 1/3 dân s th gi i ch phát th i 7% t ng l ng phát th i toàn
c u. Chính vì th , m t ngun t c c b n đ u tiên đ c ghi trong Công c khung
c a Liên h p qu c v Bi n đ i khí h u là "Các Bên ph i b o v h th ng khí h u vì
l i ích c a các th h hi n nay và mai sau c a nhân lo i, trên c s công b ng, phù
h p v i nh ng trách nhi m chung nh ng có phân bi t và Bên các n c phát tri n
ph i đi đ u trong vi c đ u tranh ch ng Bi n đ i khí h u và nh ng nh h ng có
h i c a chúng." [10]
1.1.3.ăK

ă

mămùaă

ă

ă Ơăd ă

oă

ă

1.1.3.1. Mùa cháy r ng
Theo Krum, mùa cháy lƠ th i k ho c nh ng th i k trong n m thích h p
cho l a r ng x y ra vƠ lan trƠn. Mùa cháy r ng lƠ kho ng th i gian bao g m nh ng
tháng khô, h n trong n m lƠm cho ngu n v t li u cháy trong r ng vƠ ven r ng


9
tr ng thái khô vƠ d bén l a. Theo nhóm ph

ng pháp th c nghi m, mùa cháy r ng

đ c xác đ nh thông qua s li u th ng kê v tình hình cháy r ng nhi u n m. ó là
th i gian bao g m nh ng tháng x y ra cháy r ng v i t ng t n su t xu t hi n v t
quá 90% c n m [20], [21], [26].
Theo nhóm ph ng pháp lỦ thuy t, mùa cháy r ng đ c xác đ nh thơng qua
phơn tích di n bi n c a nh ng ch tiêu khí h u có liên quan ch t v i nguy c cháy
r ng nh ch tiêu khí t ng t ng h p c a Nextrerov, ch s tháng khô h n GausselWalter hay ch s v s ngƠy khô h n liên t c c a Ph m Ng c H ng [24], [25]. Mùa
cháy r ng đ c xem lƠ th i gian mƠ các ch s nƠy v t qua m t gi i h n nh t đ nh
lƠm cho nguy c cháy r ng t ng cao. M c đích c a vi c xác đ nh mùa cháy r ng là
ch đ ng h n trong vi c d tính, d báo cháy r ng, đ u t l c l ng, ph ng ti n
vƠ c s v t ch t, k thu t ph c v cơng tác phịng cháy, ch a cháy r ng. Mùa cháy
các đ a ph ng khác nhau lƠ không gi ng nhau do nh ng đ c tr ng khác nhau v
đi u ki n khí h u, t nhiên vƠ kinh t ậ xƣ h i c a m i đ a ph
mùa cháy r ng nh sau:

Mùa cháy ng n h n: th

ng. Có m t s ki u

ng kéo dƠi 1ậ3 tháng trong n m.

Mùa cháy dƠi h n: cháy r ng th

ng x y ra trong kho ng th i gian t

ng đ i

dài (4ậ6 tháng).
Thái V n Tr ng đƣ tính tốn vƠ đ xu t phơn lo i ch đ
khơ h n Vi t Nam (B ng 1.1).
B ng 1.1. Ch đ khô m
L

ăm aă
ă
ă mă
(mm)

>2.500
(C p I)
1.200ậ2.500
(C p II)
600ậ1.200
(C p III)
300ậ600

(C p IV)

C ăs ă
(s ă

ôă

m vƠ các ch s

Vi t Nam theo Thái V n Tr ng

S

A

D

ă mă
ă
ă
(%)

0ậ3

0

0

>85

M a m

1ậ3
4ậ6
4ậ6
7ậ9

0ậ1
1ậ2
1ậ2
2ậ4

0
0ậ1
0ậ1
0ậ2

>85
<85
>50
>50

m
H i m
H i khô
Khô

6ậ10

4ậ6

1ậ3

>30

H n

)

ă

ă

ă

ă

T

ă

ă

ă ă
ôă m

Theo B Nông nghi p vƠ Phát tri n nông thôn, mùa cháy r ng đ c tr ng
các vùng sinh thái Vi t Nam có s khác nhau khá rõ r t (B ng 1.2).

10
Ngồi ra,

n

c ta cịn có m t s vùng có hi n t

ng mùa cháy khơng liên

t c, có ngh a lƠ n n cháy r ng d phát sinh trong kho ng th i gian t n a tháng đ n
m t tháng, sau đó ng t quƣng cho t i kho ng th i gian khác l i x y ra cháy vƠ c
nh v y có th kéo dƠi c n m. Th c ti n cho th y mùa cháy r ng th ng trùng v i
mùa khô h n

các đ a ph

ng [41].

B ng 1.2. Mùa cháy r ng theo các vùng sinh thái
STT
1
2

C ă

Vùng sinh thái
Tơy B c
ông B c

1

2

3

4

ậ

ậ

ậ

x

ậ

ậ

ậ

x

ậ

ậ

ậ

x

3

ng b ng sông
H ng

4

B c Trung b

5

Nam Trung b

x

x

6

Tây Nguyên

x

7

ông Nam b

8

ng b ng sơng
C u Long

5

ă o
6

7

ă

m
8

9

10

11

12

x

ậ
ậ

x

ậ

x

x

ậ

ậ

ậ

ậ

ậ

ậ

ậ

x

x

x

ậ

ậ

ậ

ậ

ậ

ậ

x

ậ

ậ

ậ

ậ

x

x

x
x

x
x

x

x

trong đó d u (ậ) lƠ tháng h n, ki t vƠ c c k nguy hi m v cháy r ng trong mùa cháy; d u
(x) lƠ tháng khơ có kh n ng xu t hi n cháy r ng.
Ngu n: B Nông nghi p và Phát tri n nông thôn, 2004

1.1.3.2. D báo cháy r ng
D báo, c nh báo nguy c cháy r ng là bi n pháp phòng cháy d a trên m i
quan h đa chi u gi a các y u t th i ti t, khí h u, thu v n v i ngu n VLC r ng đ
d tính, d báo kh n ng xu t hi n cháy r ng. Trên c s đó đ ra các bi n pháp
phịng ch ng cháy r ng thích h p và bi n pháp ch a cháy r ng có hi u qu [20],
[24].
Vi t Nam, c p d báo cháy r ng s d ng g m 5 c p đ c quy đ nh trong
Quy t đ nh s 127/2000/Q -BNN-KL ngày 11/12/2000 c a B tr ng B Nông
nghi p và Phát tri n nông thôn (B ng 1.3).
B

ă1.3. Phân c p d báo nguy c cháy r ng và các bi n pháp th c hi n PCCCR


11

STT

1

2

3

4

M ă
nguy hi m

C p
cháy

I

II

III

C p cao: Th i ti t
khô hanh, d x y ra
cháy r ng

C p nguy hi m:
Th i ti t khô hanh,
n ng h n dài ngày,
nguy c cháy r ng
cao, n u x y ra cháy
l a d lan nhanh

C

5

V



Ban Ch huy PCCCR c p xã và các ch r ng ch
đ ng tri n khai ph ng án phòng cháy, ch a cháy
r ng.



C n theo dõi di n bi n th i ti t các b n tin ti p
theo đ ch đ ng trong công tác ch a cháy r ng.
Ban Ch huy PCCCR c p xã và các ch r ng t ng
c ng ki m tra b trí ng i canh phòng và l c
l ng s n sàng ng c u khi x y ra cháy r ng;
ki m soát k thu t phát đ t n ng r y.

C p th p: Ít có kh
n ng x y ra cháy r ng

C p trung bình: Có
kh n ng x y ra cháy
r ng

IV

Bi n pháp th c hi n PCCCR





Ban Ch huy PCCCR c p huy n t ng c ng ki m
tra đôn đ c công tác phòng cháy, ch a cháy r ng
c a các ch r ng. C m phát đ t n ng r y.



C n theo dõi di n bi n th i ti t



Ban Ch huy PCCCR c p huy n th ng xuyên
ki m tra, đôn đ c công tác PCCCR t i đ a
ph ng.



Thông tin c nh báo liên t c, k p th i c p d báo
cháy r ng vùng tr ng đi m cháy.



Ch r ng và l c l ng Ki m lơm t ng c ng ki m
tra, giám sát ch t ch vùng tr ng đi m cháy; b trí
l c l ng canh phòng 24/24 gi hàng ngày; phát
hi n k p th i đi m cháy đ d p t t ngay đám cháy
không đ lây lan.



Ban Ch huy PCCCR c p t nh tr c ti p ch đ o
ki m tra, đơn đ c chính quy n các c p và các ch
r ng t ng c ng ki m tra, ch đ ng và s n sàng
ng c u ch a cháy r ng.

ă
ă
ă
m:ă Th i ti t khô
hanh, n ng h n kéo
dƠi, th m th c v t 
khô ki t, nguy c
cháy r ng r t l n vƠ
lan nhanh trên t t c 
các lo i r ng

các b n tin.

Thông tin c nh báo th ng xuyên liên t c, k p
th i c p d báo cháy r ng
vùng tr ng đi m
cháy.
B trí l c l ng canh phịng 24/24 gi hàng ngày,
không cho ng i qua l i các khu v c tr ng đi m.
Khi x y ra cháy ph i khoanh vùng, d p t t ngay
đám cháy.

Ngu n: B Nông nghi p và Phát tri n nơng thơn, 2000

có th ch đ ng t ch c vƠ th c hi n các bi n pháp phòng cháy ch a

cháy m t cách có hi u qu cao, gi m nh ng thi t h i đ n m c t i thi u do cháy
r ng gơy ra, c n ph i ti n hƠnh nghiên c u vƠ d báo cháy r ng

các đ a ph

ng.