Tài liệu Tiểu luận triết học P42 pdf

1
Lời nói đầu

Trong quá trình vận động và phát triển của sự vật luôn luôn xẩy ra mâu
thuẫn, đó là mâu thuẫn giữa các yếu tố trong bản thân sự vật hay mâu thuẫn
giữa các sự vật với nhau. Triết học Mác-Lênin đã chỉ ra, mâu thuẫn là một tất
yếu khách quan, mang tính phổ biến và có đa dạng các loại mâu thuẫn. Xác định
đúng từng loại mâu thuẫn sẽ cho phép con người tìm ra được những giải pháp
phù hợp, tối ư
u để giải quyết mâu thuẫn, tạo điều kiện thúc đẩy sự vật phát
triển. Từ lí luận mâu thuẫn, ta xem xét mối quan hệ giữa xây dựng kinh tế độc
lập tự chủ với hội nhập kinh tế quốc tế.
Toàn cầu hoá kinh tế là xu thế tất yếu khách quan trong giai đoạn hiện
nay, xu thế này đang bị một số nước phát triển và các tập đoàn kinh tế t
ư bản
xuyên quốc gia chi phối, chứa đựng nhiều mâu thuẫn, vừa có mặt tích cực vừa
có mặt tiêu cực, vừa có hợp tác vừa có đấu tranh, vừa tạo ra những cơ hội cho
sự phát triển nhưng cũng vừa có những thách thức đối với các quốc gia, nhất là
các quốc gia đang ở trình độ kém phát triển như Việt Nam. Vì toàn cầu hoá là
một xu thế, một quá trình khách quan cho nên không thể đảo ngược. Trong
điều
kiện thế giới ngày nay, các quốc gia không thể tẩy chay hoàn toàn toàn cầu hoá
hoặc đứng ngoài quá trình toàn cầu hoá. Vấn đề đối với các quốc gia là, phải có
chiến lược thích ứng và khôn ngoan để vượt qua thách thức và chớp lấy thời cơ,
đồng thời phải có ý thức giữ vững chủ quyền quốc gia, độc lập dân tộc, bảo vệ
toàn vẹn lãnh thổ để đưa quốc gia dân tộc mình đế
n chỗ phát triển và phồn vinh.
Tức là phải tìm ra các giải pháp phù hợp để giải quyết tốt mâu thuẫn giữa xây
dựng kinh tế độc lập tự chủ với hội nhập kinh tế quốc tế.
Trước yêu cầu thực tế đặt ra như vậy, nên tôi đã chọn đề tài nghiên cứu
"Phép biện chứng về mâu thuẫn và việc phân tích mâu thuẫn giữa xây

dựng kinh tế độc lập t
ự chủ với hội nhập kinh tế quốc tế".
Kết cấu bài viết gồm hai phần:
2
Phần I là lí luận phép biện chứng về mâu thuẫn, trong đó đưa ra định
nghĩa về mâu thuẫn, các loại mâu thuẫn và mối quan hệ giữa chúng.
Phần II là phân tích mâu thuẫn giữa xây dựng kinh tế độc lập tự chủ với
hội nhập kinh tế quốc tế; trên cơ sở đó đưa ra khuyến nghị để giải quyết một
cách tốt nhất các mâu thuẫn đó.
Chọn
đề tài phù hợp với bản thân, em lập kế hoạch nghiên cứu và đã trải
qua quá trình nghiên cứu khoa học thực sự, từ thu thập, xử lý thông tin đến tổng
hợp và viết báo cáo. Bài tiểu luận đã phản ánh một nhãn quan khoa học của
người viết về lí luận mâu thuẫn và xử lý mâu thuẫn trong thực tiễn giữa xây
dựng kinh tế độc lập tự chủ với hội nhập kinh tế quố
c tế. Tuy nhiên, do hạn chế
về thời gian và trình độ nhận thức, bài viết không tránh khỏi thiếu sót. Em rất
mong nhận được sự góp ý của các thầy cô và những người quan tâm để bài viết
được hoàn thiện hơn.
Qua bài viết này, em xin gửi lời cảm ơn đến PGS.TS Đoàn Quang Thọ và
TS Phạm Văn Sinh, những người đã tận tình hướng dẫn em hoàn thành tốt bài
tiểu luận này!
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, tháng 12 nă
m 2003

3

Phần I
Phép biện chứng về mâu thuẫn

1. Khái niệm về mâu thuẫn
Mâu thuẫn của sự vật, của thế giới đã được rất nhiều nhà triết học trong
lịch sử bàn đến. Chẳng hạn, thuyết âm dương ngũ hành của Trung Hoa đã đề
cập tới các mâu thuẫn Âm – Dương, mâu thuẫn giữa các yếu tố bản nguyên
Kim, Mộc, Thuỷ, Hoả và Thổ. Nhà triết học Hy Lạp cổ
đại Hêraclít cũng nhẫn
mạnh mâu thuẫn của các hiện tượng, quá trình khách quan. Hêghen đề cập tới
mâu thuẫn của tư duy. Nói chung, các quan niệm trên đều đã mô tả mâu thuẫn
khách quan nhưng chưa làm rõ được sự chuyển hoá biện chứng của các mặt đối
lập. Vì thế, khái niệm mâu thuẫn còn nặng về hình thức mà chưa đi sâu vào nội
dung biện chứng của các mặt đối lập.
Đến triết họ
c Mác - Lênin đã đưa ra một khái niệm khoa học về mâu
thuẫn: Mâu thuẫn là sự thống nhất của các mặt đối lập.
Như vậy, có hai điều kiện để xác định một mâu thuẫn biện chứng: Thứ nhất là,
các xu hướng đối lập nhau. Thứ hai là, các xu hướng là điều kiện tồn tại và phát
triển của nhau.
Tuy nhiên, theo cách hiểu biện chứng, cần lưu ý không phải mọi cái đố
i

lập đều tạo nên mâu thuẫn mà chỉ có những xu hướng đối lập nào là tiền đề tồn
tại của nhau mới tạo thành mâu thuẫn.
2. Các loại mâu thuẫn
Mâu thuẫn có tính khách quan, phổ biến và đa dạng. Dưới đây là một số
loại mâu thuẫn:
* Mâu thuẫn bên trong và mâu thuẫn bên ngoài
Mâu thuẫn bên trong là mâu thuẫn giữa các yếu tố cấu thành một sự vật
nhất định. Mâu thuẫn bên ngoài là mâu thuẫn giữa m
ặt đối lập của sự vật này
4
với mặt đối lập của sự vật khác. Việc phân chia mâu thuẫn bên trong và mâu
thuẫn bên ngoài cần có quan điểm lịch sử cụ thể, tuỳ phạm vi phân tích.
Mâu thuẫn bên trong có vai trò quyết định trực tiếp đối với quá trình vận động
và phát triển của sự vật. Còn mâu thuẫn bên ngoài có vai trò hỗ trợ. Mâu thuẫn
bên ngoài tự nó không thể phát huy được vai trò của mình, mà phải thông qua
mâu thuẫn bên trong để phát huy tác dụng nhất định. Tuy nhiên, giữa mâu thu
ẫn
bên trong và mâu thuẫn bên ngoài có sự tác động qua lại với nhau. Giải quyết
mâu thuẫn này cũng là điều kiện để giải quyết mâu thuẫn kia.
* Mâu thuẫn cơ bản và mâu thuẫn không cơ bản
Căn cứ vào ý nghĩa đối với sự tồn tại và phát triển của toàn bộ sự vật, các
mâu thuẫn được chia thành mâu thuẫn cơ bản và mâu thuẫn không cơ bản.
Mâu thuẫn cơ bản là mâu thuẫ
n quy định bản chất của sự vật, quy định sự
phát triển ở tất cả các giai đoạn của sự vật. Nó tồn tại gắn liền với sự vật từ khi
sinh ra cho đến khi sự vật kết thúc.
Mâu thuẫn không cơ bản là mâu thuẫn đặc trưng cho một phương diện
nào đó của sự vật, nó quy định sự vận động và phát triển của m
ột mặt nào đó
của sự vật.

Mâu thuẫn cơ bản đóng vai trò hết sức quan trọng đối với sự vật. Mâu
thuẫn cơ bản là cơ sở hình thành và chi phối các mâu thuẫn khác trong quá trình
phát triển của sự vật. Khi mâu thuẫn cơ bản được giải quyết thì sự vật sẽ thay
đổi về chất. Mâu thuẫn không cơ bản tồn tại bao giờ cũng gắn liề
n với mâu
thuẫn cơ bản, và trong quá trình vận động, mâu thuẫn cơ bản có thể làm nảy
sinh mâu thuẫn không cơ bản.
* Mâu thuẫn chủ yếu và mâu thuẫn thứ yếu
Dựa vào vai trò của mâu thuẫn đối với sự tồn tại và phát triển của sự vật
trong một giai đoạn nhất định, các mâu thuẫn được chia thành mâu thuẫn chủ
yếu và mâu thuẫn thứ yếu.
5
Mâu thuẫn chủ yếu là mâu thuẫn nổi lên hàng đầu ở mỗi giai đoạn phát
triển của mọi sự vật. Nó có tác dụng quyết định đến các mâu thuẫn khác tồn tại
trong cùng sự vật ở giai đoạn đó.
Mâu thuẫn thứ yếu là mâu thuẫn không đóng vai trò quyết định đối với
quá trình phát triển của sự vật.
Mâu thuẫn cơ bản và mâu thuẫn chủ yếu có quan h
ệ chặt chẽ với nhau.
Trong đó, mâu thuẫn chủ yếu là biểu hiện cụ thể của mâu thuẫn cơ bản ở một
giai đoạn nhất định. Do đó, việc giải quyết mâu thuẫn chủ yếu chính là từng
bước giải quyết mâu thuẫn cơ bản.
Mâu thuẫn chủ yếu và mâu thuẫn thứ yếu cũng có thể chuyển hoá cho nhau
trong quá trình phát triển của sự v
ật.
* Mâu thuẫn đối kháng và mâu thuẫn không đối kháng
Mâu thuẫn đối kháng là mâu thuẫn giữa các giai cấp, những tập đoàn
người, những xu hướng xã hội có lợi ích cơ bản đối lập nhau.
Mâu thuẫn không đối kháng là mâu thuẫn giữa những lực lượng, khuynh
hướng xã hội mà lợi ích về cơ bản là nhất trí với nhau.

Phân biệt mâu thuẫn đối kháng và mâu thuẫn không đối kháng có ý nghĩa
rất quan trọng trong việc xác định ph
ương pháp giải quyết mâu thuẫn. Mâu
thuẫn đối kháng theo nguyên tắc chung chỉ được giải quyết thông qua các cuộc
cách mạng xã hội. Còn mâu thuẫn không đối kháng, xu hướng phát triển đặc thù
của nó ngày càng dịu đi. Mâu thuẫn này được giải quyết vẫn phải tuân thủ
nguyên tắc là thông qua đấu tranh nhưng bằng phương pháp hoà bình.
Như vậy, hiểu bản chất các loại mâu thuẫn để tìm ra cách giải quyết phù
hợp là điều rấ
t quan trọng trong thực tiễn cuộc sống. Đặc biệt là giai đoạn hiện
nay, trước xu thế toàn cầu hoá kinh tế diễn ra ồ ạt, kinh tế Việt Nam muốn
không bị tụt hậu, muốn khởi sắc thì cần phải can đảm hoà mình vào trào lưu
kinh tế chung toàn thế giới, đồng thời phải phát huy nội lực để tự đứng vững
trước mọi tác động tiêu cực từ bên ngoài.