(Sáng kiến kinh nghiệm) biện pháp rèn kĩ năng tự học lịch sử cho học sinh, nhằm nâng cao hiệu quả dạy học ở THCS

BÁO CÁO KẾT QUẢ
NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN

1. Lời giới thiệu.
Đổi mới dạy học nói chung và đổi mới dạy học mơn Lịch sử nói riêng là một
q trình được thực hiện thường xun và kiên trì, trong đó có nhiều yếu tố
quan hệ chặt chẽ với nhau. Dạy như thế nào? Học như thế nào? để đạt hiệu
quả học tập tốt nhất là điều mong muốn của tất cả thầy cô giáo chúng ta.
Muốn thế phải đổi mới phương pháp, biện pháp dạy của thầy, phương pháp
học của học sinh, nhất là kĩ năng tự học của học sinh để giúp các em lĩnh hội
kiến thức một cách tự giác, chủ động, tích cực, sáng tạo và ngày càng u
thích, say mê mơn học.
Trong cuộc vận động “Mỗi thầy cô giáo là một tấm g ương đạo đ ức, tự h ọc
và sáng tạo”, đối với thầy cô giáo thì tự học và sáng t ạo là đ ể t ự nâng cao
trình độ chun mơn nghiệp vụ. Cịn đối với học sinh thì việc tự h ọc có vai
trị quan trọng như thế nào trong việc lĩnh hội kiến th ức mà th ầy truy ền
thụ và chiếm lĩnh kiến thức trong quá trình học tập bộ mơn. Đó là vấn đề
hết sức khó khăn đối với học sinh cấp THCS hiện nay trong việc t ự h ọc ở
trên lớp cũng như ở nhà. Với những học sinh khá, giỏi đã khó khăn ch ứ
chưa nói đến những học sinh có học lực yếu, kém thì việc tự học càng g ặp
nhiều khó khăn trong học bộ môn lịch sử.
Xuất phát từ sự quan tâm đặc biệt tới giáo dục, nhất là đối v ới thế hệ trẻ.
Chủ tịch Hồ Chí Minh ln nhắc nhở phải coi tr ọng phát tri ển toàn di ện
học sinh “nhằm đào tạo những người kế tục sự nghiệp cách mạng to l ớn
của Đảng và nhân dân ta”. và nền giáo dục đó ph ải phát huy tồn di ện
những năng lực sẵn có của học sinh, trong đó có năng l ực t ự h ọc. Đ ể đào


tạo những con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ đ ất
nước trong tình hình hiện nay, Đảng ta nhấn mạnh việc đổi m ới n ội dung,
phương pháp dạy học “phát huy tính độc lập, suy nghĩ và sáng t ạo c ủa h ọc

sinh, đề cao năng lực tự học, tự hoàn thiện học vấn và tay nghề”. Luật giáo
dục cũng khẳng định rõ “ phương pháp giáo dục phải phát huy tính tích
cực, tự giác, chủ động tư sáng tạo của người học, bồi d ưỡng cho ng ười h ọc
năng lực tự học, khả năng thực hành, lòng say mê tự h ọc, kh ả năng th ực
hành, lòng say mê học tập và chí v ươn lên”. Có nh ư v ậy m ới đáp ứng đ ược
yêu cầu giáo dục học sinh trong giai đoạn hiện nay.
Tự học là một vấn đề quan trọng, là nhân tố quyết định chất l ượng h ọc
tập, còn hoạt động dạy học là ngoại lực có tác d ụng đ ịnh h ướng, kích
thích, điều khiển và chỉ đạo trực tiếp hoặc gián tiếp quá trình h ọc. Quá
trình dạy học chỉ có kết quả khi người học tự nỗ lực, tự h ọc để n ắm v ững
tri thức mà nhân loại đã tích lũy được. Trong học tập bao giờ cũng có tự
học, nghĩa là người học tự mình lao động trí óc để chiếm lĩnh lấy kiến
thức. Rèn năng lực tự học cho học sinh phổ thơng có một v ị trí quan tr ọng
trong q trình thực hiện mục tiêu bộ mơn và góp phần đào t ạo nh ững con
người lao động có năng lực thực hành, t ự ch ủ, năng đ ộng sáng t ạo. Đây là
một biện pháp thiết thực góp phần nâng cao hiệu quả dạy học l ịch s ử ở
trường phổ thông, thực hiện mục tiêu đào tạo con người Việt Nam phát
triển toàn diện.
Thực trạng trong việc rèn kĩ năng tự học lịch sử cho học sinh ở tr ường
THCS hiện nay, bên cạnh những thuận lợi từ phía giáo viên đã cố gắng đổi
mới phương pháp giảng dạy, kết hợp ứng dụng công nghệ thông tin để
giúp các em tiếp thu kiến thức lịch sử một cách nhanh hơn và hiểu sâu sắc
về các hiện tượng, sự kiện lịch sử, thì cịn gặp phải m ột s ố h ạn ch ế: một
bộ phận học sinh chưa chăm chỉ và say mê học môn lịch s ử. Đa s ố các em
về nhà khơng chịu đọc trước bài, tìm hiểu nội dung kiến th ức của bài h ọc,


nên khi giáo viên đặt câu hỏi các em thường đọc nguyên văn trong sách
giáo khoa, hay chỉ nêu được mốc thời gian sự kiện lịch s ử mà không di ễn
giải được mốc thời gian đó nói lên sự kiện gì. Bởi vậy, chính h ọc sinh đó

phải có phương pháp, năng lực tự học như thế nào để chiếm lĩnh kiến
thức bài giảng một cách tốt nhất, nhanh nhất và có hi ệu qu ả cao. M ặt
khác, một bộ phận giáo viên dạy môn lịch sử cũng ch ưa có ph ương pháp
hướng dẫn học sinh tự học như thế nào để có hiệu quả, để các em tự nắm
vững kiến thức của bài học. Chính vì vậy chất l ượng bộ môn ch ưa đ ạt
được kết quả cao, còn nhiều hạn chế.
Từ những thực trạng trên và nhiều năm giảng dạy bộ môn l ịch s ử ở
THCS, cũng như qua việc dự giờ đồng nghiệp ở trường, bản thân tôi nhận
thấy cần thiết phải thực hiện đổi mới phương pháp dạy h ọc và đã m ạnh
dạn xây dựng một đề tài nghiên cứu (SKKN) về “Biện pháp rèn kĩ năng
tự học lịch sử cho học sinh, nhằm nâng cao hiệu quả dạy h ọc ở
THCS”, nhằm nâng cao chất lượng đại trà cũng như chất l ượng mũi nh ọn
học sinh giỏi trong mơn lịch sử, đồng thời nhằm phát huy tính tích cực, chủ
động, sáng tạo của HS trong quá trình học tập và bồi d ưỡng các năng l ực
tư duy, hành động, thái độ ứng xử đúng đắn của HS trong cuộc s ống.
2. Tên sáng kiến: “Biện pháp rèn kĩ năng tự học lịch sử cho học sinh,
nhằm nâng cao hiệu quả dạy học ở THCS”
3. Tác giả sáng kiến:
- Họ và tên: Đỗ Thị Minh Thúy
- Địa chỉ tác giả sáng kiến: Trường THCS Hợp Thịnh-Tam Dương - Vĩnh Phúc
- Số điện thoại: 0984.607.116
- E_mail:


4. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến: Đỗ Thị Minh Thúy
5. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Lĩnh vực giáo dục - môn Lịch sử
- Áp dụng trong giảng dạy bộ môn Lịch sử nhằm nâng cao hiệu quả trong
dạy học lịch sử, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo c ủa HS trong
quá trình học tập bộ mơn lịch sử, góp phần nâng cao ch ất l ượng đ ại trà,
đồng thời phát hiện và bồi dưỡng HS có năng khiếu làm nguồn cho các cấp

học cao hơn.
- Phạm vi áp dụng: cấp trường THCS Hợp Thịnh - Tam Dương - VPhúc
6. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu/áp dụng thử: Tháng 03 năm
2018
7. Mô tả bản chất của sáng kiến:
7.1. Về nội dung của sáng kiến:
Tự học của học sinh là việc tự nắm vững kiến th ức lịch s ử một cách chính
xác, vững chắc và có thể vận dụng một cách thành th ạo. Đó là q trình đi
từ biết đến hiểu vµ vận dụng kiến thức lịch sử. Việc tự học lịch
sử phải được tiến hµnh với sự say mê, hứng thú, ý thức trách nhiệm và có
tinh thần lao động cần cù, khi có khả năng tự học lịch sử, h ọc sinh không
chỉ nắm vững, hiểu sâu kiến thức, các kỹ năng học tập bộ mơn, mà cịn có
phẩm chất của người lao động kiên nhẫn, tự tin, cần cù và sáng t ạo. T ự
học trong trường phổ thơng là tự học có hướng dẫn. Giáo viên là ng ười
hướng dẫn học sinh nghiên cứu tìm ra kiến th ức và tự th ể hiện mình trong
lớp học. Giáo viên là người tổ chức hướng dẫn lớp học hoạt động, là tr ọng
tài, cố vấn, kết luận trong các cuộc tranh luận đối thoại gi ữa h ọc sinh v ới
học sinh, thầy cô giáo với học sinh để khẳng định kiến th ức do học sinh t ự
tìm ra và cũng là người kiểm tra đánh giá lại sản ph ẩm ban đ ầu sau khi đã
trao đổi hợp tác với bạn bè và dựa vào kết luận của giáo viên tự s ửa ch ữa,


tự điều chỉnh, tự hoàn thiện, đồng thời tự rút ra kinh nghiệm về cách h ọc,
cách xử lý tình huống, cách giải quyết vấn đề của mình. Vì vậy năng l ực t ự
học được coi là nguồn nội lực quí giá tiềm ẩn trong bản thân m ỗi ng ười.
Rèn luyện năng lực tự học cho học sinh phổ thơng có một vị trí quan trọng
trong q trình thực hiện mục tiêu bộ mơn và góp phần đào t ạo nh ững con
người lao động có năng lực thực hành, tự chủ, năng động sáng t ạo. Rèn
luyện năng lực tự học lịch sử cho học sinh là con đường mà giáo viên đ ưa
học sinh của mình đến với chân lý khoa học bằng chính hoạt đ ộng c ủa h ọ,

đồng thời làm cho con đường nhận thức ngắn lại, dễ hi ểu h ơn, nh ư Giáo
sư Nguyễn Cảnh Toàn khẳng định: “Dạy giỏi là biết kích thích tự h ọc, theo
đúng qui luật của tâm lý, tư duy, khiến cho năng lực t ự học phát tri ển, nh ờ
vậy mà kiến thức cũng giàu lên một cách vững chắc, sâu s ắc”. Vì v ậy rèn
năng lực tự học lịch sử cho học sinh có ý nghĩa quan trọng trong việc giúp
học sinh đào sâu, củng cố, mở rộng kiến thức, hình thành nh ững ph ẩm
chất đạo đức tốt đẹp và phát triển toàn diện. Đây là m ột biện pháp thi ết
thực góp phần nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử ở trường phổ thông,
thực hiện mục tiêu đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện.
- Trang bị cho học sinh những kiến thức về phương pháp học tập bộ môn.
Đặc trưng của kiến thức lịch sử là q khứ, tính khơng lặp lại, tính cụ th ể,
tính hệ thống và sự thống nhất giữa sử với luận. Vì vậy con đ ường hình
thành kiến thức lịch sử cho học sinh phải đi từ nghiên cứu sự kiện tạo
biểu tượng đến hình thành khái niệm, rút ra quy luật và bài học l ịch s ử.
Giáo viên cần căn cứ vào những đặc trưng này để hình thành và rèn luy ện
cho học sinh phương pháp học tập bộ mơn, trong đó có ph ương pháp t ự
học.
- Hình thành và rèn luyện cho học sinh các kỹ năng t ự học ở trên l ớp, ở nhà
và trong hoạt động ngoại khóa, bởi năng lực t ự h ọc có quan h ệ m ật thi ết


với kỹ năng tự học. Nếu năng lực tự học là thuộc tính tâm lý, là đi ểm h ội t ụ
của nhiều yếu tố, trong đó có kỹ năng, thì kỹ năng t ự h ọc là nh ững hành
động riêng lẻ của hoạt động tự học do học sinh th ực hiện trong h ọc t ập
lịch sử.
- Năng lực tự học lịch sử bao gồm yếu tố thái độ đ ạo đ ức nh ư: ý chí, lịng
quyết tâm, tính kiên trì, tinh thần vượt khó trong h ọc tập.
Các nội dung trên có quan hệ mật thiết với nhau, đan xen vào nhau, thông
qua rèn luyện các kỹ năng tự học, giáo viên sẽ trang bị cho học sinh nh ững
kiến thức và phương pháp học tập bộ mơn. Bởi kỹ năng địi h ỏi con ng ười

phải có tri thức về hành động và các kinh nghiệm c ần thi ết. M ặt khác
muốn rèn luyện được các kỹ năng tự học lịch sử, học sinh c ần có ý chí
quyết tâm, tính kiên trì, tinh thần vượt khó trong học tập. Nếu giáo viên có
kiến thức lịch sử uyên thâm, phương pháp giảng dạy hay, nh ưng h ọc sinh
không chịu đầu tư thời gian tự học, khơng nỗ lực, khơng có kế hoạch và
phương pháp học tập hợp lý, khơng tự giác tích cực thì kết quả học t ập b ộ
mơn lịch sử sẽ khơng cao.
Dưới đây là một số ví dụ minh hoạ, giải pháp, biện pháp trong việc rèn
luyện năng lực tự học lịch sử cho học sinh nhằm nâng cao hiệu qu ả trong
dạy học lịch sử ở trường THCS, nhằm tạo hứng thú học tập tích c ực, ch ủ
động, sáng tạo cho HS, nâng cao hiệu quả giờ học mà tôi đã áp d ụng t ại
trường THCS Hợp Thịnh.
* Giải pháp 1:
Rèn năng lực tự học lịch sử cho học sinh trong gi ờ học trên l ớp
- Biết tự điều chỉnh khi giảng để nắm vững kiến thức cơ bản .
Giáo viên cần thực hiện các công việc sau:


+ Giao nhiệm vụ cho học sinh và nêu phương pháp ti ếp nh ận thông
tin giúp học sinh định hướng nhiệm vụ phải đạt và nh ững công vi ệc ph ải
làm để đạt được nhiệm vụ đã giao (thể hiện ở việc nêu câu hỏi, bài t ập
nhận thức ở đầu giờ, đầu mục và chỉ cho học sinh phương pháp tìm hi ểu
câu trả lời).
+ Kích thích học sinh tích cực độc lập chiếm lĩnh kiến th ức thơng qua các
câu hỏi gợi mở, vận dụng trình bày nêu vấn đề, tổ ch ức cho h ọc sinh làm
việc theo nhóm … để giúp học sinh trả lời được vấn đề của mục hay toàn
bài.
+ Hướng dẫn học sinh biết kết hợp các công việc trong ho ạt đ ộng h ọc
tập (vừa nghe giảng, vừa ghi chép, theo dõi sách giáo khoa ho ặc trao đ ổi
thảo luận có hiệu quả), trong q trình nghe giảng phải t ự l ựa ch ọn v ấn

đề để ghi chép theo dàn ý và tự đặt ra những thắc mắc để giải quy ết trên
lớp hay tiếp tục suy nghĩ ở nhà.
+ Kiểm tra hoạt động nhận thức của học sinh để đánh giá m ức độ lĩnh
hội tài liệu mới, trình độ nắm vững kiến thức lịch sử và k ết quả hoạt động
nhận thức độc lập của các em. Qua đó khắc sâu và tạo nên sự bền v ững về
kiến thức trong trí nhớ của học sinh.
- Biết lựa chọn kiến thức để ghi chép theo ý hiểu của b ản thân.
Hiện nay trong dạy học lịch sử ở trường phổ thơng học sinh có hai xu
hướng ghi bài (ghi sơ lược dàn bài, ghi tỷ mỷ chi tiết bài giảng c ủa giáo
viên) và cả hai cách ghi bài này đều gây cho h ọc sinh khó khăn trong h ọc
tập ở trên lớp và ở nhà. Giáo viên cần hướng dẫn và rèn luyện cho học sinh
biết cách ghi chép tóm tắt nội dung bài giảng sao cho ngắn gọn, đ ủ ý, chính
xác, dễ hiểu, dễ nhớ, gợi tư duy. Muốn vậy học sinh phải biết tổng h ợp
nhanh, viết nhanh, ghi nhớ vấn đề và biết cách trình bày trong v ở ghi, nên
giáo viên cần hướng dẫn học sinh nội dung ghi.


+ Ghi dàn ý bài học theo dàn dàn bài của giáo viên trình bày trên b ảng và
đối chiếu với sách giáo khoa để ghi những sự kiện chính.
+ Vẽ lại vào vở những hình ảnh đơn giản mà giáo viên trình bày đ ể c ụ
thể hóa cho bài giảng.
+ Ghi số liệu, niên đại quan trọng, niên biểu, đồ th ị ...
+ Ghi các tài liệu lịch sử gốc, câu nói ngắn nổi tiếng của các danh nhân,
câu trích trong các tác phẩm kinh điển khơng có trong sách giáo khoa.
+ Ghi các từ mới, thuật ngữ để hiểu nội dung, khái niệm, nh ững kiến
thức cơ bản của bài học.
+ Ghi những kiến thức phân tích, đánh giá, mở rộng c ủa giáo viên .
+ Ghi lời hướng dẫn, dặn dò của giáo viên.
Để rèn luyện cho học sinh biết cách ghi chép bài h ọc theo ý hi ểu c ủa
mình, giáo viên có thể vận dụng các biện pháp h ướng d ẫn h ọc sinh bi ết

cách xây dựng đề cương, tóm tắt sách giáo khoa, đoạn trích khi đọc sách
lịch sử, giáo viên phải trình bày bài giảng theo hệ thống, logic, giúp học
sinh dễ nhớ, dễ hiểu các ý chính và tạo thuận lợi cho h ọc sinh ghi chép.
Điều này đòi hỏi giáo viên phải xác định đúng kiến thức cơ bản cần ghi lên
bảng, nhấn mạnh kiến thức cần phân tích mở rộng trong khi giảng.
- Biết kết hợp sử dụng sách giáo khoa với vốn sống th ực t ế, ki ến
thức đã học để tự trả lời câu hỏi, bài tập của giáo viên.
Việc tự trả lời các câu hỏi của giáo viên đưa ra trong gi ờ h ọc sẽ giúp h ọc
sinh nhớ nhanh, nhớ lâu, hiểu sâu sắc kiến thức và phát triển t ư duy độc
lập. Trong dạy học lịch sử ở trường THCS, giáo viên có th ể sử dụng nhiều
loại câu hỏi (tùy đối tượng) để học sinh động não, suy nghĩ trả lời như câu
hỏi, bài tập đặt ra đầu giờ, đầu mục mang nội dung bài tập nhận th ức, câu


hỏi gợi mở trong quá trình tiến hành bài học mang nội dung tìm kiếm từng
phần hay phân tích, đánh giá, khái quát s ự kiện, hiện tr ượng l ịch s ử, câu
hỏi yêu cầu học sinh vận dụng kiến thức... Trên cơ sở yêu cầu của câu h ỏi,
giáo viên hướng dẫn học sinh vận dụng các kiến th ức (từ sách giáo khoa,
vốn sống thực tế hay kiến thức cũ) và qui trình giải quy ết từng lo ại câu
hỏi cho phù hợp.
- Biết sử dụng sách giáo khoa lịch sử trong gi ờ học ở trên lớp.
Sách giáo khoa là tài liệu học tập cơ bản bắt buộc đ ể h ọc sinh t ự h ọc có
hướng dẫn. Nội dung sách giáo khoa lịch sử cung c ấp cho h ọc sinh h ệ
thống tri thức khoa học, chính xác về lịch sử lồi người và l ịch s ử dân t ộc,
qua đó rèn luyện cho học sinh tư duy logic, biện chứng, năng lực tự học
lịch sử và giáo dục thế giới quan khoa học, những tư tưởng tình cảm đúng
đắn vì vậy giáo viên cần hướng dẫn học sinh th ực hiện:
+ Tìm trong sách giáo khoa những cần thi ết đ ể tr ả l ời câu h ỏi khi gi ải
quyết vấn đề mà giáo viên đưa ra thông qua việc hướng dẫn học sinh đọc
từng phần nội dung bài viết hoặc sử dụng các đoạn chữ nh ỏ của sách giáo

khoa.
+ Hướng dẫn học sinh biết cách khai thác kênh hình trong sách giáo khoa
để hiểu sâu sắc kiến thức (khai thác nội dung lịch sử th ể hiện qua tranh
ảnh, sơ đồ, đồ thị và biết đọc bản đồ lịch sử...). Để học sinh tự rèn luy ện
khả năng này, giáo viên cần hướng dẫn học sinh khai thác từng lo ại kênh
hình theo qui trình nhất định.
Tiến hành bài học lịch sử trên lớp là hình thức dạy h ọc c ơ bản, ch ủ y ếu ở
trường phổ thơng. Nếu rèn luyện cho học sinh có năng l ực t ự h ọc l ịch s ử
qua các giờ lên lớp sẽ góp phần nâng cao hiệu quả bài học nói riêng, hi ệu
quả giáo dục bộ mơn nói chung.


* Giải pháp 2:
Rèn năng lực tự học lich sử cho học sinh trong việc t ự h ọc ở nhà.
- Hướng dẫn học sinh tự học để nắm vững tài liệu học tập, theo các
bước:
+ Nghiên cứu lại vở ghi và sách giáo khoa để thống nhất và hiểu sâu kiến thức.
+ Tái hiện lại những kiến thức đã học.
+ Hoàn thành các bài tập và câu hỏi trong sách giáo khoa.
+ Tự làm việc với bản đồ, tranh ảnh ngoài sách giáo khoa.
+ Tự đọc các tài liệu lịch sử, văn hóa trong tài liệu tham kh ảo, sách đ ọc
thêm để hiểu rõ hơn những kiến thức đã học, mở rộng hiểu biết.
- Hướng dẫn học sinh tự ôn tập:
Do đặc trưng của lịch sử, việc thường xun củng cố, ơn tập có vai trị
quan trọng là khâu khơng thể thiếu trong q trình d ạy h ọc b ộ môn. Đ ể
hướng dẫn học sinh rèn luyện khả năng tự ơn tập, giáo viên có th ể th ực
hiện: Chỉ rõ mục tiêu phần kiến thức cần ôn tập, giao nhiệm v ụ cho h ọc
sinh và xác định thời gian hồn thành đưa ra cơng cụ và tiêu chí đánh giá
kết quả tự học của học sinh, kiểm tra việc ôn tập của học sinh
- Hướng dẫn học sinh biết tự chuẩn bị cho bài h ọc m ới .

Giáo viên từng bước hướng dẫn học sinh thực hiện nh ững công vi ệc đ ọc
và tự ghi tóm tắt những vấn đề cơ bản của bài viết trong sách giáo khoa,
ghi lại những nội dung khó hiểu, đặc biệt là các thu ật ng ữ, khái ni ệm,
chuẩn bị các bài tập mà giáo viên đã đưa ra nhằm phục vụ cho bài h ọc
mới.
- Hướng dẫn học sinh biết tự kiểm tra, đánh giá kết quả h ọc t ập .


Thơng qua việc hồn thành những bài tập ở nhà, t ự trả lời các câu h ỏi, bài
tập trong sách giáo khoa. Việc tự học lịch sử ở nhà của h ọc sinh r ất đa
dạng, phong phú có tác dụng rất lớn trong việc củng cố, hi ểu sâu, hoàn
thiện kiến thức, rèn các kỹ năng kỹ xảo học tập và giáo d ục tư t ưởng tình
cảm cho học sinh. Nếu tổ chức tốt hoạt động tự học ở nhà cho học sinh sẽ
góp phần nâng cao hiệu quả dạy học ở trường phổ thông. Để công việc
này có kết quả cao giáo viên cần chú ý giúp học sinh có thái độ đúng và ý
thức được mục đích, nhiệm vụ của cơng việc tự học ở nhà, nhiệm v ụ giao
về nhà phải tạo hứng thú đối với học sinh và đảm bảo trình độ chung c ủa
lớp, vừa phải chú ý đến h ọc sinh y ếu, kém hay khá, gi ỏi t ạo đi ều ki ện
thuận lợi (sách báo,tài liệu, thời gian...) để học sinh có thể tự học tập. Rèn
luyện cho học sinh thói quen, phương pháp tự học ở nhà, đ ồng th ời
thường xuyên kiểm tra bài làm ở nhà để nâng cao ý thức, trách nhiệm c ủa
học sinh, khối lượng bài học, bài làm mà giáo viên giao về nhà đ ảm b ảo
vừa đủ, vừa sức đối với học sinh.
* Giải pháp 3: Rèn luyện năng lực tự học thơng qua các ho ạt đ ộng
ngoại khóa.
Hoạt động ngoại khóa là một hình thức tổ chức dạy học lịch sử ở
trường phổ thơng cơ sở, có tác dụng tích cực đối việc giáo dưỡng, giáo dục
và phát triển tồn diện học sinh, góp phần quan trọng cùng với các bài lên
lớp thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ bộ mơn. Qua hoạt động ngoại khóa
học sinh được rèn luyện khả năng độc lập “làm việc” v ới sách giáo khoa,

tài liệu tham khảo và các nguồn kiến thức khác. Trên cơ sở đó, h ọc sinh
nắm vững kiến thức qua việc tìm tịi, nghiên cứu hay viết báo cáo khoa h ọc
phù hợp với trình độ và yêu cầu học tập của bản thân. Vì vậy, n ếu t ổ ch ức
tốt các hoạt động ngoại khóa là một biện pháp quan trọng trong rèn luy ện
cho học sinh năng lực tự học lịch sử. Hình thức hoạt động ngoại khóa l ịch
sử rất đa dạng, từ đọc sách, kể chuyện, trao đ ổi thảo lu ận, d ạ h ội, tham


quan ngoại khóa đến sưu tầm tài liệu lịch s ử địa ph ương, cơng tác cơng ích
xã hội…và giáo viên có thể rèn luyện cho học sinh những thói quen t ự học
như: tự ôn luyện kiến thức, đọc sách,tự sưu tầm tranh ảnh, tài li ệu chu ẩn
bị cho ngoại khóa, tự vận dụng kiến thức, kĩ năng, kỹ xảo đã h ọc vào ho ạt
động thực tiễn.
Tóm lại: Có nhiều biện pháp rèn luyện năng lực tự học lịch sử cho học
sinh. Song việc lựa chọn cần đảm bảo các yêu cầu:
- Góp phần thực hiện mục tiêu dạy học lịch ở trường THCS.
- Giúp cho học sinh nắm vững kiến thức cơ bản.
- Góp phần tích cực vào đổi mới phương pháp dạy học l ịc s ử.
- Phải linh hoạt, phù hợp với đối tượng, khả năng nh ận th ức c ủa h ọc
sinh và tuân thủ phương pháp bộ môn.
Vấn đề rèn luyện năng lực tự học lịch sử cho học sinh THCS rất cần thiết
trong điều kiện hiện nay, là một biện pháp nâng cao hiệu quả dạy h ọc b ộ
môn ở trường THCS. Cơng việc này khơng chỉ địi hỏi giáo viên n ắm v ững
chuyên môn lịch sử, lý luận, phương pháp dạy học bộ mơn mà cả lịng u
nghề. Mặt khác, cần có quan điểm đúng về mơn học và việc tạo điều kiện
của các cấp quản lý giáo dục, xã hội và phụ huynh học sinh.
7.2. Về khả năng áp dụng của sáng kiến:
- Qua thời gian áp dụng sáng kiến kinh nghiệm này vào th ực tế gi ảng d ạy
môn lịch sử, tôi thấy học sinh có nhiều hứng thú trong h ọc t ập, tích c ực,
chủ đơng, sáng tạo trong giờ học để mở rộng sự hiểu biết, đồng th ời cũng

rất linh hoạt trong việc thực hiện lĩnh hội kiến th ức và phát triển kỹ năng.
Các em thực hiện thao tác “ mắt nhìn, tai nghe, tay viết” tương đối hiệu
quả trong giờ học lịch sử. Chính vì ý th ức được việc tự học đã đem l ại hi ệu
quả trong học tập nên khơng khí học tập của các em sôi n ổi, nh ẹ nhàng,


học sinh u thích, say mê mơn học lịch sử hơn. Học sinh hiểu bài, n ắm
được kiến thức cơ bản của bài học, biết vận dụng làm bài tập.
Giải pháp có khả năng áp dụng rộng rãi vì sau khi th ực hiện đề tài v ới các
biện pháp, giải pháp, kinh nghiệm dạy học và kết h ợp v ới các ph ương
pháp dạy học phù hợp đặc trưng bộ môn, đã đ ạt đ ược m ột s ố hi ệu qu ả
nhất định như sau:
- HS dễ nhận biết chọn lọc kiến thức phù h ợp yêu c ầu của câu h ỏi, nh ớ
nhanh, hiểu sâu kiến thức, dễ nhớ, nắm chắc kiến th ức cơ bản trọng tâm,
mở rộng hiểu biết nhận thức, nắm bắt được nhiều kiến thức của bài h ọc.
- Giờ học lịch sử trở nên sinh động, hấp dẫn, HS h ọc tập sơi n ổi, tích c ực,
chủ động, sáng tạo và hứng thú học bài, tạo nên phong trào thi đua h ọc
tập, khơng cịn tình trạng học sinh ngại học s ử, gi ờ h ọc khô khan, nhàm
chán.
- Chất lượng đại trà được nâng cao rõ rệt và giúp GV s ớm phát hi ện đ ược
nguồn HS có năng khiếu để bồi dưỡng HSG kịp th ời, đạt kết quả cao.
- Sáng kiến có khả năng áp dụng tốt cho công tác giảng dạy nâng cao ch ất
lượng đại trà và phát hiện bồi dưỡng HS có năng khiếu, HSG.
- Ngồi ra, đề tài “Biện pháp rèn kĩ năng tự học lịch sử cho học sinh,
nhằm nâng cao hiệu quả dạy học ở THCS” còn có thể có khả năng áp dụng
đối với dạy học lịch sử ở cấp THPT cũng mang lại hiệu quả tích c ực, góp
phần nâng cao chất lượng giáo dục.
8. Những thông tin cần được bảo mật: Không
9. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến :
- Phương tiện dạy học: SGK, TLTK, ĐDTQ nói chung, kênh hình, tranh ảnh, lược

đồ lịch sử nói riêng, đảm bảo chất lượng, phù hợp nội dung chương trình.


- GV: Sự chuẩn bị chu đáo, kĩ lưỡng về nội dung kiến thức, phương pháp
giảng dạy áp dụng cho sáng kiến.
- HS: SGK, sự chuẩn bị bài, tinh thần thái độ học tập nghiêm túc, tích c ực.
- Thời gian áp dụng: Từ tháng 03/2018 đến tháng 02/2019
- Địa điểm: Trường THCS Hợp Thịnh - Tam Dương - Vĩnh Phúc
10. Đánh giá lợi ích xã hội thu được khi áp d ụng gi ải pháp so v ới
trường hợp không áp dụng giải pháp:
Trước đây, tôi thường không chú ý nhiều đến các phương pháp, giải pháp đã
nêu ở trên, chỉ truyền đạt kiến thức một cách tẻ nhạt nên việc HS nắm chắc
kiến thức cơ bản, khắc sâu sự kiện còn chưa đạt hiệu quả cao, kĩ năng liên hệ
vận dụng còn yếu kém, việc nắm bắt kiến thức còn diễn ra theo một chiều,
thụ động.
Sau khi áp dụng sáng kiến theo các giải pháp, phương pháp gi ảng dạy nh ư
đã nêu trên thì HS đã chủ động nắm bắt được kiến th ức c ơ bản, kh ắc sâu
sự kiện, nâng cao nhận thức hiểu biết, sáng tạo, linh hoạt trong v ận dụng
liên hệ thực tế tốt hơn, biết trình bày một sự kiện hoặc giải quy ết một
vấn đề, yêu cầu của bài học lịch sử, có ý th ức thái độ đúng đ ắn, tinh th ần
trách nhiệm cao. Do vậy, chất lượng đại trà được nâng cao, đ ạt kết qu ả c ụ
thể như sau:
Áp dụng thử nghiệm ở học kỳ I năm học 2018-2019 đối với lớp 9A, 9B, còn
lớp 9C, 9D không áp dụng thử nghiệm (lớp đối chứng) cho kết quả nh ư
sau:

Kquả

HS nắm chắc

HS khắc sâu

HS rèn kĩ năng

kiến thức

sự kiện

thực hành


Số

Tỉ lệ

Số

lượng

%

lượng

32

94,1

31

91,2

30

88,2

30

83,3

29

80,6

28

77,8

9C (38em)

25

65,8

23

60,5

21

55,3

9D

24

61,5

23

58,9

21

53,8

Lớp
9A

Số

Tỉ lệ %

Tỉ lệ %

lượng

(34em)
9B
(36em)

(39em)

Lớp

Lớp thử nghiệm

Lớp đối chứng

9A (34em)

9C (38 em)

9B (36 em)

9D (39 em)

Học

Số

Tỉ lệ

Số

Tỉ lệ

Số

Tỉ lệ

Số

Tỉ lệ

lực

lượn

%

lượn

%

lượng

%

lượn

%

g

g

g

Giỏi

8

23,5

4

11,1

1

2,6

0

0

Khá

24

70,6

24

66,7

12

31,6

10

25,6

Tbình

2

5,9

8

22,2

23

60,5

26

66,7

Yếu

0

0

0

0

02

5,3

03

7,7

Từ bảng so sánh trên, cho thấy tính khả thi của việc áp dụng sáng ki ến
“Biện pháp rèn kĩ năng tự học lịch sử cho học sinh, nhằm nâng cao hiệu
quả dạy học ở THCS”, đã phát huy được tính chủ động, sáng tạo, tích c ực
học tập của học sinh. Chất lượng bộ môn và tinh th ần, thái độ h ọc t ập c ủa
các em có nhiều chuyển biến tích cực, góp phần nâng cao ch ất l ượng hiệu
quả giáo dục.
10.1. Đánh giá lợi ích thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tác
giả:


- HS dễ hiểu, dễ nhớ, nắm chắc kiến thức cơ bản, mở rộng hiểu biết nh ận
thức, nắm bắt được nhiều thông tin phong phú, quan trọng..., đ ồng th ời
giáo dục học sinh có ý thức thái độ đúng đắn, thêm u thích mơn học, đặc
biệt là lịch sử dân tộc, biết trân trọng các chiến thắng của dân tộc, t ừ đó
biết ơn, kính trọng các anh hùng dân tộc, có ý th ức bảo v ệ các di tích l ịch
sử.
- Giờ học lịch sử trở nên sinh động, hấp dẫn, HS h ọc tập sôi n ổi, tích c ực,
chủ động, sáng tạo, hứng thú học bài, tạo nên phong trào thi đua h ọc t ập,
gây cho học sinh sự thích thú tìm tịi, khai thác kiến th ức L ịch s ử và h ơn
hết là giúp các em dễ nhớ, dễ thuộc, khơng cịn tình trạng HS ngại học sử,

giờ học sử khơ khan, nhàm chán.
10.2. Đánh giá lợi ích thu được do áp dụng sáng kiến theo ý ki ến c ủa
tổ chức, cá nhân:
- Sáng kiến mang lại hiệu quả tốt, đã phát huy đ ược tính ch ủ đ ộng, sáng
tạo, tích cực học tập của HS trong học tập thông qua ho ạt đ ộng đ ộc l ập
cũng như hoạt động tổ nhóm, góp phần nâng cao chất lượng đại trà, đồng
thời cịn giúp GV trong cơng tác phát hiện HS có năng khiếu đ ể b ồi d ưỡng
HSG.
- Đa số HS hiểu bài, biết sáng tạo linh hoạt trong vận d ụng bài t ập, th ực
hành được kĩ năng liên hệ thực tiễn... Tinh thần, thái độ học tập của HS có
nhiều chuyển biến tích cực, hào hứng, sơi nổi hơn, tự nguy ện, tự giác trong
q trình học tập bộ mơn. Mặt khác, học sinh nhận thức được vai trị của
bộ mơn, nhiều em đã thay đổi suy nghĩ coi Lịch sử không ph ải là môn ph ụ
và đã đầu tư nhiều thời gian hơn cho bộ môn. Các em không nh ững tìm
hiểu Lịch sử giới hạn trong SGK, mà cịn biết chủ động khai thác ki ến th ức
Lịch sử thơng qua báo chí, ti vi và các ph ương ti ện thông tin truy ền thông
khác.


11. Danh sách những tổ chức/cá nhân đã tham gia áp dụng th ử ho ặc
áp dụng sáng kiến lần đầu:
Số
TT
1

Tên tổ chức/

Địa chỉ

Phạm vi/Lĩnh vực áp

dụng sáng kiến

cá nhân
Học sinh lớp 9A Trường THCS Hợp

Môn Lịch sử 9/ cấp

Thịnh
2

huyện

Học sinh lớp 9B Trường THCS Hợp

Môn Lịch sử 9/ cấp

Thịnh

Hợp Thịnh, ngày tháng năm 2019.
Thủ trưởng đơn vị

huyện

Hợp Thịnh, ngày 28 tháng 02 năm
2019
Tác giả sáng kiến

Nguyễn Thị Thanh Thủy
Đỗ Thị Minh Thuý