(Sáng kiến kinh nghiệm) một số giải pháp nâng cao chất lượng cảm thụ các tác phẩm văn học cho trẻ 4 5 tuổi

S¸ng kiÕn kinh nghiƯm
BÁO CÁO KẾT QUẢ
NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
1. Lý do chọn đề tài:
Phát triển ngôn ngữ cho trẻ là một trong những mục tiêu quan trọng nhất
của giáo dục mầm non. Ngôn ngữ là công cụ để trẻ giao tiếp, học tập và vui
chơi. Ngôn ngữ giữ vai trò quyết định sự phát triển của tâm lý trẻ em. Bên cạnh
đo ngơn ngữ cịn là phương tiện để giáo dục trẻ một cách toàn diện bao gồm sự
phát triển về đạo đức, tư duy nhận thức và các chuẩn mực hành vi văn hoá.
Đối với trẻ mầm non nói chung và trẻ 4-5 tuổi nói riêng, trẻ rất nhạy cảm
với nghệ thuật ngôn từ. Âm điệu ,hình tượng của các bài hát ru, đồng dao, ca
dao, dân ca sớm đi vào tâm hồn tuổi thơ. Những câu chuyện cổ tích, thần thoại
đặc biệt hấp dẫn trẻ. Chính vì vậy cho trẻ tiếp xúc với văn học và đặc biệt là
hoạt động dạy trẻ kể chuyện sáng tạo là con đường phát triển ngôn ngữ cho trẻ
tốt nhất, hiệu quả nhất. Bởi văn học là món ăn tinh thần không thể thiếu đối với
trẻ thơ nhất là lứa tuổi mẫu giáo. Nó đem lại cho trẻ những hiểu biết đầu tiên về
cuộc sống xung quanh. Văn học ni dưỡng và phát triển ở trẻ trí tưởng tượng,
óc sáng tạo. “Trẻ học bằng chơi, chơi mà học” thông qua các tác phẩm văn học
trẻ tiếp nhận các kiến thức của tuổi mình một cách nhẹ nhàng, gần gũi hơn.
Ngôn ngữ của trẻ phát triển tốt sẽ giúp trẻ nhận thức và giao tiếp tốt góp phần
quan trọng vào việc hình thành và phát triển nhân cách cho trẻ. Việc phát triển
ngôn ngữ cho trẻ trong giao tiếp sẽ giúp trẻ dễ dàng tiếp cận với với các hoạt
động học khác như : Hoạt động khám phá khoa học, hoạt động khám phá xã hội,
làm quen với toán, tạo hình... Nó đem lại cho trẻ những hiểu biết đầu tiên về
cuộc sống xung quanh. Văn học nuôi dưỡng và phát triển ở trẻ trí tưởng tượng,
sáng tạo nghệ thuật.
Ở trường mầm non phát triển ngôn ngữ cho trẻ là nhiệm vụ hết sức quan
trọng nó giúp trẻ lĩnh hội cả 3 thành phần của ngôn ngữ: Phát âm, vốn từ, ngôn
ngữ. Phát triển ngôn ngữ cho trẻ lứa tuổi mầm non là nói mạch lạc. Người giáo
viên mầm non có vai trị hết sức quan trọng trong việc giúp trẻ phát âm đúng bởi
ngay từ khi học nói trẻ đã cần phải nhớ được phải nói như thế nào. Việc ghi nhớ

này diễn ra một cách tự phát trong q trình bắt chước lời nói của ơng bà, cha
mẹ, cơ giáo....Kết quả là ngơn ngữ của trẻ được hình thành. Do đó nhiệm vụ của
người giáo viên là tổ chức xây dựng môi trường ngôn ngữ, tổ chức hoạt động để
trẻ được nghe, bắt chước và được nói một cách chuẩn mực nhất. Vì vậy việc
Một số giải pháp nâng cao chất lượng cảm thụ các tác phẩm văn học cho trẻ 4 - 5 tuổi

1


S¸ng kiÕn kinh nghiƯm
đem tác phẩm văn học đến cho trẻ là một việc rất quan trọng và cần thiết. Đặc
biệt khi dạy trẻ làm quen với những câu chuyện, bài thơ, phải dạy trẻ từ dễ đến
khó, từ đơn giản đến phức tạp, trẻ phải thuộc chuyện, thơ, hiểu các nhân vật
trong câu chuyện để từ đó giúp trẻ bộc lộ khả năng của mình và đọc thơ diễn
cảm, kể chuyện được tốt hơn. Khả năng kể chuyện, đọc thơ là giúp trẻ phát
triển: Nhận thức - ngôn ngữ - tình cảm xã hội. Tuy nhiên khi dạy cho trẻ đọc
thơ, kể chuyện đòi hỏi người giáo viên phải có những phương pháp, những suy
nghĩ sáng tạo và lựa chọn những tác phẩm phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý,
điều kiện thực tế của trường, lớp và lứa tuổi mình đang dạy. Chúng ta đã biết
hình thức cho trẻ LQTPVH đã chú trọng nhiều đến việc đọc, kể diễn cảm và dạy
trẻ kể lại chuyện, kể sáng tạo dưới nhiều hình thức đa dạng và phong phú. Bên
cạnh đó vẫn cịn một số giáo viên khả năng cịn cảm nhận các tác phẩm văn thơ
chuyện còn hạn chế giọng đọc và cách phối hợp ánh mắt, cử chỉ, điệu bộ, minh
họa chưa bộc lộ cảm xúc hấp dẫn cuốn hút trẻ, phương pháp lồng ghép tích hợp
chưa linh hoạt sáng tạo kết quả trên trẻ chưa cao, trẻ chưa thực sự say mê, hào
hứng, sử dụng đồ dùng dạy học chưa có khoa học, dẫn đến giờ học trẻ ít tập
trung chú ý hiệu quả trên tiết học chưa cao. Giáo viên chưa chủ động linh hoạt
trong việc tổ chức các hoạt động đóng kịch cho trẻ - nếu có thì chủ yếu là trong
tiết học. Cịn trong các giờ chơi, các buổi sinh hoạt thì hầu như chưa có.
Đối với giáo dục nhu cầu của trẻ “học mà chơi, chơi mà học” thông qua

các tác phẩm văn học trẻ tiếp nhận các kiến thức của tuổi mình một cách nhẹ
nhàng, gần gũi hơn. Nó đem lại cho trẻ những hiểu biết đầu tiên về cuộc sống
xung quanh. Văn học ni dưỡng và phát triển ở trẻ trí tưởng tượng, sáng tạo
nghệ thuật. Vì vậy việc đem tác phẩm văn học đến cho trẻ là một việc rất quan
trọng và cần thiết. Đối với trẻ mẫu giáo, quá trình được tiếp xúc với tác phẩm
văn học phải từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp, để từ đó trẻ bộc lộ khả
năng cảm thụ văn học của mình. Khả năng cảm thụ đó là sự phát triển trực tiếp
của trẻ về các lĩnh vực: Nhận thức – ngơn ngữ - tình cảm xã hội. Tuy nhiên khi
đưa tác phẩm đến cho trẻ đòi hỏi người giáo viên phải có những suy nghĩ sáng
tạo và lựa chọn những tác phẩm hay phù hợp với lứa tuổi, có ý nghĩa giáo dục
trẻ .Qua đó nhằm giúp trẻ phát triển tốt khả năng cảm thụ tác phẩm văn học
trong quá trình giảng dạy cũng như việc truyền thụ những kiến thức kỹ năng cho
trẻ đọc thơ, kể chuyện được tốt hơn. Trong quá trình dạy thơ, chuyện cho trẻ tơi
thấy: Khả năng của trẻ 4 tuổi vẫn cịn nhiều hạn chế, đang còn nhút nhát, rụt rè
chưa mạnh dạn, giọng đọc kể nhân vật chưa lưu loát và chưa thể hiện được nhân
Một số giải pháp nâng cao chất lượng cảm thụ các tác phẩm văn học cho trẻ 4 - 5 tuổi

2


S¸ng kiÕn kinh nghiƯm
vật trong câu chuyện. Với những vấn đề trên bản thân tơi thấy mình cần có
những biện pháp cụ thể nhằm giúp trẻ phát triển tốt hơn khi dạy trẻ kể chuyện.
Đó là lý do tơi chọn đề tài: “Một số giải pháp nâng cao chất lượng cảm thụ
các tác phẩm văn học cho trẻ 4 - 5 tuổi ”. Nhằm giúp trẻ cẩm thụ các tác phẩm
văn học được tốt hơn
2. Tên sáng kiến: “Một số giải pháp nâng cao chất lượng cảm thụ các
tác phẩm văn học cho trẻ 4 - 5 tuổi ”.
3. Tác giả sáng kiến:
- Họ và tên: Nguyễn Thị Nguyệt Châu

- Địa chỉ tác giả sáng kiến: Trường Mầm non Xuân Hòa- Lập Thạch- Vĩnh
Phúc
- Số điện thoại:0385922382
E_mail:
4. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến: Nguyễn Thị Nguyệt Châu
5. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến:
-

Trẻ mẩu giáo 4-5 tuổi ở trường mầm non Xuân Hòa- Lập Thạch- Vĩnh

Phúc
6. Ngày sáng kiến được áp dụng :
Bắt đầu từ 08/2018 đến tháng 05 năm 2019.
7. Mô tả bản chất của sáng kiến:
Văn học là bộ môn rất quan trọng đối với trẻ mầm non, là phương tiện phát
triển ngôn ngữ, đủ vốn từ để nói năng lưu lốt, diễn đạt gãy gọn, biết sử dụng từ
đúng lúc, đúng chỗ, không những thế văn học cịn giúp trẻ phát triển trí tưởng
tượng, óc quan sát, khả năng tư duy độc lập trong suy nghĩ và hình thành phát
triển nhân cách con người.
Thơng qua nội dung bài thơ, câu chuyện nhằm giáo dục trẻ biết u q
người hiền lành, biết ơn và kính u ơng bà, bố mẹ, anh chị, bạn bè, biết nhường
nhịn em nhỏ và các hiện tượng xung quanh trong cuộc sống con người.
Xuất phát từ những vai trị cụ thể đó cho nên hoạt động dạy trẻ làm quen
với đọc thơ, kể chuyện là môn học không thể thiếu trong chương trình chăm sóc

Một số giải pháp nâng cao chất lượng cảm thụ các tác phẩm văn học cho trẻ 4 - 5 tuổi

3

S¸ng kiÕn kinh nghiƯm
giáo dục trẻ. Vì vậy việc nâng cao chất lượng dạy trẻ làm quen với đọc thơ, kể
chuyện là vấn đề quan trọng trong đổi mới hình thức tổ chức giáo dục mầm non.
Làm quen với bài thơ, câu chuyện chỉ ra mức độ, giới hạn, yêu cầu của việc
cho trẻ tiếp xúc với bài thơ, câu chuyện thông qua việc đọc, kể của giáo viên.
Hoạt động này nhằm dẫn dắt, hướng dẫn trẻ cảm nhận những giá trị nội dung,
nghệ thuật phong phú trong tác phẩm, khơi gợi ở trẻ sự rung động, hứng thú đối
với văn học, có ấn tượng về những cái hay cái đẹp của tác phẩm và thể hiện sự
cảm nhận đó qua các hoạt động mang tính chất văn học góp phần hình thành và phát
triển tồn diện nhân cách trẻ.
Trong những bài thơ, câu chuyÖn thế giới mới của cuộc sống thực tại bao
gồm thiên nhiên, xã hội, con người được diễn tả, biểu đạt, truyền đạt trong
những hình thức đa dạng độc đáo. Văn học nói về thế giới loài vật, cỏ cây, hoa
lá, mọi hiện tượng thiên nhiên, vũ trụ mà trẻ nhìn thấy được, cũng nói về những
gì gần gũi trong mơi trường sống của trẻ như làng q, cánh đồng, dịng sơng,
phiên chợ, lớp học, khu phố,…Qua tác phẩm văn học, trẻ bắt đầu nhận ra trong
xã hội những mối quan hệ, những tình cảm gia đình, tình bạn, tình cơ cháu,…
Trẻ cũng dần nhận ra có một xã hội ràng buộc con người với nhau trong lịch sử
đấu tranh cách mạng, trong tình làng nghĩa xóm. Văn học có thể cần đề cập đến
những lực lượng siêu nhiên như thần linh, ông bụt, cô tiên, phù thủy, quỷ sứ và cả
những phép màu còn tồn đọng trong tâm thức dân tộc. Đây cũng là đối tượng miêu tả
của văn học làm nên sự phong phú, hấp dẫn của đời sống tinh thần.
Nhờ được nghe, tiếp xúc với một số lượng văn học, có những hiểu biết sơ
đẳng về văn học, đó là khả năng mơ tả cuộc sống xung quanh phong phú, hấp
dẫn bằng những dạng thức khác nhau. Bước đầu trẻ sẽ nhận biết được sự khác
nhau về nội dung và hình thức giữa các thể loại thơ, chuyện. Không những giúp
trẻ cảm nhận được cái đặc sắc của cách diễn đạt hình tượng, nhà sư phạm cịn
cần giúp trẻ phân biệt được hình tượng nghệ thuật với hiện thực, hình thành một
số khái niệm văn học như: Thơ, chuyện, nhân vật, hình ảnh…, giúp trẻ trao đổi
những điều đã được nghe và bộc lộ những suy nghĩ của mình về tác phẩm, nhằm

phát triển đời sống tinh thần của trẻ.
Tác phẩm văn học là một chỉnh thể nghệ thuật, cần giúp trẻ nhận biết các
mối quan hệ biểu hiện giữa hoàn cảnh, trạng thái, tình huống và nhân vật; giữa
lời kể, lời thuật, lời bạch trữ tình và ngơn ngữ nhân vật; Giữa khơng khí, âm sắc,
giọng điệu chung của tác phẩm văn học và hành động văn học. Chưa yêu cầu trẻ
phải nhớ hết mối quan hệ phức tạp và chưa đòi hỏi trẻ phân biệt quan hệ chính
Một số giải pháp nâng cao chất lượng cảm thụ các tác phẩm văn học cho trẻ 4 - 5 tuổi

4


S¸ng kiÕn kinh nghiƯm
phụ trong truyện mà chỉ nhằm giúp trẻ nhận ra tính liên tục của cốt truyện trong
các mối liên quan đến nhân vật trung tâm của tác phẩm.
Khi cho trẻ làm quen với tác phẩn văn học góp phần mở rộng nhận thức,
phát triển trí tuệ, giáo dục đạo đức, giáo dục thẩm mĩ, phát triển ngôn ngữ, phát
triển ở trẻ hứng thú “đọc sách” kỹ năng đọc và kể tác phẩm. Đó vận dụng những
kiến thức có sẵn, qua học hỏi nghiên cứu và áp dụng phương pháp vào mơn văn
học nhằm phát huy tích cực, chủ động phù hợp với mục đích giáo dục và trình
độ nhận thức của trẻ.
Đối với trẻ ở mầm non thì bộ mơn văn học đóng vai trị hết sức quan trọng.
Nhưng điều kiện để trẻ được thực hành, trải nghiệm chưa nhiều chủ yếu là trên
lớp chưa có điều kiện để cho trẻ tham quan, dã ngoại, để thu thập thêm các
thơng tin, hình ảnh để trẻ hiểu, ghi nhớ và sáng tác ra các bài thơ, câu chuyện
nên chưa phát triển hết khả năng của trẻ. Đặc biệt một số trẻ phát âm chưa rõ
ràng cịn nói lay, nói ngọng, vốn từ cịn nghèo nàn chủ yếu là phát âm theo cô, sự
sáng tạo ra các tác phẩm chưa có....
Do vậy để bồi dưỡng khả năng đọc thơ, kể chuyện của trẻ chúng ta cần tạo
môi trường, cơ hội cho trẻ được tri giác tìm kiếm, khám phá thế giới xung
quanh; rèn luyện phát âm chuẩn, chính xác, khả năng tư duy sáng tạo cho trẻ. Để

tạo được sự linh hoạt trong tranh khi đọc thơ, kể chuyện cho trẻ cần tăng cường
cho trẻ luyện tập các kỹ năng nói, phát âm, giọng đọc kể rõ ràng, cử chỉ, điệu bộ
phù hợp. Tập cho trẻ biết tự điều chỉnh nhịp độ, cường độ, giọng đọc, kể phù
hợp với nhân vật, hoàn cảnh.
Trong những năm tháng dạy trẻ và luôn được dạy lớp mẫu giáo 4 tuổi.
Phạm vi tiếp xúc của trẻ còn hạn chế dẫn đến sự hiểu biết của trẻ còn nghèo nàn,
cuộc sống của trẻ còn nhiều điều mới lạ mà việc giúp cho trẻ đọc thuộc thơ, kể
lại chuyện cung cấp cho trẻ những nội dung kiến thức đơn giản trong trường
mầm non việc dạy trẻ đọc thơ, kể lại chuyện đã được thực hiện nhưng chưa sâu
sắc. Vì trẻ mới đọc, kể lại như thuộc một bài thơ, câu truyện mà chưa có sự sáng
tạo trong khi kể. Vậy nó địi hỏi sự nỗ lực hoạt động sáng tạo của cô giáo. Trước
hết cô phải là người kể sáng tạo dựa trên những cơ sở khoa học, những biện
pháp cụ thể để dạy trẻ kể lại truyện một cách sáng tạo.
Ngoài ra trong các giờ hoạt động tơi sử dụng rất nhiều hình thức khác nhau để
gây hứng thú giúp trẻ nhanh chóng hiểu nội dung chuyện, nhớ chuyện, thuộc chuyện
và đọc kể diễn cảm kể chuyện sáng tạo, đóng kịch. trong hoạt động này hình thức sử
Một số giải pháp nâng cao chất lượng cảm thụ các tác phẩm văn học cho trẻ 4 - 5 tuổi

5


S¸ng kiÕn kinh nghiƯm
dụng đồ dùng trực quan rất có hiệu quả. Đồ dùng trực quan có thể là tranh ảnh, mơ
hình, rối que, rối bóng, trang phục, sân khấu…
Vậy để nâng cao chất lượng giáo dục trong việc dạy trẻ ®ọc thơ, kể lại truyện
một cách sáng tạo. Tơi muốn đưa ra một số biện pháp để dạy trẻ trong môn học. “Một
số phương pháp dạy trẻ 4 tuổi đọc thơ, kể chuyện diễn cảm” đạt kết quả cao.
7.1. Tình hình khảo sát điều tra thực trạng:
* Khảo sát chất lượng trẻ đầu năm cho thấy kết quả như sau:

TT

1

Tổng
số trẻ

28

Trẻ phát âm
rõ ràng mạch
lạc

Trẻ u thích
mơn văn học

Trẻ biết đọc
thơ kể chuyện

Trẻ đọc kể
diễn cảm

Số
trẻ
đạt

Tỉ lệ

Số trẻ
đạt

Tỉ lệ

Số trẻ
đạt

Tỉ lệ

Số trẻ
đạt

Tỉ lệ

20

71%

16

57%

16

57%

12

43%

Qua khảo sát chất lượng đầu năm cho thấy tình hình học tập bộ mơn văn học của

trẻ cịn rất thấp như trẻ u thích bộ mơn cịn ít, nói chưa rõ ràng, số trẻ biết kể
chuyện đọc thơ còn hạn chế, đặc biệt là số trẻ biết đọc, kể diễn cảm còn chiếm tỉ
lệ quá thấp.
Khi nắm bắt được tâm lý của trẻ, tôi tiến hành nghiên cứu tài liệu tự tìm tịi
cho mình nhiều giải pháp khác nhau để đưa chất lượng giảng dạy tốt hơn.
7.2. Điểm mạnh:
Được sự quan tâm chỉ đạo sát sao của phịng GD - ĐT huyện nhà, cấp
uỷ Đảng, chính quyền địa phương cùng với ban giám hiệu nhà trường năng
động, sáng tạo có tinh thần trách nhiệm cao, có đội ngũ giáo viên nhiệt tình,
yêu mến trẻ.
Phần đa các bậc phụ huynh tạo điều kiện cho trẻ đến trường đúng độ tuổi.
Cơ sở vật chất nhà trường ngày càng đầy đủ hơn nên chất lượng chăm sóc
giáo dục trẻ ngày càng được nâng lên và nhận được nhiều sự quan tâm hơn của
các cấp, các ngành và của các bậc phụ huynh.
Nên trong nhiều năm qua trường đã đạt được nhiều thành tích cao trong
huyện .
Một số giải pháp nâng cao chất lượng cảm thụ các tác phẩm văn học cho trẻ 4 - 5 tuổi

6


S¸ng kiÕn kinh nghiƯm
Trường có đội ngũ giáo viên có trình độ chun mơn đạt chuẩn, u nghề,
mến trẻ, có nhiều giáo viên tham gia giáo viên giỏi các cấp.
Trong nhiều năm qua được ban giám hiệu nhà trường phân cho tơi dạy
nhóm lớp mẫu giáo 4-5 tuổi. Học theo chương trình giáo dục mầm non với
tỉng số là 28 trẻ. Độ tuổi đồng đều cũng là một thuận lợi cho việc truyền thụ
kiến thức cho trẻ, các cháu đều rất ngoan, ham học, bố mẹ học sinh cũng biết
được nhu cầu của con em mình ở độ tuổi 4 tuổi rất cần được học bộ môn làm
quen với văn học và hiểu tầm quan trọng của việc đưa trẻ đến trường.

Là một lớp 4-5 tuổi nên rất được nhà trường quan tâm trong việc mua sắm
đồ dùng, đồ chơi phục vụ cho các cháu.
Đặc biệt môn văn là môn ngành giáo dục đã nhiều năm chỉ đạo chuyên đề
vì vậy giáo viên nắm vững phương pháp dạy bộ môn này nên kết quả trên trẻ
tương đối cao.
7.3. Mặt hạn chế và nguyên nhân:
Trường chúng tôi nằm ở khu vực nụng thụn, đa số là con em gia ỡnh
nông nghiệp nªn đời sống của nhân dân cũng gặp nhiều khó khăn, một số gia
đình chưa thực sự quan tâm đến việc học hành của con cái vì thế việc phối hợp giữa
giáo viên và phụ huynh có phần hạn chế nên ảnh hưởng đến chất lượng dạy và học.
Mặc dù nhà trường đã mua sắm trang thiết bị đồ dùng đồ chơi nhưng vẫn
chưa đầy đủ số lượng theo quy định, có những loại đồ dùng mới được đủ về
danh mục nhưng chưa đủ về số lượng.
Một số trẻ chưa đi học lớp 3-4 tuổi khả năng hoà nhập với các bạn còn rụt
rè, nhút nhát, chưa thuộc các bài thơ, câu chuyện và các hoạt động cũng chưa
được mạnh dạn, sử dụng tiếng địa phương nhiều, nói đớt, nói ngọng nói lặp, nói
khơng đủ câu, nhiều câu nói khơng có nghĩa, nên rất khó khăn trong q trình
dạy trẻ. Vì thế dẫn đến các tiết học trầm, chưa sơi nổi, rời rạc trẻ chưa hoạt bát,
tư duy sáng tạo của trẻ cũng yếu, phát âm chưa hết câu, phát âm cũng lặp.
Khi dạy trẻ đóng kịch, kể chuyện sáng tạo khả năng thể hiện điệu bộ cử chỉ vào
các vai của các nhân vật trong câu chuyện còn hạn chế. Trẻ chưa nhập vai khi thể
hiện. Đọc các bài thơ, ca dao, hò vè trẻ chưa đọc diễn cảm và thể hiện được từng
đoạn thơ, câu thơ, các bài ca dao...một cách hay hấp dẫn phù hợp với âm điệu, sắc
thái của từng bài thơ, câu ca dao.

Một số giải pháp nâng cao chất lượng cảm thụ các tác phẩm văn học cho trẻ 4 - 5 tuổi

7

S¸ng kiÕn kinh nghiƯm
- Qua kết quả khảo sát và những hạn chế nêu trên là một giáo viên đứng
lớp tôi đã mạnh dạn đưa ra: “Một số giải pháp nâng cao chất lượng cảm thụ
các tác phẩm văn học cho trẻ 4 - 5 tuổi”
Giải pháp 1: Nghiên cứu nắm vững ,phương pháp, hình thức tổ chức cho
trẻ làm quen tác phẩm văn học thông qua sinh hoạt tổ chuyên môn
Thông qua sinh hoạt tổ chuyên môn, kiến tập thao giảng tổ... tôi đã ddeweef
nghị BGH- Tổ trưởng CM – GV trong tổ cùng trao đổi thảo luận về phương
pháp đọc, kể, cách lựa chọn nội dung của câu chuyện, bài thơ trong và ngồi
chương trình, cách lựa chọn hình thức tổ chức, cách lồng ghép tích hợp, cách
làm và sử dụng đồ dùng, đồ chơi, tranh ảnh, tranh động các loại rối dẹt rối
tay...Cách hướng dẫn trẻ làm quen tác phẩm văn học trong hoạt động chung và
hướng dẫn tại các hoạt động góc sao cho có hiệu quả.
Hàng tháng thông qua sinh hoạt tổ tôi đã đưa ra thảo luận và bổ sung cho
nhau về phương pháp, hình thức tổ chức, cách lựa chọn nội dung, cách tổ chức
cho trẻ họat động ở góc sách, cách tạo môi trường văn học cho trẻ làm quen.
Đồng thời tổ chức đánh giá và xem xét các hoạt động, để tìm ra những ưu điểm
và những tồn tại và cách khắc phục để đạt hiệu quả cao.
Hàng ngày tự tìm tịi nghiên cứu nắm vững chương trình nội dung của các
bài thơ, câu chuyện, câu đố, ca dao, đồng dao đã có trong sách tuyển tập sách
tham khảo khác ngồi chương trình để đưa vào dạy trẻ cho phù hợp, tạo nên sự
phong phú về thể loại khi cho trẻ làm quen, tránh nhàm chán đối với trẻ.

Một số giải pháp nâng cao chất lượng cảm thụ các tác phẩm văn học cho trẻ 4 - 5 tuổi

8


S¸ng kiÕn kinh nghiƯm
Hình ảnh: Bồi dưỡng chun mơn.

Giải pháp 2. Tìm hiểu đặc điểm tâm sinh lý trẻ:
Vào đầu năm học tơi thường xun gần gũi trị chuyện, gợi mở nắm bắt
những cá tính riêng của trẻ, động viên thu hút trẻ tham gia vào các nhóm bạn.
Tơi đã phát hiện ra trẻ rất hiếu động, thích khám phá, tìm tịi, trẻ dễ nhớ chãng
qn, sự chú ý có chủ định phụ thuộc vào sự hứng thú và điều kiện mới lạ, trẻ
thích nghe động viên, thích nghe đọc thơ, kể chuyện, thích chơi các trị chơi, qua
trị chơi trẻ tiếp thu bài một cách thoải mái, chủ động và kết quả cao, tơi đã cho
trẻ chọn nhóm học và chơi để tìm hiểu những sở thích, khả năng của trẻ. Nếu
trẻ có khả năng về đọc thơ, kể chuyện tốt thì tơi có kế hoạch bồi dưỡng cho trẻ
để trẻ phát triển năng khiếu của mình và ngược lại trẻ phát âm chưa chuẩn, nói
ngọng, nãi lắp nhiều thì tơi cã kế hoạch bồi dưỡng bố trí cho những trẻ đó tiếp
xúc nhiều hơn với những bạn có năng khiếu nhằm giúp trẻ mạnh dạn, tự tin và
phát triĨn tồn diện hơn về mọi mặt. Vì thế khi nắm bắt được tâm lý của trẻ, tơi tự
tìm tịi cho mình nhiều giải pháp khác nhau để đưa chất lượng giảng dạy tốt hơn.
Giải pháp 3: Phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua việc cho trẻ kể lại
chuyện và tập đóng kịch
Dạy trẻ kể lại truyện là một nội dung của chương trình làm quen văn học ở
trường mầm non. Đây là hoạt động cơ bản giúp trẻ rèn luyện, thực hành, trải
nghiệm nghệ thuật nó có ý nghĩa to lớn trong việc phát triển nhân cách, chuẩn bị
cho trẻ bước vào trường phổ thông trong mọi lĩnh vực nhất là ngôn ngữ.
Để giúp trẻ kể lại và nhớ nội dung truyện một cách tốt nhất, ngoài việc
đọc kể cho trẻ nghe, tơi cịn ứng dụng thêm cơng nghệ thông tin vào trong giảng
dạy để mang lại kết quả tốt nhất.
VD: Câu chuyện “Cáo, Thỏ và Gà trống” tơi đã xây dựng đoạn phim hoạt hình
về nội dung câu chuyện ngồi ra tơi cịn làm đoạn phim về các con vật kết hợp với
nhạc đệm rất hứng thú làm cho trẻ nhớ lời thoại của các nhân vật trong truyện.
Mục đích của tơi khi sử dụng cơng nghệ thông tin vào trong giảng dạy là
để trẻ được trực tiếp xem các hành động, cử chỉ của các nhân vật và qua đấy trẻ
được tiếp xúc với giọng kể hay với ngơn từ phong phú và đúng với tính cách
nhân vật. Qua cách làm quen như vậy, trẻ biết nhận xét, đánh giá về đặc điểm

tính cách của các nhân vật thơng qua ngơn ngữ nói của mình. Bên cạnh việc kể
chuyện cho trẻ nghe và cho trẻ xem băng truyện, tơi cịn chú ý đến việc giúp trẻ
ghi nhớ cốt truyện với nội dung và các tình tiết chính, các nhân vật chính của

Một số giải pháp nâng cao chất lượng cảm thụ các tác phẩm văn học cho trẻ 4 - 5 tuổi

9


S¸ng kiÕn kinh nghiƯm
câu chuyện thơng qua hệ thống câu hỏi, nhắc trẻ logic của câu chuyện, mối quan
hệ và tác động của các nhân vật.
Ngoài việc sử dụng các hình ảnh sống động trên máy vi tính tơi cịn tận
dụng chức năng ghi âm của chiếc máy điện thoại để ghi lại giọng kể của trẻ khi
trẻ kể chuyện. Sau đó tơi dùng dây kết nối giữa điện thoại với loa thùng để bật
lại cho trẻ nghe. Ngoài việc ghi âm giọng kể của trẻ bằng điện thoại tôi còn tận
dụng chức năng quay phhim để quay lại những vở kịch mà các cháu đã đóng.
Qua việc sử dụng chiếc điện thoại để quay phim và ghi âm giọng kể của trẻ tôi
thấy được hiệu quả rõ ràng trẻ hào hứng tham gia được tập kể chuyện và đóng
kịch hơn, trẻ biết chau chuốt lời nói của nhân vật và nhập vai tốt hơn. Sau khi
trẻ xem các vở kịch mà trẻ đóng tơi cho trẻ nhận xét đánh giá giọng kể của các
bạn trong lớp
Có rất nhiều hình thức dạy trẻ kể lại chuyện. VD: kể lại chuyện theo
tranh, kể lại chuyện bằng rối tay ...
* Hình thức kể lại chuyện theo tranh
Trước khi cho trẻ kể lại chuyện theo tranh tôi cho trẻ làm quen với câu
chuyện qua các hoạt động góc, hoạt động chiều. tơi kể cho trẻ nghe chuyện bằng
những quyển truyện tranh to với những hình ảnh của các nhân vật rõ ràng, sống
động, đẹp mắt, nội dung câu chuyện rõ ràng, ngắn gọn. Ngồi ra, tơi cịn cho trẻ
xem băng truyện trước giờ trả trẻ với mục đích giúp trẻ ghi nhớ nội dung truyện,

nhớ nhân vật truyện và lời thoại của các nhân vật trong truyện.
VD: Câu chuyện “Chuyện của dê con”
- Tiến hành: Tơi cho trẻ ngồi ở góc văn học, trước khi tổ chức cho trẻ kể
lại câu chuyện “Chuyện của dê con” tôi kể cho trẻ nghe và cho trẻ xem băng
truyện ở hoạt động chiều trước khi trả trẻ. Mục đích để trẻ nhớ nội dung và các
nhân vật trong truyện. trước khi tiến hành cho trẻ kể lại truyện, tôi đàm thoại với
trẻ về các nhân vật và tính cách của các nhân vật trong truyện. VD:
+ Các con thấy chú Dê con trong câu chuyện như thế nào?
+ Dê mẹ dặn Dê con điều gì?
+ Điều gì đã sảy ra với Dê con?
+ Ai đã cứu Dê con?
+ Dê con được cứu như thế nào?
+ Sâu đó Dê con đã rút ra bài học như thế nào?
Sau khi đàm thoại xong, trẻ đã nhớ lại nội dung truyện, tôi tổ chức cho
trẻ lên kể lại theo các hình ảnh có trong truyện tranh, dạy trẻ khi kể đến nhân vật
Một số giải pháp nâng cao chất lượng cảm thụ các tác phẩm văn học cho trẻ 4 - 5 tuổi

10


S¸ng kiÕn kinh nghiƯm
nào thì dùng que chỉ vào từng hình ảnh trong truyện sao cho phù hợp với nội
dung truyện. Khi trẻ kể xong truyện, tôi cho các bạn trong nhóm nhận xét bạn
kể. Kể truyện theo tranh tổ chức ở hoạt động góc thì trẻ được thay nhau kể, trẻ
được thoải mái thể hiện giọng kể của mình, sử dụng ngôn ngữ sáng tạo trong khi
kể không bị gị bó như ở trong tiết học. Qua hoạt động ở góc văn học, trẻ được
đàm thoại, tranh luận trực tiếp với nhau để từ đó ngơn ngữ của trẻ được sử dụng
linh hoạt hơn trong cuộc sống.

Hình ảnh: Trẻ kể chuyện theo tranh

* Hình thức kể lại truyện theo rối tay
Việc sử dụng rối trong tiết học gây được sự chú ý, tò mò của trẻ, tạo điều
kiện cho trẻ tiếp cận với nghệ thuật múa rối. Ngoài ra, việc sử dụng rối tay khi
cho trẻ kể lại truyện không chỉ phát triển ngôn ngữ cho trẻ qua việc kể chuyện
mà còn giúp trẻ biết thể hiện các cử chỉ, điệu bộ trong giao tiếp để tăng tính linh
hoạt, sáng tạo, hiệu quả trong giao tiếp.
VD: Với câu chuyện “Chú thỏ thơng minh”, tơi sử dụng mơ hình sân khấu
là một đầm lầy nhỏ, có hoa, cỏ, cây....nhân vật trong truyện được cách điệu đầu
chú thỏ là một quả bóng nhỏ, tơi dùng len móc thành chiếc váy cho chú thỏ thêm
ngộ nghĩnh. Khi dạy trẻ kể chuyện bằng rối, trước tiên tôi cũng cung cấp nội
dung câu chuyện cho trẻ nghe vào hoạt động chiều, hoạt động góc. Bên cạnh
việc cung cấp nội dung truyện cho trẻ, tôi cịn hướng dẫn trẻ cách sử dung rối
tay, tơi dạy trẻ dùng cánh tay lồng vào con rối, điều khiển con rối bằng 3 ngón
Một số giải pháp nâng cao chất lượng cảm thụ các tác phẩm văn học cho trẻ 4 - 5 tuổi

11


S¸ng kiÕn kinh nghiƯm
tay (ngón cái, ngón trỏ, ngón giữa) sao cho những cử chỉ phù hợp với lời thoại
trong truyện.
Thời gian đầu khi mới làm quen với rối tay, trẻ rất lóng ngóng, khó thực
hiện được các động tác theo ý muốn. Để khắc phục được điều này, tôi đã làm
thật nhiều những con rối tay đặt ở góc văn học, sắp xếp sao cho trẻ thấy dễ dàng.
Khi hoạt động ở góc văn học, trẻ thoải mái sử dụng rối tay. Ban đầu, trẻ sử dụng
rối tay theo ý thích của mình, có khi là dùng rối tay để nói chuyện với bạn, từ đó
việc sử dụng rối tay với trẻ trở nên dễ dàng hơn, dần dần, tôi yêu cầu trẻ sử dụng
rối tay vào từng câu chuyện.

Hình ảnh: Trẻ tập kể chuyện bằng rối tay

Nhờ việc sử dụng rối tay trong tiết học mà số trẻ có khả năng cảm thụ văn
học đạt cao, đa số trẻ nhớ nội dung truyện, lời thoại của các nhân vật và qua đó,
trẻ biết dùng ngơn ngữ của mình để nhận xét đánh giá tính cách của nhân vật
trong truyện như: Ai là người xấu, ai là người tốt.
* Trị chơi đóng kịch
Là hoạt động giúp trẻ phát triển trí nhớ và giáo dục trẻ tinh thần tập thể.
Qua hoạt động đóng kịch, trẻ truyền đạt lại nội dung câu chuyện làm sống động
lại tâm trạng, hành động, ngôn ngữ hội thoại của các nhân vật trong truyện, đồng
thời thể hiện tình cảm và đánh giá các nhân vật trong truyện. Khi đóng kịch, trẻ
dễ dàng nắm được nội dung, ý nghĩa tác phẩm, nắm được tính liên tục của câu
chuyện, điều này góp phần đẩy mạnh phát triển tư duy, cảm thụ các tác phẩm
văn học một cách sâu sắc ở trẻ. Để đạt được điều đó thì trước khi cho trẻ đóng
kịch, tơi cho trẻ ơn luyện lại nội dung câu chuyện, đàm thoại về các nhân vật
Một số giải pháp nâng cao chất lượng cảm thụ các tác phẩm văn học cho trẻ 4 - 5 tuổi

12


S¸ng kiÕn kinh nghiƯm
trong truyện để từ đó trẻ biết thể hiện những sắc thái khác nhau về ngữ điệu, tính
cách, tâm trạng của các nhân vật trong truyện. Muốn trẻ nhớ được ngôn ngữ, lời
thoại của các nhân vật trong truyện để đóng kịch thì trước hết cho trẻ nhớ lời
thoại của nhân vật sau đó cho trẻ đóng vai theo tổ hoặc nhóm. VD: trong truyện
“Chú dê đen”, tôi cho tổ 1 làm dê trắng, tổ 2 làm dê den, tổ 3 làm chó sói để trẻ
tự thể hiện hành động điệu bộ của nhân vật cho quen, thành thạo. Sau đó cho trẻ
nhắc lại lời thoại của các nhân vật trong truyện mà trẻ sẽ đóng. Nhiệm vụ của
cô giáo lúc này là người dẫn chuyện và trẻ diễn theo nội dung câu tuyện. Khi
diễn xong tôi cho trẻ tự nhận xét vai chơi của mình, từ đó trẻ xác định được thái
độ của nhân vật trong truyện là u hay ghét.
Trị chơi đóng kịch thực sự giúp trẻ cảm nhận tác phẩm văn học và phát

triển ngôn ngữ một cách sâu sắc và để đạt được điều đó thì việc trang trí sân
khấu và hóa trang cho trẻ rất quan trọng, với câu truyện “ Nhổ củ cải” Tơi cho
trẻ đóng vai từng nhân vật và biểu diễn.

Hình ảnh: Trẻ đóng kịch.
Giải pháp 4: Phát triển ngôn ngữ thông qua việc dạy trẻ đọc thơ diễn cảm

Một số giải pháp nâng cao chất lượng cảm thụ các tác phẩm văn học cho trẻ 4 - 5 tuổi

13


S¸ng kiÕn kinh nghiƯm
Nhiệm vụ phát triển ngơn ngữ là một nhiệm vụ có tầm quan trọng
hàng đầu ở các lứa tuổi, nó đặc biệt quan trọng trong q trình tổ chức hoạt động
dạy trẻ đọc thơ diễn cảm cho trẻ em ở lứa tuổi mầm non. Đó là một trong những
phương pháp rèn luyện phát triển ngơn ngữ nói cho trẻ. Khi đọc thuộc lòng thơ
trẻ sẽ làm cho ngơn ngữ của mình thêm sinh động, uyển chuyển, biểu cảm giúp
trẻ thể hiện tình cảm, suy nghĩ của tác giả.
Nhận thấy rõ được tầm quan trọng của việc phát triển ngôn ngữ thông qua
việc dạy trẻ đọc thơ diễn cảm tơi ln tìm tịi những phương pháp biện pháp tốt
nhất để trẻ phát âm và diễn đạt được mạch lạc.
Với lứa tuổi này tơi chọn các bài thơ có sắc thái khác nhau: êm dịu, nhẹ
nhàng, vui vẻ hóm hỉnh...nhằm giúp trẻ cảm nhận cái hay, cái đẹp trong ngôn
ngữ tiếng việt và trong cuộc sống, giúp trẻ phát triển đời sống tình cảm.
Để trẻ cảm thụ tốt ngơn ngữ của câu thơ, điều quan trọng nhất là phải đọc
diễn cảm, thể hiện nhịp điệu, âm điệu và sắc thái của bài thơ. Tôi tập đọc diễn
cảm và thuộc bài thơ trước khi đọc cho trẻ nghe
Để trẻ cảm thụ tốt bài thơ, nên trò chuyện với trẻ về nội dung bài thơ, giải
thích nghĩa của mơt số từ, ý của các câu thơ, vẻ đẹp của các câu thơ mô tả, kết

hợp với tranh minh họa hoặc làm các động tác minh họa. Tôi đọc cho trẻ nghe
nhiều lần, đọc thơ theo cá nhân, theo nhóm, luyện tập cách đọc diễn cảm.

Hình ảnh: Trẻ đọc thơ theo nhóm.

Một số giải pháp nâng cao chất lượng cảm thụ các tác phẩm văn học cho trẻ 4 - 5 tuổi

14


S¸ng kiÕn kinh nghiƯm
Để thu hút trẻ đọc thơ hơn thì việc chuẩn bị đồ dùng trực quuan trong dạy
học để gây hứng thú cho trẻ cũng rất quan trọng, trong q trình dạy trẻ đọc thơ
diễn cảm tơi sử dụng các bức tranh thơ, sa bàn, con rối, vật thật
Để thu hút lôi cuốn trẻ vào giờ học tôi lựa chọn các hình thức tổ chức
phù hợp, hấp dẫn như qua tổ chức hội thi “ Bé yêu thơ”, câu đố, tham quan và
đặc biệt là chọn những hình ảnh đẹp và nhân vật ngộ nghĩnh sáng tạo đưa vào
cơng nghệ thơng tin để trẻ hịa nhập và hóa thân vào từng nhân vật.
Ví dụ : Dạy trẻ đọc thơ bài “ Tình bạn ”
*Hoạt động 1: Cơ cùng trẻ hát bài bát” Lớp chúng mình ” trị chuyện với
trẻ về bài hát, giới thiệu cho trẻ bai thơ “ tình bạn
* Hoạt động 2: Đàm thoại với trẻ về nội dung bài thơ:
+ Các bạn đến lớp thấy điều gì khác thường?
+ Các bạn đã làm gì khi thấy bạn thỏ nâu ốm?
+ Các con có nhận xét gì về các bạn trong lớp của bạn thỏ nâu?
* Hoạt động 3; Trẻ đọc thơ, cô hướng dẫn trẻ đọc sao cho đúng từ thể
hiện được nhịp điệu của bài thơ.
Khi dạy trẻ đọc thơ giọng của cô phải chuẩn xác, diễn đạt trôi chảy phù hợp
với từng bài, cô phát âm không ngọng.
Khi dạy trẻ đọc thơ tôi chú ý nghe trẻ đọc và phát hiện ra trẻ nói ngọng, đọc

sai để sửa cho trẻ như tơi đọc lại để cho trẻ đọc theo nhiều lần và động viên trẻ “
Con đọc gần giỏi rồi” thi đua giữa các tổ với nhau để phát hiện tổ nào đọc tốt
hơn để nhiều trẻ đọc tốt.
Dạy trẻ nói đủ câu, tơi nói trước trẻ nhắc lại nhiều lần hoặc cho trẻ khác giúp
đỡ các bạn.
Trong giờ học tôi luôn chú ý bao quát chung để tìm hiểu đặc điểm của từng
trẻ để gần gũi động viên trẻ giúp đỡ những trẻ còn yếu kém, đưa trẻ vào hoạt
động với các bạn có nề nếp hơn, hứng thú hơn.
Giải pháp 5: Phương pháp đàm thoại và sử dụng đồ dùng dạy học:
Tôi nhận thấy đưa đồ dùng dạy học và đưa ứng dụng công nghệ thông tin
vào trong tiết học là rất quan trọng. Vì vậy, tơi đã tìm tịi sưu tầm tranh ảnh về
néi dung c©u chun, bài thơ, các băng đĩa băng hình, sử dụng tivi, rối để
minh hoạ néi dung chuyÖn gây hứng thú cho trẻ.
Sau kể chuyện lần 1, lần 2 cô cho trẻ xem ,nội dung câu chuyện bằng hình
ảnh động trên máy chiếu, sau đó cơ trích dẫn làm rõ ý qua hình ảnh và ở cuối
truyện cơ cho trẻ đóng kịch hoặc xem rối.
Một số giải pháp nâng cao chất lượng cảm thụ các tác phẩm văn học cho trẻ 4 - 5 tuổi

15


S¸ng kiÕn kinh nghiƯm
Hoặc khi kể chuyện “Thỏ dọn nhà”. Cơ trẻ cùng trị chuyện về một số con
vật sau đó cơ sẽ giới thiệu: “Gia đình nhà thỏ mới làm được một ngôi nhà rất
đẹp bố mẹ thỏ đã rất vất vả để chuyển đồ đạc về nhà mới. Thấy bố mẹ vất vả
nên anh em thỏ đó giúp bố mẹ chuyển nhà đấy, liệu với tầm vóc nhỏ nhắn của
các chú thỏ đó giúp bố mẹ làm được việc gì? Các con hãy lắng nghe cơ kể câu
chuyện “Thỏ dọn nhà”. Bằng nhiều phương pháp tạo có thể tạo nhiều tình huống
khác nhau để tạo ra khả năng khám phá những điều trẻ muốn biết, muốn nghe.
Khi đó lựa chọn được tác phẩm, để thu hút trẻ vào nội dung tác phẩm vai

trị giọng đọc, kể của cơ giáo hết sức quan trọng, trẻ có những hứng thú nhận
thức được tác phẩm hay không phụ thuộc vào lời đọc, kể của cô. Giáo viên phải
đọc kể một cách diễn cảm nhưng để làm tốt được điều này trước tiên mình phải
đọc kỹ tác phẩm, cân nhắc nội dung nghệ thuật, hiểu thấu đáo ý chí của người
viết và phải có các kỹ năng kỷ xảo kể diễn cảm tác phẩm. Từ đó mình xác định
giọng điệu của tác phẩm có khi hài hước hóm hỉnh, có khi tình cảm trìu mến, vui
tươi khi thì hụt hửng, mỉa mai, châm biếm đã kích. Trên cơ sở giọng điệu cơ bản
ấy mình vận dụng những sắc thái đa dạng của giọng mình để vận dụng, các loại
ngữ điệu để làm cho tình tiết được sinh động và có sức thuyết phục,lôi cuốn trẻ
vào bài học một cách tự nhiên.
Hay trong chuyện “chú dê đen”, giọng hơi hống hách, hung hăng, quát nạt,
dê trắng nhút nhát yếu đuối, nhưng cũng con sói đó lại tỏ ra sợ sệt trước dê đen
gan dạ dũng cảm, giọng chó sói quát nạt đến yếu dần và tỏ ra hốt hoảng sợ hãi.
Với đặc điểm tâm lý nhận thức quá trình tổ chức cho trẻ “đọc thơ, kể
chuyện”, phương pháp gợi mở trò chuyện với trẻ về tác phẩm nhằm kích thích
hoạt động nhận thức của trẻ. Phương pháp này lôi cuốn trẻ tham gia bộc lộ suy
nghĩ, cảm nhận riêng của mình cơ giáo cần khuyến khích đến mức độ tối đa sự
trao đổi giữa trẻ với nhau. Với hệ thống câu hỏi thông minh và khéo léo và đưa
ra những hình ảnh phù hợp với nội dung cơ định hỏi để kích thích thu hút trẻ
tranh luận,
Ví dụ: câu chuyện “ Bác gấu đen và hai chú thỏ”
Cảnh 1: Hình ảnh bác Gấu đen đang đi trong một khu rừng có nhiều cây
cối, mưa rơi như trút nước, gió thổi ào ào làm nghiêng ngả cây cối và xa xa là
ngôi nhà với ánh lửa bập bùng của thỏ nâu.
Câu hỏi: Bác gấu đang đi trong rừng thì điều gì xảy ra?

Một số giải pháp nâng cao chất lượng cảm thụ các tác phẩm văn học cho trẻ 4 - 5 tuổi

16

S¸ng kiÕn kinh nghiƯm
Cảnh 2: Bác gấu đứng trước ngơi nhà của thỏ nâu run lên vì rét, mưa vẫn
rơi lộp bộp, gió vẫn thổi ào ào bác gấu lập cập gõ cửa
Câu hỏi: Bác gấu dến nhà thỏ nâu làm gì và thỏ nâu đã nói gì với bác gấu?
Tranh 3: Bác gấu và bạn thỏ trắng đang ngồi sưởi và ăn bánh vui vẻ
Câu hỏi: Bạn thỏ trắng đã làm gì khi bác gấu đến gõ cửa?
Tranh 4: Bác gấu và thỏ trắng cùng sửa lại nhà cho thỏ nâu
Câu hỏi? Ai đã dựng lại nhà cho thỏ nâu?
Thỏ nâu đã làm gì khi được giúp đỡ.
Với câu truyện “Chú thỏ thơng minh” tơi sử dụng mơ hình sân khấu là một khu
rừng nhỏ, có hoa, cỏ, cây….. nhân vật trong truyện được cách điệu hoá, thỏ mặc
quần áo, đi bằng 2 chân…
Khi tôi dạy, tôi dùng cánh tay lồng vào con rối, điều khiển con rối bằng ba ngón
tay: ngón cái, trỏ, giữa sao cho những cử chỉ phù hợp với lời thoại trong truyện…
Nhờ việc sử dụng nghệ thuật rối trong tiết học mà số trẻ có khả năng cảm thụ
tác phẩm văn học đạt cao, đa số trẻ nhớ được nội dung câu truyện, lời thoại của
các nhân vật trong truyện và qua đó trẻ biết nhận xét đánh giá tính cách của
nhân vật trong truyện như ai là người xấu? Ai là người tốt.
Giải pháp 6. Tạo môi trường cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học
* Về phía lớp:
Ngay từ đầu năm học tôi đã phối hợp với cha mẹ học sinh khuyến khích
sưu tầm và đóng góp các loại băng đĩa ghi hình, ghi tiếng về các bài thơ câu
chuyện, sách chuyện, tranh chuyện, họa báo, tạp chí, để xây dựng góc sách
truyện mang những nội dung giúp trẻ làm quen văn học, để các giờ hoạt động
góc trẻ được xem tranh vẽ về các câu chuyện, bài thơ.Trong giờ hoạt động góc
này cơ giúp trẻ, hướng dẫn trẻ dần dần chi giác và đọc kể được những bài thơ
câu chuyện

Một số giải pháp nâng cao chất lượng cảm thụ các tác phẩm văn học cho trẻ 4 - 5 tuổi

17


S¸ng kiÕn kinh nghiƯm

Hình ảnh: Góc sách
Trong giờ đón và trả trẻ tơi mở đĩa ghi hình và tiếng những bài thơ câu
chuyện cho trẻ xem nhằm giúp trẻ tri giác dần dần nội dung những bài thơ câu
chuyện đó.
- Tơi ln tận dụng diện tích phịng học, chú ý bố trí sắp xếp các học cụ,
đội hình để tạo môi trường học và thoải mái cho trẻ.
Trong lớp tôi trang trí những mảng tranh chuyện thể hiện nội dung những bài
thơ, câu chuyện theo từng chủ điểm. VD: Với chủ diểm thế giới thực vật tơi
trang trí mảng tranh truyện “ Cây thìa là” hoặc thơ “Cây dây leo” hoặc tôi hướng
dẫn các cháu cùng làm những quyển tranh về những câu chuyện, bài thơ trẻ đã
được làm quen để tăng thêm phần phong phú cho góc sách chuyện và tận dụng
khả năng tối đa nâng cao chất lượng làm quen văn học cho trẻ.
- Tôi sử dụng các nguyên vật liệu mở như: Thanh tre. Ly nhựa, nắp thiếc,
hộp sữa, lõi giấy vệ sinh… để làm thành những con rối xinh xắn. Trẻ cũng có
thể sử dụng được để kể chuyện theo ý thích.
- Để làm trang phục cho trẻ khi đóng kịch tơi dùng: Vải vụn, giấy, lá cây,
tạo nhiều kiểu dáng trang phục lạ mắt thu hút trẻ.
- Chú ý đến khả năng phát triển ngôn ngữ của trẻ để có sự điều chỉnh và
sửa sai, rèn luyện khả năng ngôn ngữ cho trẻ.
- Bản thân tôi trước khi tổ chức hoạt động cũng phải tự luyện giọng kể, cách
sử dụng tranh, sách tranh, rối, mô hình, giáo án powerpoint…để giúp trẻ cảm thụ văn
học một cách tốt Trong việc chuẩn bị đầy đủ đồ dùng cho tiết học thì tơi ln tìm tịi
sáng tạo những đồ dùng trực quan dùng để minh họa cho nội dung cốt truyện sao cho
thật hấp dẫn trẻ về màu sắc, tính chất ngộ nghĩnh của từng nhân vật và thật gần gũi

với bản thân trẻ từ đó sẽ tập trung cao độ được sự chú ý của trẻ giúp trẻ tham gia vào
tiết học một cách say mê, chủ động và tích cực.
Ví dụ: Kết hợp nhiều loại đồ dùng, con vật mua sẵn như gà, vịt, lợn cây
quả và các loại con vật làm bằng len, xốp, đất nặn... với bàn tay kh léo của
mình tơi làm những bức tranh bằng bơng len, dựng mơ hình bằng sa bàn, hay sử
dụng rối tay, tranh cắt rời.
Cụ thể: Chuẩn bị dạy tiết chuyện “Đôi bạn nhỏ”

Một số giải pháp nâng cao chất lượng cảm thụ các tác phẩm văn học cho trẻ 4 - 5 tuổi

18


S¸ng kiÕn kinh nghiƯm
+ Tơi đã làm cho một chú gà con và một chú vịt con bằng len có màu sắc
đẹp, trông rất ngộ nghĩnh đáng yêu, rồi vẽ một con cáo rất hung ác để trẻ cảm
nhận được tính cách độc ác của con cáo già.
+ Làm sa bàn là một cánh đồng có hồ nước, bãi cỏ non, bụi cây... để sử
dụng trong lúc kể chuyện có hình ảnh minh hoạ. Gà ở trên bãi cỏ non, vịt xuống
ao mà cua và bỗng có một con cáo xuất hiện sau bụi cây...
Để phát triển vốn từ, vốn hiểu biết của trẻ đối với các sự vật, hiện tượng,
các đặc điểm, hình dáng, cấu tạo của một số nhân vật thường xuyên hiện trong
câu chuyện kể thì việc chuẩn bị báo họa mi, tranh ảnh rất cần thiết.
*Về phía nhà trường:
- Từ những năm học trước thực hiện chuyên đề “Văn học” nhà trường đã
có suy nghĩ cần phát huy hiệu quả phòng thư viện, đồ chơi,phòng máy tính với
các trang thư viện điện tử ở đó lưu trữ những giáo án văn học có ứng dụng cơng
nghệ thơng tin hoặc những hình ảnh, giữ liệu liên quan để thiết kế giáo án ứng
dụng công nghệ thông tin phục vụ tiết dạy làm quen văn học.
Ngay từ đầu năm học BGH nhà trường đã trang bị cho lớp nhiều quyển truyện,

tạp chí. Ngồi ra tơi cịn sưu các sách văn học, các hoạ báo, tập chí, lịch cũ, nguyên
liệu cho trẻ tự làm sách để xây dựng một “Góc thư viện” mang nội dung văn học, tại
“Góc thư viện” trẻ được xem các tranh truyện, tạp chí, hoạ báo.
Đến nay trường đã có đủ sách, tranh chuyện, tranh thơ, thư viện đồ chơi, thư
viện giáo án điện tử phục vụ tiết dạy văn học cho tất cả các lứa tuổi.
- Về chuyện thì có truyện cổ tích, chuyện kể sang tạo theo từng chủ điểm,
những bài thơ, ca dao, cùng với nguồn tài liệu được lựa chọn với khả năng nhận
thức củ trẻ.
- Trong thư viện đồ chơi có vịng quay kỳ diệu, tranh rời, để trẻ tự sắp
thành câu chuyện, có sân khấu rối với đủ loại rối, trang phục để trẻ diễn tập tạo
nhiều hứng thú để giới thiệu nhân vật trong chuyện và trong thơ, trẻ có thể đóng
kịch thể hiện các nhân vật trong chuyện, trong thơ.
- Ngồi ra phịng thư viện cịn trang bị đầy đủ phương tiện nghe nhìn như
đài, băng hình, trang thư viện giáo án điện tử, máy chiếu, máy tính sách tay để
phục vụ tốt cho việc dạy và học môn làm quen văn học cho trẻ.
Giải pháp 7: Dạy trẻ kể chuyện ở mọi lúc mọi nơi:

Một số giải pháp nâng cao chất lượng cảm thụ các tác phẩm văn học cho trẻ 4 - 5 tuổi

19


S¸ng kiÕn kinh nghiƯm
Giáo dục trẻ ở mọi lúc mọi nơi là biện pháp không thể thiếu được đối với
các mụn hc t bit l mụn vn hc nên tôi đà tích hợp vào mọi hoạt
động trên lớp cũng nh các hoạt động dạo chơi. Qua ú tr cú hng
thỳ hn khi tham gia vo các hot ng và để cũng cố thêm bài học.
Vo bui sỏng gi ún tr tơi cho trẻ được chơi theo ý thích trong đó góc
sách truyện tơi ln khuyến khích trẻ tham gia. Trẻ sẽ được “đọc”, xem các bài
thơ, câu chuyện mà trẻ thích, được chơi với các con rối trẻ yêu, được nghe các

câu chuyện bài thơ mà trẻ cảm thấy hứng thú…Khi trẻ được tiếp xúc nhiều lần
trẻ sẽ dần dần cảm nhận được những cái hay cái đẹp trong các tác phẩm đó và sẽ
càng ngày càng thích thú hơn với các hoạt động văn học, thông qua các bức
tranh được xem trẻ sáng tạo ra câu chuyện có nội dung hay, phù hợp.
Thơng qua các hoạt động ngồi trời, các môn học khác, hoạt động chiều để
cho trẻ làm quen với các tác phẩm văn học, rồi ôn luyện sau những bài thơ, câu
chuyện trẻ đã được học trên tiết học, giúp trẻ luyện phát âm, phát triển lời nói.
Ví dụ: Thơng qua hoạt động ngồi trời cơ cho trẻ làm quen với các nhân vật
trong chuyện qua việc cho trẻ xem tranh vẽ về nội dung câu chuyện “Bác gấu đen
và hai chú thỏ” cho trẻ nhìn tranh - cơ đặt câu hỏi - trong tranh có ai?
- Khi quan sát con vật, con bò, trâu, lợn .. có thể đọc bài thơ “đàn bị” “Gọi nghé”.
- Thơng qua hoạt động vui chơi giúp trẻ thể hiện tình cảm yêu thương, giao
tiếp với bạn bè.
Ví dụ: Trẻ chơi với bạn nhường đồ chơi cho bạn trong khi xếp hình
+ Trẻ chơi trị chơi phân vai theo chủ đề: trẻ chơi bế em, cho em ăn, ngủ, đã
tạo cho trẻ thể hiện tình cảm yêu thương với em bé, với bố mẹ.
- Thông qua hoạt động chiều, mỗi tuần dành riêng một đến hai tuổi cho trẻ
tập kể chuyện.
Ví dụ: Hơm nay, lớp mình có rất nhiều bạn đến thăm nào là gà, bò, lợn,
vịt... các con hãy kể chuyện nói về các con vật này nhé.
Qua hoạt động dạo chơi này cơ giáo cịn có thể cung cấp cho trẻ nhiều từ
ngữ về cảnh vật cây cối xung quanh.
Ví dụ: Khi cho trẻ dạo chơi sân trường tơi cho trẻ quan sát khung cảnh sân
trường, trò chuyện về một số cây cối trong trường, hỏi “Đây là cây gì? Cây mưng có
đặc điểm gì? Các con có nhận xét gì về lá của cây?..

Một số giải pháp nâng cao chất lượng cảm thụ các tác phẩm văn học cho trẻ 4 - 5 tuổi

20

S¸ng kiÕn kinh nghiƯm

Hình ảnh: Quan s¸t ngồi trời
* Trị chơi đóng kịch:
Là hoạt động giúp trẻ phát triển trí nhớ và giáo dục trẻ tinh thần tập thể.
Qua hoạt động đóng kịch trẻ truyền đạt lại nội dung câu truyện, làm sống lại tâm
trạng, hành động ngôn ngữ hội thoại của các nhân vật trong truyện, đồng thời trẻ
biết thể hiện tình cảm và đánh giá các nhân vật trong truyện. Khi đóng kịch trẻ
dễ dàng nắm được nội dung, ý nghĩa của tác phẩm, nắm được tính liên tục của
câu truyện, điều này góp phần đẩy mạnh sự phát triển tư duy, cảm thụ tác phẩm
một cách sâu sắc ở trẻ. Để đạt được điều đó thì trước khi cho trẻ đóng kịch giáo
viên phải cho trẻ ơn lại nội dung câu truyện và đàm thoại với trẻ về nội dung.
Giúp trẻ hiểu sâu hơn về nội dung truyện và lời thoại của các nhân vật trong
truyện. Để từ đó trẻ biết thể hiện những sắc thái khác nhau về ngữ điệu, tính
cách tâm trạng của các nhân vật trong truyện. Nhằm giúp trẻ phân biệt được
giọng điệu lời nói của các nhân vật. Qua đó trẻ khắc hoạ được tính cách nhân
vật. Để trẻ nhớ được ngơn ngữ, lời thoại của các nhân vật trong truyện để đóng
kịch thì trước hết cho trẻ nhắc lại lời thoại của nhân vật sau đó cho trẻ đóng vai
theo tổ hoặc nhóm.
Ví dụ: Trong truyện “Dê con nhanh trí” cho tổ 1 làm dê trắng, tổ 2 làm dê
đen, tổ 3 làm cho sói để trẻ tự thể hiện hành động, điệu bộ của nhân vật cho
quen và thành thạo. Sau đó phân vai cho từng trẻ theo vai của các nhân vật trong
truyện và cho trẻ nhắc lại lời thoại của nhân vật trong truyện mà trẻ sẽ đóng. Lúc
này cô giáo là người dẫn truyện và trẻ tự diễn theo nội dung câu truyện. Khi trẻ
Một số giải pháp nâng cao chất lượng cảm thụ các tác phẩm văn học cho trẻ 4 - 5 tuổi

21

S¸ng kiÕn kinh nghiƯm
diễn xong lên cho trẻ tự nhận xét về vai diễn của mình, của bạn, từ đó trẻ xác
định được thái độ của trẻ đối với nhân vật trong truyện là u hay ghét.
Trị chơi đóng kịch thực sự giúp trẻ cảm nhận tác phẩm văn học một cách
sâu sắc và để đạt được điều đó thì việc trang trí sân khấu và hố trang cho trẻ rất
quan trong, với câu truyện “3 chú Lợn nhỏ” tôi làm sân khấu có màn che, rồi
trang trí cảnh phù hợp với câu truyện.
Bên cạnh việc làm mơ hình sân khấu thì việc hố trang cho trẻ đóng kịch
cũng rất cần thiết. Với nhân vật “3 chú Lợn” tôi cho trẻ mặc mặt nạ hình con
lợn, bao tay và giầy hình chân con lợn và áo quần màu sắc khác nhau phù hợp
với tính cách của từng nhân vật.
Việc hố trang và bố trí sân khấu phù hợp, trang phục đẹp sẽ giúp trẻ tự tin
khi nhập vai tạo cho trẻ hứng thú hơn với từng vở diễn.
Trong hoạt động chung trẻ có thể chưa cảm nhận hết được các giá trị về mặt
ngơn ngữ, tình cảm của các tác phẩm thì đến giờ ho¹t động góc cơ giáo cho trẻ
tham gia vào góc chơi “ Bé yêu văn học”. Tại góc chơi này cơ cho trẻ được xem,
đọc hay lằng nghe các câu chuyện bài thơ trẻ vừa được học để trẻ có thể ghi nhớ
sâu hơn, để trẻ một lần nữa lại tiếp tục được cảm nhận những c¸i hay cái đẹp
trong tác phẩm.
Giải pháp 8: Giúp trẻ cảm thụ văn học thông qua giờ hoạt động thư viện:
Ngoài những giờ học, hoạt động trên lớp, trẻ được luân phiên đến thư viện
chơi, tập… bởi nơi đây vó nhiều loại sách, đồ dùng, đồ chơi phong phú, đa
dạng. Thư viện đồ chơi có nhiều góc chơi giúp trẻ học bằng chơi, chơi mà học
rất có kết quả. Trong những năm qua, nhà trường đầu tư ở góc sách trong thư
viện đồ chơi nhiều loại sách từ nhà trẻ đến lớp mẫu giáo theo chủ đề, chủ điểm
phục vụ nội dung chương trình giáo dục của ngành mầm non.
Đây là môi trường phong phú giúp trẻ làm quen với việc “đọc sách” từ
tuổi mầm non. Bước đầu hình thành cho trẻ có một số kỹ năng “đọc viết” chuẩn
bị điều kiện để trẻ vào học phổ thông.
Những bộ tranh nhà trẻ, truyện tranh chữ to, thơ chữ to, tạp chí, hoạ báo

đều có hình ảnh minh hoạ. Về truyện thì có truyện cổ tích kể theo tranh, truyện
dân gian Việt Nam, truyện kể sáng tạo. Những bài thơ, ca dao, đồng dao cùng
các nguồn tài liệu được chọn lựa phù hợp với khả năng nhận thức của trẻ và các
nội dung sách có liên quan đặc thù văn hố địa phương. Sách là một phần trong

Một số giải pháp nâng cao chất lượng cảm thụ các tác phẩm văn học cho trẻ 4 - 5 tuổi

22


S¸ng kiÕn kinh nghiƯm
đồ dùng đồ chơi cho trẻ: sách giúp trẻ làm quen môi trường chung quanh, làm
quen với tạo hình, với tốn, với chữ viết…
Trẻ có thể tự làm sách truyện từ tranh ảnh do trẻ tự vẽ hoặc sưu tầm . Trẻ kể
chuyện theo tranh về các loại thực phẩm, món ăn cách chế biến. Bộ tranh lô tô
giúp trẻ kể chuyện những vật nuôi trong gia đình, con vật sống trong rừng…
trên cùng một bức tranh, nhiều trẻ kể theo nhiều cách khác nhau. vừa chơi vừa
đọc thơ, ca dao, đồng dao…
Đồ chơi vốn có nhiều chủng loại trong đó đồ chơi bằng điện tử mang tính giáo
dục hiện đại. Loại đồ chơi này vừa hình ảnh vừa có âm thanh, trẻ phân biệt tiếng
kêu của nhân vật, phân biệt các phương tiện giao thông. Trẻ chơi chuyển động
các hình ảnh trên màn hình thật say sưa hấp dẫn. Trẻ hiểu tiếng tượng thanh như
“suối chảy róc rách”, “chim hót líu lo” tiếng tượng hình “mây trơi lững lờ”, em
bé được “nâng niu”. Ở phịng thư viện đồ chơi cịn trang bị phương tiện nghe,
nhìn đầy đủ với băng tiếng, băng hình như Tích Chu, Cơ bé quàng khăn đỏ… trẻ
nghe mãi, thích xem phim, hiểu rõ nội dung câu chuyện, kể lại cho ông bà cha
mẹ và bạn bè nghe.
Tai phong thư viện giáo viên có thể tranh thủ hướng dẫn giúp trẻ phát âm
chuẩn, trẻ thuộc nhiều thơ, biết nhiều truyện, nắm vốn từ phong phú phân biệt từ
láy như “lung linh, lấp lánh…” hiểu từ chính xác hơn như “run cầm cập, kêu ầm

ĩ”… bước đầu cảm nhận từ văn học “đẹp như trăng rằm, đẹp như tơ nhuộm”…
giúp trẻ nói trơi chảy khi diễn đạt ý muốn và cảm xúc tình cảm của mình; và có
thể sử dùng các từ này vào đời sống của trẻ.

Một số giải pháp nâng cao chất lượng cảm thụ các tác phẩm văn học cho trẻ 4 - 5 tuổi

23


S¸ng kiÕn kinh nghiƯm

Hình ảnh: Góc thư viện của bé
Giải pháp 9. Thực hiện tốt công tác tuyên truyền với phụ huynh:
Sự kết hợp chặt chẽ giữa gia đình và nhà trường trong việc dạy trẻ đọc thơ
kể chuyện là điều kiện tốt nhất để trẻ phát huy những khả năng cảm nhận và biết
đọc kể lại các tác phẩm thơ chuyện một cách diễn cảm, thể hiện được giọng
điệu, tình cảm của các nhân vật. Vì vậy, cha mẹ trẻ cần quan tâm xem chương
trình học của trẻ trên lớp là gì để về nhà cha mẹ cùng trẻ ôn lại, hoặc cha mẹ có
thể mua cho trẻ các loại sách báo, băng đĩa các bài thơ, câu chuyện phù hợp với
trẻ để trẻ được ôn luyện lại các bài thơ câu chuyện mà trẻ đã được học ở nhà. Vì
vậy, tơi đã phối kết hợp với một số hình thức như sau:
Qua các buổi họp phụ huynh tơi đưa vào nội dung tuyên truyền về việc
dạy trẻ đọc thơ kể chuyện giúp phụ huynh hiểu được tầm quan trọng của bộ mơn
từ đó để đưa ra biện pháp cụ thể.
Bằng cách cô ghi các nội dung bài thơ câu chuyện ở góc tuyên truyền,
nhắc nhở phụ huynh theo dõi và về nhà kiểm tra trẻ qua các nội dung trẻ đã học.
Động viên phụ huynh cung cấp sách chuyện tranh ảnh cho trẻ.
Hàng ngày giờ đón trả trẻ tôi gặp gỡ trao đổi với phụ huynh về việc tiếp thu
trên lớp của trẻ để kết hợp phụ huynh có biện pháp giúp đỡ trẻ, bồi dưỡng cho trẻ,
tơi theo dõi để lúc đón trả trẻ trao đổi với phụ huynh về nhà hướng dẫn trẻ đọc chính

xác hơn.
Một số giải pháp nâng cao chất lượng cảm thụ các tác phẩm văn học cho trẻ 4 - 5 tuổi

24


S¸ng kiÕn kinh nghiƯm
Trên các tiết học tơi đều theo dõi để tìm ra những cái sai của trẻ rồi tìm
cách gặp phụ huynh trao đổi, động viên phụ huynh giúp đỡ thêm cho trẻ ở nhà.
Đối với trẻ tiếp thu bài tốt, đọc thơ kể chuyện hay, diễn cảm tôi cũng gặp và trao
đổi phụ huynh để về nhà bố mẹ động viên khen ngợi trẻ kịp thời.
Từ đó, vận động phụ huynh đóng góp nguyên liệu, phế liệu làm đồ dùng đồ
chơi phục vụ cho tiết đọc thơ, kể chuyện. Nhiều gia đình đã nhiệt tình trong việc
dạy con thể hiện ở việc làm mơ hình gia đình, làm tranh ảnh về chủ đề ở nhà để
tạo nền “tài năng nhí” trong tâm hồn trẻ. Đặc biệt phụ huynh luôn trao đổi
thường xuyên với giáo viên chủ nhiệm về tình hình và việc học tập của trẻ để
cùng giáo viên tìm ra biện pháp dạy trẻ phù hợp.

Hình ảnh:Ttuyên truyền
8. Những thông tin cần được bảo mật (nếu có): Khơng
9. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến:
Về phía giáo viên
Giáo viên ln tích cực tự học tập, bồi dưỡng trao dồi kiến thức giỏi về chuyên
môn, vững vàng về nghiệp vụ, năng động, sáng tạo, ln đổi mới cách nghĩ, cách làm.
Là người có lập trường tư tưởng kiên định, vững vàng, luôn gần gũi, chia sẻ, tôn trọng
và biết lắng nghe nhằm tạo được niềm tin cho đồng nghiệp, phụ huynh, học sinh,.
Đồng thời phải thực sự là “ Con chim đầu đàn ” luôn luôn nêu cao tinh thần tự học tập
bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ.
Một số giải pháp nâng cao chất lượng cảm thụ các tác phẩm văn học cho trẻ 4 - 5 tuổi

25