Tài liệu Vàng da là gì? doc

Vàng da là gì?

Vàng da không phải là một bệnh, đúng hơn đó là một triệu chứng. Vàng da
là sự nhuộm màu vàng của da và niêm mạc, kết mạc mắt (lòng trắng mắt). Màu
vàng này là do sự tăng cao bất thường chất sắc tố mật bilirubin trong máu. Màu
vàng lan khắp các mô và dịch cơ thể.
Tại sao có sự tăng bilirubin trong máu ?
Khi hồng cầu bị hủy trong máu, hemoglobin là một phân tử có trong hồng
cầu, nhiệm vụ chuyên chở oxi, sẽ phân hủy thành bilirubin. Bilirubin được vận
chuyển đến gan và bài tiết vào ruột như là một thành phần của mật.
Vàng da nói lên điều gì ?
Vàng da nói lên bệnh lý của gan hay mật. Khi sự bài tiết bilirubin bị cản
trở, sẽ làm cho bilirubin tăng lên trong máu, kết quả là gây vàng da. Viêm hay
những bất thường khác của tế bào gan, sẽ gây cản trở sự bài tiết bilirubin vào trong
đường mật. Sự bài tiết bilirubin có thể bị cản trở do đường dẫn mật ngoài gan bị
tắc do sỏi hay do khối u.

Vàng da cũng có thể là kết quả của sự phá hủy quá nhiều hồng huyết cầu (
một quá trình gọi là tán huyết) và vì vậy làm tăng lượng bilirubin trong máu. Điển
hình loại này gặp trong thiếu máu tán huyết (khác với thiếu máu do bất sản tủy,
trong bệnh này tủy xương không sản xuất đủ hồng cầu).

Vàng da sơ sinh là gì ?
Vàng da sơ sinh rất thường gặp, vàng da này là do tán huyết khi sanh và xổ
nhau, và gan trẻ sơ sinh chưa hoàn hảo, nên không thể bắt giữ và chuyển hoá hết
lượng bilirubin trong vài ngày.
Hội chứng Gilbert là gì ?
Trong hội chứng Gilbert, lượng bilirubin trong máu tăng nhẹ, không phải là
nguyên nhân gây ra vàng da. Bệnh này là do di truyền, và thường được phát hiện
tình cờ trong lần làm xét nghiệm gan. Bệnh không gây ra triệu chứng và cũng
không có vấn đề gì.

Từ vàng da xuất phát từ đâu ?
Từ hình tượng màu vàng trong” nhìn mọi vật màu vàng” đó là sự qui kết
không phù hợp. Điều này có thể phản ánh sự không thích hợp khi người bệnh
vàng da nhìn thức ăn, vì vậy vàng da nặng điển hình làm cho người bệnh ăn mất
ngon, buồn nôn, và mệt mỏi.
Bệnh vàng da ở người lớn

Rất nhiều bệnh có thể gây vàng da do mức bilirubin trong máu tăng.
Nếu nước tiểu trong thì thường là do huyết tán, tiên lượng nhẹ. Còn nước tiểu
vàng đậm là dấu hiệu các bệnh gan mật.
Để xác định nguyên nhân gây vàng da, cần chú ý tiền sử cá nhân. Nếu vàng
da từ bé thì bệnh mang tính chất gia đình, được gọi là bệnh Dubin-Johuson, Rotor.
Nếu đường gan mật từng phải mổ, nên nghĩ tới chít hẹp đường mật sau mổ. Với
người bệnh tiểu đường trên 50 tuổi, vàng da thường là biểu hiện ung thư tụy. Với
người nghiện rượu lâu năm, đó là dấu hiệu xơ gan, viêm gan. Vàng da ở người
bệnh ung thư (đã được chẩn đoán hoặc vừa mổ) có thể báo hiệu là đã bị di căn vào
gan.

Nếu có tình trạng ngứa lâu năm, nay lại vàng da, cần nghĩ đến chứng do ứ
mật trường diễn trong gan. Với người từng sống ở những vùng có ký sinh trùng
gây bệnh (như Địa Trung Hải), vàng da có thể là hậu quả của sự hình thành các
kén nước trong gan.
Khoảng 3-4 tuần trước khi xuất hiện vàng da, người bệnh có thể có một số
dấu hiệu khá đặc trưng. Người bị viêm gan do virus có thể bị nhiễm khuẩn, có rối
loạn tiêu hóa, viêm khớp. Bệnh nhân sỏi đường mật chủ có cơn đau quặn gan, sốt
kèm theo rét run. Bệnh nhân ung thư tụy gầy nhanh, đau âm ỉ vùng bụng trên, lan
sang trái và ra đằng sau. Trong trường hợp tắc nghẽn đường mật chủ do ung thư,
bệnh nhân sẽ ngứa trước khi vàng da vài tuần.
Việc khám lâm sàng cũng đóng vai trò quan trọng khi tìm nguyên nhân gây
vàng da. Nếu sờ thấy túi mật to, gan to, có thể khẳng định là tắc nghẽn ở ống mật

chủ. Nếu sờ thấy gan to nhưng túi mật bé, cần nghĩ tới tắc nghẽn trong gan.
Trường hợp gan không to, túi mật bé thì chắc chắn không có tắc nghẽn đường dẫn
mật chủ.
Vàng da có thể là biểu hiện viêm gan hoặc xơ gan nếu kèm theo lách to.
Nếu gan to cứng như đá, mặt gồ ghề, phản ứng nhạy khi nắn vào thì có thể kết
luận chắc chắn là ung thư gan.