Luận án Tiến sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động giảng dạy của giảng viên các trường đại học thuộc Bộ Công an theo hướng phát triển năng lực người học
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.83 MB, 260 trang )
BQUCPHềNG
HCVINCHNHTR
NGUYNVNKIấN
QUảN Lý HOạT ĐộNG GIảNG DạY
CủA GIảNG VIÊN CáC TRƯờNG ĐạI HọC THUộC Bộ
CÔNG AN THEO HƯớNG PHáT TRIểN NĂNG LùC NG¦êI
HäC
LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
HNIư2021
BQUCPHềNG
HCVINCHNHTR
NGUYNVNKIấN
QUảN Lý HOạT ĐộNG GIảNG DạY
CủA GIảNG VIÊN CáC TRƯờNG ĐạI HọC THUộC Bộ
CÔNG AN THEO HƯớNG PHáT TRIểN NĂNG LùC NG¦êI
HäC
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số : 914 01 14
LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
1. PGS,TS Trương Thành Trung
2. TS Trịnh Thị Hồng Hà
HÀ NỘI 2021
LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu
của riêng tác giả. Các tài liệu số liệu trích dẫn
trong luận án đều trung thực và có xuất xứ rõ ràng.
Tác giả luận án
Nguyễn Văn Kiên
MỤC LỤC
Trang
LỜI CAM ĐOAN
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC CÁC BẢNG
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ VÀ ĐỒ THỊ
MỞ ĐẦU
Chương TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CĨ
1
LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
1.1
Các cơng trình nghiên cứu về dạy học tiếp cận năng
lực và hoạt động giảng dạy theo định hướng phát
triển năng lực người học
1.2
Các cơng trình nghiên cứu về quản lý hoạt động
giảng dạy theo định hướng phát triển năng lực người
học
1.3
Khái qt kết quả chủ yếu của các cơng trình đã cơng
bố và những vấn đề đặt ra luận án tiếp tục giải quyết
Chương CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
2
GIẢNG DẠY CỦA GIẢNG VIÊN CÁC TRƯỜNG
ĐẠI HỌC THUỘC BỘ CÔNG AN THEO
HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGƯỜI
HỌC
2.1
Những vấn đề lý luận về hoạt động giảng dạy của
giảng viên đại học theo hướng phát triển năng lực
người học
2.2
Những vấn đề lý luận về quản lý hoạt động giảng dạy
của giảng viên theo hướng phát triển năng lực người
học
2.3
Những yếu tố tác động đến quản lý hoạt động giảng
dạy của giảng viên theo hướng PTNL người học
Chương CƠ SỞ THỰC TIỄN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
3
GIẢNG DẠY CỦA GIẢNG VIÊN CÁC TRƯỜNG
ĐẠI HỌC THUỘC BỘ CÔNG AN THEO
5
14
14
20
30
34
34
53
73
80
HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGƯỜI
HỌC
3.1
Tình hình chung về về các trường đại học thuộc Bộ
Cơng an
3.2
Tổ chức điều tra, khảo sát thực trạng giảng dạy và
quản lý hoạt động giảng dạy của giảng viên các
trường đại học thuộc Bộ Công an
3.3
Thực trạng hoạt động giảng dạy của giảng viên các
trường đại học thuộc Bộ Công an
3.4
Thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy của giảng
viên các trường đại học thuộc Bộ Công an
3.5
Thực trạng ảnh hưởng của các yếu tố tác động đến
quản lý hoạt động giảng dạy của giảng viên các
trường đại học thuộc Bộ Công an
3.6
Đánh giá khái quát về ưu điểm, hạn chế và nguyên
nhân trong quản lý hoạt động giảng dạy của giảng
viên các trường đại học thuộc Bộ Công an
Chương BIỆN PHÁP VÀ KHẢO NGHIỆM, THỬ NGHIỆM
4
BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIẢNG
DẠY CỦA GIẢNG VIÊN CÁC TRƯỜNG ĐẠI
HỌC THUỘC BỘ CÔNG AN THEO HƯỚNG
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGƯỜI HỌC
4.1
Những biện pháp quản lý hoạt động giảng dạy của
giảng viên các trường đại học thuộc Bộ Cơng an theo
hướng phát triển năng lực người học
4.2
Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện
pháp
4.3
Thử nghiệm biện pháp đã đề xuất
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
DANH MỤC CÁC CƠNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CƠNG
BỐ CĨ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
80
83
85
91
106
115
120
120
145
152
161
164
165
175
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
TT
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Chữ viết đầy đủ
Cán bộ quản lý
Cơng an nhân dân
Đảm bảo chất lượng
Đội ngũ giảng viên
Giáo dục và Đào tạo
Phát triển năng lực
Qúa trình đào tạo
Quản lý giáo dục
Chữ viết tắt
CBQL
CAND
ĐBCL
ĐNGV
GD&ĐT
PTNL
QTĐT
QLGD
DANH MỤC CÁC BẢNG
TT
1
Tên bảng
Nội dung
Trang
Bảng 3.1. Kết quả điều tra thực trạng xây dựng động cơ hoạt
động giảng dạy của giảng viên theo hướng phát
2
Bảng 3.2.
triển năng lực người học
Kết quả điều tra thực trạng xác lập mục tiêu giảng
92
dạy của giảng viên theo hướng phát triển năng lực
3
Bảng 3.3.
người học
Kết quả điều tra thực trạng tổ chức và chỉ đạo thực
94
hiện các nội dung công việc trọng yếu trong quy
trình chuẩn bị và thực hành giảng dạy của giảng viên
4
Bảng 3.4.
theo hướng PTNL người học
Kết quả điều tra thực trạng chỉ đạo phương thức tiến
96
hành hoạt động giảng dạy của giảng viên theo hướng
5
Bảng 3.5.
phát triển năng lực người học
Kết quả điều tra thực trạng đảm bảo tài liệu,
99
phương tiện dạy học phù hợp yêu cầu giảng dạy
6
Bảng 3.6.
theo hướng phát triển năng lực người học
Kết quả điều tra thực trạng tổ chức kiểm tra, đánh
101
giá hoạt động giảng dạy của giảng viên và kết quả
7
Bảng 3.7.
học tập của người học
Những yếu tố tác động có ảnh hưởng mạnh, theo
104
hướng tích cực, thuận chiều đến quản lý hoạt động
giảng dạy của giảng viên các trường đại học thuộc
8
Bảng 3.8.
Bộ Cơng an
Những yếu tố tác động có ảnh hưởng mạnh, theo
107
hướng tiêu cực, cản trở đến quản lý hoạt động giảng
dạy của giảng viên các trường đại học thuộc Bộ Cơng
9
Bảng 4.1.
an
Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện
pháp quản lý hoạt động giảng dạy của giảng viên ở
111
146
các trường đại học thuộc Bộ Cơng an theo hướng
10
Bảng 4.2.
PTNL người học
Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp
quản lý hoạt động giảng dạy của giảng viên ở các
trường đại học thuộc Bộ Cơng an theo hướng PTNL
11
Bảng 4.3.
người học
Kết quả tự đánh giá và đánh giá đồng nghiệp về
149
chất lượng giảng dạy của giảng viên Khoa Chữa
12
Bảng 4.4.
cháy trước và sau thử nghiệm
So sánh giá trị trung bình đánh giá chất lượng giảng dạy
155
của giảng viên Khoa Chữa cháy trước và sau thử
nghiệm
157
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ
TT
1
Tên sơ đồ,
biểu đồ
Sơ đồ 3.1
Nội dung
Khái quát về cơ cấu tổ chức trường đại học
2
Biểu đồ
thuộc Bộ Cơng an
So sánh giữa tính cần thiết, tính khả thi của các
3
4.1.
Biểu đồ
biện pháp mà luận án đề xuất
So sánh kết quả tự đánh giá và đánh giá đồng
4.2
nghiệp về chất lượng giảng dạy của giảng viên
Khoa Chữa cháy trước và sau thử nghiệm
Trang
81
152
156
5
MỞ ĐẦU
1. Lý do lựa chọn đề tài luận án
Trong thời đại ngày nay, sản phẩm đào tạo của trườ ng đạ i họ c
phải có những kiến th ức, k ỹ năng mềm, kỹ năng nghề nghiệp và thái
độ lao động đáp ứng đượ c u cầu thực hiện có hiệu quả những cơng
việc, nhiệm v ụ chun mơn theo sự phân cơng lao động xã hội thì sinh
viên tốt nghi ệp đại học mới có thể tìm đượ c việc làm hoặc tự tạo ra
việc làm. Vì vậy, dạy học theo h ướ ng PTNL ng ười h ọc tr ở thành mộ t
địi hỏi khách quan đối với đào tạo đại học hiện nay. Điều đó dẫn đến
chỗ phải đổi mới mạnh mẽ và đồ ng bộ các yếu tố cơ bản của đào tạ o
đại học, trướ c hết là dạy học và quản lý hoạt độ ng dạy, hoạt độ ng họ c
đó theo hướ ng coi tr ọng phát triển năng lực của ng ườ i học.
Giảng viên là người truyền cảm hứng và tổ chức hoạt động lĩnh hội
kiến thức, kỹ năng, điều chỉnh thái độ cho người học, họ giữ vai trị trung
tâm trong q trình lựa chọn nội dung, phương pháp giảng dạy, đồng thời
tổ chức hoạt động của người học. Vì vậy, để chuyển mạnh q trình giáo
dục chủ yếu từ trang bị kiến thức sang phát triển tồn diện năng lực và
phẩm chất người học, trường đại học phải tăng cường quản lý hoạt động
giảng dạy của giảng viên nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho sinh viên đạt
chuẩn đầu ra.
Hiện nay, sự nghiệp b ảo v ệ an ninh qu ốc gia, tr ật t ự, an tồn xã
hội đang đặt ra những u cầu ngày càng cao, địi hỏi phải tăng cườ ng
xây dựng lực lượng CAND cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hi ện đại,
đủ sức đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn cách mạng mới. Hoạt
động nghề nghiệp của cán bộ CAND thường diễn ra trong môi trườ ng xã
6
hội phức tạp, trên phạm vi rộng, ln phải tiếp xúc và đấu tranh với mặt
trái của xã hội, nhất là với đối tượ ng hoạt động tội phạm manh động và
xảo quyệt. Để sản phẩm đào tạo của trường đại học thuộc Bộ Cơng an
nhanh chóng thích ứng với hoạt động nghề nghiệp đầy khó khăn, phức
tạp như vậy, q trình đào tạo tại đây phải hướ ng mạnh vào phát triển
năng lực người học.
Thực tiễn đã cho thấy, giảng viên các trườ ng đại học thuộc Bộ
Cơng an có vai trị quan trọng trong thúc đẩy, định hướng và tạo điều
kiện cho người học hình thành, phát triển phẩm chất, năng lực của
người cán bộ CAND. Vai trị đó thể hiện rõ trong hoạt động giảng dạy
của giảng viên, nhất là ở các khâu tổ chức cho người học lĩnh hội kiến
thức, rèn luyện kỹ năng chun mơn, nghiệp vụ theo từng ngành đào tạo.
Để phát huy vai trị này các trườ ng đại học thuộc Bộ Cơng an cần phải
tăng cường quản lý hoạt động giảng dạy của giảng viên theo hướ ng
PTNL người học.
Trong những năm gần đây, thực hiện Đề án “Phát triển và nâng
cao chất lượ ng đội ngũ giáo viên các trườ ng CAND” đượ c ban hành
theo Quyết định số 5620/2012/QĐBCA của Bộ trưở ng Bộ Công an [ 9],
ĐNGV các trườ ng đại học thuộc Bộ Công an đã từng bướ c đượ c tăng
cườ ng về số lượ ng, nâng cao chất lượ ng và điều chỉnh về cơ cấu. Tuy
nhiên, chất lượ ng gi ảng d ạy c ủa gi ảng viên các trườ ng đại học thuộc
Bộ Công an chưa đồng đều, ý kiến phản hồi của h ọc viên về sự hài
lịng đối với hoạt động giảng dạy khá phức tạp . Tình trạng đó do nhiều
ngun nhân khác nhau, trong đó có ngun nhân thuộc về quản lý hoạt
động giảng dạy. Vì vậy, cần có những luận giải khoa h ọc v ề qu ản lý
7
hoạt động giảng dạy của gi ảng viên nhằm nâng cao hơn nữa chất
lượ ng đào tạo ở các trườ ng đại học thuộc Bộ Công an.
Trong nghiên cứu khoa học, ở Việt Nam đã có nhiều cơng trình
nghiên cứu về dạy học và quản lý hoạt động dạy học; trong đó có khá
nhiều cơng trình coi dạy học như một hệ thống tồn vẹn, bao gồm hoạt
động dạy (giảng dạy) và hoạt động học (học tập), chúng tương tác với
nhau, hịa nhập vào nhau. Nhưng hai ho ạt động này lại độc lập tươ ng
đối với nhau xét trên các khía cạnh chủ thể, mục đích, phươ ng thức tiến
hành. Vì vậy, cần có những nghiên cứu về quản lý từng hoạt động đó
trong những môi trườ ng giáo dục nhất định. Tuy nhiên, cho đến nay
những nghiên cứu sâu về quản lý hoạt động giảng dạy của giảng viên
các trường đại học thuộc Bộ Cơng an thì cịn thiếu vắng.
Xuất phát từ những lý do trên, tác giả lựa chọn “Quản lý hoạt động
giảng dạy của giảng viên các trường đại học thuộc Bộ Cơng an theo hướng
phát triển năng lực người học” làm đề tài nghiên cứu luận án tiến sĩ của
mình.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu
Luận giải cơ sở lý luận và thực tiễn để đề xuất biện pháp quản lý
hoạt động giảng dạy của giảng viên ở các trường đại học thuộc Bộ Cơng
an theo hướng PTNL người học, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả
đào tạo cán bộ của lực lượng CAND.
Nhiệm vụ nghiên cứu
Làm rõ cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giảng dạy của giảng viên
các trường đại học thuộc Bộ Cơng an theo hướng PTNL người học.
8
Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy
của giảng viên các trường đại học thuộc Bộ Cơng an theo hướng PTNL
người học.
Đề xuất biện pháp quản lý hoạt động giảng dạy của giảng viên các
trường đại học thuộc Bộ Cơng an theo hướng PTNL người học.
Tổ chức khảo nghiệm và thử nghiệm biện pháp đã đề xuất.
3. Khách thể, đối tượng, phạm vi nghiên cứu
Khách thể nghiên cứu
Quản lý q trình đào tạo ở các trường đại học thuộc Bộ Cơng an.
Đối tượng nghiên cứu
Quản lý hoạt động giảng dạy của giảng viên các trường đại học
thuộc Bộ Cơng an theo hướng PTNL người học.
Giới hạn phạm vi nghiên cứu
Phạm vi về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu dưới góc độ quản
lý nhà trường đối với hoạt động giảng dạy của giảng viên các mơn học
thuộc khối kiến thức giáo dục chun nghiệp trong chương trình đào tạo
đại học, hệ sĩ quan ở các trường đại học thuộc Bộ Cơng an.
Phạm vi về khách thể khảo sát: Địa bàn khảo sát tập trung ở Học viện
An ninh nhân dân, Học viện Cảnh sát nhân dân và Đại học Phịng cháy, chữa
cháy. Đây là 3 trường có nhiều ngành đào tạo gắn với lĩnh vực chun mơn,
nghiệp vụ đặc thù của lực lượng CAND.
Phạm vi về thời gian: Các số liệu, tài liệu thực tế thu thập từ Bộ Cơng
an và các trường đại học thuộc Bộ nằm trong khoảng thời gian từ năm 2016
đến nay.
4. Giả thuyết khoa học
9
Quản lý hoạt động giảng dạy của giảng viên các trường đại học
thuộc Bộ Cơng an theo hướng PTNL người học đã đạt được những thành
cơng, nhưng cịn một số hạn chế, thiếu sót. Nếu bộ máy QLGD ở đây dựa
trên quan điểm tiếp cận hoạt động, thực hiện các tác động quản lý nhằm
thúc đẩy, định hướng, triển khai nội dung và phương thức hoạt động giảng
dạy, bồi dưỡng đội ngũ giảng viên, đảm bảo tài liệu, phương tiện dạy
học, kiểm tra, đánh giá giảng viên theo năng lực làm việc và kết quả
thực hiện nhi ệm v ụ thì sẽ khắc phục được những hạn chế, thiếu sót đó,
nâng cao được chất lượng, hiệu quả quản lý hoạt động giảng dạy của
giảng viên theo hướng PTNL người học.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
Phương pháp luận
Đề tài được nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ
nghĩa Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối quan điểm của Đảng
Cộng sản Việt Nam về giáo dục và QLGD. Từ đó, đề tài lựa chọn các quan
điểm tiếp cận chủ yếu sau đây.
Tiếp cận hoạt động: Vấn đề quản lý hoạt động giảng dạy của
giảng viên ở các trường đại học thuộc Bộ Cơng an được giải quyết theo
hướng điều khiển, điều chỉnh các yếu tố cấu thành hoạt động này. Theo
đó, nội dung quản lý hoạt động giảng dạy của giảng viên ở các trường đại
học thuộc Bộ Cơng an được xem là sự tác động có mục đích, có kế hoạch,
có tổ chức của chủ thể quản lý đến: Động cơ, mục tiêu, nội dung, phương
thức, phương tiện và kết quả hoạt động giảng dạy của giảng viên.
Tiếp cận chức năng quản lý: Chủ thể quản lý hoạt động giảng dạy
của giảng viên ở các trường đại học thuộc Bộ Cơng an theo hướng PTNL
10
người học là các tổ chức và cá nhân có trách nhiệm thực hiện các chức
năng quản lý để tác động đến hoạt động này. Theo đó, các chức năng quản
lý: kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra, đánh giá phải được vận hành
linh loạt vào thực hiện các biện pháp quản lý hoạt động giảng dạy của
giảng viên ở các trường đại học thuộc Bộ Cơng an theo hướng PTNL
người học.
Tiếp cận năng lực: Năng lực của học viên hình thành và phát triển
thơng qua hoạt động học tập, rèn luyện trong và ngồi nhà trường. Những
yếu tố cấu thành năng lực của học viên ở các trường đại học thuộc Bộ
Cơng an khá phức tạp, trong đó kiến thức, kỹ năng và thái độ nghề nghiệp
là các thành phần cơ bản nhất. Do đó, để quản lý hoạt động giảng dạy
của giảng viên ở các trường đại học thuộc Bộ Cơng an theo hướng PTNL
người học, các chủ thể QLGD phải địi hỏi và tạo điều kiện thuận lợi cho
giảng viên tổ chức hoạt động lĩnh hội kiến thức, rèn luyện kỹ năng và
điều chỉnh thái độ nghề nghiệp của học viên.
Tiếp cận thực tiễn: Tác giả luận án ln tính đến thực tế tổ chức đào
tạo ở các trường đại học thuộc Bộ Cơng an. Theo đó, dù đào tạo theo ngành,
chun ngành nào, học viên vẫn phải hướng tới mục tiêu có đủ phẩm chất,
năng lực của người cán bộ Cơng an. Vì vậy, các trường đại học thuộc Bộ
Cơng an ln gắn đào tạo về trình độ học vấn với đào tạo chức vụ cán bộ
Cơng an. Theo đó, giảng viên ở các trường đại học thuộc Bộ Cơng an phải
qn triệt sâu sắc mục tiêu, u cầu đào tạo của nhà trường và phương châm
học đi đơi với hành, lý luận liên hệ thực tế trong q trình tổ chức hoạt động
học tập của học viên.
Các phương pháp nghiên cứu
11
Tác giả sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu của khoa học
chun ngành, bao gồm các phương pháp nghiên cứu cụ thể như sau:
Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý thuyết
Phân tích, tổng hợp, khái qt hố các văn bản QLGD và các cơng trình
khoa học về quản lý dạy học, quản lý hoạt động giảng dạy và PTNL người
học.
Để đạt được mục đích nghiên cứu và thực hiện các nhiệm vụ của đề
tài, tác giả luận án tập trung nghiên cứu các văn kiện, chỉ thị, nghị quyết,...
của Đảng, Nhà nước, của Bộ GD&ĐT, Bộ Cơng an về các nội dung có liên
quan đến quản lý dạy học nói chung, quản lý hoạt động giảng dạy của
giảng viên đại học nói riêng.
Nghiên cứu các văn bản chỉ đạo của Bộ Cơng an và các trường đại
học thuộc Bộ về quản lý giảng viên và hoạt động giảng dạy của giảng
viên.
Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi
Sử dụng các mẫu phiếu điều tra về thực trạng hoạt động giảng dạy
và thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy của giảng viên ở các trường
đại học thuộc Bộ Cơng an theo hướng PTNL người học.
Đối tượng điều tra bao gồm 774 người (369 giảng viên, 147 CBQL,
258 học viên năm cuối) của các trường đại học thuộc Bộ Cơng an.
Địa bàn điều tra: Học viện An ninh Nhân dân; Học viện Cảnh sát
Nhân dân; Trường Đại học Phịng cháy chữa cháy.
Phương pháp tọa đàm, trao đổi.
Tọa đàm, trao đổi với cán bộ các cơ quan QLGD, đào tạo của Bộ
Cơng an, Ban giám đốc (giám hiệu) và các phịng chức năng của các trường
12
đại học thuộc Bộ Cơng an về quản lý hoạt động giảng dạy của giảng viên
theo hướng PTNL người học.
Phương pháp nghiên cứu sản phẩm.
Nghiên cứu các báo cáo tổng kết năm học về hoạt động đào tạo tại
các trường đại học thuộc Bộ Cơng an; các tài liệu hướng dẫn dạy và học
của nhà trường; các hồ sơ, kế hoạch giảng dạy, giáo án của giảng viên;
các kết luận của cơ quan quản lý về phân loại học viên tốt nghiệp.
Phương pháp quan sát sư phạm
Tiến hành quan sát hoạt động của nhà trường, các phịng, khoa, bộ
mơn trong việc triển khai nhiệm vụ giảng dạy cho giảng viên và tổ chức
đơn đốc, kiểm tra các hoạt động giảng dạy.
Phương pháp phân tích nhận định độc lập.
Phân tích, tổng hợp các nhận định từ nhiều nguồn tài liệu có liên
quan đến đổi mới giáo dục đào tạo theo hướng chuyển mạnh từ trang bị
kiến thức sang phát triển tồn diện năng lực và phẩm chât người học và tổ
chức đánh giá giảng viên ở các trường đại học thuộc Bộ Cơng an.
Phương pháp chun gia
Tác giả luận án tiến hành xin ý kiến chun gia là các nhà quản lý, nhà
giáo nhằm xác định tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động giảng
dạy của giảng viên ở các trường đại học thuộc Bộ Cơng an theo hướng PTNL
người học.
Phương pháp thử nghiệm
Tổ chức thử nghiệm tại Đại học Phịng cháy, chữa cháy về một biện
pháp mà luận án đề xuất.
Nhóm các phương pháp nghiên cứu hỗ trợ
Trong q trình nghiên cứu, tác giả luận án sẽ sử dụng phương pháp
thống kê tốn học để xử lý số liệu làm minh chứng cho những nhận định,
đánh giá của đề tài và thử nghiệm các biện pháp được đề xuất.
13
Để đảm bảo thực hiện đúng những quy định về bảo mật trong lĩnh
vực an ninh quốc gia, các số liệu được dùng trong luận án được khai thác
từ cổng thơng tin điện tử của Bộ Cơng an và các trường đại học thuộc Bộ
Cơng an. Những số liệu điều tra, khảo sát tại các trường được tính theo tỷ
lệ phần trăm và điểm trung bình của các nhóm mẫu.
6. Đóng góp mới của luận án
Luận án đã xây dựng khung lý luận về hoạt động giảng dạy của
giảng viên theo định hướng PTNL người học và về quản lý hoạt động này
ở các trường đại học thuộc Bộ Cơng an. Đã xây dựng được hệ thống các
khái niệm cơ bản của đề tài; luận giải các nội dung quản lý hoạt động
giảng dạy của giảng viên đại học theo định hướng PTNL người học; phân
tích về các yếu tố tác động đến q trình quản lý đó.
Căn cứ vào kết quả điều tra, khảo sát ở Học viện An ninh nhân dân,
Học viện Cảnh sát nhân dân và Đại học Phịng cháy, chữa cháy, luận án đã
trình bày rõ thực trạng giảng dạy, thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy
của giảng viên các trường đại học thuộc Bộ Cơng an theo hướng PTNL
người học, đồng thời chỉ ra thực trạng ảnh hưởng tích cực, tiêu cực của
các yếu tố tác động đến quản lý hoạt động giảng dạy của giảng viên ở các
trường đó. Trên cơ sở đó, luận án phát hiện những ưu điểm, hạn chế và
ngun nhân trong quản lý hoạt động giảng dạy của giảng viên các trường
đại học thuộc Bộ Công an theo hướng PTNL người học.
Luận án đề xuất 6 biện pháp quản lý hoạt động giảng dạy của
giảng viên các trường đại học thuộc Bộ Công an theo hướng PTNL người
học. Mỗi biện pháp hướng tới một mục tiêu cụ thể và được thực hiện theo
những nội dung, phương thức riêng nhưng ln quan hệ mật thiết với
những biện pháp khác. Kết quả khảo nghiệm, thử nghiệm đã khẳng định
tính cần thiết, tính khả thi của các biện pháp mà luận án đã đề xuất và hiệu
14
quả của chúng đối với việc nâng cao chất lượng giảng dạy của giảng viên
các trường đại học thuộc Bộ Cơng an.
7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án
Luận án góp phần làm sáng tỏ vấn đề lý luận về quản lý hoạt động
giảng dạy của giảng viên ở các trường đại học thuộc Bộ Cơng an theo
hướng PTNL người học.
Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần cung cấp những luận cứ
khoa học cho các trường đại học thuộc Bộ Cơng an triển khai thực hiện có
hiệu quả mục tiêu nâng cao năng lực hoạt động thực tiễn cho học viên tốt
nghiệp các khóa đào tạo và phương châm giáo dục “học đi đơi với hành, lý
luận liên hệ thực tiễn”.
Kết quả nghiên cứu của luận án có thể dùng làm tài liệu kham khảo
trong đào tạo đại học, sau đại học về QLGD.
8. Kết cấu của luận án
Luận án gồm: Phần mở đầu, 4 chương với (15 tiết), kết luận và kiến
nghị, danh mục các cơng trình của tác giả đã cơng bố có liên quan đến đề
tài luận án, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục.
15
Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
CĨ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
1.1. Các cơng trình nghiên cứu về dạy học tiếp cận năng lực và
hoạt động giảng dạy theo định hướng phát triển năng lực người học
Ở nước ngồi, có khá nhiều cơng trình và tác giả đề cập đến vấn đề
dạy học tiếp cận năng lực, trong đó có hoạt động giảng dạy định hướng
phát triển năng lực người học.
Tác giả William E. Blank (1982) trong cuốn Handbook for Devoloping
CompetencyBased Training Programs (Cẩm nang phát triển chương trình
đào tạo dựa trên năng lực) [107] đã chỉ rõ: Để hình thành, PTNL thực hiện
ở người học, chương trình đào tạo phải được xây dựng trên cơ sở phân tích
nghề, phân tích nhu cầu người học, xây dựng hồ sơ năng lực người học,
phát triển cơng cụ đánh giá sự hiểu biết và sự thực hiện, phát triển các gói
học tập, cải tiến và quản lý chương trình đào tạo. Có thể nói những cơ sở
để phát triển chương trình mà William E. Blank nêu ra cũng là những cơ sở
chính của hoạt động giảng dạy theo hướng PTNL người học.
Tác giả Shirley Fletcher (1995) trong cơng trình Designing Competece
Based Training (Đào tạo dựa trên năng lực) [105] đã trình bày cơ sở khoa
học của thiết lập các tiêu chuẩn đào tạo, các kỹ thuật phân tích nhu cầu
người học, phân tích cơng việc, từ đó xây dựng mơ đun dạy học và khung
chương trình. Qua đây ta có thể hiểu rằng, đào tạo theo hướng PTNL phải
dựa trên xác định mục tiêu, u cầu đào tạo của nhà trường, hiểu nhu cầu
của người học, hiểu cơng việc tương lại của họ, trên cơ sở đó hướng các
nỗ lực sư phạm vào hình thành ở người học những năng lực cần thiết.
K. E. Paprock (1996) trong cơng trình Conceptual structure to develop
adaptive competencies in professional (Khái niệm phát triển năng lực thích
16
ứng chun mơn) [99] đã cho rằng, đặc điểm của dạy học tiếp cận năng
lực là: dựa trên triết lý người học là trung tâm, đáp ứng được các địi hỏi
của chính sách, bám sát cuộc sống thật, rất linh hoạt và năng động, hướng
tới những tiêu chuẩn về năng lực cần hình thành ở người học.
Trong cơng trình của các tác giả Jean Marc Denommé và Madeleine
Roy (2000) Pour une pédagogie interactive, (Tiến tới một phương pháp sư
phạm tương tác) [50] đã nêu ra cấu trúc dạy học gồm 3 thành phần cơ bản
là: người học người dạy mơi trường, trong đó người dạy có trách nhiệm
chỉ cho người học cái đích, giúp đỡ, làm cho người học hứng thú và đưa họ
tới đích. Chức năng của người dạy là giúp đỡ người học học và hiểu.
Người dạy phục vụ người học. Do đó, người dạy có vai trị quan trọng đối
với sự PTNL ở người học thơng qua việc thúc đẩy, định hướng và tạo điều
kiện cho người học khám phá tri thức, rèn luyện kỹ năng.
Các tác giả J. Richard, T. Rodger (2001), trong cơng trình Approaches
and Methods in Language Teaching (Cách tiếp cận và phương pháp giảng
dạy ngơn ngữ) [102] cho rằng: Tiếp cận năng lực trong dạy học địi hỏi
phải tập trung vào kết quả học tập, nhắm tới những gì người học dự kiến
phải làm được hơn là nhắm tới những gì họ cần phải học được. Vì vậy,
trong hoạt đông giảng dạy, giáo viên phải chú trọng lựa chọn nội dung và
phương pháp tổ chức thực hành cho người học.
S. Kerka (2001) trong công trình Competencybased education and
training (Giáo dục và đào tạo dựa trên năng lực) [97] đã chỉ ra những nét
đặc trưng của dạy học tiếp cận năng lực, đó là: cho phép cá nhân hóa việc
học, giúp bổ sung những thiếu hụt về năng lực so với địi hỏi của nhiệm
vụ mà người học sẽ thực hiện, chú trọng đến kết quả đầu ra, hoạt động
dạy và học diễn ra linh hoạt, phù hợp với đặc điểm và hoàn cảnh của cá
nhân, việc đo lường kết qua học tập của người học dựa trên các tiêu chuẩn
rõ ràng.
17
Tác giả Daniel R. Beerens (2003) trong Evaluating Teachers for
Professional Growth: Creating a cuture of Motivation and learning (Đánh giá
sự phát triển nghề nghiệp của giáo viên: Tạo động lực và thúc đẩy học
tập) [92] đã ví giáo viên như là chìa khóa của chất lượng và sự thành cơng
trong giáo dục ở bất kỳ hệ thống giáo dục của bất kỳ xã hội nào.
Theo Ingvarson Lawrence, Rowe Ken (2008) [95], Uỷ ban Quốc gia
về Tiêu chuẩn Giảng dạy Chun nghiệp của Hoa Kỳ (NBPTS) đã xây
dựng 26 bộ tiêu chuẩn giảng dạy khác nhau. Những tiêu chuẩn này xác
định, hoạt động giảng dạy của giảng viên trình độ cao cần đảm bảo 4 tiêu
chuẩn, đó là: (1) đảm bảo những kiến thức, kỹ năng cần thiết cho q trình
học tập của sinh viên; (2) tạo mơi trường điều kiện thuận lợi cho q trình
học tập của sinh viên; (3) thúc đẩy sinh viên học tập và nghiên cứu khoa
học ; (4) hỗ trợ cho sinh viên trong q trình học tâp, nghiên cứu.
Tác gi Robetrt J. Marzano, Debra J. Pickering, Jane E. Pollock (2011)
trong sách Các phương pháp dạy học hiệu quả, [66] cho rằng: giáo viên là
yếu tố tác động mạnh mẽ nhất đến thành tích học tập của người học, họ
khơng chỉ là người truyền thụ kiến thức mà cịn là người tổ chức, hướng
dẫn và xây dựng động cơ, thái độ tích cực cho người học trong q trình
dạy học. Phương pháp hiệu quả trong giảng dạy theo hướng năng lực học
sinh là khích lệ học tập và cơng nhận những cố gắng của học sinh; hướng
dẫn họ lập mục tiêu, kế hoạch học tập, gợi ý, đặt câu hỏi và khung thơng
tin để học sinh thực hiện các hành động học tập… Làm được như vậy sẽ
phát huy được tính chủ động, sáng tạo của học sinh và thúc đẩy sự PTNL
của họ.
Các tác giả Todd Whitaker, Beth Whitaker và Dale Lumpa (2013)
trong cơng trình Motivating & Inspiring Teachers: The Educational leader’s
Guide for Buiding Staff Morale (Tạo động lực và gây hứng thú cho giáo
18
viên) [106] khẳng định rằng, giảng dạy là cơng việc hàng ngày của người
dạy, họ phải tiến hành cơng việc này một cách đầy nhiệt huyết, với trạng
thái tinh thần tích cực. Vì vậy, người giáo viên phải có những động cơ
nghề nghiệp đúng đắn và mạnh mẽ. Đây cũng có thể coi là một điều kiện
chủ quan để ĐBCL hoạt động giảng dạy của giảng viên đại học.
Ở Việt Nam, đã có nhiều tác giả và cơng trình khoa học đề cập đến
các khía cạnh khác nhau của dạy học tiếp cận năng lực và giảng dạy định
hướng PTNL người học.
Tác giả Vũ Lệ Hoa (2008), trong Luận án tiến sĩ Biện pháp vận
dụng quan điểm sư phạm tương tác trong dạy học mơn giáo dục học ở
các trường đại học sư phạm, [41] cho rằng, người dạy là người hướng
dẫn, đi cùng, tạo thuận lợi trong phương pháp học của người học nhằm
đạt tới mục tiêu học. Vì vậy, hoạt động giảng dạy của người dạy thực
chất là hoạt động tổ chức, hướng dẫn, tạo cảm hứng học tập, qua đó tác
động đến sự phát triển phẩm chất, năng lực người học.
Tác giả Nguyễn Văn Lịch (2010), trong tham luận khoa học “Thực
trạng nghiên cứu khoa học của giảng viên đại học và một số kiến nghị”,
[59] đã cho rằng, giảng dạy mà khơng nghiên cứu thì khơng thể nâng cao,
hồn thiện kiến thức, cũng như phương pháp giảng dạy, hướng dẫn sinh
viên nghiên cứu. Do đó, theo tác giả, trường đại học địi hỏi và tạo điều
kiện cho giảng viên nghiên cứu khoa học sẽ góp phần làm cho hoạt động
giảng dạy đạt chất lượng, hiệu quả cao.
Tác giả Nguyễn Văn Khải (2013), trong luận án tiến sĩ Quản lý chất
lượng dạy học lâm sàng cho điều dưỡng viên trình độ đại học tại các
trường đại học y Việt Nam [51] cho rằng, dạy và học là hai mặt của một
q trình, ln tác động qua lại, bổ sung cho nhau, quy định lẫn nhau, thâm
nhập vào nhau thơng qua hoạt động cộng tác nhằm tạo cho người học khả
năng phát triển trí tuệ, góp phần hồn thiện nhân cách. Để đạt được điều
19
đó, người dạy phải biết gợi mở, hướng dẫn, dạy cho người học cách tìm
kiếm thơng tin và xử lý thơng tin, từ đó vận dụng chúng. Tác giả nhấn
mạnh rằng, người dạy phải thiết kế, tổ chức hoạt động dạy học bằng
cách lập kế hoạch dạy học và điều khiển q trình nhận thức của người
học. Qua đây ta có thể hiểu rằng, trong dạy học người dạy đóng vai trị tổ
chức hoạt động học của người học, từ đó tác động đến sự phát triển phẩm
chất, năng lực của họ.
Tác giả Trần Khánh Đức (2014), trong cơng trình Giáo dục và phát
triển nguồn nhân lực trong thế kỷ XXI, [29] đã khẳng định: Người giáo viên
trong nền giáo dục hiện đại khơng chỉ được coi là người truyền thụ cái đã
chính thống, người cung cấp những thơng tin được soạn thảo trên cơ sở
những điều có sẵn, người thừa hành mà phải là người đề xướng, thiết kế
nội dung và phương pháp dạy học nhằm làm thay đổi những thị hiếu, hứng
thú người học, giúp cho học sinh biết cách học, cách rèn luyện. Đề cập tới
tổng kết của UNESCO, tác giả đã chỉ ra những thay đổi lớn về vai trị của
giáo viên trong giáo dục hiện đại, đó là: (1) Đảm nhận nhiều chức năng khác
hơn so với trước, có trách nhiệm nặng hơn trong việc lựa chọn nội dung dạy
học và giáo dục; (2) Chuyển mạnh từ chỗ truyền thụ kiến thức sang tổ chức
việc học của học sinh, sử dụng đến mức tối đa những nguồn tri thức trong
xã hội; (3) Coi trọng hơn việc cá biệt hóa trong học tập, thay đổi tính chất
trong quan hệ thày trị; (4)u cầu sử dụng rộng rãi hơn những phương tiện
dạy học hiện đại; (5) Hợp tác rộng rãi và chặt chẽ hơn với đồng nghiệp;
(6)Thắt chặt hơn mối quan hệ với cha mẹ học sinh và cộng đồng; (7) Tham
gia rộng rãi vào các hoạt đồng trong và ngồi nhà trường. Những luận điểm
mà Trần Khánh Đức nêu ra ở đây có thể vận dụng vào hoạt động giảng dạy
của giảng viên theo hướng PTNL người học.
Tác giả Nguyễn Thu Hà (2014), trong bài viết “Giảng dạy theo năng
lực và đánh giá theo năng lực trong giáo dục: Một số vấn đề lý luận cơ
20
bản” [33] đã chỉ rõ, giảng dạy theo năng lực thực chất là hướng những nỗ
lực sư phạm của người dạy vào hình thành cho người học những năng lực
cần thiết. Để đạt được điều đó cả hoạt động giảng dạy và học tập phải
được thực tiện theo tiếp cận năng lực. Đồng thời việc đánh giá kết quả
dạy học phải dựa trên những tiêu chí về năng lực cần có của người học.
Tác giả Đặng Quốc Bảo và Nguyễn Sỹ Thư (2014), trong bài viết
“Tổ chức dạy học phát triển tồn diện năng lực cho thế hệ trẻ”, [3] cho
rằng, nhà trường, trước hết là giáo viên phải giúp cho học sinh thấu hiểu
“học để làm gì, học cái gì” để có năng lực đích thực, đồng thời bồi dưỡng
cho học sinh cách “học hiệu quả” để có năng lực. Từ đó có thể hiểu rằng,
hoạt động giảng dạy theo định hướng PTNL người học phải chú trọng
định hướng và tổ chức hoạt động học nhằm đáp ứng u cầu của chuẩn
“đầu ra”.
Tác giả Nguyễn Văn Lâm (2015) trong luận án tiến sĩ Phát triển đội
ngũ giảng viên các trường cao đẳng Giao thơng vận tải trong thời kỳ cơng
nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế [58] đã cho rằng:
Giảng dạy là một trong những chức năng chính của giảng viên. Theo chức
năng đó, giảng viên phải thực hiện các nhiệm vụ: Nghiên cứu và nắm vững
mục tiêu đào tạo, cũng như nội dung và u cầu vị trí của mơn học; soạn
giáo án và giảng bài; hướng dẫn sinh viên học tập và nghiên cứu khoa học;
dự giờ đồng nghiệp; tham gia xây dựng và phát triển nội dung chương trình
và phương pháp dạy học… Trong thời kỳ mới , giảng viên phải đổi mới
nội dung phương pháp dạy học, phải chuyển từ cách giảng dạy độc thoại,
nặng về thuyết trình sang phương pháp dạy học “Lấy người học làm trung
tâm”, khuyến khích tính độc lập, tự chủ, sáng tạo của sinh viên. Đó vấn đề
cốt lõi của giảng dạy theo hướng PTNL người học.
Tác giả Nguyễn Đức Trí (2015) trong luận án tiến sĩ Quản lý đội ngũ
giảng viên trường đại học trực thuộc Bộ Cơng thương trong bối cảnh hiện
