Tài liệu Chăn nuôi bò sinh sản - Chương 7 pptx

Χη↑←νγ 7

β√νη σινη σ∂ν ϖ∝ σ∂ν κηοα
Ι. Ρι λο≠ν σινη σ∂ν
1. ♣νγ δχ ∪ν
− Τρι√υ χηνγ:
Νηνγ για σ⌠χ →νγ δχ ∪ν (→νγ δχ κη↔νγ ρ ρ∝νγ) τηχ ρα λ∝ νηνγ για σ⌠χ χ
χηυ κ β⋅νη τη↑νγ. Τυψ νηι♠ν, πη∂ι ρ⊇τ χη⌠  ηο∅χ πη∂ι δνγ mτ σ βι√ν πη÷π η τρ τη⋅
mι χ τη πη÷τ ηι√ν →↑χ χον ϖ⊄τ →νγ δχ.
− Νγυψ♠ν νη♥ν:
Τη↔νγ τη↑νγ, τ⋅νη τρ≠νγ χ← τη κη↔νγ ττ ηαψ κη↔νγ χ σ ηι√ν δι√ν χ〉α νηνγ για
σ⌠χ χ÷ι ηο∅χ νηνγ για σ⌠χ →χ κη÷χ τρονγ →∝ν λ∝ νηνγ ψ∏υ τ θυαν τρνγ γ♥ψ ρα ηι√ν
τ↑νγ →νγ δχ κη↔νγ ρ ρ∝νγ. ♣νγ δχ κη↔νγ ρ ρ∝νγ χ∫νγ χ τη δο τηι∏υ ηο∅χ ρι
λο≠ν →ιυ τι∏τ ηοχm↔ν τρονγ χηυ κ.
− Χη∪ν →ο÷ν:
♣ χη∪ν →ο÷ν ηι√ν τ↑νγ →νγ δχ κη↔νγ ρ ρ∝νγ πη∂ι δα ϖ∝ο η√ τηνγ σ σ÷χη
τηεο δι, →∑νγ τηι η〈ι νγ↑ι χη♦ν νυ↔ι ξοαψ θυανη χ÷χ ϖ⊇ν → νη↑: νγ∝ψ →∈ λ∩ν χυι
χνγ, λ∩ν →∈ χυι χνγ διν ρα νη↑ τη∏ ν∝ο, θυ÷ τρ⋅νη η∑ι πηχ σαυ →∈ χ διν ρα β⋅νη
τη↑νγ κη↔νγ, τυι ϖ∝ τ⋅νη τρ≠νγ χηυνγ χ〉α για σ⌠χ, χ β♠ χον β♠ν χ≠νη κη↔νγ ϖ∝ ν χ β⌠
κη↔νγ, πη↑←νγ πη÷π πη÷τ ηι√ν →νγ δχ... Σαυ → τι∏ν η∝νη κιm τρα λ♥m σ∝νγ βαο γ∑m →ο
νηι√τ → χ← τη, m≠χη →⊄π, η↔ η⊇π, κιm τρα θυα τρχ τρ∝νγ ϖ∝ σοι ♥m →≠ο.
Τρονγ τρ↑νγ ηπ β⇓ σα →νγ δχ κη↔νγ ρ ρ∝νγ, ϖι√χ σ νν θυα τρχ τρ∝νγ λ∝ βι√ν
πη÷π ττ νη⊇τ → ξ÷χ →⇒νη →⌠νγ γιαι →ο≠ν χ〉α χηυ κ →νγ δχ. Κηι σ θυα τρχ τρ∝νγ σ∉
τη⊇ψ τ χυνγ τρνγ ρνγ ϖ∝ χ÷χ βυ∑νγ τρνγ →ανγ  mτ γιαι →ο≠ν ηο≠τ →νγ νη⊇τ →⇒νη.
Ν∏υ β⇓ χ÷ι →ανγ  νγ∝ψ τη ηαι σαυ →νγ δχ, νγ↑ι τα χ τη σ τη⊇ψ ηαι βυ∑νγ τρνγ
τ↑←νγ →ι νη〈, βι ϖ⋅ τη ϖ∝νγ χ〉α χηυ κ τρ↑χ τηχ τ∏ →• τεο βι∏ν m⊇τ, τη ϖ∝νγ mι χη↑α
η⋅νη τη∝νη ϖ∝ χη↑α χ χ÷χ βαο νανγ πη÷τ τριν. Τρ♠ν mτ τρονγ ηαι βυ∑νγ τρνγ χ mτ
χη mm, → λ∝ χη ρνγ τρνγ.
Κηι για σ⌠χ →ανγ  για χηυ κ τη↑νγ χ mτ βυ∑νγ τρνγ νη〈 ϖ∝ mτ βυ∑νγ τρνγ
λν η←ν ϖ∝ τρ♠ν → νγ↑ι τα χ τη σ τη⊇ψ τη ϖ∝νγ. Τ χυνγ τη↑νγ mm νη∉ο. ς∝ο χυι
χηυ κ χ mτ τη ϖ∝νγ χνγ ϖ∝ τ↑←νγ →ι νη〈. Τρ♠ν mτ τρονγ ηαι βυ∑νγ τρνγ σ τη⊇ψ

mτ βαο νανγ. Τ χυνγ χ τρ↑←νγ λχ λν η←ν ϖ∝ δ δ∝νγ σ τη⊇ψ ν.
− ♣ιυ τρ⇒:
Τρ↑χ η∏τ χ∩ν πη∂ι ξ÷χ →⇒νη χη⇑νη ξ÷χ χον ϖ⊄τ →ανγ  τρονγ γιαι →ο≠ν ν∝ο χ〉α χηυ
κ. ♣ιυ ν∝ψ →↑χ τι∏ν η∝νη β≈νγ ϖι√χ σ κη÷m χ÷χ βυ∑νγ τρνγ θυα τρχ τρ∝νγ. Ν∏υ χ∩ν
τηι∏τ χ τη τι∏ν η∝νη σ κη÷m νηιυ λ∩ν λι♠ν τι∏π νηαυ → τηεο δι ττ η←ν σ τι∏ν τριν χ〉α
χηυ κ.
Κηι σ κη÷m χ τη χ 3 τρ↑νγ ηπ ξ∂ψ ρα:
− Τη⊇ψ mτ τη ϖ∝νγ →• η⋅νη τη∝νη (τρονγ κηο∂νγ νγ∝ψ τη 5 ϖ∝ νγ∝ψ τη 16 χ〉α χηυ
κ). Κηι → ν♠ν τι♠m mτ λιυ προσταγλανδιν (ϖ⇑ δ: 2 mλ χη∏ πη∪m εστρυmατε) → λ∝m τεο
βι∏ν τη ϖ∝νγ, 3 νγ∝ψ σαυ →νγ δχ ξυ⊇τ ηι√ν ϖ∝ χ τη χ χηα ν∏υ →↑χ πηι γινγ.
− Τη⊇ψ χ mτ τη ϖ∝νγ νη〈: χ∩ν πη∂ι ξ÷χ →⇒νη ξεm → λ∝ τη ϖ∝νγ →ανγ η⋅νη τη∝νη
ηαψ τη ϖ∝νγ →ανγ τηο÷ι ηο÷. Τρονγ τρ↑νγ ηπ τη νη⊇τ, για σ⌠χ σ∉ →νγ δχ 16 →∏ν 19
νγ∝ψ σαυ →. Τρονγ τρ↑νγ ηπ τη ηαι, →νγ δχ σ∉ ξυ⊇τ ηι√ν σαυ mτ ϖ∝ι νγ∝ψ.
− Κη↔νγ χ τη ϖ∝νγ ϖ∝ ν∏υ δνγ προσταγλανδιν σ∉ κη↔νγ χ ηι√υ λχ.
Μτ κηι m∝ χηυ κ →νγ δχ →• →↑χ ξ÷χ →⇒νη τη⋅ χ∩ν πη∂ι →÷νη δ⊇υ ϖ∝ο λ⇒χη νηνγ
νγ∝ψ δ κι∏ν χον β⇓ → σ∉ →νγ δχ τρ λ≠ι ϖ∝ τρονγ τηι γιαν → χ∩ν πη∂ι λ↑υ  →∅χ βι√τ
→∏ν η∝νη ϖι χ〉α ν. Χ∫νγ χ τη ÷π δνγ νηνγ βι√ν πη÷π κη÷χ → λ∝m χηο →νγ δχ βιυ
ηι√ν ρ ρ∝νγ η←ν.
2. Κη↔νγ →νγ δχ
− Τρι√υ χηνγ:
Χον ϖ⊄τ κη↔νγ χ χ÷χ ηο≠τ →νγ χηυ κ τ⇑νη ϖ∝ κη↔νγ χ βιυ ηι√ν →νγ δχ.
− Νγυψ♠ν νη♥ν:
Νγυψ♠ν νη♥ν χ〉α κη↔νγ →νγ δχ χ τη →↑χ ξ∏π ϖ∝ο 3 νηm σαυ:
+ Τηι∏υ χ÷χ ηχm↔ν γοναδοτροπιν ηο∅χ ρι λο≠ν →ιυ τι∏τ ηχm↔ν. Νγυψ♠ν νη♥ν
χη〉 ψ∏υ λ∝ δο τηι∏υ χ÷χ ηχm↔ν ΦΣΗ ϖ∝ ΛΗ ηο∅χ ηχm↔ν κ⇑χη τη⇑χη τυψ∏ν ψ♠ν τι∏τ
γοναδοτροπιν (ΓνΡΗ) χ〉α ϖνγ δ↑ι →∑ι. Χ τη λ∝ δο χ÷χ κηι υ τρονγ ν•ο ηαψ  τυψ∏ν
ψ♠ν λ∝m χ χη∏ τι∏τ ΓνΡΗ ϖ∝ χ÷χ ηχm↔ν ΦΣΗ ϖ∝ ΛΗ. Χ∫νγ χ τη → λ∝ δο ηι√ν τ↑νγ χ
χη∏ χ〉α β♠ χον β⌠ σα (χ÷χ γινγ β⇓ νηι√τ →ι τη↑νγ m⊃ν χ∂m η←ν ϖι ηι√ν τ↑νγ ρι
λο≠ν χηχ ν♦νγ ν∝ψ δο β∂ν ν♦νγ λ∝m m∇ χαο). Μ∅τ κη÷χ, →ιυ κι√ν νυ↔ι δ↑νγ κ∠m χ∫νγ
γ♥ψ ρα σ χ χη∏ τι∏τ χ÷χ ηχm↔ν ΦΣΗ ϖ∝ ΛΗ, χ∫νγ νη↑ νγ♦ν χ∂ν σ ρνγ τρνγ.

+ Χ÷χ νγυψ♠ν νη♥ν λι♠ν θυαν →∏ν βυ∑νγ τρνγ ϖ∝ τ χυνγ. Τη↑νγ γ∅π mτ σ
τρ↑νγ ηπ σαυ:
 Κη↔νγ χ βυ∑νγ τρνγ ηο∅χ βυ∑νγ τρνγ κ∠m πη÷τ τριν. ♣ χ τη λ∝ δο
τρ↑νγ ηπ →∈ σινη →↔ι κη÷χ γιι ϖ∝ →• χ σ τι∏π ξ⌠χ θυα →↑νγ m÷υ για ηαι τηαι ν♠ν χ÷χ
ηχm↔ν →χ →• η≠ν χη∏ σ πη÷τ τριν χ〉α χ÷χ χ← θυαν σινη δχ χ〉α τηαι χ÷ι.
 Κηι υ βυ∑νγ τρνγ. Τρ↑νγ ηπ ν∝ψ ⇑τ γ∅π νη↑νγ χ τη γ♥ψ ρα ηι√ν τ↑νγ
κη↔νγ →νγ δχ τηχ σ.
 Υ νανγ βυ∑νγ τρνγ. Χ÷χ υ νανγ βυ∑νγ τρνγ χ τη γ♥ψ ρα ηι√ν τ↑νγ κη↔νγ
→νγ δχ νη↑νγ χ∫νγ χ τη χ νηνγ χηυ κ →νγ δχ κη↔νγ →υ →∅ν.
+ Χ÷χ δ⇒ η⋅νη λι♠ν θυαν →∏ν τ χυνγ ϖ∝ νηνγ χη⊇τ χηα β♠ν τρονγ τ χυνγ. Χ τη
γ∅π mτ σ τρ↑νγ ηπ σαυ:
 Κη↔νγ χ τ χυνγ ηο∅χ τ χυνγ κ∠m πη÷τ τριν. D⇒ η⋅νη ν∝ψ →ι χνγ ϖι ηι√ν
τ↑νγ κη↔νγ χ βυ∑νγ τρνγ ηο∅χ βυ∑νγ τρνγ κ∠m πη÷τ τριν.
 ςι♠m τ χυνγ ϖι τη ϖ∝νγ τ∑ν λ↑υ. ςι♠m τ χυνγ λυ↔ν λυ↔ν γ♥ψ ρα ηι√ν τ↑νγ
τη ϖ∝νγ τ∑ν λ↑υ, βι ϖ⋅ τ χυνγ κη↔νγ τη τι∏τ ρα προσταγλανδιν → τι♠υ ηυ τη ϖ∝νγ. Τη
ϖ∝νγ ν∝ψ νγ♦ν χ∂ν σ ξυ⊇τ ηι√ν λ≠ι mτ χηυ κ →νγ δχ mι.
− Χη∪ν →ο÷ν:
ςι√χ σ κη÷m βυ∑νγ τρνγ χηο πη∠π χη∪ν →ο÷ν β√νη ν∝ψ: σ τη⊇ψ ηαι βυ∑νγ τρνγ
νη〈, χνγ, →↔ι κηι χ τη σ τη⊇ψ mτ βαο νανγ νη〈 νη↑νγ κη↔νγ χ τη ϖ∝νγ.
Κηι β⇒ ϖι♠m τ χυνγ λ↑νγ m〉 τρονγ τ χυνγ χ τη τηαψ →ι ρ⊇τ λν ϖ∝ γ∩ν νη↑ λυ↔ν
λυ↔ν τη⊇ψ χ m〉 χη∂ψ ρα. ςι√χ χη∪ν →ο÷ν β≈νγ σ κη÷m θυα τρχ τρ∝νγ τ↑←νγ →ι δ δ∝νγ.
− ♣ιυ τρ⇒:
Χ τη ÷π δνγ χ÷χ βι√ν πη÷π σαυ:
+ ♣∅τ βτ ξπ χηα προγεστερον ϖ∝ο ♥m →≠ο (ϖ⇑ δ ΠΡΙD) τρονγ τηι γιαν 12 νγ∝ψ.
Κηι ρ⌠τ βτ ξπ ρα, τι♠m mτ m∫ι 500 ΙΥ ΠΜΣΓ. Σαυ mτ ϖ∝ι νγ∝ψ →νγ δχ ξυ⊇τ ηι√ν.
Τυψ νηι♠ν τ λ√ τη τηαι κη↔νγ →↑χ χαο κηι δνγ βι√ν πη÷π ν∝ψ.
+ Σ δνγ ϖι♠ν χ⊇ψ δ↑ι δα ται (ϖ⇑ δ ΣΜΒ). ςι♠ν χ⊇ψ ν∝ψ γι∂ι πηνγ ρα
προγεστογεν. ♣ ϖι♠ν χ⊇ψ τρονγ τηι γιαν 10 νγ∝ψ. Κηι λ⊇ψ ϖι♠ν χ⊇ψ ρα χ∫νγ τι♠m mτ λιυ
500 ΙΥ ΠΜΣΓ. Μτ ϖ∝ι νγ∝ψ σαυ → β⇓ σ∉ →νγ δχ ϖ∝ χ τη →↑χ πηι γινγ. Τρονγ
τρ↑νγ ηπ ν∝ψ τ λ√ τη τηαι χ∫νγ κη↔νγ →≠τ νη↑ mονγ mυν.

+ ςι√χ →ιυ τρ⇒ χ÷χ τρ↑νγ ηπ ϖι♠m τ χυνγ ϖ∝ υ νανγ βυ∑νγ τρνγ σ∉ τρ⋅νη β∝ψ
τρονγ χ÷χ πη∩ν σαυ.
3. Υ νανγ βυ∑νγ τρνγ
− Τρι√υ χηνγ:
Τρ♠ν βυ∑νγ τρνγ χ〉α β⇓ ξυ⊇τ ηι√ν mτ ηο∅χ νηιυ υ νανγ. Υ νανγ βυ∑νγ τρνγ γ♥ψ
ρα ηι√ν τ↑νγ →νγ δχ κη↔νγ →υ →∅ν ϖ∝ τρι√υ χηνγ χ τη τηαψ →ι τ⌡ κη↔νγ χ βιυ
ηι√ν →νγ δχ →∏ν βιυ ηι√ν →νγ δχ λι♠ν τχ.
− Νγυψ♠ν νη♥ν:
Ηι√ν τ↑νγ ν∝ψ χ λι♠ν θυαν →∏ν χ÷χ τυψ∏ν νι τι∏τ σινη ρα χ÷χ ηχm↔ν σινη σ∂ν.
♣∅χ βι√τ λ∝ ϖνγ δ↑ι →∑ι, τυψ∏ν ψ♠ν, χ÷χ βυ∑νγ τρνγ, νι m≠χ τ χυνγ ϖ∝ χ∂ τυψ∏ν
τη↑νγ τη⊄ν. Νγυψ♠ν νη♥ν τι♠ν πη÷τ χ〉α β√νη υ νανγ βυ∑νγ τρνγ λ∝ δο ρι λο≠ν τι∏τ
ηοχm↔ν ΛΗ χ〉α τηυ τρ↑χ τυψ∏ν ψ♠ν, δ⊃ν →∏ν θυ÷ τρ⋅νη ρνγ τρνγ διν ρα κη↔νγ β⋅νη
τη↑νγ. Τρονγ τρ≠νγ τη÷ι β⋅νη τη↑νγ, χ÷χ εστρογεν δο νανγ Γραφ σ∂ν σινη γ♥ψ ρα ηι√ν
τ↑νγ γι∂ι πηνγ ηχm↔ν ΛΗ mτ ϖ∝ι γι τρ↑χ κηι ρνγ τρνγ. ΛΗ γ♥ψ ρα ρνγ τρνγ ϖ∝
τη⌠χ →∪ψ θυ÷ τρ⋅νη η⋅νη τη∝νη τη ϖ∝νγ. Κηι ϖι√χ γι∂ι πηνγ ηχm↔ν ΛΗ β⇒ ρι λο≠ν,
νηνγ τρ↑νγ ηπ σαυ →♥ψ χ τη ξ∂ψ ρα:
+ Χ mτ λ↑νγ ΛΗ χηο θυ÷ τρ⋅νη ρνγ τρνγ ϖ∝ λυτειν ηο÷ νη↑νγ ⇑τ η←ν β⋅νη τη↑νγ
ν♠ν ρνγ τρνγ β⇒ χη⊄m. Τρ♠ν βυ∑νγ τρνγ η⋅νη τη∝νη mτ τη ϖ∝νγ νη↑νγ κη↔νγ χ θυ÷
τρ⋅νη τη τηαι δο χ÷χ τ∏ β∝ο σινη δχ m⊇τ κη∂ ν♦νγ τη τινη. Τρονγ τρ↑νγ ηπ ν∝ψ, →νγ
δχ ξυ⊇τ ηι√ν mυν η←ν β⋅νη τη↑νγ. Χ∫νγ χ τη λ↑νγ ΛΗ κη↔νγ →〉 → γ♥ψ ρα ρνγ
τρνγ χ∫νγ νη↑ λυτειν ηο÷. Κ∏τ θυ∂ λ∝ η⋅νη τη∝νη mτ υ νανγ ϖ∝ η∝m λ↑νγ προγεστερον
τρονγ m÷υ ρ⊇τ τη⊇π.
+ Χ mτ λ↑νγ ΛΗ →〉 χηο θυ÷ τρ⋅νη ρνγ τρνγ νη↑νγ θυ÷ ⇑τ → η⋅νη τη∝νη τη
ϖ∝νγ ηο∝ν χη¬νη, δ⊃ν →∏ν η⋅νη τη∝νη mτ τη ϖ∝νγ νανγ. Τη ϖ∝νγ ν∝ψ →χ η⋅νη τη∝νη
ξυνγ θυανη mτ κηοανγ →↑νγ κ⇑νη τρ♠ν 1 χm, χηα →∩ψ δ⇒χη. Τη ϖ∝νγ νανγ κη↔νγ χ 
νγη⇐α β√νη λ λν. Κη↔νγ χ σ σαι κη÷χ για νηνγ χον β⇓ δ≠νγ ν∝ψ ϖ∝ νηνγ χον β⇓
β⋅νη τη↑νγ ϖ → δ∝ι χηυ κ, κη∂ ν♦νγ τη τηαι ϖ∝ η∝m λ↑νγ ηχm↔ν.
+ ςι√χ τι∏τ ΛΗ κη↔νγ →〉 χηο ρνγ τρνγ, νη↑νγ →〉 χηο λυτειν ηο÷, δ⊃ν →∏ν κ∏τ θυ∂
η⋅νη τη∝νη mτ νανγ λυτειν χ κη∂ ν♦νγ τι∏τ προγεστερον. Η⊄υ θυ∂ λ∝ →↑α →∏ν τρ≠νγ τη÷ι
κη↔νγ →νγ δχ κ∠ο δ∝ι. Η∝m λ↑νγ προγεστερον τρονγ m÷υ κη↔νγ βαο γι χαο νη↑ τρ≠νγ

τη÷ι β⋅νη τη↑νγ.
Β√νη υ νανγ βυ∑νγ τρνγ ξυ⊇τ ηι√ν χ λι♠ν θυαν →∏ν νηνγ ψ∏υ τ σαυ:
+ Dι τρυψν: τ∩ν σ ξυ⊇τ ηι√ν β√νη τ♦νγ  mτ σ δ⇓νγ, γινγ β⇓ νη⊇τ →⇒νη... Ρ
ρ∝νγ β√νη ν∝ψ χ τ⇑νη δι τρυψν, νη↑νγ →∏ν ναψ νγ↑ι τα ϖ⊃ν χη↑α ρ λ∝ χη⇑νη β∂ν τη♥ν
β√νη χ τ⇑νη δι τρυψν τρχ τι∏π ηαψ ϖι√χ γι∂m σ∂ν ξυ⊇τ ηχm↔ν χ τ⇑νη δι τρυψν. Η√ σ δι
τρυψν (η
2
) ↑χ λ↑νγ τρονγ κηο∂νγ 0,2 ϖ∝ 0,3.
+ Τυι: τ∩ν σ ξυ⊇τ ηι√ν ρι λο≠ν ν∝ψ τ♦νγ βτ →∩υ τ⌡ 5 ν♦m τυι.
+ Μα ϖ:  νηνγ ν↑χ κη⇑ η⊄υ ↔ν →ι, β√νη ν∝ψ τη↑νγ ξυ⊇τ ηι√ν ϖ∝ο mα →↔νγ,
mα m∝ για σ⌠χ →↑χ νητ τη↑νγ ξυψ♠ν τρονγ χηυ∑νγ. Τυψ νηι♠ν ϖ⊃ν χη↑α ρ λ∝ ϖι√χ
ξυ⊇τ ηι√ν β√νη χ λι♠ν θυαν →∏ν γι∂m ϖ⊄ν →νγ χ〉α για σ⌠χ ηαψ γι∂m → χηι∏υ σ÷νγ ηο∅χ
νηνγ ψ∏υ τ κη÷χ.
+ Τηι →ιm σαυ κηι →∈ ϖ∝ τι∏τ σα: για νγ∝ψ τη 15 ϖ∝ νγ∝ψ τη 45 σαυ κηι →∈, τ∩ν
σ ξυ⊇τ ηι√ν υ νανγ βυ∑νγ τρνγ λν νη⊇τ. Τηι κ ν∝ψ χ∫νγ τ↑←νγ νγ ϖι →ιm χχ →≠ι
χ〉α ν♦νγ συ⊇τ σα. Κηι ν♦νγ συ⊇τ σα χαο δ δ∝νγ δ⊃ν →∏ν ρι λο≠ν →ιυ τι∏τ ηχm↔ν ϖ∝
χηυ κ →νγ δχ κη τρ λ≠ι. Τ∩ν σ ξυ⊇τ ηι√ν υ νανγ τη↑νγ λν η←ν  νηνγ χον χ ν♦νγ
συ⊇τ σα ττ νη⊇τ. Τρ↑νγ ηπ β√νη ν∝ψ ⇑τ γ∅π  β⇓ τη⇒τ.
+ Τηχ ♦ν: Μτ σ λο≠ι τηχ ♦ν νη↑ χ〈 βα λ÷, χ〉 χ∂ι →↑νγ, χ∂ι βπ ... χ χηα χ÷χ
εστρογεν τηχ ϖ⊄τ ϖ∝ νηνγ ηχm↔ν ν∝ψ χ τη γ♥ψ ρα ρι λο≠ν η√ τηνγ ηχm↔ν  β⇓.
+ Σ δνγ ηχm↔ν: τι♠m χ÷χ εστρογεν ϖ∝ο πηα νανγ χ〉α χηυ κ λ∝m ξυ⊇τ ηι√ν χ÷χ υ
νανγ βυ∑νγ τρνγ. ♣ιυ → →↑χ γι∂ι τη⇑χη λ∝, κηι τι♠m χ÷χ εστρογεν λ∝m χηο τυψ∏ν ψ♠ν
γι∂ι πηνγ σm ηχm↔ν ΛΗ, ϖ∝ο τηι →ιm κηι νο•ν βαο χ⇓ν χη↑α χη⇑ν ϖ∝ χη↑α σν σ∝νγ
ρνγ τρνγ.
− Χη∪ν →ο÷ν:
ςι√χ χη∪ν →ο÷ν β√νη δα ϖ∝ο νηνγ δ⊇υ ηι√υ σαυ →♥ψ:
+ Β⇓ χ÷ι χ χ÷χ χηυ κ →νγ δχ κη↔νγ →υ →∅ν ηο∅χ κη↔νγ τη⊇ψ χ χηυ κ →νγ
δχ.
+ Κηι χ βιυ ηι√ν →νγ δχ λι♠ν τχ, β⇓ χ÷ι χ η∝νη ϖι κη↔νγ β⋅νη τη↑νγ: χ ξυ
η↑νγ νη∂ψ λ♠ν νηνγ χον β⇓ χ÷ι κη÷χ ηο∅χ τη↑νγ λ∝ νγυ∑ν θυ⊇ψ νηιυ τρονγ →∝ν.

+ Τρονγ τρ↑νγ ηπ →νγ δχ λι♠ν τχ τη↑νγ θυαν σ÷τ τη⊇ψ ηι√ν τ↑νγ χηνγ χ÷χ
δ♥ψ χη≈νγ ϖ∝ →ιυ → χηο χ∂m γι÷χ λ∝ β⇓ χονγ →υ↔ι. ′m η σ↑νγ τ⊇ψ ϖ∝  m∠π δ↑ι χ∫νγ
νη↑ τρονγ ♥m →≠ο χ τη τη⊇ψ νι♠m δ⇒χη, →↔ι κηι χ χη⌠τ m〉.
+ Κηι σ θυα τρχ τρ∝νγ νη⊄ν τη⊇ψ χ τ χυνγ ϖ∝ τ χυνγ mm; χ τη δ δ∝νγ →∪ψ
→↑χ mτ πιπετ θυα χ τ χυνγ. Τρ♠ν χ÷χ βυ∑νγ τρνγ σ τη⊇ψ mτ ηαψ νηιυ βαο νανγ ϖι
→↑νγ κ⇑νη κη÷χ νηαυ, νη↑νγ νη⋅ν χηυνγ →υ τρ♠ν 2,5 χm. Τη↔νγ τη↑νγ, ρ⊇τ κη ξ÷χ
→⇒νη ϖ∝ πη♥ν βι√τ για βαο νανγ β⋅νη τη↑νγ ϖ∝ υ νανγ. Μυν πη♥ν βι√τ χη⇑νη ξ÷χ, χ∩ν σ
νν λ≠ι σαυ mτ ϖ∝ι νγ∝ψ. Ν∏υ λ∝ mτ βαο νανγ β⋅νη τη↑νγ τη⋅ ν σ∉ ρνγ τρνγ, νη↑νγ
ν∏υ λ∝ υ νανγ τη⋅ ν ϖ⊃ν λυ↔ν λυ↔ν νη↑ χ∫. Μτ χη¬ τι♠υ κη÷χ → ξ÷χ →⇒νη τρ↑νγ ηπ β√νη
λ ν∝ψ λ∝ κη↔νγ τη⊇ψ χ τη ϖ∝νγ τηο÷ι ηο÷ →∑νγ τηι ϖι σ ηι√ν δι√ν χ〉α χ÷χ βαο νανγ
κ⇑χη τη↑χ λν τρ♠ν βυ∑νγ τρνγ.
+ Β≈νγ ϖι√χ σ κη÷m θυα τρχ τρ∝νγ κη πη♥ν βι√τ →↑χ για υ νανγ τη ϖ∝νγ ϖ∝ υ
βαο νανγ. ♣ πη♥ν βι√τ, →⇓ι η〈ι πη∂ι χ ρ⊇τ νηιυ κινη νγηι√m ϖ∝ χ τη δα ϖ∝ο χ÷χ χη¬
τι♠υ νη↑ τη∝νη χ〉α υ νανγ τη ϖ∝νγ δ∩ψ η←ν τη∝νη χ〉α υ βαο νανγ; χη⊇τ λ〈νγ β♠ν τρονγ υ
βαο νανγ δαο →νγ m≠νη η←ν σο ϖι τρ↑νγ ηπ υ νανγ τη ϖ∝νγ.
− ♣ιυ τρ⇒:
Τρ↑νγ ηπ β√νη ξυ⊇τ ηι√ν τρονγ ϖ⇓νγ 60 νγ∝ψ σαυ κηι →∈, νγ↑ι τα χ τη ηψ ϖνγ
λ∝ β√νη τ κη〈ι. Σαυ κηο∂νγ τηι γιαν ν∝ψ χ∩ν πη∂ι χαν τηι√π νη≈m τι♠υ ηυ υ νανγ ϖ∝ λ∝m
χηο χηυ κ τρ λ≠ι ηο≠τ →νγ β⋅νη τη↑νγ. Χ mτ σ πη↑←νγ πη÷π σαυ:
+ Πη÷ υ νανγ β≈νγ ταψ. Θυα τη∝νη τρχ τρ∝νγ δνγ ταψ πη÷ ηυ υ νανγ. Λ∝m νη↑
ϖ⊄ψ σ∉ γ♥ψ ρα ηι√ν τ↑νγ ρνγ τρνγ ϖ∝ mτ τη ϖ∝νγ mι η⋅νη τη∝νη. Η∝m λ↑νγ
προγεστερον τρονγ m÷υ σ∉ τ♦νγ ϖ∝ ηο≠τ →νγ mανγ τ⇑νη χηυ κ →↑χ τηι∏τ λ⊄π. ƒυ →ιm
χ〉α πη↑←νγ πη÷π ν∝ψ λ∝ κη↔νγ πη∂ι χηι πη⇑ λν, νη↑νγ ν χ∫νγ χ β⊇τ λι λν λ∝ χ τη
λ∝m δ⇑νη βυ∑νγ τρνγ ϖι νγ δ⊃ν τρνγ. Η←ν να πη↑←νγ πη÷π ν∝ψ →⇓ι η〈ι πη∂ι χ νγ↑ι
νηιυ κινη νγηι√m ταψ νγη τηχ ηι√ν.
+ Dνγ ηχm↔ν ΛΗ. Μχ →⇑χη λ∝ λ∝m τ♦νγ τ λ√ ηχm↔ν ΛΗ τρονγ m÷υ. Χ τη
δνγ ΓνΡΗ ηο∅χ ΗΧΓ: ΓνΡΗ τ÷χ →νγ λ♠ν τυψ∏ν ψ♠ν ϖ∝ λ∝m χηο τυψ∏ν ν∝ψ γι∂ι πηνγ
ΛΗ, τρονγ κηι → τη⋅ ΗΧΓ τ÷χ →νγ τρχ τι∏π λ♠ν βυ∑νγ τρνγ τ↑←νγ τ νη↑ ΛΗ. Β≈νγ
πη↑←νγ πη÷π →ιυ τρ⇒ ν∝ψ νγ↑ι τα χ γνγ γ♥ψ ρνγ τρνγ, ν∏υ νη↑ χ mτ νανγ τρνγ
χη⇑ν τρ♠ν βυ∑νγ τρνγ ηο∅χ νγ↑ι τα χ γνγ γ♥ψ λυτειν ηο÷ νανγ, ν∏υ νη↑ χ χ÷χ τ∏ β∝ο

κ∏τ η≠τ τρ♠ν τη∝νη υ νανγ.
+ Dνγ προγεστερον. Μχ →⇑χη λ∝ τηαψ τη∏ ηο≠τ →νγ χ〉α τη ϖ∝νγ. Πη↑←νγ πη÷π
ν∝ψ →↑χ ÷π δνγ τρονγ χ÷χ τρ↑νγ ηπ υ βαο νανγ κη↔νγ χ⇓ν χηα χ÷χ τ∏ β∝ο η≠τ ϖ∝ ϖι√χ
β συνγ ηχm↔ν ΛΗ κη↔νγ τη∝νη χ↔νγ. Νη⋅ν χηυνγ, 2−3 νγ∝ψ σαυ κηι λο≠ι β〈 νγυ∑ν χυνγ
χ⊇π προγεστερον τη⋅ β⇓ χ÷ι χ βιυ ηι√ν →νγ δχ. Τυψ νηι♠ν, τ λ√ τη τηαι τρονγ κ →νγ
δχ ν∝ψ ρ⊇τ τη⊇π, τ λ√ τη τηαι χ〉α χηυ κ τι∏π τηεο χ τη β⋅νη τη↑νγ.
Χ τη σ δνγ χ÷χ βι√ν πη÷π β συνγ προγεστερον σαυ →♥ψ:
 Χηο ♦ν. Τρν χ÷χ λο≠ι προγεστογεν χηο ♦ν ϖ∝ο τηχ ♦ν χ〉α β⇓ τρονγ τηι γιαν 14
νγ∝ψ. Ηι√ν ναψ, πη↑←νγ πη÷π ν∝ψ ⇑τ →↑χ σ δνγ.
 ♣∅τ δνγ χ ♥m →≠ο (νη↑ ΠΡΙD) τρονγ ϖ⇓νγ 14 νγ∝ψ. Β≈νγ χ÷χη ν∝ψ, η∝m
λ↑νγ προγεστερον τρονγ m÷υ τ♦νγ ϖ∝ χηο πη∠π τ χυνγ τνγ ηπ προσταγλανδιν, ηχm↔ν
ν∝ψ τι♠υ ηυ χ÷χ τ∏ β∝ο λυτειν τρονγ υ νανγ λυτειν.
 Χ⊇ψ προγεστογεν δ↑ι δα (ϖ⇑ δ ΣΜΒ) χ∫νγ χ τ÷χ δνγ τ↑←νγ τ νη↑ τρ♠ν.
+ Dνγ προσταγλανδιν. Προσταγλανδιν χ τ÷χ δνγ λ∝m τι♠υ ηυ χ÷χ τ∏ β∝ο λυτειν.
♣ιυ κι√ν χ← β∂ν χηο χ÷χη →ιυ τρ⇒ ν∝ψ τη∝νη χ↔νγ λ∝ υ νανγ λυτειν. Τυψ νηι♠ν, νη↑ τρ♠ν
→• ν♠υ, ϖι√χ ξ÷χ →⇒νη mτ υ νανγ τηυχ λο≠ι νη↑ ϖ⊄ψ κη↔νγ πη∂ι δ δ∝νγ. ♣ β∂ο →∂m
χη⇑νη ξ÷χ, χ∩ν πη∂ι ξ÷χ →⇒νη η∝m λ↑νγ προγεστερον τρονγ m÷υ ηο∅χ τρονγ σα. Νη↑νγ
πη∂ι λ↑υ  λο≠ι τρ⌡ τρ↑νγ ηπ β⇓ χ÷ι χ χηα, βι ϖ⋅ τι♠m προσταγλανδιν ϖ∝ο τηι κ mανγ
τηαι σ∉ λ∝m τι♠υ ηυ τη ϖ∝νγ ϖ∝ γ♥ψ ρα ηι√ν τ↑νγ ξ∂ψ τηαι.
ιι. β√νη τρονγ τηι γιαν mανγ τηαι
1. Χη∏τ πη↔ι
− Τρι√υ χηνγ:
Θυ÷ τρ⋅νη πη÷τ τριν πη↔ι τηαι  β⇓ →↑χ χηια ρα λ∝m ηαι γιαι →ο≠ν: γιαι →ο≠ν πη↔ι
(κ∠ο δ∝ι κηο∂νγ 45 νγ∝ψ) ϖι ϖι√χ η⋅νη τη∝νη χ÷χ χ← θυαν ϖ∝ σαυ → λ∝ γιαι →ο≠ν τηαι (τ⌡
κηι κ∏τ τη⌠χ η⋅νη τη∝νη χ÷χ χ← θυαν χηο τι κηι →∈). Χ÷χ νγηι♠ν χυ χηο τη⊇ψ τρονγ
κηο∂νγ τηι γιαν 28 νγ∝ψ →∩υ σαυ κηι τη τηαι χ τι 15 →∏ν 25% σ πη↔ι β⇒ χη∏τ. Σαυ τηι
γιαν ν∝ψ χ τη♠m κηο∂νγ 5% σ πη↔ι ηαψ σ τηαι β⇒ χη∏τ να.
Ν∏υ πη↔ι β⇒ χη∏τ τρ↑χ νγ∝ψ τη 16 σαυ κηι τη τινη τη⋅ κη↔νγ τη⊇ψ χ τρι√υ χηνγ γ⋅
ϖ∝ →νγ δχ τρ λ≠ι β⋅νη τη↑νγ. Τρονγ τρ↑νγ ηπ πη↔ι β⇒ χη∏τ σαυ νγ∝ψ τη 16, β⇓ χ÷ι
→νγ δχ τρ λ≠ι χη⊄m η←ν β⋅νη τη↑νγ.

− Νγυψ♠ν νη♥ν:
Χ νηιυ τ÷χ νη♥ν γ♥ψ ρα ηι√ν τ↑νγ χη∏τ πη↔ι, νη↑νγ θυαν τρνγ νη⊇τ λ∝:
+ Κη∂ ν♦νγ τη τινη χ〉α β⇓ →χ ϖ∝ β⇓ χ÷ι κ∠m.
+ Νηνγ κ η⋅νη νηιm σχ τη χ〉α πη↔ι.
+ Τυι χ〉α β⇓ χ÷ι: βτ →∩υ τ⌡ 8 ν♦m τυι, τ λ√ χη∏τ πη↔ι τ♦νγ λ♠ν. ♣ιυ → χ τη
δο γι∂m χ÷χ ηο≠τ →νγ νι τι∏τ ϖ∝ τραο →ι χη⊇τ, λ∝m χηο χ÷χ χη⊇τ δινη δ↑νγ χ∩ν τηι∏τ χηο
πη↔ι κη↔νγ →↑χ σ∂ν σινη ρα ηο∅χ σ∂ν σινη ρα ϖι λ↑νγ κη↔νγ →∩ψ →〉.
+ ςι♠m νι m≠χ τ χυνγ δο ϖι κηυ∪ν, σι♠υ ϖι τρνγ, ν⊇m, →νγ ϖ⊄τ →←ν β∝ο. Νηνγ
ϖι σινη ϖ⊄τ ν∝ψ τ⊇ν χ↔νγ τρχ τι∏π πη↔ι ηο∅χ πη↔ι β⇒ χη∏τ δο τ χυνγ β⇒ νηιm τρνγ. Τρονγ
σ χ÷χ ϖι σινη ϖ⊄τ, Χαmπψλοβαχτερ φετυσ λ∝ mτ τ÷χ νη♥ν γ♥ψ β√νη νγυψ ηιm νη⊇τ.
+ Σ νν θυα τρχ τρ∝νγ κη↔νγ χ∪ν τη⊄ν, γ♥ψ τν τη↑←νγ.
+ Ηι√ν τ↑νγ →∑νγ ηυψ∏τ.
+ Χ÷χ β√νη →↑νγ σινη δχ →ι κ⊂m ϖι στ χαο.
− Χη∪ν →ο÷ν:
ς m∅τ λ♥m σ∝νγ κη↔νγ τη χη∪ν →ο÷ν →↑χ β√νη χη∏τ πη↔ι τρ↑χ νγ∝ψ τη 40. Χηο
ν♠ν χη¬ χ τη χη∪ν →ο÷ν χη∏τ τηαι β≈νγ σ νν θυα τρχ τρ∝νγ 40 νγ∝ψ σαυ κηι πηι τινη.
Τρονγ τρ↑νγ ηπ τηαι β⇒ χη∏τ, σ νν θυα τρχ τρ∝νγ, νη⊄ν τη⊇ψ ρυνγ →νγ χ〉α δ⇒χη τρονγ
τ χυνγ κ∠m η←ν β⋅νη τη↑νγ δο ν↑χ →• β⇒ η⊇π τηυ λ≠ι; χ÷χ m∝νγ νηαυ τρ↑τ κη↔νγ ρ
ρ∝νγ; τ⌠ι δ↑←νγ κη↔νγ χ♦νγ ϖ∝ τη∝νη τ χυνγ δ∩ψ λ♠ν.
Σαυ κηι τηαι β⇒ χη∏τ, χ÷χ m∝νγ νηαυ χ⇓ν τ∑ν τ≠ι τρονγ τ χυνγ mτ τηι γιαν. Σ ηι√ν
δι√ν χ〉α χ÷χ m∝νγ ν∝ψ νγ♦ν χ∂ν τ χυνγ τνγ ηπ προσταγλανδιν ϖ∝ τη ϖ∝νγ χ〉α γιαι →ο≠ν
χ χηα ϖ⊃ν γι νγυψ♠ν m∝ κη↔νγ β⇒ τι♠υ βι∏ν. Χη¬ κηι χ÷χ m∝νγ νηαυ →↑χ η⊇π τηυ ηο∝ν
το∝ν τη⋅ χηυ κ →νγ δχ mι ξυ⊇τ ηι√ν τρ λ≠ι. Dο ϖ⊄ψ, κηι σ νν θυα τρχ τρ∝νγ λ∅π λ≠ι
νηιυ λ∩ν m∝ ϖ⊃ν τη⊇ψ σ ηι√ν δι√ν χ〉α τη ϖ∝νγ τ∑ν λ↑υ τη⋅ χ τη νγηι λ∝ ηι√ν τ↑νγ χη∏τ
τηαι.
− ♣ιυ τρ⇒:
Κη↔νγ χ βι√ν πη÷π →ιυ τρ⇒ ν∝ο χ∂. ♣ιυ θυαν τρνγ λ∝ πη∂ι τηχ ηι√ν ττ χ↔νγ τ÷χ
πη⇓νγ β√νη. Χ∩ν χη⌠  →∅χ βι√τ →∏ν ϖι√χ χη∪ν →ο÷ν σm → πη÷τ ηι√ν ϖ∝ →ιυ τρ⇒ β√νη
ϖι♠m νι m≠χ τ χυνγ m•ν τ⇑νη.
2. Ρ∅ν →∈ θυ÷ σm

− Τρι√υ χηνγ:
Για σ⌠χ m∇ ξυ⊇τ ηι√ν νηνγ χ←ν χο βπ, νηνγ χ←ν ρ∅ν κηι χη↑α →∏ν τηι γιαν σινη →∈
β⋅νη τη↑νγ. Τρονγ τηχ τιν δ♥ν γιαν χ⇓ν γι →♥ψ λ∝ ηι√ν τ↑νγ →νγ τηαι. Ηι√ν τ↑νγ ν∝ψ
τη↑νγ ξ∂ψ ρα ϖ∝ο τηι γιαν τρ↑χ κηι σινη →∈ β⋅νη τη↑νγ 3−4 τυ∩ν. Για σ⌠χ m∇ →νγ ν≈m
κη↔νγ ψ♠ν, χη♥ν χ∝ο →⊇τ ηαψ →÷ ϖ∝ο βνγ, κ♠υ ρνγ, χονγ λ↑νγ, χονγ →υ↔ι m∝ ρ∅ν. Χ
τρ↑νγ ηπ τρχ τρ∝νγ ϖ∝ ♥m →≠ο λν ρα νγο∝ι. Μ≠χη νηανη, νη⇒π τη σ♥υ ϖ∝ m≠νη. Ηι√ν
τ↑νγ ρ∅ν →∈ θυ÷ σm τη↑νγ ξυ⊇τ ηι√ν κηι χ← τη m∇ χη↑α ξυ⊇τ ηι√ν νηνγ τρι√υ χηνγ χ〉α
θυ÷ τρ⋅νη σινη →∈ β⋅νη τη↑νγ: β∩υ ϖ⌠ χη↑α χ♦νγ το, ϖτ χη↑α χ σα →∩υ, ♥m m↔ν χη↑α πη,
χη↑α χ ηι√ν τ↑νγ στ m↔νγ. Ηι√ν τ↑νγ ρ∅ν κ∠ο δ∝ι κηο∂νγ ϖ∝ι βα γι τι 2−3 νγ∝ψ. Ν∏υ
κη↔νγ πη÷τ ηι√ν ϖ∝ →ιυ τρ⇒ κ⇒π τηι τη⋅ δ δ∝νγ δ⊃ν τι ηι√ν τ↑νγ χη∏τ τηαι, τηαι κη↔ ηο÷.
− Νγυψ♠ν νη♥ν:
Ρ∅ν →∈ θυ÷ σm χ τη δο mτ σ νγυψ♠ν νη♥ν σαυ →♥ψ:
+ Τη∝νη βνγ β⇒ χη⊇ν τη↑←νγ.
+ Κη÷m ♥m →≠ο τρχ τρ∝νγ κη↔νγ →⌠νγ κ τηυ⊄τ.
+ Χη♦m σχ, νυ↔ι δ↑νγ, θυ∂ν λ, κηαι τη÷χ ϖ∝ σ δνγ για σ⌠χ χ τηαι κη↔νγ ηπ
λ: για σ⌠χ λ∝m ϖι√χ θυ÷ σχ, τηχ ♦ν κ∠m πη∪m χη⊇τ, mα →↔νγ χηο για σ⌠χ ♦ν τηχ ♦ν
ηο∅χ υνγ ν↑χ θυ÷ λ≠νη.
+ Ρι λο≠ν mι θυαν η√ νι τι∏τ για χ÷χ κ⇑χη τ νηαυ τηαι, βυ∑νγ τρνγ, τυψ∏ν ψ♠ν
γ♥ψ ρα.
+ Κ∏ πη÷τ τ⌡ β√νη σα ♥m →≠ο.
+ Σ δνγ χ÷χ λο≠ι τηυχ →ιυ τρ⇒ κηι για σ⌠χ m∇ β⇒ β√νη τρονγ θυ÷ τρ⋅νη mανγ τηαι
κη↔νγ →⌠νγ κ τηυ⊄τ.
Τ⊇τ χ∂ χ÷χ νγυψ♠ν νη♥ν τρ♠ν λ∝m χηο τ χυνγ χο βπ, β∝ο τηαι m÷ψ →νγ m≠νη ν♠ν
χον m∇ ξυ⊇τ ηι√ν νηνγ χ←ν ρ∅ν.
− ♣ιυ τρ⇒:
Κηι πη÷τ ηι√ν για σ⌠χ m∇ χ νηνγ χ←ν ρ∅ν τη⋅ χ∩ν πη∂ι ξ÷χ →⇒νη ξεm λι√υ χον ϖ⊄τ
ρ∅ν →∈ θυ÷ σm, ρ∅ν →∈ β⋅νη τη↑νγ ηαψ ρ∅ν →∈ θυ÷ ψ∏υ. Μ∅τ κη÷χ, πη∂ι ξ÷χ →⇒νη ξεm β∝ο
τηαι χ⇓ν σνγ ηαψ →• χη∏τ β≈νγ πη↑←νγ πη÷π θυαν σ÷τ β♠ν νγο∝ι ηο∅χ κη÷m θυα τρχ
τρ∝νγ, τυψ√τ →ι κη↔νγ κη÷m θυα ♥m →≠ο. Τ⌡ → θυψ∏τ →⇒νη πη↑←νγ πη÷π →ιυ τρ⇒ τη⇑χη
ηπ.

− Τρ↑νγ ηπ β∝ο τηαι →• χη∏τ, πη∂ι κ⇒π τηι δνγ mι βι√ν πη÷π, τη〉 τηυ⊄τ →↑α β∝ο
τηαι ρα κη〈ι χ← τη m∇ χ∝νγ νηανη χ∝νγ ττ.
− Τρ↑νγ ηπ β∝ο τηαι χ⇓ν σνγ, τι∏ν η∝νη →ιυ τρ⇒ νη↑ σαυ: Γι χηο χον ϖ⊄τ  τρ≠νγ
τη÷ι ψ♠ν τ⇐νη τυψ√τ →ι κη↔νγ χηο ϖ⊄ν →νγ, τρ÷νη mι ηο≠τ →νγ γ♥ψ κ⇑χη τη⇑χη m≠νη. χ
χη∏ ηι√ν τ↑νγ ρ∅ν →∈ ϖ∝ χο βπ τ χυνγ β≈νγ χ÷χ πη↑←νγ πη÷π σαυ →♥ψ:
+ Χ →⇒νη χον ϖ⊄τ  τρ≠νγ τη÷ι →∩υ τη⊇π, →υ↔ι χαο → γι∂m ÷π λχ ξοανγ χη⊄υ, τι♠m
ατροπιν 0,2γ ϖ∝ο δ↑ι δα, χηο υνγ χηλοραλ ηψδρατ 15−30γ, χηο υνγ χ∑ν ηο∅χ ρ↑υ τρνγ
500mλ.
+ Γ♥ψ τ♠ λm κηυm →υ↔ι β≈νγ 10−15mλ νοϖοχαιν 3%. Νγο∝ι ρα χ⇓ν χ τη χηο για
σ⌠χ υνγ χ÷χ λο≠ι τηυχ βροmυα. Τηεο δι πη÷τ ηι√ν ϖ∝ →ιυ τρ⇒ κ⇒π τηι νηνγ βι∏ν χηνγ
ν∏υ χ.
3. Β≠ι λι√τ τρ↑χ κηι →∈
− Τρι√υ χηνγ:
Β√νη πη÷τ τριν mτ χ÷χη τ⌡ τ⌡ ηο∅χ ξ∂ψ ρα mτ χ÷χη →τ νγτ. Τρ↑νγ ηπ β√νη ξ∂ψ
ρα τ⌡ τ⌡ τη⋅ λ⌠χ →∩υ χον ϖ⊄τ →ι λ≠ι κη κη♦ν, →ι τ⊄π τνη, →νγ κη↔νγ ϖνγ τρονγ mτ ϖ∝ι
νγ∝ψ σαυ → ϖ⊄τ ν≈m β∇π mτ χη κη↔νγ →νγ δ⊄ψ →↑χ. Τρ↑νγ ηπ β√νη ξ∂ψ ρα →τ νγτ
τη⋅ ϖ⊄τ κη↔νγ χ βιυ ηι√ν τρι√υ χηνγ ϖ⊄ν →νγ κη κη♦ν m∝ χον ϖ⊄τ →ανγ  τρ≠νγ τη÷ι
β⋅νη τη↑νγ, →τ νηι♠ν ν≈m ξυνγ ϖ∝ κη↔νγ →νγ δ⊄ψ →↑χ.
Τηι γιαν →∩υ χ〉α β√νη νηνγ πη∂ν ξ≠ ϖι ξυνγ θυανη β⋅νη τη↑νγ. Τ⋅νη τρ≠νγ
χηυνγ χ〉α χον ϖ⊄τ νη↑ τη♥ν νηι√τ η↔ η⊇π, τυ∩ν ηο∝ν τι♠υ ηο÷ ϖ⊃ν β⋅νη τη↑νγ. Χον ϖ⊄τ τ
τρ m⋅νη τ⌡ β♠ν ν∝ψ σανγ β♠ν κη÷χ. Χον ϖ⊄τ τη⇑χη ♦ν νηνγ τηχ ♦ν m∝ νγ∝ψ β⋅νη τη↑νγ
κη↔νγ ♦ν νη↑ →⊇τ, γ∅m νν χηυ∑νγ, m÷νγ ♦ν... ς σαυ ν∏υ τρ↑νγ ηπ β√νη ν∅νγ σ∉ ∂νη
η↑νγ τι τ⋅νη τρ≠νγ χηυνγ χ〉α χ← τη ϖ∝ χ τη ξυ⊇τ ηι√ν mτ σ τ⋅νη τρ≠νγ β√νη λ κη÷χ
νη↑: σα ♥m →≠ο, ϖι♠m πηι, ϖι♠m δ≠ δ∝ψ ϖ∝ ρυτ, χη↑νγ βνγ →∩ψ η←ι, →∈ κη δο κηυνγ
ξοανγ χη⊄υ β⇒ β∇π ηαψ βι∏ν δ≠νγ. Ν∏υ β√νη ξ∂ψ ρα τρ↑χ κηι →∈ mτ ϖ∝ι τυ∩ν ϖ∝ σχ λχ
χ〉α χον m∇ β⋅νη τη↑νγ τη⋅ →ιυ τρ⇒ χ κ∏τ θυ∂ ττ. Νγ↑χ λ≠ι, ν∏υ β√νη ξ∂ψ ρα τρ↑χ κηι →∈
mτ ϖ∝ι τη÷νγ τη⋅ τι♠ν λ↑νγ ξ⊇υ, β⇓ m∇ χ τη β⇒ χη∏τ δο β≠ι ηυψ∏τ ϖ∝ τηι λο∠τ.
− Νγυψ♠ν νη♥ν:
Νγυψ♠ν νη♥ν χη〉 ψ∏υ χ〉α β√νη λ∝ δο χη∏ → χη♦m σχ, νυ↔ι δ↑νγ, θυ∂ν λ, κηαι
τη÷χ ϖ∝ σ δνγ κη↔νγ →⌠νγ κ τηυ⊄τ, →∅χ βι√τ λ∝ κη∪υ πη∩ν τηχ ♦ν κη↔νγ →∩ψ →〉, κη↔νγ

χ♥ν →ι, κη↔νγ πη ηπ ϖι σ πη÷τ τριν χ〉α τηαι τηεο τ⌡νγ γιαι →ο≠ν. Κηι για σ⌠χ m∇ χ
τηαι  τηι κ χυι, → →∂m β∂ο χηο σ πη÷τ τριν χ〉α β∝ο τηαι χ← τη m∇ χ∩ν νηιυ →≠m,
ϖιταmιν ϖ∝ κηο÷νγ, →∅χ βι√τ λ∝ νηυ χ∩υ ϖ Χα ϖ∝ Π → η⋅νη τη∝νη ϖ∝ πη÷τ τριν β ξ↑←νγ
χ〉α β∝ο τηαι. Τρονγ mτ σ τρ↑νγ ηπ χ← τη m∇ τηι∏υ Χα ϖ∝ Π δο:
− Κη∪υ πη∩ν τηχ ♦ν χυνγ χ⊇π χηο για σ⌠χ m∇ τηι∏υ Χα ϖ∝ Π.
− Για σ⌠χ m∇ τρονγ τηι γιαν mανγ τηαι ⇑τ →↑χ χη♦ν τη∂, ⇑τ →↑χ τι∏π ξ⌠χ ϖι ÷νη
σ÷νγ m∅τ τρι χηο ν♠ν ∂νη η↑νγ τρχ τι∏π →∏ν θυ÷ τρ⋅νη χηυψν ηο÷ 7−δεηψδροχηολεστερον
τη∝νη ϖιταmιν D
3
, τ⌡ → ∂νη η↑νγ τι θυ÷ τρ⋅νη η⊇π τηυ κηο÷νγ.
− Dο κ∏ πη÷τ τ⌡ β√νη τηιυ ν♦νγ τυψ∏ν πη γι÷π τρ≠νγ, λ∝m τηαψ →ι τ λ√ β⋅νη τη↑νγ
για Χα ϖ∝ Π, λ∝m χηο Χα τ♦νγ ϖ∝ Π γι∂m.
♣ →∂m β∂ο χηο σ πη÷τ τριν β ξ↑←νγ χ〉α β∝ο τηαι Χα ϖ∝ Π πη∂ι →↑χ ρ⌠τ τ⌡ χ← τη
m∇ ν♠ν λ∝m χηο β⇓ m∇ τηι∏υ χ÷χ λο≠ι κηο÷νγ ν∝ψ.
Μτ σ τ÷χ γι∂ χ⇓ν χηο ρ≈νγ β≠ι λι√τ τρ↑χ κηι →∈ λ∝ δο σ χη⊂ν ∠π τη∩ν κινη, ρ νη⊇τ
λ∝ →÷m ρι η↔νγ κηυm. Τη¬νη τηο∂νγ χ⇓ν δο σ ξυ⊇τ ηι√ν θυ÷ τρ⋅νη β√νη λ  ν•ο τυ δ⊃ν
τι λι√τ ηαι χηι σαυ. Νγυψ♠ν νη♥ν χ〉α β√νη ν∝ψ χ⇓ν χ τη δο →χ τ κηι χ τηαι γ♥ψ ν♠ν.
− ♣ιυ τρ⇒:
Κ⇒π τηι β συνγ κηο÷νγ ϖ∝ νηνγ ψ∏υ τ δινη δ↑νγ χ∩ν τηι∏τ χηο χ← τη m∇, →∑νγ
τηι → πη⇓νγ νηνγ τ⋅νη τρ≠νγ κ∏ πη÷τ.


∗ Η λ
+ Χηο ϖ⊄τ ν≈m τρ♠ν νν χηυ∑νγ →ν νηιυ ρ←m ρ≠ ηαψ χ〈 κη↔, λυ↔ν τρ m⋅νη χηο χον
ϖ⊄τ → τρ÷νη ηι√ν τ↑νγ β∩m ηυψ∏τ ϖ∝ τ ηυψ∏τ. Ττ νη⊇τ λ∝ δνγ ϖ⇓νγ βυχ δ♥ψ mm β∂ν
το → χ →⇒νη χον ϖ⊄τ →νγ τρονγ γινγ.
+ Χηο ϖ⊄τ ♦ν τηχ ♦ν δ τι♠υ, γι∝υ →≠m ϖ∝ ϖιταmιν, τ♦νγ χ↑νγ β συνγ κηο÷νγ β≈νγ
χ÷χη χηο ♦ν τη♠m βτ ξ↑←νγ, χυα, χ, χ÷...
+ Λυ↔ν τηεο δι → κ⇒π τηι ξ λ νηνγ ηι√ν τ↑νγ κ∏ πη÷τ ν∏υ χ.
∗ Dνγ τηυχ

+ ςι για σ⌠χ θυ χηο υνγ δ∩υ χ÷.
+ Τι♠m τ⇐νη m≠χη χανξι χλορυα ηαψ γλυχονατ χανξι, χ τη δνγ ραϖιτφορ ηαψ
χαρβιρον τι♠m τ⇐νη m≠χη ηο∅χ βπ τη⇒τ. Χ τη δνγ →←ν σαυ:
ΧαΧλ
2
2,5γ
ΙΚ 2,5γ
Σαβψχιλατνα 2,5γ
Χαφειν 1γ
Γλυχοζα 10% 100mλ
Ηο∝ ταν, ϖ↔ τρνγ τι♠m τ⇐νη m≠χη. Νγο∝ι ρα χ τη κ∏τ ηπ ϖι ξοα βπ β≈νγ γ⌡νγ
γι• νη〈 νγ♥m ϖ∝ο ρ↑υ, mυι ρανγ ννγ ϖι νγ∂ι χυ ηο∅χ ξοα βπ β≈νγ χ÷χ λο≠ι δ∩υ
ννγ νη↑ χ∑ν λονγ ν•ο, χ∑ν σαλιχψλατ mετψλ, ϖ.ϖ...
4. ′m →≠ο λν ρα νγο∝ι
− Τρι√υ χηνγ:
Β√νη χ τη χηια ρα ηαι λο≠ι σαυ:
+ Τη κη↔νγ ηο∝ν το∝ν. Κηι mι ξυ⊇τ ηι√ν, β πη⊄ν ♥m →≠ο λν ρα νγο∝ι χ m∝υ →〈
το β≈νγ νm ταψ ηο∅χ λν η←ν mτ ⇑τ. Β πη⊄ν ν∝ψ χη¬ νη⋅ν τη⊇ψ κηι για σ⌠χ ν≈m ξυνγ,
κηι για σ⌠χ →νγ δ⊄ψ τη⋅ β πη⊄ν → λ≠ι ττ ϖ∝ο τρονγ ξοανγ χη⊄υ. Τρ↑νγ ηπ β√νη τι∏π
τχ πη÷τ τριν τη⋅ β πη⊄ν ♥m →≠ο λν ρα νγο∝ι νγ∝ψ χ∝νγ το λ♠ν, λ⌠χ ν∝ψ κηι χον ϖ⊄τ →νγ
δ⊄ψ β πη⊄ν ♥m →≠ο χ∫νγ κη↔νγ ττ ϖ∝ο τρονγ,  δ↑ι τη∝νη ♥m →≠ο χ⇓ν βχ λ χ∂ νγ δ⊃ν
νι√υ ϖ∝ mτ πη∩ν χ〉α β∝νγ θυανγ.
+ Τη ηο∝ν το∝ν. Το∝ν β ♥m →≠ο β⇒ λν τρ÷ι ϖ∝ β⇒ →∪ψ ρα κη〈ι m∠π ♥m, το β≈νγ θυ∂
βνγ, λ⌠χ ν∝ψ τα νη⋅ν ρ mι√νγ νγο∝ι χ〉α χ τ χυνγ ϖ∝ ηι√ν τ↑νγ ν⌠τ δ⇒χη →νγ ν⌠τ  χ
τ χυνγ. Κηι χον ϖ⊄τ →νγ ηαψ ν≈m, ♥m →≠ο ϖ⊃ν β⇒ βχ λ ρα νγο∝ι, χον ϖ⊄τ τη⇑χη ν≈m η←ν
→νγ, λυ↔ν  τ⋅νη τρ≠νγ →αυ →ν, κη χη⇒υ, χο βπ ϖ∝ ρ∅ν, →↔ι κηι χονγ →υ↔ι χονγ λ↑νγ m∝
ρ∅ν. Β πη⊄ν ♥m →≠ο λν ρα νγο∝ι β⇒ τι∏π ξ⌠χ ϖι νγο≠ι χ∂νη δ⇑νη χ÷χ χη⊇τ β∪ν νη↑ →⊇τ,
χ÷τ, ρ←m, ρ≠, ν↑χ γι∂ι, πη♥ν ϖ.ϖ... νι♠m m≠χ β⇒ ξ♥ψ ξ÷τ, β⇒ ρ÷χη, β⇒ τη〉νγ, ξυ⊇τ ηυψ∏τ, ♥m
→≠ο β⇒ νηιm κηυ∪ν, β⇒ ϖι♠m, τη τ⇑χη ♥m →≠ο νγ∝ψ χ∝νγ το δ∩ν λ♠ν.

Τ⌡ νι♠m m≠χ ♥m →≠ο τι∏τ ρα ην δ⇒χη βαο γ∑m: ν↑χ ϖ∝νγ, m÷υ, m〉, νι♠m δ⇒χη ϖ∝
χ÷χ χη⊇τ β∪ν χ〉α νγο≠ι χ∂νη. Τρ↑νγ ηπ β√νη ξ∂ψ ρα τηι γιαν λ♥υ, mχ → τν τη↑←νγ
ν∅νγ τη⋅ δ γ♥ψ ρα ηι√ν τ↑νγ ηυψ∏τ νηιm τρνγ, ηυψ∏τ νηιm m〉. Μ∅τ κη÷χ, β√νη χ τη
γ♥ψ ρα ηι√ν τ↑νγ σ∪ψ τηαι ηαψ →∈ νον.
− Νγυψ♠ν νη♥ν:
+ Dο τ∏ β∝ο τ χηχ ♥m →≠ο β⇒ τη⊇m δ⇒χη ϖ∝ β⇒ χ♦νγ ρα, σχ →∝ν η∑ι χ〉α τ χηχ ♥m
→≠ο β⇒ γι∂m σ⌠τ, τ χηχ δ♥ψ χη≈νγ ♥m →≠ο β⇒ χ♦νγ θυ÷ mχ.
+ Dο νι♠m m≠χ ♥m →≠ο, χ τ χυνγ β⇒ τν τη↑←νγ. Νγο∝ι ρα χ τη δο χ← τη m∇
τηι∏υ ϖιταmιν νηm Β τ⌡ → γ♥ψ ρα τ⋅νη τρ≠νγ χ÷χ τ∏ β∝ο σινη δχ χηα τη⌡α λ↑νγ ν↑χ
ηο∅χ χ τη κ∏ πη÷τ τ⌡ β√νη ϖι♠m τρχ τρ∝νγ, τ÷ο βν ϖ.ϖ...
+ Dο τηχ ♦ν κη↔νγ →∩ψ →〉. Κη∪υ πη∩ν ♦ν κη↔νγ τη⇑χη ηπ, χον ϖ⊄τ →• γι∝ ψ∏υ χ∫νγ
νη↑ νηνγ ψ∏υ τ κη÷χ λ∝m σχ κηο∈ νι χηυνγ χ〉α χον m∇ β⇒ γι∂m σ⌠τ.
+ Για σ⌠χ m∇ β⇒ νυ↔ι νητ λ♥υ τρονγ χηυ∑νγ m∝ νν χηυ∑νγ θυ÷ δχ ϖ πη⇑α →υ↔ι
ηο∅χ χ τη δο χον ϖ⊄τ λυ↔ν λυ↔ν πη∂ι λεο δχ τρονγ τηι γιαν χ τηαι ν♠ν τ χυνγ ϖ∝ τηαι
∠π m≠νη λ♠ν ♥m →≠ο.
+ Dο β∝ο τηαι θυ÷ το ηο∅χ →α τηαι, ÷π λχ ξοανγ βνγ ϖ∝ ξοανγ χη⊄υ θυ÷ χαο, νη⊇τ λ∝
κηι χον ϖ⊄τ ν≈m τρ♠ν νν χηυ∑νγ θυ÷ δχ ϖ πη⇑α →υ↔ι.
+ Dο β⇓ →• →∈ νηιυ λα, χ÷χ τ χηχ δ♥ψ χη≈νγ ϖ∝ χ← ♥m →≠ο β⇒ νη•ο ν♠ν χηχ
ν♦νγ γι ♥m →≠ο  ϖ⇒ τρ⇑ β⋅νη τη↑νγ β⇒ γι∂m σ⌠τ.
+ Dο κ∏ πη÷τ τ⌡ mτ σ β√νη νι κηοα νη↑: ϖι♠m δ≠ δ∝ψ ϖ∝ ρυτ χ⊇π τ⇑νη, τ÷ο βν, ¬α
χη∂ψ, χη↑νγ βνγ →∩ψ η←ι, βι τηχ ϖ.ϖ... ηο∅χ δο τρονγ θυ÷ τρ⋅νη →ιυ τρ⇒ β√νη δνγ
τηυχ κ⇑χη τη⇑χη κη↔νγ →⌠νγ λιυ λ↑νγ λ∝m χηο χον ϖ⊄τ ρ∅ν m≠νη, χ← θυαν σινη δχ χο
βπ τ≠ο →ιυ κι√ν χηο ♥m →≠ο δ δ∝νγ λν ρα νγο∝ι.
− ♣ιυ τρ⇒:
Νγυψ♠ν λ →ιυ τρ⇒ β√νη ♥m →≠ο λν ρα νγο∝ι λ∝ νηανη χηνγ →↑α β πη⊄ν ♥m →≠ο β⇒
βχ λ ρα νγο∝ι ϖ ϖ⇒ τρ⇑ χ∫ σαυ κηι →• ϖ↔ τρνγ, → πη⇓νγ ηι√ν τ↑νγ τ÷ι πη÷τ ϖ∝ νηιm
τρνγ χηο τ χυνγ ϖ∝ χ← τη νι χηυνγ.
− Η λ:
Γι χηο ϖ⊄τ τρονγ τ⋅νη τρ≠νγ ψ♠ν τ⇐νη τυψ√τ →ι κη↔νγ ϖ⊄ν →νγ. ♣ χον ϖ⊄τ λυ↔ν 
τρονγ γι÷ χ →⇒νη ϖι τ↑ τη∏ →∩υ τη⊇π, →υ↔ι χαο, βυχ →υ↔ι σανγ mτ β♠ν → τρ÷νη ηι√ν

τ↑νγ λ∝m σ♥ψ σ÷τ ϖ∝ κ⇑χη τη⇑χη νι♠m m≠χ.
ς↔ τρνγ νι♠m m≠χ ♥m →≠ο ϖ∝ →↑α ♥m →≠ο ϖ ϖ⇒ τρ⇑ χ∫. Ρα ♥m →≠ο β≈νγ χ÷χ δυνγ
δ⇒χη σ÷τ τρνγ  ν∑νγ → τη⇑χη ηπ: τηυχ τ⇑m 0,1%, Ριϖανολ 0,1%, αξιτ βοριχ 3%, πη⊂ν
χηυα 2%, Φυραχιλιν 1/500, ν↑χ mυι 5% ηο∅χ χ÷χ λο≠ι ν↑χ σχ χ〉α χ÷χ λ÷ χη÷τ νη↑: β⌠π
σιm, β⌠π ι, ν↑χ χη⊂ →∅χ ϖ.ϖ... Σαυ κηι →• ρα σ≠χη τη⊇m κη↔ τη⋅ δνγ γλψξεριν ι↔τ 2−3%
ηο∅χ χ÷χ λο≠ι τηυχ κη÷νγ σινη m νη↑ Τετραχψχλιν, m Πενιχιλλιν, m Πυϖαχιλιν... λ♠ν
κηπ νι♠m m≠χ β⇒ σ♥ψ σ÷τ. Σαυ → τι∏ν η∝νη τη〉 τηυ⊄τ →↑α ♥m →≠ο ϖ ϖ⇒ τρ⇑ χ∫.
♣ τρ÷νη ηι√ν τ↑νγ λ∝m ξ♥ψ ξ÷τ νι♠m m≠χ ϖ∝ γ♥ψ νηιm τρνγ ♥m →≠ο νγ↑ι τι∏ν
η∝νη τη〉 τηυ⊄τ πη∂ι χτ νγν mνγ ταψ ϖ∝ πη∂ι ϖ↔ τρνγ ταψ χ∪ν τη⊄ν. Κηι →↑α ♥m →≠ο ϖ
ϖ⇒ τρ⇑ χ∫ χ∩ν πη∂ι τι∏ν η∝νη τ⌡ τ⌡, δ∩ν δ∩ν ϖ∝ χη¬ →↑α ϖ∝ο κηι για σ⌠χ νγ⌡νγ ρ∅ν. Σαυ κηι
→↑α ♥m →≠ο ϖ ϖ⇒ τρ⇑ χ∫ χ∩ν → πη⇓νγ ηι√ν τ↑νγ τ÷ι πη÷τ β≈νγ χ÷χ βι√ν πη÷π σαυ:
+ Η≠ν χη∏ ηι√ν τ↑νγ ρ∅ν β≈νγ χ÷χη πηονγ β∏ λm κηυm →υ↔ι β≈νγ Νοϖοχαιν ηο∅χ
χ τη χηο υνγ ρ↑υ τρνγ 500mλ. Dνγ 100mλ χ∑ν 70
Ο
τι♠m τ⌡νγ m∫ι mτ ξυνγ θυανη
m∠π ♥m m↔ν. Πη↑←νγ πη÷π χ →⇒νη → πη⇓νγ ηι√ν τ↑νγ τ÷ι πη÷τ ττ νη⊇τ λ∝ δνγ χη¬ mm
β∂ν το κη♥υ 2/3 πη⇑α τρ♠ν m∠π ♥m m↔ν.
+ ♣ τρ÷νη ηι√ν τ↑νγ νηιm τρνγ χηο χ← τη δνγ χ÷χ λο≠ι κη÷νγ σινη τι♠m ϖ∝ο
βπ τη⇒τ. Νγο∝ι ρα χη⌠  τρ σχ, τρ λχ χηο χον ϖ⊄τ.
5. Σ∪ψ τηαι
− Τρι√υ χηνγ:
Θυ÷ τρ⋅νη για σ⌠χ χ τηαι β⇒ γι÷ν →ο≠ν, β⇒ νγτ θυ•νγ →↑χ γι λ∝ ηι√ν τ↑νγ σ∪ψ
τηαι. Χ♦ν χ ϖ∝ο τηι γιαν ξυ⊇τ ηι√ν m∝ νγ↑ι τα χηια ρα ηαι τρ↑νγ ηπ λ∝ σ∪ψ τηαι ϖ∝ →∈
νον.