Đầu cơ chứng khoán
Trong lĩnh vực tài chính, đầu cơ là việc mua, bán, nắm giữ, bán khống các
loại tài sản tài chính như cổ phiếu, trái phiều, hàng hoá, tiền tệ, bất động sản,
chứng khoán phái sinh nhằm thu lợi từ sự biến động giá mạnh của chúng. Vì
hoạt động đầu cơ áp dụng với các loại tài sản tài chính biến động như vậy
cho nên đầu cơ là một kiểu kinh doanh có rủi ro rất cao. Ngược lại với đầu
cơ là việc mua và nắm giữ các tài sản tài chính để tăng thu nhập thông qua
cổ tức hoặc lãi suất, hay còn gọi là đầu tư.
Nhà đầu tư khi đầu tư vào cổ phiếu sẽ có ba mặt lợi: Một là được chia cổ tức
hàng năm (hàng quý...); hai là được hưởng giá trị cổ phần gia tăng do công
ty hoạt động tốt có lợi nhuận và có tích lũy nội, đến một lúc nào đó công ty
nhập quỹ tích lũy vào vốn điều lệ thì người đầu tư được tăng thêm số lượng
cổ phần; ba là được hưởng lợi do chênh lệch giá mua bán cổ phiếu.
Nhà đầu tư cổ phiếu khi tham gia tích cực mua đi bán lại cổ phiếu để kiếm
lợi nhuận chênh lệch giá, lúc đó họ trở thành những người kinh doanh chứng
khoán. Người kinh doanh chứng khoán ít quan tâm đến mặt lợi nhuận thứ
nhất và thứ hai như đã đề cập. Người kinh doanh chứng khoán sẽ mua vào
khi có dấu hiệu giá lên, sẽ bán ra khi có dấu hiệu giá cổ phiếu hạ. Do đó hoạt
động của nhà kinh doanh chứng khoán gắn liền với hoạt động đầu cơ chứng
khoán. Đầu cơ chứng khoán được công nhận thì thị trường chứng khoán mới
hoạt động sôi nổi liên tuc.
Nhìn chung thị trường chứng khoán (TTCK) phải chấp nhận đầu cơ. Nhưng
có những hành động đầu cơ bị cấm. Những hành động đầu cơ bị cấm đó là:
1. Tính chất: Là hành động nhằm tạo ra sức ép lớn về quan hệ cung cầu
một loại chứng khoán nào đó trên thị trường dẫn đến hình thành một
giá chứng khoán không giống với giá tồn tại bình thường, có lợi cho
người đầu cơ, gây thiệt hại cho những người khác.
2. Mục tiêu: Tạo nên một giá giả tạo nhằm: tìm cách nâng giá lên rồi
bán tống bán tháo số chứng khoán cho người mua; giữ giá ổn định ở
một mức cao hơn giá thực tế của nó để bán (cao hơn giá trị thực tế của
cổ phiếu); và tìm cách giảm giá xuống rồi mua chứng khoán về càng
nhiều càng tốt.
3. Các hành dộng đầu cơ, đầu cơ được thực hiện bằng nhiều thủ đoạn
khác nhau, tron đó có các loại chính sau đây: Bán giả, thu hút và hùn
vốn.
Bán giả: Là những hành động có giao
dịch mua bán chứng khoán nhưng không
có việc chuyển giao sở hữu chứng
khoán. Đó là hành động hai người đâu
cơ bày ra những vụ giao dịch, họ đưa ra
một giá khác biệt với chiều hướng diễn
biến của thị trường mà cả hai đều chấp
thuận nhưng không có việc thanh toán
chứng khoán và tiền. Một loại hành động khác: một người đầu cơ đưa ra
những lệnh phối hợp cho hai người môi giới, ông ta bán cổ phiếu cho người
môi giới này, rồi mua lại chính loại cổ phiều đó thông qua người môi giới
kia với giá không phù hợp với giá thị trường. Hoặc người đầu cơ bán đi một
số chứng khoán nhờ một người khác thân quen có thể tin tưởng được
(thường là người trong gia đình hoặc bạn bè thường tin tưởng nhau hơn)
đồng lõa mua lại toàn bộ số chứng khoán đó theo giá như các hành động bán
ra trên. Mục đích của các hành động này là để kéo giá thị trường tới một
mức giả tạo (không phù hợp với chiều hướng và quan hệ cung cầu bình
thường trên thị trường) tạo ra cơ hội kiếm lời hoặc để tránh một mức lỗ.
Thu hút: Là hành động để đưa hầu hết số cổ phiếu một loại nào đó đang lưu
thông trên thị trường tập trung vào một hoặc một vài người, khiến cho thị
trường khan hiếm, giá tăng. Khi giá đã lên tới đỉnh điểm, người đầu cơ cho
rằng đó là mức lợi tối đa thì họ sẽ bán ra. Họ bán số cổ phiếu của mình và
vay cổ phiếu của người khác để bán (bán khống). Thu hút là một hành động
rất nguy hiểm đối với những người bán khống trước đó (người đầu cơ trước
bằng cách thu hút), vì những người bán khống trước đó đã dến thời hạn cần
mua để thanh toán.
Hùn vốn: Là hành vi liên kết tạm thời giữa hai hay nhiều người trong một
vụ mua bán chứng khoán để cùng mua cho giá tăng lên, để cùng bán cho giá
hạ. Khi giá đã tăng lên hoặc hạ xuống đến một điểm tối ưu, một người trong
số đó mua vào hoặc bán hết ra. Sự hùn vốn nếu có người "tay trong" là
những người đang giữ những vị trí quan trọng có thể tiếp cận hoặc những
người nắm rõ thông tin nội bộ nhanh nhất và chính xác nhất để nhận và sử
dụng thông tin đó cho nhóm hùn vốn thực hiện mua bán chứng khoán có lợi,
thì sự hùn vốn này trở thành vi móc ngoặc. Nhưng tất cả các hành vi đầu cơ
nói trên đều bị cấm. Hiện nay Nhà nước đang hoàn thiện hệ thống pháp luật
để điều chỉnh vấn đề này một cách triệt để.
Sự ra đời của Luật Chứng khoán và Nghị định 14/2007/NĐ-CP Hướng dẫn
thi hành Luật chứng khoán và một số văn bản dưới luật khác hướng dẫn hoạt
động đầu tư chứng khoán là một bước tiến rất quan trọng để cho hoạt động
đầu tư của mọi người, nhất là các nhà đầu tư nhỏ. Thực hiện tốt Luật Chứng
khoán cũng là một bước củng cố lòng tin của người dân vào Nhà nước, từ đó
thu hút được một nguồn vốn đầu tư tích lũy từ những con số tiết kiệm của
người dân, khi họ đang còn tìm kiếm những "người chủ" có thể sử dụng một
cách tốt nhất đồng tiền của minh nhằm tìm kiếm lợi nhuận từ chính những
đồng tiền tiết kiệm (đồng vốn nhàn rỗi) đó.