CHU kỳ tế bào

CHU KỲ TẾ BÀO
Huỳnh Duy Thảo
BM. Mô – Phôi – Di truyền



MỤC TIÊU

− Hiểu và giải thích được ý nghĩa của các phase trong chu kỳ tế bào
− So sánh được các điểm khác nhau cơ bản giữa nguyên phân và giảm phân
− Hiểu và giải thích các trạm kiểm sốt của chu kỳ tế bào


Năm 1855, Rudolf Virchow
“Omnis cellula e cellula”
=> Đặc tính của cơ thể sống là “sinh sản” – “khả năng tạo ra cơ thể giống mình”
=> Dựa trên “sự phân bào”



SỰ PHÂN BÀO (CHU KỲ TẾ BÀO)

•

Là 1 q trình:

– Bắt đầu khi tế bào được tạo thành từ sự phân bào của tế bào mẹ trước đó.
– Kết thúc khi tế bào phân chia tạo thành các tế bào con mới.
•

Ý NGHĨA

– Phân bào => sửa chữa, tái tạo hoặc phục hồi các tế bào cũ, đổi mới bào quan =>
đổi mới cho cơ thể

– Có kiểm sốt chặt chẽ
ĐÚNG LÚC – CHÍNH XÁC


CÁC PHASE
CỦA CHU KỲ TẾ BÀO


Chu kỳ tế bào gồm: gian kỳ, kỳ phân bào và kỳ phân chia bào tương.

Kỳ phân bào (M)

Kỳ phân chia bào tương

Thời gian: 22 giờ

Gian kỳ gồm: phase G1, S và G2.


GIAN KỲ
PHASE G1:
- Bắt đầu ngay khi tế bào con được hình thành.
Vd: Phơi – 1 giờ 30 phút

Tế bào gan: 1 năm
Tế bào thần kinh: suốt đời sống cơ thể

- Tổng hợp protein và RNA (pha sinh trưởng của TB)


GIAN KỲ
PHASE S:

-

Tiếp theo ngay sau pha G1.

-

Đặc trưng “sao chép DNA nhân”

+
+
+

Sao chép theo nguyên tắc “bán bảo tồn”
Xảy ra trên nhiều “replicon” khác nhau
Tạo bản sao DNA


GIAN KỲ
PHASE G2:

-

Là giai đoạn chuyển tiếp từ phase S -> M.

-

Tổng hợp protein và RNA chuẩn bị cho phân bào


PHASE PHÂN BÀO
(M)


PHASE PHÂN BÀO – PHASE M

•

Tiến trình phân chia nhân (Mitosis)

– Kỳ trước / kỳ đầu (prophase)
– Tiền kỳ giữa (Prometaphase)
– Kỳ giữa (metaphase)
– Kỳ sau (anaphase)
– Kỳ cuối (telophase)


PHA PHÂN CHIA BÀO TƯƠNG
(CYTOKINESIS)

•

Tiến trình hồn tất chu kỳ tế bào

– Vòng thắt được tạo bởi siêu sợi actin và

myosin

– Sự co thắt của vòng tạo thành rãnh phân bào
– Rãnh co thắt làm tách rời hai tế bào con


PHÂN BÀO NGUYÊN NHIỄM

(MITOSIS)


PHÂN BÀO GIẢM NHIỄM

(MEIOSIS)


KIỂM SOÁT CHU KỲ PHÂN BÀO


ĐÚNG LÚC – CHÍNH XÁC ?
ĐÚNG LÚC : Diễn ra theo các phase tuần tự, mỗi phase vai trò xác định
CHÍNH XÁC: Bằng cách nào?
Các “trạm kiểm sốt’
Điều hịa -> lỗi

• Ngưng tiến triển (GO)
• Tế bào chết theo chương trình (apoptosis)


CÁC TRẠM KIỂM SỐT CHÍNH

(GIAN KỲ)
Gần cuối G1
Tín hiệu phát triển
Có được vào tiếp (S) khơng?
Gần cuối S
DNA có được tự sao chính xác ?
Có được vào tiếp (G2) khơng?
Cuối phase G2
Phân chia NST có chính xác khơng?
Các yếu tố cho phân bào có chuẩn bị đầy đủ?


KIỂM SỐT CHU KỲ PHÂN BÀO
PHẦN TỰ HỌC
Xem giáo trình: “Sinh học Tế bào”
- Trang 141 – 142/ Bài 10: CHU KỲ TẾ BÀO


TRẠM KIỂM SỐT ( PHASE M)
- Kiểm sốt q trình phân tách nhiễm sắc thể

+ NST có được phân chia chính xác ?
+ Có được cho phép vào pha phân chia bào tương ?
- Bằng cách nào ?
Dựa vào sự kiểm soát “thoi phân bào”


X

X

Y

Y


XY

XY


XX

YY


BẤT THƯỜNG NST THƯỜNG Ở NGƯỜI
BỆNH/HỘI CHỨNG TRÊN NST THƯỜNG

1. Hội chứng Down (3 NST 21)


BẤT THƯỜNG NST THƯỜNG Ở NGƯỜI
BỆNH/HỘI CHỨNG TRÊN NST THƯỜNG

1. Hội chứng Patau (3 NST 13)