BÀI GIẢNG CHUYỂN HÓA NĂNG LƯỢNG
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.6 MB, 21 trang )
BS. Bùi Diễm Khuê
Các dạng năng lượng do cơ thể sản xuất
Các nguyên nhân gây tiêu hao năng lượng trong
cơ thể
Điều hòa chuyển hóa năng lượng
Bilan năng lượng
Chuyển hóa năng lượng
Sự biến đổi các dạng năng lượng trong cơ thể từ
dạng nọ sang dạng kia
nhiệt
Thức ăn
nhiệt
nhiệt
ATP
hoạt động tế bào
nhiệt
Nhiệt năng (cal):
◦ các phản ứng chuyển hóa sinh nhiệt
◦ giữ thân nhiệt cố định p/ư chuyển hóa bình thường
◦ 1 dạng thối hóa năng lượng thải ra ngồi
Hóa năng: giữ cho phân tử có hình dạng cố định
◦ Mô mỡ, gan, ATP
Động năng (cơ năng)
◦ Do sự chuyển động của các phân tử theo cùng 1 hướng
Điện năng
◦ Sự vận chuyển thành dòng ion qua màng tế bào
Chủ yếu là hóa năng của thức ăn
6 chất dinh dưỡng
◦
◦
◦
◦
◦
◦
Protein
Lipid
Chất sinh năng lượng
Glucid
Vitamin
Muối vô cơ
Nước
Ở bào tương
◦ Chất hấp thụ chất chuyển hóa trung gian, ATP
Ở ty thể
◦ Chất chuyển hóa trung gian CO2, H2O, ATP
ATP được vận chuyển tới bào tương của tế bào
Động năng vận chuyển qua màng
Hóa năng ATP
Điện năng của màng TB
Động năng của sự vận động TB, cơ quan, cơ thể
Hóa năng để tổng hợp các chất trong bào tương
NHIỆT NĂNG
Duy trì cơ thể
◦
◦
◦
◦
Chuyển hóa cơ sở
Vận cơ
Điều nhiệt
Tiêu hóa
Phát triển
Sinh sản
Tim đập, phổi hô hấp, thận bài tiết,…
Không vận cơ, khơng tiêu hóa, khơng điều nhiệt
Năng lượng tiêu hao: kcal/1m2 da/1 giờ
Thay đổi theo các yếu tố:
◦
◦
◦
◦
◦
Tuổi
Giới
Nhịp ngày đêm
Trạng thái tình cảm
Bệnh lý
Hóa năng bị tiêu hao:
◦ 25% cơng cơ học của cơ
◦ 75% nhiệt
Năng lượng tiêu hao: kcal/1kg thể trọng/1 phút
Làm cơ sở để xác định khẩu phần ăn theo nghề
nghiệp.
Yếu tố ảnh hưởng mức tiêu hao năng lượng:
◦ Cường độ
◦ Tư thế
◦ Độ thông thạo
Giữ cho thân nhiệt hằng định
Lạnh tăng chuyển hóa sinh nhiệt
Nóng mất năng lượng để chống nóng
Vận động cơ trơn, bài tiết dịch tiêu hóa
Chuyển hóa các sản phẩm tiêu hóa đã được hấp
thu
Tác dụng động lực đặc hiệu của thức ăn (SDA)
= mức tiêu hao năng lượng/tiêu hao trước ăn (%)
◦ Thay đổi tùy chất dinh dưỡng
◦ Ở người: SDA # 10%
Cần tăng kích thước, số lượng tế bào
Hóa năng của thức ăn hóa năng của chất tạo
hình, dự trữ
Là đặc điểm của:
◦ Tuổi chưa trưởng thành
◦ Hồi phục sau bị bệnh, rèn luyện thân thể
Trẻ em: 1 gram # 5 kcal
Người lớn: 1 gram # 4 kcal
Thời kỳ mang thai: # 80.000 kcal (cả chu kỳ
mang thai)
◦ Tạo thai, phát triển thai, tạo các phần nuôi thai
◦ Tăng khối lượng máu tuần hoàn, các cơ quan của mẹ
◦ Dự trữ để bài tiết sữa
Thời kỳ nuôi con: # 500 kcal/ngày (tổng hợp, bài
tiết 500-600 ml sữa)
số năng lượng cần cung cấp thêm
½ ổ bánh mì
1 lát sandwich
½ trái bắp
Mơn sọ
1 con bún
½ chén cơm
100 kcal
Nguồn: TS.BS. Tạ Thị Tuyết Mai –
Dinh dưỡng ở người tăng cân sau cai thuốc lá
½ củ khoai
Nước mía
200 ml
Nước sâm
260 ml
Nước ngọt
240 ml
½ cây
26 g đường
100 kcal
Chè,
¼ chén
1 gói
Xơi vị, 1/5
dĩa
2 cái
18 g cồn
120 kcal
Nguồn: TS.BS. Tạ Thị Tuyết Mai –
Dinh dưỡng ở người tăng cân sau cai thuốc lá
340 ml (5%)
Rượu vang
Rượu đế
150 ml (12%)
45 ml (40%)
Trực tiếp: nhiệt lượng kế
◦ Nguyên tắc: NL tiêu hao nhiệt năng
◦ Độ chính xác cao, nhưng phức tạp
Gián tiếp: thông số hô hấp
◦ Nguyên tắc: > 95% NL tiêu hao được lấy từ phản ứng
oxy hóa
◦ PP vịng nửa mở
◦ PP vịng kín
Gián tiếp: thơng số tiêu hóa
◦ Theo dõi qua thời gian dài:
NL hấp thu = NL vào (thức ăn) – NL ra (phân)
Ở mức độ tế bào
Ở mức độ cơ thể
◦ Cơ chế thần kinh
◦ Cơ chế thể dịch
Cơ chế điều hòa ngược
Yếu tố điều hòa: ATP
Tế bào nghỉ: ADP thấp
phản ứng sinh năng lượng giảm
Tế bào hoạt động: ATP ADP
phản ứng sinh năng lượng tăng
Cơ chế thần kinh:
◦ Rõ nhất: hệ giao cảm
◦ Vùng dưới đồi: trung tâm cao cấp của hệ thần kinh thực
vật
◦ 1 số phần khác của hệ thần kinh
Cơ chế thể dịch:
◦
◦
◦
◦
◦
◦
Hormon
Hormon
Hormon
Hormon
Hormon
Hormon
tuyến giáp
tủy thượng thận
vỏ thượng thận
tuyến tụy
GH của tuyến yên
sinh dục
Human Physiology - From Cells to Systems 7th ed, L. Sherwood (Cengage, 2010)
(+): ăn vào > tiêu hao
béo lên, ưa vận động
(-): ăn vào < tiêu hao
huy động năng lượng dự trữ
gầy đi, mệt mỏi
