50 de tu luan NGU VAN 9

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (496.65 KB, 81 trang )

(1)§Ò sè 1 Em cã suy nghÜ g× vÒ ý thøc gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc cña thÕ hÖ trÎ ViÖt Nam ? Đáp án đÒ sè 1 Dµn bµi Më bµi: §Êt níc ®ang trong qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ, gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n tộc là vấn đề quan trọng, ý thức của thanh thiếu niên Việt Nam trong vấn đề này là điều rất đáng quan tâm suy nghĩ. Th©n bµi: 1. ý thức giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc của thanh thiếu niên Việt Nam đợc biểu hiện ở nhiều phơng diện : cách sống, lối sống, quan niệm, suy nghĩ, ở hoạt động, nãi n¨ng, ¨n mÆc, øng xö.... Qua nh÷ng biÓu hiÖn trªn, cã thÓ thÊy râ ý thøc gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc cña thanh thiÕu niªn ViÖt Nam lµ nh thÕ nµo ? 2. Xem xét nguyên nhân của vấn đề này phải nhìn ở cả 2 mặt : khách quan và chủ quan. Khách quan là sự tác động của môi trờng sống, của bối cảnh thời đại. Chủ quan là bản thân sự vận động trong t duy của đối tợng : các thanh niên, thiếu niên đã quan tâm, suy nghĩ ở mức độ nào về vấn đề này. 3. Víi mét ý thøc gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc nh vËy, thanh thiÕu niªn ViÖt Nam đang tác động nh thế nào đến bộ mặt văn hoá dân tộc, đang để lại một kết quả ra sao cho tơng lai, đặc biệt là trong bối cảnh quá trình hội nhập quốc tế đang diễn ra sôi động. 4. Xã hội, gia đình, bản thân mỗi thanh niên, thiếu niên nên làm gì để góp phần khẳng định bản sắc văn hoá Việt Nam trong cộng đồng quốc tế. KÕt bµi: Bản sắc văn hoá là cái riêng của mỗi dân tộc. Giữ gìn cái riêng đó là trách nhiệm của mỗi công dân, trong đó có phần quan trọng của thế hệ trẻ. Bµi viÕt tham kh¶o Giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc là một t tởng luôn đợc đề cao trong lịch sử xây dựng và phát triển đất nớc của nhân dân Việt Nam. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sôi động hiện nay, đây lại càng là vấn đề quan trọng. ý thức giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc của thế hệ trẻ, một lực lợng đông đảo và hùng hậu đang là điều đợc quan tâm đặc biệt của xã hội. Hơn bất kì ai, thanh niên, thiếu niên là những đối tợng bén nhạy nhất với các yếu tố văn hoá. Nhìn vào thế hệ trẻ hôm nay, đặc biệt là thành viên của thế hệ 8X, 9X ngời ta thấy biểu hiện một ý thức đối với bản sắc văn hoá dân tộc. Thế hệ trẻ bây giờ nhanh nhạy hơn, năng động hơn, hiện đại hơn, đó là dấu hiệu đáng mừng, bëi nã chøng tá tuæi trÎ ViÖt Nam lu«n n¾m b¾t vµ theo kÞp nh÷ng yªu cÇu cña thời đại. Thế nhng, hãy quan sát kĩ một chút, chúng ta sẽ thấy trong cái năng động, hiện đại đó còn có rất nhiều điều đáng suy ngẫm. Đầu tiên là từ những cái dễ thấy nhất nh đi đứng, nói năng, ăn mặc, phục trang. Xu híng chung cña giíi trÎ lµ b¾t chíc, häc theo phim níc ngoµi, theo c¸c.

(2) diÔn viªn, c¸c ca sÜ næi tiÕng. Nh÷ng m¸i tãc nhuém nhiÒu mµu, nh÷ng bé quÇn ¸o céc cìn, l¹ m¾t, nh÷ng cö chØ ®Çy kiÓu c¸ch, nh÷ng c©u nãi lÉn lén TiÕng Anh, Tiếng Việt... đó là biểu hiện của một thứ văn hoá đua đòi phù phiếm. Sự chân phơng, giản dị mà lịch lãm, trang nhã vốn là biểu hiện truyền thống của ngời Việt Nam đã không đợc nhiều bạn trẻ quan tâm, để ý. Chạy theo những hình thức nh vËy còng lµ biÓu hiÖn cña viÖc quay lng l¹i víi b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc. ë mét chiÒu s©u khã thÊy h¬n lµ quan niÖm, c¸ch nghÜ, lèi sèng. RÊt nhiÒu thanh, thiÕu niên Việt Nam không nắm đợc lịch sử dân tộc dù đã đợc học rất nhiều, trong khi đó lại thuộc lòng vanh vách tiểu sử, đời t của các diễn viên, ca sĩ ; không biết, kh«ng hiÓu vµ kh«ng quan t©m tíi c¸c lÔ héi d©n gian vèn lµ sinh ho¹t v¨n ho¸ truyền thống lâu đời của nhân dân trong khi rất sành về "chát", về ca nhạc, cà phê. Ngày lễ, tết họ đến nhà thờ hoặc vào chùa hái lộc nhng không biết bàn thờ gia tiên đã có những gì. Họ coi sự cần cù, chăm chỉ là biểu hiện của sự cũ kĩ, lạc hậu... Tất cả đều là biểu hiện của một sự thiếu ý thức trong giữ gìn bản sắc v¨n ho¸ d©n téc. TiÕp xóc víi nhiÒu c«ng d©n trÎ tuæi, ngêi ta thÊy dÊu Ên cña b¶n s¾c v¨n ho¸ ViÖt Nam lµ rÊt mê nh¹t, mµ ®Ëm nÐt l¹i lµ mét thø v¨n ho¸ ngo¹i l¹i hçn t¹p. §ã lµ mét thùc tr¹ng ®ang kh¸ phæ biÕn hiÖn nay. Có hai nguyên nhân cơ bản dẫn đến tình trạng trên : nguyên nhân khách quan và nguyên nhân chủ quan. Về phía khách quan, đó chính là tác động của môi trờng sống, của bối cảnh thời đại. Thời đại đất nớc mở cửa giao lu, hội nhập với thế giới cho nên văn hoá bên ngoài theo đó mà tràn vào Việt Nam. Đâu đâu cũng có thể dễ dàng bắt gặp hình ảnh của một thứ văn hoá mới, hiện đại và đầy quyến rũ. Trong mét kh«ng gian chung nh vËy, nh÷ng nÐt v¨n ho¸ cæ truyÒn cña ngêi ViÖt dêng nh ®ang cã nguy c¬ trë nªn yÕu thÕ. Về chủ quan, thế hệ trẻ ngày nay ít quan tâm để ý đến vấn đề bản sắc văn hoá. Họ thiếu ý thức giữ gìn, bởi thực chất là họ không hiểu đợc bản sắc văn hoá d©n téc lµ g× vµ còng kh«ng cÇn hiÓu. Những công dân trẻ Việt Nam sinh ra và lớn lên trên mảnh đất Việt Nam nhng l¹i kh«ng gièng mét ngêi d©n níc ViÖt. Hä cã bÒ réng nhng thiÕu chiÒu s©u, chiÒu s©u cña mét t©m hån ViÖt, mét tÝnh c¸ch ViÖt. V¨n ho¸ d©n téc lµ céi rÔ bÒn v÷ng cña t©m hån mçi con ngêi, kh«ng lín lªn vµ b¸m ch¾c vµo céi rễ đó, mỗi con ngời chỉ còn là một cá nhân lạc loài giữa cộng đồng của mình. Đó là hậu quả đầu tiên dành cho chính mỗi ngời, đặc biệt là những ngời trẻ tuæi. Vµ h·y tëng tîng, nÕu thÕ hÖ h«m nay quªn ®i b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc m×nh th× trong mét t¬ng lai kh«ng xa chóng ta sÏ cßn l¹i g× ? vµ nh÷ng thÕ hÖ tiÕp nèi sau nµy sÏ ra sao ? B¶n s¾c v¨n ho¸ lµ linh hån, lµ g¬ng mÆt riªng cña mỗi dân tộc, là yếu tố quan trọng để khẳng định vị thế của dân tộc đó ở giữa cộng đồng thế giới. Đánh mất bản sắc riêng trong nền văn hoá của mình là đánh mất quá khứ, mất lịch sử, mất cội nguồn và chúng ta chỉ còn là một con số không ở giữa nhân loại. Thế hệ trẻ là những ngời nắm giữ tơng lai của đất nớc, bởi vậy, nâng cao ý thức giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc là một điều vô cïng cÇn thiÕt. Vậy thì cần làm gì để thực hiện đợc điều đó. Trớc hết, là phải từ sự tự giác ý thức của mỗi ngời. Mỗi thanh niên, thiếu niên phải thực sự thấy đợc giá trị của văn hoá dân tộc - những giá trị đợc chắt lọc và đúc kết từ ngàn đời, đợc gìn giữ, kế thừa qua bao thăng trầm của lịch sử, đã và đang ăn sâu trong máu thịt của mỗi ngời dân để dù có đi đâu, sống ở nơi nào, con ngời đó vẫn luôn là ngời dân nớc ViÖt..

(3) Gia đình, cộng đồng xã hội cũng phải chung sức, chung lòng để tô đậm thêm nữa những giá trị văn hoá đó trong sự trà trộn phức tạp của những luồng văn hoá kh¸c. MÆt kh¸c, còng cÇn ph¶i thÊy r»ng, gi÷ g×n ë ®©y kh«ng cã nghÜa lµ kh kh ôm lấy cái đã có. Cần phải kế thừa phát huy nhng đồng thời cũng phải phát triển nã lªn b»ng c¸ch kÕt hîp cã lùa chän víi nh÷ng yÕu tè v¨n ho¸ míi tÝch cùc. Tõ đó hình thành một nền văn hoá Việt Nam vừa truyền thống, vừa hiện đại, đa dạng, vừa thống nhất, đảm bảo đợc yêu cầu "hoà nhập nhng không hoà tan" trong một thời đại mới. Thực hiện điều này là trọng trách, là nghĩa vụ của mỗi công dân, của mçi thanh, thiÕu niªn h«m nay. Giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc là đóng góp có ý nghĩa đầu tiên cho đất nớc mµ mçi thanh thiÕu niªn cã thÓ lµm vµ h·y lµm b¾t ®Çu tõ viÖc ®iÒu chØnh, uèn n¾n chÝnh nh÷ng hµnh vi, ý thøc cña b¶n th©n m×nh. §Ò sè 2 Khñng bè ®ang diÔn ra hµng ngµy t¹i mét sè níc vµ cã nguy c¬ bïng næ trªn toàn thế giới. Những suy nghĩ của em về vấn đề này ? Đáp án §Ò sè 2 Dµn bµi Më bµi : NÒn hoµ b×nh cña thÕ giíi ®ang bÞ ¶nh hëng nghiªm träng bëi n¹n khñng bè. Th©n bµi: 1. N¹n khñng bè ®ang lan trµn trªn kh¾p mäi khu vùc cña thÕ giíi. Ngµy nµo còng có cảnh đổ máu bởi khủng bố. Khủng bố đang là nỗi lo chung của tất cả các dân téc. 2. Mâu thuẫn, xung đột chính trị giữa các quốc gia, dân tộc, các tổ chức, phe phái lµ nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy. 3. Khủng bố đe doạ nghiêm trọng tới mọi mặt của đời sống con ngời từ tính mạng đến của cải, từ vật chất tới tinh thần, khiến nơi nơi đều bao trùm một bầu không khÝ c¨ng th¼ng, ho¶ng lo¹n. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸... cña c¸c quốc gia đều bị ảnh hởng bởi nguy cơ khủng bố. 4. Tất cả mọi ngời, mọi quốc gia đều phải cùng thể hiện rõ quyết tâm đẩy lùi khủng bố bằng những biện pháp cụ thể ; bảo vệ trái đất khỏi nạn khủng bố cũng chÝnh lµ b¶o vÖ m¸i nhµ chung cña tÊt c¶ chóng ta. KÕt bµi: Thế giới sẽ tơi đẹp hơn nếu nh con ngời không đối đầu và tàn hại lẫn nhau.. Bµi viÕt tham kh¶o Khát vọng lớn nhất của nhân loại từ thuở xa xa đến giờ vẫn là khát vọng về một nền hoà bình thực sự và vĩnh cửu. Thế nhng trong lịch sử, nhân loại cũng đã bao lần phải chứng kiến cảnh bầu trời xanh của trái đất trong vẩn đục bởi khói lửa chiÕn tranh. HiÖn nay, n¹n khñng bè ë rÊt nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi ®ang ph¸ vì bÇu kh«ng khÝ hoµ b×nh cña tÊt c¶ mäi ngêi..

(4) Từ "khủng bố" đã trở thành một từ rất quen thuộc đối với con ngời hôm nay. Gắn liền với nó là cảnh đổ máu tang thơng, là ngời chết, là đổ nát tan hoang, là nçi kinh hoµng ¸m ¶nh bao ngêi sèng sãt. C¸c ph¬ng tiÖn th«ng tin ngµy nµo còng s½n nh÷ng tin vÒ nh÷ng th¶m c¶nh nh vậy. Tai hoạ khủng bố có thể đến với bất kì ai, ở bất cứ nơi nào : trong nhà hµng, siªu thÞ, trêng häc, nhµ trÎ, c«ng viªn, bÕn xe, m¸y bay... C¸ch thøc khñng bố cũng rất đa dạng : gài bom, tấn công trực tiếp, bắt cóc con tin, đặc biệt nguy hại là bọn khủng bố có thể sử dụng cả vũ khí sinh học, hoá học để reo giắc thảm ho¹ cho con ngêi. Khñng bè ngµy cµng trë nªn nghiªm träng, bëi qui m« vµ møc độ tàn phá của nó. Thế giới hẳn sẽ không bao giờ quên đợc ngày 11 tháng 9, ngày mà toà tháp đôi chọc trời, biểu tợng cho sức mạnh và nền kinh tế Mĩ đổ sụp xuèng trong tiÕng la hÐt kinh hoµng cña hµng ngµn ngêi. §Êy lµ håi chu«ng c¶nh b¸o cã søc thuyÕt phôc nhÊt vÒ téi ¸c khñng bè. T¸c gi¶ cña nh÷ng vô khñng bè l¹i lµ nh÷ng kÎ giÊu mÆt ®ang t¹o thµnh mét tæ chøc mµ m¹ng líi cña nã cã mÆt ë hÇu kh¾p c¸c khu vùc cña thÕ giíi. Bëi thÕ, kh«ng mét ai trªn thÕ giíi biÕt tai ho¹ có thể sẽ đổ ập xuống đầu mình lúc nào. Một bầu không khí lo lắng, hoang mang ®ang bao trïm lªn cuéc sèng cña toµn nh©n lo¹i. §»ng sau mçi mét vô khñng bè bao giê còng tån t¹i mét nguyªn nh©n. Nhng nguyên nhân bao trùm của mọi cuộc khủng bố vẫn là những bất đồng về chính trị, dẫn đến mâu thuẫn, xung đột dai dẳng về chính trị, về sắc tộc, về tôn giáo trong cộng đồng thế giới. Hậu quả mà nạn khủng bố để lại là vô cùng nghiêm trọng. Hàng năm, những vụ khủng bố đã cớp đi không biết bao nhiêu sinh mạng con ngời, gây nên cảnh đổ máu tàn khốc, cảnh cha mất con, vợ mất chồng, gia đình, ngời thân li tán. Những ngời may mắn sống sót thì trở thành ngời tàn phế, mang di chứng suốt đời. Khủng bè cßn lµm tiªu tèn biÕt bao nhiªu c«ng søc, cña c¶i cña con ngêi. Tµi s¶n, nhµ cöa, c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc mµ bao ngêi ph¶i nç lùc trong nhiÒu n¨m th¸ng míi tạo dựng lên đợc chỉ trong một tích tắc đã bị huỷ hoại hoàn toàn. Nhiều ngời bị đầy vào cảnh không nhà, không cửa, tay trắng chỉ trong giây phút. Kèm theo đó, nguy hiểm hơn là môi trờng sống của trái đất bị đặt trong nguy cơ bị huỷ diệt bất cø lóc nµo. §©y lµ nh÷ng hËu qu¶ tøc thêi tríc m¾t mµ ai còng cã thÓ nh×n thÊy. Bên cạnh đó, còn tồn tại những hậu quả lâu dài cho tơng lai loài ngời. Khủng bố khiến cho mâu thuẫn, xung đột trên thế giới ngày càng trở nên gay gắt quyết liệt. Khối thống nhất, nền hoà bình mà nhân loại nỗ lực xây dựng đã bị xâm hại và lung lay thùc sù. Khñng bè cha ph¶i lµ mét cuéc chiÕn tranh c«ng khai trªn mét phạm vi rộng nhng tiến hành khủng bố là cách tốt nhất để nuôi dỡng mầm mống vµ lµm bïng ph¸t chiÕn tranh trªn toµn thÕ giíi. Nh©n lo¹i sÏ nh thÕ nµo, sÏ ®i vÒ ®©u khi chiÕn tranh l¹i bïng næ trong lóc hËu qu¶ cña hai cuéc chiÕn tranh thÕ giới ở thế kỉ XX hãy còn đó. Không chỉ có vậy, nạn khủng bố lan tràn khiến tất cả mọi ngời ở khắp nơi trên trái đất mất đi cảnh giác an toàn, cảnh giác yên tâm trong cuộc sống. Trái đất là ngôi nhà chung và là ngôi nhà duy nhất của loài ngời gi÷a vò trô, thÕ nhng con ngêi ®ang c¶m thÊy sî khi sèng díi m¸i nhµ cña m×nh. Nçi ¸m ¶nh vÒ khñng bè len lái vµo cuéc sèng b×nh yªn cña mäi ngêi vµ ®ang mài mòn, thách thức sức chịu đựng của tất cả. Khả năng huỷ hoại thần kinh loài ngời của nó còn lớn và tai hại gấp nhiều lần khả năng làm đổ máu hay phá huỷ tài s¶n. Khủng bố, đó là kẻ thù của một nhân loại tiến bộ và văn minh. Cần làm gì để ngăn chặn nguy cơ này ? Các nớc trên thế giới đều coi đây là vấn đề an ninh quốc gia và có rất nhiều biện pháp thiết thực, cơng quyết để bảo vệ.

(5) tÝnh m¹ng, tµi s¶n còng nh cuéc sèng cña ngêi d©n. Tuy nhiªn, vÉn cha thÓ hÕt, cha thể chấm dứt tình trạng này. Cuộc đấu tranh với nạn khủng bố sẽ còn kéo dài vµ v« cïng nan gi¶i, bëi kÎ thï cña chóng ta còng tùa mét con qu¸i vËt khæng lå Èn m×nh trong bãng tèi, nã s½n sµng tÊn c«ng con ngêi bÊt cø lóc nµo nhng kh«ng bao giờ lộ mặt. Để có thể chiến thắng đợc, loài ngời phải xích lại gần nhau hơn n÷a vµ ph¶i b¾t ®Çu tõ nh÷ng viÖc tëng rÊt xa x«i : gi¸o dôc, h×nh thµnh cho những thế hệ tơng lai một tình yêu hoà bình bền vững. Có nh vậy, trái đất của chóng ta míi m·i m·i lµ mét tæ Êm gi÷a d¶i thiªn hµ mªnh m«ng l¹nh lÏo. ThÕ giíi sÏ tuyÖt vêi biÕt mÊy nÕu ngµy mai sÏ kh«ng cßn b¹o lùc, kh«ng cßn thï h»n vµ chÕt chãc ! Con ngêi tµn h¹i lÉn nhau thùc chÊt lµ ®ang tµn h¹i chÝnh m×nh ! H·y gãp mét tiÕng nãi chung vµo cuéc chiÕn chèng khñng bè trªn toµn thÕ giíi. §Ò sè 3 Cã rÊt nhiÒu b¹n nhá b»ng tuæi em nhng ph¶i rêi nhµ ra kiÕm sèng ë c¸c thành phố. Suy nghĩ của em về vấn đề này ? Đáp án đề số3 Dµn bµi Më bµi : Tình trạng nhiều thiếu niên phải sớm rời mái nhà của mình để đến những thành phố kiếm sống đã trở thành tình trạng phổ biến. Th©n bµi : 1. Số lợng trẻ em từ nông thôn đến thành thị kiếm sống hiện nay là rất nhiều. Các em thuộc đủ mọi lứa tuổi, làm nhiều công việc khác nhau. Cuộc sống của các em rÊt vÊt v¶, khã nhäc. 2. Nguyªn nh©n khiÕn c¸c em ph¶i r¬i vµo t×nh tr¹ng nµy th× rÊt nhiÒu nhng nhiÒu nhÊt vÉn lµ do c¸i nghÌo. C¸i nghÌo lµm n¶y sinh nhiÒu c¶nh ngé, chÞu thiÖt thßi nhiều nhất từ những cảnh ngộ đó là những đứa trẻ... Bên cạnh đó còn do sự thiếu quan t©m cña ngêi lín... 3. Tình trạng này sẽ dẫn đến nhiều hậu quả khó lờng, không chỉ đối với xã hội mà đối với trớc hết là bản thân các em. Sống xa gia đình, trong một môi trờng phức t¹p, tuæi l¹i cßn nhá, ch¾c ch¾n sÏ ¶nh hëng kh«ng Ýt tíi t©m hån, nhËn thøc cña các em. Từ đó mà sẽ có tác động ngợc lại của các em đối với môi trờng chung của x· héi. 4. Cần phải có những biện pháp, những giải pháp để giảm thiểu và dần dần xoá bỏ tình trạng này. Đó cũng là cách để xã hội góp tay thực hiện vấn đề quyền trẻ em mét c¸ch thiÕt thùc nhÊt. KÕt bµi: T×nh tr¹ng trÎ em lang thang kiÕm sèng ë thµnh phè lµ nçi nhøc nhèi chung của cả xã hội. Xã hội sẽ văn minh hơn, công bằng và tiến bộ hơn nếu ở đó mọi trẻ em đều đợc hởng những quyền mà các em có.. Bµi viÕt tham kh¶o Trẻ em là tơng lai của thế giới. Trẻ em sinh ra phải đợc chăm sóc, nuôi dỡng, đợc yêu thơng, bảo vệ và học tập đầy đủ. Đó là quyền mà bất kì đứa trẻ nào cũng đợc hởng. Thế nhng trong thực tế thì không phải nh vậy. Có rất nhiều bạn nhỏ khi.

(6) lớn lên đã phải sớm rời bỏ mái nhà để tìm đến kiếm sống ở những thành phố, những khu đô thị xa lạ. Hiện tợng này không còn là cá biệt mà đã trở thành một tình trạng phổ biến, một vấn đề của cả xã hội. Đặt chân đến bất kì thành phố, khu đô thị dù lớn, dù bé nào ngời ta cũng có thể dễ dàng bắt gặp những đứa trẻ lang thang đến từ nhiều vùng quê khác nhau. §ã lµ nh÷ng c« bÐ, cËu bÐ tuæi cßn rÊt nhá, t©m hån cßn rÊt ng©y th¬, non nít. Các em đáng lẽ phải đang ở nhà và cắp sách đến trờng nh bao bạn nhỏ cùng trang lứa khác, nhng lại phải một thân một mình bơn chải kiếm sống. Các em tìm đến thành phố với mục đích lớn nhất là kiếm tiền để nuôi sống bản thân và giúp đỡ gia đình. Mỗi em tự tìm cho mình một công việc : em đánh giày, em bán báo, em đi làm ngời giúp việc trong các gia đình, các quán ăn... Bất cứ việc gì làm đợc và có ngời cần các em đều có thể làm. Việc ít, ngời nhiều - nhiều khi phải tranh cớp, giành giật mới kiếm đợc miếng ăn ít ỏi. Một mình giữa nơi đông đúc, không có ngời thân thích bên cạnh, các em phải tự lo cho mình mọi chuyện, từ ăn uống đến chỗ ngủ qua đêm rồi khi ốm đau bệnh tật. Cuộc sống của các em rất bếp bênh và khổ cực, có biết bao nhiêu cay đắng, rủi ro rình rập theo mỗi bớc chân của những đứa trẻ này. Nhìn khuôn mặt của các em, ngêi ta thÊy hiÖn râ sù mÖt mái, c¸i giµ dÆn tríc tuæi bªn c¹nh chót hån nhiªn, non nít cña tuæi th¬ cßn sãt l¹i. §Êy lµ ®iÒu khiÕn chóng ta, b¹n vµ t«i, những đứa trẻ may mắn đang đợc che chở dới mái ấm gia đình và ngày ngày cắp sách đến trờng, không thể không suy nghĩ. Đứa trẻ nào cũng muốn đợc yêu thơng, đợc chăm sóc, đợc sống giữa vòng tay gia đình và bạn bè. Thế nhng, tại sao vẫn có nhiều bạn nhỏ phải tự bớc vào đời kiếm sống sớm đến vậy ? Nguyên nhân đầu tiên của tình trạng này vẫn là do cái nghèo. Nơi các bạn nhỏ này bớc chân ra đi đều là những vùng nông thôn xa xôi. Gia đình có mỗi một nghề làm ruộng, đất thì ít, anh chị em thì đông, đến ngày mùa đầu tắt mặt tối mà vẫn không đủ ăn. Không có tiền đi học, các bạn nhỏ ở nhà rồi rời nhà đi kiếm sống để bớt gánh nặng cho gia đình. Cũng có khi là do cảnh cha mẹ không hoà hợp, suốt ngày cãi cọ, không để ý đến con cái, các em cũng tự bá nhµ lªn phè... råi cha mÑ li th©n, li dÞ, hay do mÊt cha, mÊt mÑ khiÕn c¸c em kh«ng cßn chç dùa. Nãi chung, cã tr¨m ngh×n lÝ do ®Èy c¸c b¹n nhá vµo c¶nh tha phơng. Đằng sau tất cả những lí do đó vẫn phải khẳng định một điều đó là sự thiÕu quan t©m cña ngêi lín. NÕu c¸c bËc lµm cha, lµm mÑ biÕt nghÜ cho c¸c em nhiều hơn thì chắc chắn dù trong bất cứ hoàn cảnh nào họ cũng sẽ không để cho con em mình vào đời bơn chải vật lộn với miếng ăn khi còn quá nhỏ dại nh vậy. Sống trong cảnh thiếu thốn, cảnh không yên ổn của gia đình đã là một thiệt thòi, giê ph¶i rêi m¸i nhµ ®ang che chë cho c¸c em, mét th©n mét m×nh ma n¾ng chèn xa lạ, đó là lời cảnh báo cho cả xã hội về vấn đề đảm bảo những quyền lợi chính đáng cho tất cả mọi đứa trẻ. Tình trạng trẻ em từ nông thôn ra thành phố kiếm sống đã và đang để lại rất nhiÒu nh÷ng hËu qu¶ nghiªm träng. Sèng trong mét m«i trêng ®ua chen phøc t¹p, tiếp xúc với đồng tiền, với cơ chế thị trờng quá sớm khiến nhận thức, nhân cách, t©m hån cña c¸c em ph¸t triÓn mét c¸ch lÖch l¹c, kh«ng tù nhiªn vµ thiÕu lµnh mạnh. Thật khó mà dám khẳng định là tất cả những đứa trẻ đó sẽ có một tơng lai bình thờng và và tốt đẹp. Bị ép phải già trớc tuổi, phải từ giã tuổi thơ khi còn quá nhỏ, phải sống trong cô đơn ghẻ lạnh, không có một bàn tay vỗ về chăm sóc, không có ngời chỉ đờng dẫn lối... ai dám đảm bảo rằng, tất cả những em nhỏ đó sẽ đều trở thành những công dân lơng thiện và có ích. Thực tế cho thấy nhiều đứa trẻ trong số đó đã trở thành tội phạm trớc khi trở thành một công dân. Chúng móc túi, cớp giật, trộm cắp, lừa đảo, sa vào các tệ nạn xã hội và trở thành gánh nặng.

(7) của cộng đồng. Đa phần các em nhỏ khi mới rời nhà đi đều là những đứa trẻ hiền lành, ngây thơ, chỉ sau một thời gian đã trở thành những đứa trẻ hoàn toàn khác. Lối sống nơi đô thị đã làm mất đi ở các em bản tính trong sáng, hồn nhiên, vô t. Đó là những di chứng tinh thần rất có hại cho các em khi đến tuổi trởng thành. Nh vậy, tình trạng trẻ em rời nhà đến kiếm sống ở các thành phố sẽ tạo nên những hậu quả khôn lờng đối với chính những đứa trẻ và với toàn xã hội. Cần phải làm gì để xoá bỏ tình trạng này để trẻ em tất cả mọi vùng miền đều đợc hởng những quyền chính đáng mà các em có. Đây là trách nhiệm không của riêng ai. Sự quan tâm là điều đầu tiên cần phải có. Và trớc hết phải là từ gia đình, cha mẹ vµ nh÷ng ngêi th©n cña c¸c em. T¹o dùng cho c¸c em mét m¸i Êm b×nh yªn, cho các em một môi trờng trong lành để các em đợc lớn lên, đợc trởng thành một cách tự nhiên, lành mạnh là điều các bậc làm cha, làm mẹ phải làm. Mỗi địa phơng cũng cần có những biện pháp cụ thể để giúp những em nhỏ có hoàn cảnh đặc biệt gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n víng m¾c. VÝ nh gióp c¸c em cã viÖc lµm ngay trªn quê hơng mình, hỗ trợ để các em có đủ điều kiện đến trờng và rộng hơn là cả xã hội. Dành cho các em một cái nhìn độ lợng, nhân ái, một cử chỉ quan tâm dù là rất nhỏ bé, là mỗi ngời đã và đang góp phần đem đến cho mỗi số phận tội nghiệp đó những giá trị rất lớn lao. Nhà nớc đã có nhiều hành động cụ thể để giải quyết vấn đề này. Nh giao cho các tỉnh, các địa phơng đa các em trở về, tạo công ăn việc làm, giúp các em ổn định cuộc sống tại quê nhà, đợc học tập, vui chơi nh mọi đứa trẻ khác. Việc làm này bớc đầu đã tạo nên những biến đổi rất tích cực, rất nhiều bạn nhỏ đã yên tâm trở về, lao động và sinh hoạt trên quê hơng mình, tìm thấy niềm vui mới. Sự quan tâm của Nhà nớc là rất kịp thời và thiết thực. Tuy nhiên, để chấm dứt hẳn tình tr¹ng nµy th× cÇn cã thêi gian vµ sù quan t©m h¬n n÷a cña tÊt c¶ mäi ngêi trong cộng đồng. Mét x· héi kh«ng thÓ coi lµ v¨n minh, lµ c«ng b»ng vµ tiÕn bé khi mµ ë ®©u đó vẫn có nhiều đứa trẻ bị đẩy ra đờng kiếm tiền thay cho việc đến trờng đi học. Cho các em một quá khứ êm đềm, một hiện tại bình yên hạnh phúc và một tơng lai đợc đảm bảo, đó cũng là cách để tạo dựng một thế giới tốt đẹp cho tất cả mọi ngêi. §Ò sè 4 Một số ngời làm cha, làm mẹ thờng xuyên đánh đập, chửi mắng con cái và cho r»ng : "th¬ng cho roi cho vät"... H·y tr×nh bµy nh÷ng suy nghÜ cña em vÒ hiÖn tîng nµy.. Đáp án đề số 4 Dµn bµi Më bµi : Con c¸i muèn trëng thµnh ph¶i nhê sù gi¸o dìng cña cha mÑ. C¸c bËc lµm cha, làm mẹ có nhiều cách giáo dục con cái khác nhau, trong số đó có nhiều ngời chọn cách mắng chửi, thậm chí đánh đập nh là một biện pháp dạy dỗ tốt nhất đối víi con em m×nh. Th©n bµi :.

(8) 1. Rất nhiều đứa trẻ từ những năm tháng ấu thơ cho đến khi trởng thành hiếm khi, thậm chí cha bao giờ đợc nghe một lời bảo ban, khuyên nhủ dịu dàng của cha mẹ. Bất kì lúc nào, trong bất cứ chuyện gì, cha hoặc mẹ, hoặc cả cha lẫn mẹ đều có một hình thức duy nhất đối với các em : quát tháo, mắng chửi bằng những lời lẽ hết sức gay gắt, thô bạo ; hay nặng hơn là dùng roi vọt và đánh đập. Biện pháp này đợc áp dụng trong tất cả mọi việc, mọi tình huống, chỉ cần cha mẹ không cảm thấy hài lòng, thì dù là chuyện nhỏ nh cái nhà cha đợc sạch, quần áo cha đợc gọn gàng, đến những chuyện lớn hơn, nh bị điểm kém, đi học về muộn, bị cô giáo phê bình, đánh nhau, cãi lộn... cha mẹ đều ngay lập tức dạy dỗ con mình bằng cách này. Đối với họ, đấy là cách giáo dục con cái tốt nhất, bởi vì làm nh vậy các em sẽ sợ và không bao giờ dám phạm lỗi nữa. Theo họ đó còn là cách để thể hiện tình yêu thơng, bởi vì "thơng cho roi cho vọt"... 2. Thùc chÊt, c¸ch gi¸o dôc nµy kh«ng ph¶i lµ mét biÖn ph¸p tÝch cùc vµ cã hiÖu quả. Điều này đã đợc minh chứng bằng thực tế. Rất nhiều đứa trẻ bớc ra khỏi những năm tháng ấu thơ với nỗi ám ảnh không bao giờ mất về cách đối xử thô bạo của cha mẹ đối với bản thân mình. Làm bất cứ việc gì cũng có thể bị chửi mắng và khi lỡ phạm lỗi thì bị đánh đập thậm tệ. Cứ ròng rã liên tục nh vậy, cuối cùng những đứa trẻ không tiến bộ lên chút nào mà thậm chí là còn ngợc lại : từ ngoan thµnh h, tõ hiÒn thµnh d÷, tõ th«ng minh lanh lîi ho¸ ra l× lîm, chËm ch¹p... Nh×n chung, cã hai xu híng ph¸t triÓn c¬ b¶n : hoÆc lµ quËy ph¸ nghÞch ngîm, hoÆc lµ trë nªn trÇm c¶m khã gÇn. Tríc mÆt cha mÑ, c¸c em dêng nh ngoan hơn, nhng thực chất cái ngoan đó chỉ là đối phó. Thậm chí, nhiều em đã có những phản ứng rất tiêu cực : bỏ nhà đi, hoặc tự vẫn. Tất cả những biến đổi nh vậy đều là biểu hiện của sự tổn thơng trầm trọng về mặt tinh thần. Đối với những đứa trẻ này, tuổi thơ tơi đẹp trở thành những năm tháng u ám kinh hoàng ; tổ ấm gia đình có thể trở thành địa ngục trần gian và cha mẹ trong mắt các em là những con ngời nào đó hết sức xa lạ và độc đoán. Các em mất đi cảm giác đợc yêu thơng, che chë, lóc nµo còng thon thãt lo sî vµ l©u dÇn cã thÓ trë nªn tr¬ l×. §ã lµ ®iÒu rất nguy hiểm, bởi lẽ nó sẽ để lại một dấu ấn trong nhân cách, tâm hồn của các em sau nµy. Giáo dục con cái bằng cách này sẽ để lại những hậu quả lớn, không chỉ đối víi tríc m¾t mµ cßn lµ vÒ l©u dµi trong t¬ng lai cña c¸c em, cña x· héi. 3. Cha mẹ, ai cũng yêu thơng con cái, ai cũng muốn những đứa con của mình trởng thành nên ngời. Thế nhng, giáo dục con cái nh thế nào để các em vừa cảm nhận đợc tình yêu thơng đó vừa có sự tiến bộ trong nhân cách là điều rất quan trọng. Đứa trẻ nào cũng có thể dễ dàng mắc sai lầm. Và đằng sau mỗi sai lầm đó bao giê còng cã mét nguyªn nh©n, mét lÝ do. Cha mÑ muèn d¹y dç c¸c em mét cách có hiệu quả thì phải bắt đầu từ những nguyên nhân đó. Tìm hiểu nguyên nh©n, ph©n tÝch cÆn kÏ ph¶i tr¸i, khuyªn r¨n nhÑ nhµng nhng c¬ng quyÕt, thªm một chút cảm thông độ lợng... thiết nghĩ không có đứa trẻ nào mà lại không nghe, kh«ng trë nªn tiÕn bé. KiÒm chÕ c¬n nãng giËn lµ ®iÒu quan träng khi gi¸o dôc trẻ em. Nhiều đứa trẻ rơi vào cảm giác oan ức, rồi đâm ra oán giận cha mẹ vì họ không bao giờ để ý đến nguyên nhân vì sao các em làm nh vậy mà ngay lập tức xỉ v¶, thîng c¼ng ch©n h¹ c¼ng tay cho h¶ c¬n giËn mµ th«i. "Thơng cho roi cho vọt", điều đó không có nghĩa là bất cứ lúc nào cũng có thể sử dụng bạo lực đối với trẻ em. Đến một mức độ nào đó, chính những ngời làm cha, làm mẹ đã và đang xâm phạm đến quyền trẻ em ngay trong gia đình của m×nh - ®iÒu mµ c¶ x· héi ®ang quan t©m vµ b¶o vÖ. KÕt bµi :.

(9) Cha mÑ lu«n lµ hiÖn th©n cña t×nh yªu th¬ng, cña lßng nh©n tõ bao dung, lµ nơi những đứa con tìm về sau những sai lầm vấp ngã. Đừng làm mất đi trong các em tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu quÝ gi¸ vµ thiªng liªng Êy. §Ò sè 5 Nạn phá rừng đang ngày càng trở nên nghiêm trọng. ý kiến của em về vấn đề nµy.. Đáp án đề số 5 Dµn bµi Më bµi : Con ngời đã nỗ lực để tạo nên rất nhiều những giá trị có ý nghĩa để làm giàu đẹp thêm cuộc sống của mình. Thế nhng bên cạnh đó cũng chính con ngời ®ang tù huû ho¹i ®i rÊt nhiÒu nh÷ng gi¸ trÞ mµ mµ m×nh ®ang cã. N¹n ph¸ rõng lµ minh chứng tiêu biểu nhất. Đã đến lúc tất cả chúng ta không thể dửng dng trớc vấn đề này. Th©n bµi : 1. Rừng đợc ví là lá phổi xanh của trái đất. Thế nhng, lá phổi này đang ngày càng nhá ®i. ë ViÖt Nam, hµng n¨m cã hµng chôc ngµn ha rõng bÞ ph¸ huû. Nh÷ng c¸nh rõng xanh thÉm, nh÷ng khu rõng nguyªn sinh giµu cã giê chØ cßn lµ vïng đất trống đồi trọc, phơi ra những gốc cổ thụ trơ trọi, những thảm thực vật cằn cỗi. Những xe gỗ vẫn lặng lẽ đều đặn di chuyển về xuôi và những cánh rừng cũng lặng lẽ biến mất, để lại những khoảng trống ngày càng lớn trên bề mặt trái đất của chóng ta. 2. Rất dễ thấy nguyên nhân của vấn đề này. Ngời ta chặt rừng để lấy gỗ bán và lấy đất canh tác. Rừng bảo vệ che chở cho con ngời nhng đang bị tàn phá bởi chính lßng tham vµ sù thiÕu ý thøc, thiÕu nhËn thøc cña con ngêi. 3. Khi nh÷ng c¸nh rõng bÞ tµn ph¸ vµ biÕn mÊt, hËu qu¶ kh«ng hiÖn ra cô thÓ vµ ngay lập tức. Nó sẽ đến rất từ từ, nhng sẽ rất lâu dài và khủng khiếp. Rừng trả lại cho trái đất một bầu không khí trong lành. Hiện nay, bầu không khí đang bị ô nhiễm và vẩn đục bởi bộ máy thanh lọc nó đang trở nên yếu đi. Hạn hán, lũ lụt, thiên tai ngày càng tăng cũng bởi một phần từ đó. Rừng bị tàn phá dẫn đến hiệu ứng nhà kính và trái đất của chúng ta đang ngày càng nóng lên, những khối băng khổng lồ ở hai địa cực có nguy cơ tan chảy. Sự c©n b»ng sinh th¸i bÞ ph¸ huû vµ con ngêi sÏ sèng nh thÕ nµo khi m«i trêng tù nhiªn kh«ng cßn. Nh vậy, phá rừng để lấy gỗ và lấy đất, cái lợi là dành cho một vài ngời nhng cái hại là dành cho tất cả. Sự tồn tại của trái đất giữa vũ trụ đang bị đe doạ bởi chÝnh bµn tay con ngêi. 4. CÇn ph¶i ng¨n chÆn ngay t×nh tr¹ng nµy. TÊt c¶ mäi ngêi trong x· héi ph¶i ý thức sâu sắc về sự nguy hiểm và mức độ nghiêm trọng của nạn phá rừng hiện nay, từ đó có chung một thái độ cơng quyết trong việc bảo vệ rừng. Làm ngơ, tiếp tay cho bän bu«n gç lËu còng chÝnh lµ ®ang khuyÕn khÝch cho n¹n ph¸ rõng ngµy cµng ph¸t triÓn. Nhng còng cÇn cã thªm nhiÒu biÖn ph¸p cøng r¾n vµ chÆt chÏ h¬n trong vấn đề này, cần kiên quyết xử lí những kẻ trực tiếp và gián tiếp phá rừng,.

(10) giúp dân từ bỏ thói quen canh tác lạc hậu. Đồng thời, việc trồng rừng để bổ sung diện tích rừng bị phá, phủ xanh đất trống đồi trọc, nhân thêm nhiều cánh rừng míi lµ mét viÖc lµm rÊt hiÖu qu¶ vµ lµ viÖc ph¶i lµm cña con ngêi. KÕt bµi : Hãy thử tởng tợng, đến một ngày nào đó, trên trái đất sẽ không còn một cánh rõng nµo, con ngêi sÏ ph¬i m×nh ra díi mÆt trêi nãng báng vµ cuång phong cña vò trụ. Và liệu sau đó trong tơng lai, trái đất có còn là hành tinh của sự sống nữa hay kh«ng ? B¶o vÖ nh÷ng c¸nh rõng chÝnh lµ b¶o vÖ b¶n th©n cuéc sèng cña mçi chóng ta.. 1. 2.. §Ò sè 6 Ph©n tÝch bµi th¬ §ång chÝ cña ChÝnh H÷u Ph©n tÝch ®o¹n th¬ : Không có kính rồi xe không có đèn Kh«ng cã mui xe thïng xe cã xíc Xe vÉn ch¹y v× miÒn Nam phÝa tríc ChØ cÇn trong xe cã mét tr¸i tim (Bài thơ về tiểu đội xe không kính - Phạm Tiến Duật) Đáp án đề sè 6. 1. Ph©n tÝch bµi th¬ §ång chÝ cña ChÝnh H÷u Bµi lµm §ång chÝ ! ¤i tiÕng gäi sao mµ th©n th¬ng tha thiÕt qu¸. Nã biÓu hiÖn thËt ®Çy đủ tình đồng đội của anh bộ đội Cụ Hồ thời kháng Pháp. Cảm nhận đợc tình cảm vừa thân quen vừa mới lạ trong cuộc sống chiến đấu ấy, Chính Hữu, một nhà thơ chiến sĩ đã xúc động viết bài thơ Đồng chí. Với lời thơ chân chất, tràn đầy tình cảm, bài thơ đã để lại bao cảm xúc trong lòng ngời đọc. Cả bài thơ thể hiện rõ tình đồng đội keo sơn gắn bó giữa những ngời chiến sĩ quân đội nhân dân trong cuộc sống chiến đấu gian khổ. Họ là những ngời xuất thân từ nhân dân lao động chỉ quen việc "cuốc cày" ở những vùng quê nghèo khác nhau, vì có chung tấm lòng yêu nớc, họ đã gặp nhau từ xa lạ bỗng trở thành thân quen. Chính Hữu đã kể về những con ngời ấy bằng lời thơ thật xúc động : Quê hơng anh nớc mặn đồng chua Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá Anh với tôi đôi ngời xa lạ Tù ph¬ng trêi ch¼ng hÑn quen nhau Họ đều xuất thân từ những vùng đất khô cằn, nghèo khổ "nớc mặn đồng chua", "đất cày lên sỏi đá". Từ "xa lạ" gặp nhau. Thật là thú vị, nhà thơ không nói hai ngời xa lạ mà là "đôi ngời xa lạ", vì thế ý thơ đợc nhấn mạnh, mở rộng thêm. "Hai ngời" cụ thể quá. Đôi ngời là từng "đôi" một - nhiều ngời. Trong đơn vị quân đội ấy, ai cũng thế. Hình ảnh những con ngời chẳng hẹn quen nhau nói lên một sự xa l¹ trong kh«ng gian vµ t×nh c¶m. Nhng khi tham gia kh¸ng chiÕn, nh÷ng con ngời ấy cùng nhau chiến đấu, cùng nhau chịu đựng gian khổ, chung lng đấu cật bªn nhau. V× thÕ hä trë thµnh th©n nhau, hiÓu nhau, th¬ng nhau vµ gäi nhau lµ "đồng chí". "Sóng bªn sóng, ®Çu s¸t bªn ®Çu Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ §ång chÝ".

(11) T×nh c¶m Êy thËt th©n th¬ng, thËt tha thiÕt. Giäng th¬ ®ang liÒn m¹ch nhÑ nhàng, thủ thỉ tâm tình, bỗng ngắt nhịp đột ngột. Từ Đồng chí lại đợc tách ra làm câu riêng, một đoạn riêng. Với cấu trúc thơ khác thờng ấy tác giả đã làm nổi bật ý thơ. Nó nh một nốt nhấn của bản nhạc, bật lên âm hởng gây xúc động lòng ngời. C©u th¬ chØ cã mét tõ §ång chÝ - mét tiÕng nãi thiªng liªng. §ång chÝ mét sù c¶m kích về nhiều đổi thay kì lạ trong quan hệ tình cảm. Thế là thành đồng chí. Tình cảm ấy lại đựơc biểu hiện cụ thể trong cuộc sống chiến đấu. Những lúc kề bªn nhau, hä l¹i kÓ cho nhau nghe chuyÖn quª nhµ. ChuyÖn "Ruéng n¬ng anh göi b¹n th©n cµy", "Gian nhµ kh«ng mÆc kÖ giã lung lay" c¶ chuyÖn "GiÕng níc gèc ®a nhí ngêi ra lÝnh"... Tõ nh÷ng lêi t©m t×nh Êy cho ta hiÓu r»ng : C¸c anh chiÕn sĩ mỗi ngời đều có một quê hơng, có những kỉ niệm thân thiết gắn bó với quê nhà và khi ra đi hình bóng quê hơng đều mang theo trong họ. Các anh lại cùng chia sẻ ngọt bùi, cùng chịu gian khổ bên nhau. Trong gian lao vất vả họ lại tìm đợc niềm vui, niềm hạnh phúc trong mối tình đồng chí. Làm sao các anh có thể quên đợc những lúc ớt mồ hôi, cùng chịu với nhau từng cơn ớn lạnh. Cuộc sống bộ đội nghÌo vÊt v¶ nhng kh«ng thiÕu niÒm vui. DÉu ¸o anh r¸ch vai, quÇn t«i cã vµi m¶nh v¸... dÉu trêi cã buèt gi¸ th× miÖng vÉn cêi t¬i. T×nh c¶m ch©n thµnh tha thiÕt Êy kh«ng diÔn t¶ b»ng lêi mµ l¹i thÓ hiÖn b»ng c¸ch n¾m lÊy bµn tay. ThËt giản dị và cảm động. Không phải là những vật chất của cải, không phải là những lời hoa mĩ phô trơng. Những ngời chiến sĩ biểu hiện tình đồng chí là bàn tay nắm lấy bàn tay. Chính đôi tay nắm chặt ấy đã nói lên tất cả những ý nghĩ thiêng liêng cao đẹp của mối tình đồng chí : §ªm nay rõng hoang s¬ng muèi §øng c¹nh bªn nhau chê giÆc tíi §Çu sóng tr¨ng treo C©u th¬ võa t¶ c¶nh thùc võa mang nÐt tîng trng. T¸c gi¶ t¶ c¶nh nh÷ng ngời lính phục kích chờ giặc trong đêm sơng muối. Súng hớng mũi lên trời có ánh tr¨ng l¬ löng gi÷a trêi nh treo trªn ®Çu ngän sóng. §ång thêi "§Çu sóng tr¨ng treo" cßn mang ý nghÜa tîng trng. §ã lµ sù kÕt hîp gi÷a bót ph¸p hiÖn thùc vµ lãng mạn Vừa thực, vừa mơ, vừa xa vừa gần, vừa mang tính chiến đấu vừa mang tính trữ tình. Vừa chiến sĩ vừa thi sĩ. Đây là hình ảnh đẹp tợng trng cho tình cảm trong sáng của ngời chiến sĩ. Mối tình đồng chí đang nảy nở, vơn cao, tỏa sáng từ cuộc đời chiến đấu. Hình ảnh thật độc đáo gây xúc động bất ngờ, thú vị cho ngời đọc. Nó nói lên đầy đủ ý nghĩa cao đẹp của mục đích lí tởng chiến đấu và mối tình đồng chí thiêng liêng của anh bộ đội Cụ Hồ. Bằng ngôn ngữ cô đọng, hình ảnh chân thực gợi tả có sự khái quát cao, Chính Hữu đã cho ta thấy rõ quá trình phát triển của một tình cảm cách mạng trong quân đội. ở đây nhà thơ đã xây dựng hình ảnh thơ từ những chi tiết thực của cuộc sống thực trong đời thờng của ngời chiến sĩ, không phô trơng, không lãng mạn hóa, thi vị hóa, chính những nét thực đó tạo nên sự thành công của tác phẩm. Bài thơ đánh dấu một bớc ngoặt mới trong phơng pháp sáng tác và cách xây dựng h×nh tîng ngêi chiÕn sÜ trong th¬ thêi k× chèng Ph¸p. 2. Ph©n tÝch ®o¹n th¬ : Không có kính rồi xe không có đèn Kh«ng cã mui xe thïng xe cã xíc Xe vÉn ch¹y v× miÒn Nam phÝa tríc ChØ cÇn trong xe cã mét tr¸i tim (Bài thơ về tiểu đội xe không kính, Phạm Tiến Duật) Bµi lµm.

(12) Ph¹m TiÕn DuËt lµ mét trong nh÷ng g¬ng mÆt xuÊt s¾c cña th¬ ca ViÖt Nam thời chống Mĩ cứu nớc. Ông đợc gọi là "Viên ngọc Trờng Sơn của thơ ca" bởi thi sĩ đã mang cả hào khí thời đại cùng dãy Trờng Sơn vào thơ. Đặc biệt mảng thơ về ngời lính lái xe của ông đã để lại ấn tợng thật thú vị, đó là "Vết xe lăn" nóng bỏng trong nh÷ng bµi th¬ Trêng S¬n thêi chèng MÜ. Trong sè nh÷ng vÇn th¬ th«ng minh, dÝ dám vÒ ngêi lÝnh l¸i xe Trêng S¬n cña Phạm Tiến Duật, phải kể đến Bài thơ về tiểu đội xe không kính. Bài thơ đợc viết năm 1969, in trong tập "Vầng trăng - Quầng lửa". Hình tợng thơ hết sức độc đáo : những chiếc xe không kính băng băng ra trận bất chấp hoàn c¶nh kh¾c nghiÖt cña chiÕn tranh. §Ó cuèi bµi th¬, t¸c gi¶ ®a ra mét ý tëng thËt bất ngờ - đó là "trái tim cầm lái": Không có kính rồi xe không có đèn Kh«ng cã mui xe thïng xe cã xíc Xe vÉn ch¹y v× MiÒn Nam phÝa tríc ChØ cÇn trong xe cã mét tr¸i tim ở phần đầu bài thơ, Phạm Tiến Duật đã giải thích rất đơn giản mà sắc sảo : "Kh«ng cã kÝnh kh«ng ph¶i v× xe kh«ng cã kÝnh" bëi v× : "Bom giËt bom rung kÝnh vỡ đi rồi". Thật là đơn giản ! Chiến tranh bom đạn tàn phá. Xe không kính chắn giã vÉn ra trËn thanh th¶n mµ ung dung. Hai c©u ®Çu khi kÕt, t¸c gi¶ mét lÇn n÷a t¶ h×nh d¸ng cña chiÕc xe qu©n sù thêi chèng MÜ : Không có kính rồi xe không có đèn Kh«ng cã mui xe thïng xe cã xíc §· kh«ng kÝnh - giã, bôi, ma tu«n vµo buång l¸i, khã kh¨n chång chÊt h¬n khi xe lại không có đèn, rồi không có mui xe thùng xe có xớc. Một hình ảnh trần trụi do chiến tranh gây nên. Ngời lái xe phải huy động mọi giác quan, năng lực để lái xe trong mạo hiểm, phiêu lu. Tất cả đều vợt qua bởi : Xe vÉn ch¹y v× miÒn Nam phÝa tríc ChØ cÇn trong xe cã mét tr¸i tim Đây là chủ đề sâu thẳm của bài thơ. Đây mới là điều hệ trọng và thiêng liêng mà cả bài thơ vui nhộn cha hé lộ. Nhà thơ đã nói đúng tinh thần thời đại : Xẻ dọc Trờng sơn đi cứu nớc - Mà lòng phơi phới dậy tơng lai (Tố Hữu). Cả nớc lên đờng đánh Mĩ vì miền Nam ruột thịt. Vậy là trái tim đã giúp những ngời lính vợt qua gian khổ trên những chiếc xe không kính, không đèn, không mui xe... Trái tim rực lửa căm thù giặc Mĩ và nóng bỏng yêu thơng đồng bào miền Nam ấy chính là vẻ đẹp sâu thẳm của tâm hồn Việt Nam thời đánh Mĩ, là trái tim nhân hậu, thủy chung cña c¶ d©n téc . Thơ là thể hiện con ngời và thời đại một cách cao đẹp. Phạm Tiến Duật đã thÓ hiÖn thµnh c«ng t©m hån thÕ hÖ trÎ ViÖt Nam yªu níc trong nh÷ng n¨m th¸ng đánh Mĩ hi sinh gian khổ mà vĩ đại của dân tộc ta. Chiến tranh đã lùi xa, nhng thơ Phạm Tiến Duật và những "Vết xe trên dãy Trêng S¬n" sÏ cßn nãng báng trong t©m hån cña nh÷ng ngêi ViÖt Nam yªu níc. Những chiếc xe độc đáo ấy của một thời đã góp phần làm nên huyền tích Trờng S¬n. §Ò sè 7 1. Vẻ đẹp của ngời lính trong khổ cuối bài thơ Đồng chí của Chính Hữu. 2. Tõ hiÓu biÕt vÒ bµi §ång chÝ cña ChÝnh H÷u, em h·y viÕt mét ®oan v¨n theo luận đề: Đồng chí mang một vẻ đẹp của thời đại mới..

(13) §¸p ¸n §Ò sè 7 1. Vẻ đẹp của ngời lính trong khổ thơ cuối bài Đồng chí (Chính Hữu) Bµi lµm Là ngời lính thuộc trung đoàn thủ đô rồi trở thành nhà thơ quân đội, Chính Hữu chủ yếu viết về ngời lính và hai cuộc kháng chiến. Đồng chí đợc sáng tác năm 1948, là bài thơ thành công nhất của ông. Cả bài thơ thể hiện rõ tình đồng đội, đồng chí gắn bó keo sơn của những chiến sĩ quân đội nhân dân trong thời kì kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. Bµi th¬ më ®Çu b»ng nh÷ng c©u th¬ méc m¹c, gi¶n dÞ, ch©n chÊt khi t¸c gi¶ giới thiệu về quê hơng của các anh bộ đội. Các anh mỗi ngời một quê - những vùng quê nghèo khó - song đã về đây để cùng tham gia kháng chiến, cùng chịu đựng gian khổ, chung lng đấu cật bên nhau Cuéc sèng ngêi lÝnh vÊt v¶ biÕt bao nhiªu. Nµo : ¸o anh r¸ch vai, quÇn t«i cã vài mảnh vá... Lại nữa, những đêm trời rét chỉ có một mảnh chăn mỏng hay những cơn sốt rét rừng hành hạ... Vợt lên trên tất cả những khó khăn đó để "Thơng nhau tay nắm lấy bàn tay". Chính đôi tay nắm chặt ấy đã nói lên ý nghĩa thiêng liêng, cao đẹp của tình đồng đội, của ý chí quyết tâm đánh giặc Bài thơ kết thúc bằng hình ảnh đặc sắc : §ªm nay rõng hoang s¬ng muèi §øng c¹nh bªn nhau chê giÆc tíi §Çu sóng tr¨ng treo Ba câu thơ là bức tranh đẹp về tình đồng chí, đồng đội của ngời lính, là biểu tợng đẹp về cuộc đời ngời chiến sĩ. Trong bức tranh trên, nổi bật là ba hình ảnh gắn kết với nhau : Ngời lính, khẩu súng, vầng trăng giữa cảnh rừng hoang sơng muối phục kích giặc. Sức mạnh của tình đồng đội đã giúp họ vợt lên tất cả những khắc nghiệt của thời tiết và mọi gian khổ, thiếu thốn. Tình đồng chí đã sởi ấm lòng họ. Hình ảnh Đầu súng trăng treo là hình ảnh đẹp nhất vì nó vừa là hình ¶nh thùc võa lµ h×nh ¶nh tîng trng Tác giả Chính Hữu đã từng nói : "Đầu súng trăng treo, ngoài hình ảnh, bốn ch÷ nµy cßn cã nhÞp ®iÖu nh l¾c cña mét c¸i g× l¬ löng ch«ng chªnh trong sù b¸t ng¸t. Nã nãi lªn mét c¸i g× l¬ löng ë rÊt xa chø kh«ng ph¶i lµ buéc chÆt, suèt đêm vầng trăng ở bầu trời cao xuống thấp dần và có lúc nh treo lơ lửng trên đầu mũi súng. Những đêm phục kích chờ giặc, vầng trăng nh một ngời bạn" Đó là h×nh ¶nh thùc cña cuéc kh¸ng chiÕn, cña nh÷ng ngêi lÝnh khi chê giÆc tíi. Ngoµi t¶ thùc, h×nh ¶nh "§Çu sóng tr¨ng treo" cßn mang ý nghÜa tîng trng. §ã lµ sù kÕt hîp gi÷a bót ph¸p hiÖn thùc vµ l·ng m¹n, võa thùc, võa m¬, võa xa võa gần, vừa mang tính chiến đấu, vừa mang tính trữ tình. Vừa chiến sĩ vừa thi sĩ. Đây là hình ảnh tợng trng cho tình cảm trong sáng của ngời chiến sĩ. Mối tình đồng chí đang nảy nở, vơn cao, tỏa sáng từ cuộc đời chiến đấu. Hình ảnh thơ thật độc đáo, gây xúc động bất ngờ, thú vị cho ngời đọc. Nó nói lên đầy đủ ý nghĩa cao đẹp của mục đích lí tởng chiến đấu và tình nghĩa thiêng liêng của anh bộ đội Cụ Hå. Víi nhÞp chËm, giäng th¬ h¬i cao, ba c©u th¬ cuèi cña bµi mét lÇn n÷a kh¾c häa ch©n thùc mµ s©u s¾c vÒ h×nh ¶nh ngêi lÝnh trong thêi k× kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. Tình cảm đồng chí, đồng đội là tình cảm thiêng liêng cao đẹp nhất của nh÷ng ngêi lÝnh. §ã lµ søc m¹nh gióp hä vît qua tÊt c¶ mäi khã kh¨n trë ng¹i, mọi thiếu thốn để chiến thắng kẻ thù. Bài thơ Đồng chí đặc biệt là ba câu kết nh.

(14) một lời nhắn nhủ với mọi ngời : Hãy biết nâng niu và gìn giữ những tình cảm đẹp trong cuéc sèng, ph¶i biÕt kÝnh träng nh÷ng ngêi lÝnh 2. Tõ hiÓu biÕt vÒ bµi §ång chÝ cña ChÝnh H÷u, em h·y viÕt mét ®o¹n v¨n theo luận đề "Đồng chí mang một vẻ đẹp của thời đại mới". Bµi lµm Vẻ đẹp của thời đại mới trong hình tợng thơ ở đây là tình đồng chí, đồng đội gắn với giai cấp của ngời lính. Cả bài thơ khai thác đời sống nội tâm, tình cảm của ngời lính. Vẻ đẹp của bài thơ Đồng chí là vẻ đẹp đời sống tâm hồn ngời lính, nơi phát ra vầng ánh sáng lung linh nhất là tình đồng chí đồng đội : "Thơng nhau tay nắm lấy bàn tay". Chỉ cần thơng nhau tay nắm lấy bàn tay là đủ hơi ấm để chống chọi với cái rét run ngời nơi đại ngàn. Những đêm rừng hoang sơng muối... Trong cái cầm tay nhau ấy, hình ảnh đất nớc và tinh thần đoàn kết giai cấp đợc diễn đạt thật cao đẹp, cô đọng và thuyết phục. Chính tình cảm cao đẹp và lí tởng sáng ngời "Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới" đó mà những ngời lính đợc nâng lên tầm cao khái quát trong đó có sự hài hòa giữa hiện thực và lãng mạn, trữ tình. Đầu súng trăng treo mang ý nghĩa sâu sắc cho tinh thần thời đại. §Ò sè 8 . Bài thơ về tiểu đội xe không kính của Phạm Tiến Duật đã cho thấy hành trang mang theo con đờng ra trận là trái tim yêu nớc. ý kiến của em ? §¸p ¸n §Ò sè 8 . Tác phẩm Bài thơ về tiểu đội xe không kính của Phạm Tiến Duật đã cho thấy hành trang mang theo con đờng ra trận là trái tim yêu nớc. Hãy phân tích bài thơ để làm sáng tỏ nhận định trên. Bµi lµm Ph¹m TiÕn DuËt lµ mét trong nh÷ng nhµ th¬ tiªu biÓu cña thÕ hÖ nhµ th¬ trÎ những năm kháng chiến chống Mĩ. Bản thân là anh bộ đội Trờng Sơn, tác giả cảm th«ng vµ hiÓu râ t©m t×nh ngêi lÝnh, nhÊt lµ ngêi chiÕn sÜ vËn t¶i däc Trêng S¬n chë vò khÝ, qu©n trang tõ hËu ph¬ng lín ra tiÒn tuyÕn lín. Cïng víi thÕ hÖ thanh niªn h¨ng h¸i "XÎ däc trêng s¬n ®i cøu níc / Mµ lßng ph¬i phíi dËy t¬ng lai" Phạm Tiến Duật mang niềm vui hăm hở của tuổi trẻ ra chiến trờng. Nhà thơ đã tạo cho m×nh mét giäng ®iÖu th¬ rÊt lÝnh : kháe kho¾n, tù nhiªn, trµn ®Çy søc sèng, tinh nghịch tơi vui mà giàu suy tởng. Bài thơ về tiểu đội xe không kính là tác phÈm tiªu biÓu nhÊt cña giäng th¬ Êy, cña hån th¬ Êy. Kết cấu của bài thơ là hành trình của con đờng ra trận. Hành trình đó có những lúc dãi dầu nắng ma, có những ngày vợt suối băng đèo và có tiếng reo cời trong tình thân chan hòa đồng đội, trong một mái ấm gia đình giữa đất trời bao la. Kết cấu đó trớc hết thể hiện qua số lợng chữ trong câu : Mở đầu chặng đờng hành quân là những khó khăn. Vì vậy khổ 1, câu thơ đầu dµi ra 10 ch÷ vµ kÕt thóc b»ng thanh tr¾c - hoµn toµn tr¸i quy luËt phèi thanh b×nh thêng cña th¬ vÇn nhÞp. Nã lµ ®iÖu nãi : Kh«ng cã kÝnh kh«ng ph¶i v× xe kh«ng cã kÝnh Ba c©u tiÕp theo, khã kh¨n dÇn rót l¹i, t¹o nªn sù ung dung phong th¸i đỉnh đạc với số lợng chữ rút dần xuống và đằm lại về thanh điệu : 8- 6- 6, bằngbằng - trắc..

(15) Hai c©u th¬ cuèi khæ, thanh b»ng chiÕm tØ lÖ nhiÒu h¬n, kho¶ng 2/3. ChÝnh sự thắng thế của thanh bằng đã tạo nên sự thanh thản, ung dung cho khổ thơ mặc dù kết thúc của nó lại là thanh trắc. Chính thanh trắc này lại mở đờng cho xe đi tíi : Nh×n th¼ng. Năm khổ thơ tiếp theo, số lợng câu chữ trở lại bình thờng, hoán đổi đều đặn ở hai kiểu kết hợp : 7- 8- 8- 7- và 7- 7- 8- 7 . Đờng ra trận đẹp lắm, nên xe không kính cứ chạy bon bon, ngời lái xe đã nhìn thấy, nhìn thấy và thấy. Thấy gió xoa mắt đắng, thấy con đờng chạy thẳng vào tim. Quan trọng nhất, thấy đợc nụ cời rạng rỡ của nhau. ấy cũng chính là thấy đợc lòng dũng cảm tiềm ẩn đằng sau những câu đùa vui và hành động tếu táo : Gặp bạn bè suốt dọc đờng đi tới B¾t tay nhau qua cöa kÝnh vì råi Khổ thơ có một sự thay đổi đặc biệt so với toàn bài ở số lợng chữ trong câu thơ : 8- 8- 8- 8. Bốn câu thơ 32 chữ chia đều nhau thanh điệu bằng trắc ở bốn chữ cuèi vµ trë l¹i kiÓu phèi ©m b×nh thêng b»ng- tr¾c- tr¾c- b»ng. C©u kÕt cña bµi th¬ më réng b»ng thanh b»ng : ChØ cÇn trong xe cã mét tr¸i tim §©y lµ c©u th¬ mÊu chèt cña c¶ khæ th¬ vµ c¶ bµi th¬. Hãa ra tÊt c¶ khã kh¨n thö th¸ch ë phÝa trªn kia ch¼ng lµ g× c¶, dï cho bom r¬i, ph¸o th¶, dï xe kh«ng kính, dù đờng ra mặt trận có khi đồng nghĩa với cái chết thì ngời lính lái xe ra trËn còng lu«n c¶m thÊy b×nh yªn, an toµn bëi v× cã mét tr¸i tim. §ã lµ tr¸i tim biÕt thøc v× MiÒn Nam, biÕt kh¸t khao ch©n lÝ, hßa b×nh. Hµnh trang ra trËn cÇn biÕt bao mét tr¸i tim nh thÕ. Bài thơ đã khắc họa đậm nét hình ảnh ngời chiến sĩ quân đội nhân dân Việt Nam : Đời chúng ta đâu có giặc là ta cứ đi. Bài thơ không chứa đựng một ẩn ý sâu xa nào khiến ngời đọc phải suy luận, nêu giả thiết hoặc là thế này hoặc là thế kia. Tạo dựng hình ảnh thơ bằng ngôn ngữ thô mộc của đời sống thờng nhật, không sử dụng các loại mĩ từ, mĩ cảm, ẩn dụ, hình ảnh thơ thể hiện đạt tới độ chân thực cao mà vẫn rất thơ, đó là tài nghệ của Phạm Tiến Duật trong lao động sáng tạo. Bài thơ có đầy đủ yếu tố cách tân và hiện đại nhng vẫn mang đậm bản s¾c cña th¬ ca d©n téc, nèi tiÕp truyÒn thèng cña th¬ ca c¸ch m¹ng viÕt vÒ anh bé đội trong hai cuộc trờng chinh cứu nớc vĩ đại của dân tộc ở thế kỉ XX §Ò sè 9 . H×nh ¶nh ngêi lÝnh trong hai bµi th¬ §ång chÝ cña ChÝnh H÷u vµ Bµi th¬ vÒ tiểu đội xe không kính của Phạm Tiến Duật. §¸p ¸n §Ò sè 9 H×nh ¶nh ngêi lÝnh qua hai bµi th¬ §ång chÝ (ChÝnh H÷u) vµ Bµi th¬ vÒ tiểu đội xe không kính (Phạm Tiến Duật) Bµi lµm Líp cha tríc líp con sau Đã thành đồng chí chung câu quân hành (Tè H÷u) Trải qua ba mơi năm chiến tranh vệ quốc vĩ đại, dân tộc ta đã làm nên kỳ tích hào hùng : đánh thắng thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. Có thể nói, nhân vật trung tâm của thời đại đã làm nên huyền thoại, đó là anh bộ đội Cụ Hồ..

(16) Hình tợng anh bộ đội Cụ Hồ đã trở thành cảm hứng đẹp trong thơ ca hiện đại. Trong số những bài thơ viết về đề tài này phải kể đến Đồng chí của Chính Hữu và Bài thơ về tiểu đội xe không kính của Phạm Tiến Duật. Hai bài thơ gắn với hai giai đoạn kháng chiến chống Pháp, chống Mĩ sẽ giúp chúng ta cảm nhận đầy đủ hơn vÒ h×nh ¶nh ngêi lÝnh. ChÝnh H÷u sinh n¨m 1926. N¨m 1946 «ng nhËp ngò, lµ lÝnh trung ®oµn Thñ đô. Đầu năm 1948 bài thơ Đồng chí ra đời khi ông là chính trị viên đại đội. Phạm Tiến Duật sinh năm 1941, năm 1964 gia nhập quân đội, hoạt động trên tuyến đờng Trờng sơn. Bài thơ về tiểu đội xe không kính sáng tác năm 1969. Hai nhµ th¬ thuéc hai thÕ hÖ thi nh©n nèi tiÕp nhau trong cuéc trêng chinh cña dân tộc. Hai thi phẩm mà chúng ta đề cập tới là hai trong những tác phẩm tiêu biểu của mỗi thời kì văn học. Hay sự thể hiện hình tợng anh bộ đội Cụ Hồ. Ngời lính trong hai bài thơ này là những hình ảnh tiêu biểu của thơ Việt Nam 1945 1975 sẽ còn sống mãi trong lòng ngời đọc. §äc §ång chÝ, c¶m nhËn chung cña chóng ta lµ, ngêi lÝnh c¸ch m¹ng trong kháng chiến chống Pháp xuất thân từ nông dân. Hình ảnh họ đợc Chính Hữu mô tả chân thực, giản dị mà cao đẹp. Khác với khuynh hớng lãng mạn anh hùng mang d¸ng dÊp tr¸ng sÜ trîng phu cña th¬ ca ®Çu chèng Ph¸p, c¶m høng cña Chính Hữu trong Đồng chí hớng về chất thực của đời sống, khai thác cái đẹp và chất thơ trong cái "đời thực" của cuộc chiến đấu và ngời chiến sĩ. Cái đẹp trong khó khăn, thiếu thốn và nhất là cái đẹp trong tình đồng chí, đồng đội, thắm thiết, s©u nÆng : Quê hơng anh nớc mặn đồng chua làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá Tôi với anh đôi ngời xa lạ Tù ph¬ng trêi ch¼ng hÑn quen nhau Sóng bªn sóng ®Çu s¸t bªn ®Çu Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ §ång chÝ ! §o¹n më ®Çu nµy cã b¶y dßng, theo ba cÆp vµ cuèi cïng dån l¹i ë mét tõ : Đồng chí. Một sự lí giải tình đồng chí của nguời lính. Đó là xuất phát từ sự giống nhau ở cảnh ngộ, xuất thân từ nghèo khó, là cùng chung mục đích, lí tởng, nhiệm vô, chia sÎ gian lao (Sóng bªn sóng ®Çu s¸t bªn ®Çu/ §ªm rÐt chung ch¨n thµnh đôi tri kỉ...) Một chữ chung khiến những ngời vốn xa lạ thành đôi tri kỉ và cao hơn là thành đồng chí. Ngời xa đánh giá tình bạn cao nhất bằng tri kỉ. Chính Hữu nhìn thấy ở anh bộ đội Cụ Hồ một tình cảm còn sâu sắc hơn, gắn bó hơn - tình đồng chí. Tình cảm nµy kh«ng ph¶i chØ v× sù c¶m th«ng s©u xa t©m t, nçi lßng cña nhau mµ lµ c¸i chung lớn lao. Là những gian lao, thiếu thốn của cuộc đời chiến đấu. Tất cả diễn đạt bằng lời không đủ, bao nhiêu lời thân thơng, trìu mến nhất cũng trở thành sáo rỗng, không chuyên chở nổi sức nặng cảm động giữa những ngời lính, ngời đồng đội. Vì thế đoạn thơ thứ hai có 10 dòng vẫn theo từng cặp tơng ứng để cuối cùng dồn lại một hành động thay cho muôn lời : "Thơng nhau tay nắm lấy bàn tay". Tình đồng chí giữa những ngời lính vệ quốc, nói nh Chính Hữu : Anh víi t«i biÕt tõng c¬n ín l¹nh Sèt run ngêi vÇng tr¸n ít må h«i ¸o anh r¸ch vai QuÇn t«i cã vµi m¶nh v¸ MiÖng cêi buèt gi¸ Ch©n kh«ng giµy....

(17) Lµ t×nh c¶m cña cha «ng thuë míi næi dËy chèng Ph¸p håi gi÷a thÕ kØ XIX truyÒn l¹i. T×nh cña nh÷ng d©n Êp, d©n l©n, "ViÖc cuèc, viÖc cµy, viÖc bõa, viÖc cÊy tay vèn quen lµm - TËp khiªn, tËp sóng, tËp m¸c, tËp cê m¾t cha tõng ngã" (V¨n tÕ nghÜa sü CÇn Giuéc - NguyÔn §×nh ChiÓu). Nh÷ng con ngêi Êy vèn dÜ không đi vào cuộc chiến đấu cam go, thiếu thốn này bằng óc lãng mạn. Nhng cuộc chiến đấu trên chiến hào bảo vệ Tổ quốc đã khiến họ thành oai hùng, lãng mạn. Bức tợng đài cuối bài thơ là sự phát triển tất yếu từ tình đồng chí : §ªm nay rõng hoang s¬ng muèi §øng c¹nh bªn nhau chê giÆc tíi §Çu sóng tr¨ng treo Đó là cuộc đời thực của những ngời lính nông dân nghèo khổ nơi : nớc mặn đồng chua, đất cày lên sỏi đá, áo rách vai, quần vài mảnh vá, chân không giày... đợc tình cảm cách mạng cao đẹp tạc thành dáng hình mới. NÕu §ång chÝ lµ h×nh ¶nh cña anh lÝnh n«ng d©n cha biÕt ch÷ thêi k× ®Çu kh¸ng Pháp thì ngời lính trong Bài thơ về tiểu đội xe không kính là một hóa thân khác. Họ là những thanh niên học sinh đã qua 20 năm dới mái trờng Miền Bắc đi chiến đấu, giải phóng Miền Nam thống nhất đất nớc. Ngời chiến sĩ trong Bài thơ về tiểu đội xe không kính không mang đặc điểm nh đã nói ở trên tuy vẫn cùng bốn phơng héi tô, víi tÊt c¶ sù trong s¸ng, hån nhiªn, v« t. Hä, nh÷ng ngêi chiÕn sÜ l¸i xe, những chiếc xe từ trong bom đạn : đã về đây họp thành tiểu đội : Không có kính rồi xe không có đèn, không có mui xe... Bởi vì : Bom giật bom rung kính vỡ đi rồi. Nªn ph¶i chÞu bao gian khæ : giã, bôi, ma xèi x¶ song : Xe vÉn ch¹y v× MiÒn Nam phÝa tríc ChØ cÇn trong xe cã mét tr¸i tim Tình đồng chí, đồng đội trong bài thơ của Phạm Tiến Duật có cái tên chung là ta, chúng ta. Tất cả đều là đồng chí : trẻ, khỏe, dũng cảm bất chấp nguy hiểm. Kh«ng cã kÝnh kh«ng ph¶i v× xe kh«ng cã kÝnh / bom giËt bom rung kÝnh vì ®i råi. Nhng : Ung dung buồng lái ta ngồi/ Nhìn đất nhìn trời nhìn thẳng......../Bụi phun tãc tr¾ng... cêi ha ha / Ma tu«n... mau th«i / GÆp bÌ b¹n... kÝnh vì råi / Hä kh«ng cần nhiều tìm hiểu, không cần phải đồng cảnh ngộ, với họ từ trong bom rơi... họp thành tiểu đội. Nếu hình ảnh ngời chiến sĩ trong bài Đồng chí là một bức tợng đài : Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới/ Đầu súng trăng treo thì ngời lính trong th¬ Ph¹m TiÕn DuËt lµ mét tæ hîp cña nh÷ng khu«n mÆt trai trÎ, hån nhiªn. §ång chí của Chính Hữu và Bài thơ về tiểu đội xe không kính của Phạm Tiến Duật là hai tiêu điểm trong các tiêu điểm của hình tợng ngời lính - Anh bộ đội Cụ Hồ mà thơ ca dựng lên từ 30 năm chiến đấu gian khổ đến ngày toàn thắng 1975. §Ò sè 10 1. Không khí lao động khẩn trơng, khỏe khoắn và tơi vui trong bài thơ Đoàn thuyền đánh cá của Huy Cận. 2. Chép lại theo trí nhớ 4 câu thơ đầu và 4 câu thơ cuối bài Đoàn thuyền đánh cá. a) Phân tích ý nghĩa của hai hình ảnh thơ Mặt trời xuống biển và Mặt trời đội biển. Bình luận tính chính xác của hai từ xuống và đội. b) Trong hai ®o¹n th¬ nµy, t¸c gi¶ diÔn t¶ t©m tr¹ng cña ai ? §ã lµ t©m tr¹ng g× ? §¸p ¸n §Ò sè 10 1.Không khí lao động khẩn trơng, khỏe khoắn và tơi vui trong bài thơ Đoàn thuyền đánh cá của Huy Cận..

(18) 2. ChÐp l¹i theo trÝ nhí bèn c©u th¬ ®Çu vµ bèn c©u th¬ kÕt bµi th¬ §oµn thuyền đánh cá (Huy Cận) a) Phân tích ý nghĩa của hình ảnh Mặt trời xuống biển và Mặt trời đội biển. Bình luận tính chính xác của hai từ xuống và đội. b) Theo em ë hai ®o¹n th¬ nµy, t¸c gi¶ diÔn t¶ t©m tr¹ng cña ai ? §ã lµ t©m tr¹ng g× ? Bµi lµm 1. Đoàn thuyền đánh cá của Huy Cận là một "bài thơ cuộc đời". Bài thơ đợc s¸ng t¸c n¨m 1958 nh©n mét chuyÕn ®i thùc tÕ ë vïng má Hßn Gai, CÈm Ph¶. Thông qua một đêm đánh cá của đoàn thuyền lớn trên biển, tác giả ca ngợi kiểu lao động mới mẻ của ngời lao động tràn đầy lạc quan tin tởng, làm chủ thiên nhiên, biển cả bao la. Qua bài thơ ta cảm nhận đợc không khí lao động khẩn trơng, hăng say, nhộn nhịp của miền Bắc thời kì xây dựng CNXH. Bµi th¬ më ®Çu b»ng khung c¶nh : MÆt trêi xuèng biÓn nh hßn löa Giíi thiÖu mét ngµy s¾p kÕt thóc, sù vËt b¾t ®Çu nghØ ng¬i sau hµnh tr×nh 12 giê mệt mỏi. Thế nhng với con ngời làm nghề đánh cá thì lại khác, dấu hiệu mặt trời xuống biển mở ra một sự bắt đầu với Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi. Đánh cá trên biển là công việc nặng nhọc, đầy nguy hiểm. Vậy mà những ngời đánh cá "l¹i" ra kh¬i víi mét tinh thÇn s¶ng kho¸i, trµn trÒ niÒm vui, phÊn chÊn : C©u h¸t c¨ng buåm cïng giã kh¬i Tiếng hát đợc nhắc đi nhắc lại nhiều lần nh một điệp khúc và nó trở thành âm thanh chủ đạo trong bài thơ : - H¸t r»ng : c¸ b¹c biÓn §«ng lÆng - Ta h¸t bµi ca gäi c¸ vµo Tác giả miêu tả những con cá, những đàn cá gợi nên bức tranh sinh động về biển cả. Hình ảnh đàn cá lóng lánh màu sắc nh một bức tranh sơn mài. Giữa khung cảnh mênh mông, rộng lớn, hình ảnh ngời lao động xuất hiện với t thÕ lµm chñ thiªn nhiªn, biÓn c¶, lµm chñ c«ng viÖc cña m×nh. H×nh ¶nh thËt kháe kho¾n, r¾n ch¾c : Sao mê kÐo líi kÞp trêi s¸ng Ta kÐo xo¨n tay chïm c¸ nÆng Bằng cảm hứng lãng mạn, Huy Cận đã tô đậm lên hình ảnh những ngời lao động mới với tầm vóc ngang tầm vũ trụ và hòa nhập với khung cảnh trời nớc bao la : ThuyÒn ta l¸i giã víi buåm tr¨ng Lít gi÷a m©y cao víi biÓn b»ng Ra ®Ëu dÆm xa dß bông biÓn Dµn ®an thÕ trËn líi v©y gi¨ng Trªn c¸i kh«ng gian b¸t ng¸t Êy cña tr¨ng, giã, trêi, biÓn, h×nh ¶nh con ngêi mới hiện lên với chiều kích của không gian, đó chính là niềm vui hăng say lao động, làm giàu cho Tổ quốc bằng sức lực, trí tuệ của mình. Công việc nặng nhọc của ngời lao động đánh cá đã trở thành bài ca đầy niềm vui, nhÞp nhµng cïng thiªn nhiªn : Ta h¸t bµi ca gäi c¸ vµo Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao Tiếng hát làm cho họ đỡ mệt nhọc. Còn trăng làm công việc đỡ vất vả hơn, vì ánh tr¨ng in mÆt níc, sãng nhÞp nhµng x« bãng tr¨ng díi níc nh gâ vµo m¹n thuyÒn. Cái hiện thực đã đợc bút pháp lãng mạn chắp cánh làm đẹp thêm công việc đánh.

(19) cá của ngời lao động. Nh vậy con ngời lao động đã chinh phục đợc tự nhiên. Bài thơ kết thúc với cảnh rạng đông khi đoàn thuyền quay trở về : C©u h¸t c¨ng buåm cïng giã kh¬i §oµn thuyÒn ch¹y ®ua cïng mÆt trêi Mặt trời đội biển nhô màu mới M¾t c¸ huy hoµng mu«n dÆm ph¬i Cuối câu thơ là một hình ảnh tô đậm bức tranh sống động, hấp dẫn về thành quả của ngời lao động. Sau một đêm làm việc vất vả, mệt nhọc, khẩn trơng nay họ đã vÒ bÕn víi h×nh ¶nh m¾t c¸ huy hoµng c¸ ph¬i dµi mu«n dÆm. Đoàn thuyền đánh cá là khung cảnh lao động đầy khí thế của những con ngời mới, của cuộc sống mới những tháng ngày hăng say xây dựng CNXH. Bài thơ đã nói về lòng yêu nghề, yêu đời, yêu cuộc sống, yêu sự nghiệp xây dựng đất nớc của những ngời lao động. Bút pháp lãng mạn, cảm hứng không gian bất tận, Đoàn thuyền đánh cá là một bài thơ hay của thơ ca hiện đại sau cách mạng Tháng Tám. 2/ Khæ th¬ ®Çu : MÆt trêi xuèng biÓn nh hßn löa Sóng đã cài then đêm sập cửa Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi C©u h¸t c¨ng buåm cïng giã kh¬i Khæ th¬ kÕt : C©u h¸t c¨ng buåm víi giã kh¬i §oµn thuyÒn ch¹y ®ua cïng mÆt trêi Mặt trời đội biển nhô màu mới M¾t c¸ huy hoµng mu«n dÆm ph¬i a) Đoàn thuyền đánh cá là bài thơ nổi tiếng của Huy Cận, lấy cảm hứng từ cuộc sống lao động đánh cá trên biển Hòn Gai vào cuối những năm 50 của thế kỷ XX. Trong bài thơ này tác giả sử dụng rất nhiều hình ảnh đẹp, kì vĩ của thiên nhiên, vũ trụ, đặc biệt là hình ảnh "mặt trời xuống biển" và "mặt trời đội biển" ở khổ thơ đầu và khổ thơ kết. Đây là hai hình ảnh nghệ thuật đặc sắc góp phần làm nên thµnh c«ng cña bµi th¬. "Mặt trời xuống biển" và "Mặt trời đội biển" là hai không gian, thời gian gắn liền với hoạt động của đoàn thuyền đánh cá. Đoàn thuyền xuất phát khi biển vào đêm, lúc vũ trụ nghỉ ngơi là lúc con ngời hoạt động. Đoàn thuyền trở về khi một ngày mới xuất hiện trên biển, con ngời lao động thật hăng say, nâng lên tầm vãc vò trô. Tõ "xuèng" rÊt chÝnh x¸c, diÔn t¶ c¶nh mÆt trêi lÆn, nhng lµ xuèng biÓn, tøc là đoàn thuyền xuất phát từ đảo xa bờ, không có bóng dáng đất liền, chỉ có bốn bề là biển mênh mông. Còn từ "đội" ở phần kết cũng rất chính xác vì diễn tả cảnh bình minh trên biển, mặt trời nh đợc mọc lên từ biển, xuyên qua biển, tạo nên bình minh rực rỡ. Hai hình ảnh này có ý nghĩa diễn tả đoàn thuyền lênh đênh trên biÓn, nh th¸ch thøc biÓn kh¬i. b) Bài thơ Đoàn thuyền đánh cá là tiếng hát lãng mạn, hăng say lao động trên biển. Cái tôi trữ tình của nhà thơ hòa vào cái ta chung để diễn tả tâm trạng của những con ngời lao động mới xây dựng miền Bắc XHCN. Đó là cái chất hào hùng không còn phải cúi mình trớc biển khơi. Bài thơ đem đến một cảm hứng lạc quan, khắc tạc t thế chiến thắng của con ngời. Họ ra khơi giữa trời đêm, trở về khi trời s¸ng. Hä lµ nh÷ng con ngêi chinh phôc thiªn nhiªn..

(20) §Ò sè 11 1. Hãy chọn một số câu thơ có giá trị nghệ thuật độc đáo trong bài Đoàn thuyền đánh cá của Huy Cận để viết một bài văn có tên đề : Nh÷ng h×nh ¶nh th¬ tr¸ng lÖ vµ l·ng m¹n 2. ViÕt lêi b×nh cho khæ th¬ sau ®©y : C©u h¸t c¨ng buåm víi giã kh¬i §oµn thuyÒn ch¹y ®ua cïng mÆt trêi Mặt trời đội biển nhô màu mới M¾t c¸ huy hoµng mu«n dÆm ph¬i. (Đoàn thuyền đánh cá, Huy Cận) §¸p ¸n §Ò sè 11 1. Hãy chọn một số câu thơ trong bài Đoàn thuyền đánh cá của Huy Cận để viết một bài văn có tên đề : Những hình ảnh thơ tráng lệ và lãng mạn. Bµi lµm Đoàn thuyền đánh cá của Huy Cận là bài ca tuyệt đẹp của con ngời lao động mới hăng say, khỏe khoắn giữa thiên nhiên kì ảo. Gam màu chủ yếu của bức tranh thơ này là màu sáng lóng lánh. Để rồi, khi đọc thi phẩm ta cảm tởng lạc vào đêm hoa đăng chiến thắng trên biển - Hào hùng, tráng lệ và lãng mạn. Nh bao bài thơ khác, thiên nhiên xuất hiện trong Đoàn thuyền đánh cá thật quen thuéc : mÆt trêi, tr¨ng, sao, giã, m©y... Tuy nhiªn, b»ng c¸i nh×n cña mét con ngêi míi XHCN, ®i gi÷a miÒn B¾c hßa b×nh víi ngßi bót miªu t¶ theo phong c¸ch ấn tợng đầy tài năng của Huy Cận, thiên nhiên đã trở nên chân thực, sống động mµ tr¸ng lÖ, rùc rì k× vÜ, lín lao mµ tinh tÕ. Bªn c¹nh h×nh ¶nh thiªn nhiªn Êy, con ngời hiện lên khoáng đạt, lãng mạn, tin yêu cuộc sống và tinh thần hăng hái lao động. Đặt mình vào t cách con ngời lao động trên biển khơi mênh mông, Huy Cận đã lắng nghe đợc sự hòa hợp tuyệt diệu giữa thiên nhiên và con ngời. Bµi th¬ miªu t¶ hµnh tr×nh ra kh¬i vµ trë vÒ trong th¾ng lîi cña ®oµn thuyÒn đánh cá gắn với hình ảnh mặt trời tráng lệ : "Mặt trời xuống biển nh hòn lửa" "Mặt trời đội biển nhô màu mới". Trong câu thơ đầu tác giả sử dụng hình ảnh ví von v« cïng biÓu c¶m, giµu søc gîi vµ chuÈn x¸c. Khi mÆt trêi xuèng biÓn lµ lóc có hình dáng quả cầu đỏ sẫm. Những tia sáng phản chiếu dới mặt nớc, lung linh nh hoa löa. VÉn mang nÐt tr¸ng lÖ, nhng kh¸c víi h×nh ¶nh mÆt trêi hoµng h«n ë phÇn ®Çu bµi th¬, h×nh ¶nh mÆt trêi ë cuèi bµi th¬ l¹i lµ linh hån cña b×nh minh vµ đồng hiện cùng với sự cập bến đầy tốt lành của đoàn thuyền đánh cá. H×nh ¶nh bao qu¸t bµi th¬ cho ta c¶m gi¸c vÒ vò trô bao la th¬ méng. §ã lµ mối quan hệ tơng hợp giữa con ngời với thiiên nhiên trong lao động, với mặt trời tráng lệ, với đêm trăng huyền ảo, với mây trời, sóng nớc và với cá - sinh lực, tinh lùc cña biÓn. Nh÷ng h×nh ¶nh th¬ tr¸ng lÖ vµ l·ng m¹n trong bµi chñ yÕu lµ nh÷ng h×nh ảnh miêu tả trực tiếp thiên nhiên nhng đã gián tiếp làm rõ vẻ đẹp khỏe khoắn, khoáng đạt, tinh thần lao động hăng say, nhiệt tình của con ngời. Chúng ta hãy đọc những vần thơ : ... C©u h¸t c¨ng buåm cung giã kh¬i ... ThuyÒn ta l¸i giã víi buåm tr¨ng ... Ta h¸t bµi ca gäi c¸ vµo ... §ªm thë : sao lïa níc H¹ Long.

(21) Hàng loạt các hình ảnh thiên nhiên hiện ra cùng với hoạt động và tiếng hát của con ngời cùng đa con thuyền lao động tiến vào trùng dơng. Trăng, sao, điểm tô cho bức vẽ con ngời xông pha vào đại dơng bao la thêm phơi phới hơn. Nhịp điệu lao động của con ngời đã mang nhịp thiên nhiên, vũ trụ một cách nhịp nhàng, hài hòa. Trong bài thơ : trời, mây, biển cả đợc tráng lệ hóa để mang hồn lao động, con ngời lao động đợc cao cả hóa để mang tầm vũ trụ. GÊp trang th¬ cña Huy CËn l¹i, nh÷ng h×nh ¶nh th¬ tr¸ng lÖ vµ l·ng m¹n vÉn cßn m·i trong trÝ tëng tîng cña chóng ta. Víi c¸ch sö dông mµu s¾c, víi c¸ch vận dụng các thủ pháp ẩn dụ, hoán dụ, nhân hóa và thậm xng, Huy Cận đã sáng tạo nhiều hình ảnh đẹp, đầy ý nghĩa. Một không gian tráng lệ tràn ngập niềm vui và câu hát, một rạng đông trên biển và một rạng đông trong lòng ngời, vì đối với Huy CËn "Trêi mçi ngµy l¹i s¸ng" vµ "biÓn ®ang h¸t" . 2. ViÕt lêi b×nh cho khæ th¬ sau ®©y : C©u h¸t c¨ng buåm víi giã kh¬i §oµn thuyÒn ch¹y ®ua cïng mÆt trêi Mặt trời đội biển nhô màu mới M¾t c¸ huy hoµng mu«n dÆm ph¬i. (Đoàn thuyền đánh cá, Huy Cận) Bµi lµm Đoàn thuyền đánh cá là bài thơ nổi tiếng của Huy Cận sau cách mạng Tháng Tám, đợc in trong tập thơ "Trời mỗi ngày lại sáng". Đây là bài thơ có kết cấu độc đáo : đoàn thuyền đánh cá xuất phát khi đêm xuống trên biển và trở về khi bình minh đón chào một ngày mới trên biển. Cả bài thơ là bức tranh lao động lung linh sáng đẹp trên biển, vừa là tiếng hát lạc quan của những chủ nhân biển kh¬i. Khổ thơ cuối khép lại bài thơ bằng âm hởng của tiếng hát vui say lao động vÉn ng©n nga trong lßng ngêi : C©u h¸t c¨ng buåm víi giã kh¬i §oµn thuyÒn ch¹y ®ua cïng mÆt trêi Mặt trời đội biển nhô màu mới M¾t c¸ huy hoµng mu«n dÆm ph¬i Câu đầu tiên của khổ thơ này đợc lặp lại gần nh nguyên vẹn câu thứ t của khæ th¬ ®Çu bµi th¬, chØ thay mét ch÷ "cïng" b»ng "víi", nã cã ý nghÜa diÔn t¶ : t¹o ra c¶m gi¸c tuÇn hoµn, c©u h¸t c¨ng buåm ®a thuyÒn ®i th× giê ®©y vÉn c©u h¸t c¨ng buåm l¹i ®a thuyÒn vÒ. Nhng b©y giê ®oµn thuyÒn trë vÒ trong mét t thÕ mới "chạy đua cùng mặt trời ". Màu nắng chan hòa làm thành quả lao động thêm rùc rì. H×nh ¶nh m¾t c¸ huy hoµng mu«n dÆm ph¬i lµ sù kÕt hîp gi÷a mµu s¾c cña m¾t c¸ vµ ¸nh s¸ng chan hßa cña mÆt trêi. C©u th¬ kÕt lµ hay nhÊt bëi c¸ch dùng chữ thật tài tình : Mặt trời đội biển nhô màu mới - Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi. Huy Cận miêu tả chính xác chuyển động của mặt trời, chuyển động từ từ, ban đầu là ánh sáng nhô lên, sau đó mặt trời mới ló ra, mặt trời nhô lên kết thúc một đêm tơng xứng với mặt trời xuống biển - kết thúc một ngày ở đầu bài thơ. Và thành quả tốt đẹp (mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi) chính là cao trào của bài ca lao động. Đoàn thuyền đánh cá của Huy Cận là một bài ca ngợi ca lao động, ngợi ca biển trời quê hơng giàu đẹp và những chủ nhân của đất nớc. Sự hài hòa giữa con ngời vµ thiªn nhiªn, tÊm lßng vµ t×nh c¶m cña Huy CËn cïng víi trÝ tëng tîng phong phó cña nhµ th¬ t¹o thªm søc hÊp dÉn, Ên tîng vÒ cuéc sèng míi vµ con ngêi míi. §Ò sè 12.

(22) 1. Ph©n tÝch bµi th¬ BÕp löa cña B»ng ViÖt 2. B»ng mét bµi v¨n ng¾n, h·y viÕt c¶m nhËn cña em vÒ h×nh ¶nh ngêi bµ trong bµi th¬ BÕp löa. §¸p ¸n §Ò sè 12 1. Ph©n tÝch bµi th¬ BÕp löa cña B»ng ViÖt Bµi lµm Anh ®i anh nhí quª nhµ Nhí canh rau muèng nhí cµ dÇm t¬ng §ã lµ t©m tr¹ng cña nh÷ng ngêi xa quª. Nh÷ng c¸i b×nh thêng quen thuéc hàng ngày tởng chừng nh chẳng có gì đáng nhớ nhng đến khi xa rồi mới biết ch¼ng thÓ nµo quªn. Nhng nçi nhí quª Êy ë mçi ngêi cã nh÷ng s¾c th¸i c¶m xóc kh¸c nhau : cã khi lµ h×nh ¶nh dung dÞ mét b¸t canh rau muèng, mét chÐn cµ dÇm t¬ng,... cã khi l¹i lµ mét ¸nh tr¨ng quª... Cßn riªng víi B»ng ViÖt, trong nh÷ng n¨m th¸ng du häc ë Liªn x«, nhµ th¬ nhí da diÕt BÕp löa cña bµ : Mét bÕp löa chên vên s¬ng sím Một bếp lửa ấp iu nồng đợm... Cảm xúc về Bếp lửa của Bằng Việt bắt đầu từ đây. Chúng ta hãy cùng đọc và khẽ ngâm lên từng lời thơ để hòa nhập hồn mình bâng khuâng theo dòng cảm xóc ®ang trµo d©ng cña t¸c gi¶. Thật xúc động biết bao ! Từ một đất nớc công nghiệp chỉ toàn bếp điện, bÕp h¬i, víi nh÷ng èng khãi con tµu, t¸c gi¶ nhí vÒ mét bÕp löa ®ang chên vên trong sơng sớm. Và từ bếp lửa, nhớ đến kỉ niệm ấu thơ : Cháu thơng bà biết mấy nắng ma. Cả một hồi ức kỉ niệm hiện về trong tâm trí nhà thơ, suốt một quãng đời vất vả bà cháu bên nhau : Mới lên bốn tuổi đã quen mùi khói. Làng đói kém, bố đi đánh xe thật vất vả - Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay. Hồi tởng những năm th¸ng bµ ch¸u cïng sím h«m cã nhau. Bµ kÓ chuyÖn nh÷ng ngµy ë HuÕ, bµ d¹y ch¸u lµm, bµ ch¨m ch¸u häc, bµ dÆn ch¸u viÕt th cho bè ë chiÕn khu, bµ sím chiÒu nhen bÕp löa... Lêi kÓ sao mµ ngËm ngïi tha thiÕt qu¸ ! Nã gîi trong lßng ngời bao niềm xúc động sâu xa. Làm sao quên đợc : Những năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi. Bà đã dặn cháu : Bè ë chiÕn khu, bè cßn viÖc bè Mµy cã viÕt th chí kÎ nµy kÓ nä Cứ bảo nhà vẫn đợc bình yên Hình ảnh ngời bà hiện lên trong lời thơ ấy đẹp làm sao ! Bà lúc nào cũng sẵn sàng chịu đựng. Bà là thế đấy! Suốt một đời tận tụy vì con, vì cháu. Nhng kh«ng chØ cã thÕ. Vît lªn trªn t×nh th¬ng Êy, bµ cßn lµ ngêi lµm viÖc ©m thÇm, lặng lẽ, biểu lộ ý thức trách nhiệm của mình với Tổ quốc. Bà đã cùng chịu đựng gian khæ, cïng chia sÎ hi sinh cho cuéc kh¸ng chiÕn nµy. Cµng lín kh«n, t¸c gi¶ càng nhận thức rõ tấm lòng cao quí của bà. Ngời đã lận đận biết mấy nắng ma để nhen nhóm trong lòng đứa cháu yêu quí của mình ngay từ tuổi thơ một tình cảm rộng lớn hơn tình bà cháu thông thờng, đó là một ngọn lửa chứa chan niềm tin dai dẳng đối với đất nớc con ngời : Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đợm Nhãm niÒm th¬ng yªu khoai s¾n ngät bïi Nhãm nåi x«i g¹o míi sÎ chung vui Nhãm dËy c¶ nh÷ng t©m t×nh tuæi nhá ¤i k× l¹ vµ thiªng bÕp löa Hình ảnh bếp lửa đợc lặp lại nhiều trong bài thơ có giá trị tu từ độc đáo. Đây là hình ảnh tả thực trong cuộc sống đời thờng. Song, đối với ngời đi xa quê h-.

(23) ¬ng l¹i lµ mét dÊu Ên khã phai mê - Bëi v× chÝnh bªn c¹nh bÕp löa hång Êy, h×nh ¶nh ngêi bµ "cßm câi", "chËp chên", "s¬ng sím" in ®Ëm trong t©m trÝ t¸c gi¶ tõ tuổi nhỏ. Nhờ bếp lửa mà thời ấu thơ của tác giả êm đềm, ấm áp nh những câu chuyÖn cæ tÝch mµ bµ thêng hay kÓ. BÕp löa vµ ngêi bµ chÝnh lµ nguån s¸ng t©m hån, nu«i dìng t×nh c¶m th¬ng yªu cho ngêi ch¸u. Điều đáng nói nhất về bài thơ chính là ý nghĩa tợng trng của hình tợng bếp lửa. Đó là ngọn lửa niềm tin, ngọn lửa tình yêu, ngọn lửa của tâm hồn dân tộc đã nhóm lên trong tâm hồn nhà thơ những cảm xúc và suy nghĩ chân tình, đẹp đẽ. H×nh ¶nh bÕp löa trong qu¸ khø, trong hiÖn t¹i ®an cµi vµo nhau, n©ng c¶m xóc vµ t duy nhà thơ bay bổng dạt dào, hớng về gia đình, về nguồn cội, về quê hơng đất nớc. Sức hấp dẫn của bài thơ chính là ở đó. Với giọng thơ ân tình tha thiết, nhà th¬ håi tëng nh÷ng n¨m th¸ng cïng bµ "nhãm löa". H×nh ¶nh chim tu hó kªu trªn những cánh đồng xa gợi lên không khí của một buổi sớm tinh mơ, vắng vẻ, quạnh hiu... Cùng với hình ảnh chim tu hú, hình ảnh bà cũng hiện lên còm cõi, đơn côi, vất vả trong tâm trí của nhà thơ. Các vần nối tiếp nhau để diễn tả cảm xúc ấy : Xa, nhµ, huÕ, thÕ, vÒ... t¹o nªn mét ©m hëng kÐo dµi liªn tôc kh«ng døt. Nh¹c ®iÖu buån, tha thiÕt, trÇm lÆng thÓ hiÖn nçi nhí nhung ngêi bµ : Giê ch¸u ®i xa cã ngän khãi tr¨m tµu Cã löa tr¨m nhµ, niÒm vui tr¨m ng¶ Nhng vÉn ch¼ng lóc nµo quªn nh¾c nhë Sím mai nµy bµ nhãm bÕp lªn cha ? Chính tình bà cháu cao đẹp và thiêng liêng kì diệu đã nhen nhóm trong lòng nhà thơ niềm tin yêu cuộc sống con ngời trên quê hơng đất nớc. Đây là một bài thơ dạt dào cảm xúc. Tác giả đã khéo léo sử dụng cách gieo vần, láy điệp từ và những hình ảnh có sức liên tởng độc đáo tạo nên giá trị cho bài thơ. Ta cảm nhận đợc tấm lòng biết ơn, nỗi nhớ nhung của nhà thơ dành cho ngời bà yêu dấu của mình. Bếp lửa đã khơi dậy trong ta một tình cảm cao đẹp đối với gia đình, quê hơng, đất nớc. Đặc biệt là lòng biết ơn sâu nặng đối với ngời bà. 2. B»ng mét bµi v¨n ng¾n, h·y viÕt c¶m nhËn cña em vÒ h×nh ¶nh ngêi bµ trong bµi th¬ BÕp löa. Bµi lµm BÕp löa t¸i hiÖn h×nh ¶nh ngêi bµ quen thuéc, yªu th¬ng mµ trong th¬ hiÖn đại không phải dễ gặp. Bẳng Việt đã đem đến một biểu tợng tình bà yêu cháu vô cùng sâu nặng. §ã lµ nh÷ng th¸ng n¨m xa chØ cßn trong kÝ øc, mÑ cha bËn c«ng t¸c, gi÷a thêi bom đạn, bà chăm chút, yêu thơng dạy bảo cháu nên ngời. Bà là nguồn sống gia đình, là những gì tảo tần, nhẫn nại, giàu niềm tin, hết lòng yêu thơng, chăm lo, chi chút cho cháu và gia đình. Bà là ngọn lửa của tình thơng hạnh phúc con cháu. Bà khơi dậy và làm bùng lên khát vọng. Hành động nhóm bếp không chỉ là hình ảnh đời thờng ấm áp mà chính là ngọn lửa của sự sống. Khi viết những dòng thơ Bếp lửa, tác giả đang ở xa Tổ quốc và đã trởng thành. Đây là một bài thơ thật sự sâu sắc về tình yêu đất nớc trong hình ảnh dung dị của ngời bà - quê hơng. Hồi ức về những ngời thân yêu bao giờ cũng sinh động, ta càng rời xa tuổi thơ thì kỉ niệm càng thân thiết, gần gũi, cảm động. Bếp lửa là một hồi ức tuyệt đẹp về ngời bà, nhắc nhở mỗi ngời về tình yêu cụ thể trong tâm hồn và trái tim nh÷ng ngêi ViÖt Nam yªu níc. §Ò sè 13 Từ bếp lửa đời đến Bếp lửa trong thơ Bằng Việt.

(24) §¸p ¸n §Ò sè 13 Từ bếp lửa đời đến Bếp lửa trong thơ Bằng Việt Bµi lµm Đọc “Bếp lửa” của Bằng Việt tôi đã mờng tợng ra một chàng trai trẻ trong cái giá lạnh của mùa đông Ki-ép ở đất nớc U-crai-na xa xôi đơng cặm cụi sởi ấm những nguồn thơng qua từng chữ, từng câu mà đợc thắp lên ngọn lửa đợm đà của một thời thơ ấu đẹp đẽ sống bên ngời bà yêu dấu... Đến nay đã hơn bốn thập kỉ kể từ khi bài thơ ra đời, ta thực khó rõ đã có bao nhiêu trái tim rung cảm mỗi khi đến với “Bếp lửa”. Chỉ biết đằng sau mạch cảm xóc d¹t dµo cña hoµi niÖm kia sÏ lµ g× nÕu kh«ng ph¶i mét t×nh lan táa víi c¸i nóng, cái nồng đợm của “Bếp lửa quê nhà”, với sự ấm áp, ấp iu của “ngọn lửa t×nh ngêi”. Có lẽ khi nhắc về quá khứ, nhất là những thời điểm đẹp đẽ, ngời ta vẫn thờng kể nhiều hơn. Với “Bếp lửa” nhà thơ Bằng Việt thực đã dắt dẫn ngời đọc vào sâu trong mạch kể, mạch hồi tởng của ông. Hồi ức đẹp một đi không trở lại của tuổi thơ đợc tái hiện không phải bằng một trí nhớ lan man, chắp vá. Trái lại, ở sâu trong tiÒm thøc cña t¸c gi¶, h×nh ¶nh “BÕp löa” vµ “ngêi bµ” lóc nµo còng tá s¸ng l¹ k× - trë thµnh mét ®iÓm ®i vÒ trong câi nhí. Dßng suy tëng vµ hoµi niÖm cña ngời cháu xa quê nhà có lẽ đều đợc khởi nguồn từ những hình ảnh đầy giản dị mà th©n th¬ng, Êm ¸p v« cïng. Việc đồng hiện lên hình ảnh “Bếp lửa” và “bà” trong bài thơ thật dễ khiến cho ngêi ta cã mét sù liªn tëng vÒ mèi quan hÖ l¹ k×, thiªng liªng. Tõ bÕp löa cña củi rơm đến “Bếp lửa” của lòng ngời có lẽ hơn bao giờ hết con ngời cảm nhận thËt râ vÒ t×nh bµ ch¸u, t×nh quª nång Êm. Mét bÕp löa chên vên s¬ng sím Một bếp lửa ấp iu nồng đợm Ch¸u th¬ng bµ biÕt mÊy n¾ng ma Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy ChØ nhí khãi hum nhÌm m¾t ch¸u Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay. Cái “nỗi nhớ về bếp lửa” đợc nói trực tiếp song không vì thế mà giảm đi phÇn s©u l¾ng, tinh tÕ. H×nh ¶nh “BÕp löa” gîi nhí b»ng nhiÒu gi¸c quan b»ng trÝ tởng tợng. Thị giác (chờn vờn sơng sớm), cảm giác (ấp iu nồng đợm) và khớu giác (sèng mòi cßn cay) råi xóc gi¸c (hun nhÌm m¾t ch¸u). T¸c gi¶ híng mäi gi¸c quan để quay về sống lại kỉ niệm trong trí tởng tợng. Dờng nh không còn cảm giác khoảng cách của thời gian ở đây nữa, mọi hình ảnh gắn với bếp lửa đã tái hiện chân thật, rõ ràng từ một thời kí ức xa xôi ! Hình ảnh bếp lửa còn gắn với ngời bà đầy thân thơng. Tuy không trực tiếp nói ra song ngời đọc hình dung đợc c«ng viÖc cña ngêi bµ : “nhãm bÕp”. Tuæi th¬ cña ch¸u g¾n víi bÕp löa, víi mïi khãi cay nhÌm vµ còng g¾n chÆt víi bµ. Ph¶i ch¨ng h×nh ¶nh: “Mét bÕp löa Êp iu nồng đợm” chính là hoá thân của tình cảm bà dành cho cháu. Vì vậy có lẽ tìm về víi bÕp löa quª nhµ còng chÝnh lµ t×m vÒ tuæi th¬ sèng bªn bµ dµnh cho ch¸u. Sù tơng đồng đẹp đẽ ấy dễ thờng mấy ai nhận ra. Chỉ có Bằng Việt với khoảng cách thời gian đầu đời trong sáng đợc gắn bó bên bà mới có thể “cảm” sâu sắc đến thế, c¸i tëng chõng qu¸ b×nh dÞ, méc m¹c. §¾m m×nh trong dßng håi øc t¬i m¸t cña tác giả, chúng ta muốn tìm đến với những tình thơng yêu nồng hậu nh thế. “Bµ hay kÓ chuyÖn nh÷ng ngµy ë HuÕ ... Ch¸u ë cïng bµ, bµ b¶o ch¸u nghe.

(25) Bµ d¹y ch¸u lµm, bµ ch¨m ch¸u häc Nhãm bÕp löa nghÜ th¬ng bµ khã nhäc”. Cái ấm áp của “Bếp lửa” và “tình ngời” trong sự tơng đồng, ta đã biết. Đằng sau đó dờng nh còn có một sự tơng đồng nữa. Bếp lửa và ngời bà đều là những gì g¾n bã, th©n th¬ng nhÊt víi kØ niÖm cña ch¸u. NÕu “BÕp löa cñi r¬m” g¾n víi c¶m nhËn “mïi khãi”, víi kØ niÖm “khãi hun nhÌm m¾t ch¸u”, víi d vÞ “sèng mòi cßn cay” th× ngêi bµ g¾n víi tuæi th¬ ch¸u võa nh mét ngêi biÕt ch¨m sãc, võa nh mét ngêi b¹n lín. Nh÷ng kÝ øc nh ïa vµo trong t©m tëng ch¸u. §ã lµ tõ n¨m : "lªn bèn tuổi cháu đã quen mùi khói”, lại cả những năm “đói mòn đói mỏi”, những lúc bà hay kể chuyện những ngày ở Huế những khi “giặc đốt nhà cháy tàn, cháy trụi”... Từ lúc nào tuổi thơ nhỏ bé của cháu đã đợc truyền hơi ấm từ bếp lửa, từ bà ! Một ®iÒu kh«ng thÓ ngÉu nhiªn lµ : mçi khi nh¾c vÒ bÕp löa th× l¹i thÊy xuÊt hiÖn ngêi bµ vµ mçi khi xuÊt hiÖn ngêi bµ l¹i thÊy c«ng viÖc cña bµ xoay quanh bÕp löa. Nhãm bÕp löa nghÜ th¬ng bµ khã nhäc. Kh«ng nãi mµ t×nh c¶m vÉn d¹t dµo, kh«ng h« hµo, bång bét mµ ngêi ta vÉn không thể làm ngơ trớc sự chân thành. Đó có lẽ là những gì Bằng Việt đã làm khi dùng lªn h×nh ¶nh song song mµ hoµ hîp víi nhau gi÷a “BÕp löa” vµ “ngêi bµ”. Trong kỉ niệm, trong cảm xúc của mỗi nỗi nhớ, lí trí đã nhờng chỗ cho tình cảm và cái rõ ràng, minh bạch đã nhoè đi để đợc thêm những cái mơ màng, chập chờn của hồi ức. Hình ảnh bà và bếp lửa qua tâm trạng ấy đã đồng nhất, hoà quyện với nhau. Tuy một mà hai tuy hai mà một để chỉ còn hiện lên trong tâm tởng ngời cháu của một cái gì thật ấp iu, nồng đợm. H×nh ¶nh bÕp löa trong bµi th¬ xÐt cho kÜ th× chÝnh lµ ®iÓm gîi høng, lµ cÇu nối để đứa cháu phơng xa ngàn dặm gửi tình thơng nỗi nhớ về bà, về quê hơng. Nhng qua dßng håi tëng nhÑ nhµng t¬i m¸t cña ch¸u, bÕp löa cña cñi r¬m kia cũng không còn là bếp lửa bình thờng nh cái nhìn trớc đó. Nó trở thành một hình ¶nh cø trë ®i trë l¹i trong bµi th¬, trong t©m trÝ ngêi ch¸u vµ kh«ng lÇn nµo c¸i bÕp löa b×nh dÞ Êy kh«ng g¾n víi h×nh ¶nh ngêi bµ t¶o tÇn, ®Çy th©n th¬ng. Vµ v× lẽ đó mà ngời ta có cảm giác bếp lửa kia chính là tình cảm của ngời bà đôn hậu. NÕu cã mét bÕp löa quª nhµ vÉn “chên vên s¬ng sím” th× còng cã mét ngän lửa tình bà “ấp iu nồng đợm”. Có lúc hai thứ lửa ấy cùng tách ra, lại có khi hợp cïng nhau. Khi t¸ch ra nã gîi vÒ nh÷ng kØ niÖm : kØ niÖm vÒ bÕp löa cñi r¬m (“khãi hun nhÌm m¾t ch¸u”, “sèng mòi cßn cay”) kØ niÖm vÒ bÕp löa t×nh bµ (“Bµ hay kÓ chuyÖn nh÷ng ngµy ë HuÕ”, “bµ d¹y ch¸u lµm bµ ch¨m ch¸u häc ”) Nhng khi đã hoà hợp với nhau nó trở thành một thứ tình cảm thiêng liêng, kì lạ biết bao trong c¸i b×nh dÞ. Sèng mòi cßn cay lµ thùc cña ngµy xa ngåi c¹nh bÕp löa, bªn bµ vµ lµ thùc cña h«m nay (vµ ch¾c lµ m·i m·i) cña t×nh bµ ch¸u. “Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đợm Nhãm niÒm yªu th¬ng khoai s¾n ngät bïi Nhãm nåi x«i g¹o míi xÎ chung vui Nhãm dËy c¶ nh÷ng t©m hån tuæi nhá ¤i k× l¹ vµ thiªng liªng - BÕp löa”. Trong cái hoà quyện tuyệt vời, ngời ta thấy cái nóng cái đợm của bếp lửa củi r¬m còng nh c¸i nång c¸i Êm ¸p cña bÕp löa lßng ngêi. “BÕp löa” k× l¹, thiªng liªng Êy nhãm “khoai s¾n ngät bïi”, “nåi x«i g¹o míi” còng dµnh nhãm c¶ “niÒm yªu th¬ng”, “t©m t×nh tuæi th¬”. Thùc lµ diÖu k×. T¹i sao nãi ®o¹n th¬ trªn lµ mét trong nh÷ng ®o¹n hay nhÊt cña bµi th¬, c©u tr¶ lêi cã lÏ n»m ë c¸i t×nh Êm löa trong đó mà lúc nào cũng đợc ấp ủ. “Mét ngän löa lßng bµ lu«n ñ s½n Mét ngän löa chøa niÒm tin dai d¼ng”..

(26) Tình cảm của bà rõ ràng đã đợc tợng trng hoá với “ngọn lửa”. Nếu nói “Bếp löa” e cha thËt tróng, cßn nãi “ngän löa” th× ngêi ta c¶m thÊy c¸i linh hån, t×nh cảm đã nằm ngay ở đó. Ngọn lửa ấy phải chăng là tâm huyết, nhiệt huyết (chứa niềm tin dai dẳng) phải chăng là tình yêu (lòng bà luôn ủ sẵn). Từ “Bếp lửa” đến “ngọn lửa” có lẽ là hành trình từ cái đơn sơ giản dị đến những cái thiêng liêng cao cả, từ cái thực đến cái linh hồn. Một lần nữa hình ảnh “Bếp lửa” hay “ngọn lửa” đã tiếp tục tôn cao lên tấm lòng chân chất, tình thơng giản dị sâu sắc mà đôn hậu của bà. Có thể chấp nhận đợc chăng khi ta hình dung “Bếp lửa” trong kí ức tuổi thơ của tác giả chính là hiện hữu của một tình yêu nồng nàn, đợm đà bà dành cho ch¸u ? C¸i chÝnh lµ bµ lóc nµo còng Êp ñ mét ngän löa v« h×nh song “dai d¼ng”, “thiêng liêng” để lúc nào cũng vậy hễ nhắc tới “Bếp lửa” thì tác giả và ngời đọc luôn cảm thấy có bà trong đó. Ch¼ng ph¶i v« t×nh mµ trong suèt bµi th¬, h×nh ¶nh “BÕp löa” cø ¸m ¶nh t©m trí Bằng Việt nh vậy. Không dới mời lần tác giả nhắc tới hình ảnh đó và lần nào còng kÌm theo sù xuÊt hiÖn cña bµ. T¸c gi¶ ®ang lµm c¸i c«ng viÖc cña ngêi ®i so sánh, thí dụ giá trị hai vẻ đẹp “Bếp lửa” và “ngời bà” chăng ? Không hẳn nh vậy ! Đọc kĩ lại ta thấy Bằng Việt đã làm một mĩ từ pháp có hiệu quả cao nhất: ẩn dụ. H×nh ¶nh bÕp löa lµ Èn dô cña ngän löa nång hËu n¬i ngêi bµ, vµ t×nh c¶m ngêi bµ chính là ẩn dụ ngọn lửa - một thứ tình yêu cao cả nhất. Ta đã biết “ngời bà” và “BÕp löa” lµ hai gi¸ trÞ ch¼ng thÓ nµo t¸ch rêi trong håi øc cña t¸c gi¶ th× lÏ nµo tác giả lại đi làm công việc trái ngợc nhau : phân tích hai hình ảnh để so sánh ? “Bếp lửa” tợng trng cho cái đơn sơ, khiêm nhờng. Đã bao giờ chúng ta nghĩ về bếp lửa nhà mình nh thế này cha : nó giản dị, đơn sơ (chỉ vài que củi, một ôm r¬m, mét c¸i kiÒng lµ thµnh mét bÕp löa). Nã còng thËt khÐp nÐp khi thu m×nh vào trong góc bếp chật chội. Nhng bếp lửa cũng là một cái gì đó rất ấm áp nồng đợm (những ngày đông lạnh thấu da thấu thịt). Ngời bà cũng vậy : thật chân chất, méc m¹c, d©n d·, quª kiÓng song Èn chøa t×nh yªu v« bê, tha thiÕt, chan chøa. Qua con m¾t nhµ th¬, bÕp löa vµ bµ b×nh dÞ, cao quÝ, thiªng liªng. LÊy h×nh ¶nh của bếp lửa để nói về tình cảm của bà dành cho mình, thiết tởng Bằng Việt phải nÆng lßng víi bµ, víi quª h¬ng l¾m. Một đứa con xa quê hơng, một đứa cháu xa bà luôn luôn thờng trực trong nỗi nhớ về “Bếp lửa” - về tình yêu ấm nồng tởng nh cái lạnh cái cô đơn ở quê ngời cũng đôi chút vợi đi vậy. Nhng nhớ về cái “Bếp lửa” phải chăng cũng đồng nghĩa với việc nhớ quê nhà, nhớ về bà đồng nghĩa với việc nhớ về tổ ấm gia đình với niÒm vui sum häp. “Giờ cháu đã đi xa. Có ngọn khói trăm tàu Cã löa tr¨m nhµ. NiÒm vui tr¨m ng· Nhng vÉn ch¼ng lóc nµo quªn nh¾c nhë Sím mai nµy bµ nhãm bÕp lªn cha?...” Trong tình cảm của bà có tình cảm của đất nớc, tác giả nhớ đến tình bà cũng là nhớ đến đất nớc quê hơng. Có ngời từng nói: “Lòng yêu nhà, yêu làng xóm, yªu miÒn quª trë nªn lßng yªu Tæ quèc” Nãi nh vËy cã nghÜa lµ t×nh c¶m cña bµ trở nên lòng yêu Tổ quốc là một ẩn dụ của tình cảm của đất nớc dành cho những ngời xa quê. Hành trình từ “Bếp lửa” đến “Bếp lửa” là hành trình của giọt nớc hoà vào suối và đổ ra sông... Càng ngày càng thiêng liêng, cao cả. “Bếp lửa” là một dòng hồi tởng “chờn vờn”, “nồng đợm”, rực sáng mãi không thôi trong lòng những ngời dù chỉ đến với nó một lần. Làm sao chúng ta sống lại tuổi ấu thơ cảm động bên ngời bà yêu dấu với tình thơng bao la, sâu đậm ở một miền quê còn nhiều đau khổ. Một ngọn lửa mãnh liệt nh vậy liệu có bao giờ vụt tắt đợc chăng ?.

(27) §Ò sè 14 1. Ph©n tÝch h×nh ¶nh ngêi mÑ trong bµi th¬ Khóc h¸t ru nh÷ng em bÐ lín trªn lng mÑ cña NguyÔn Khoa §iÒm 2. Ph©n tÝch ®o¹n th¬ : Em Cu Tai ngñ trªn lng mÑ ¬i ................................................. Lng ®a n«i vµ tim h¸t thµnh lêi (Khóc h¸t ru nh÷ng em bÐ lín trªn lng mÑ) §¸p ¸n §Ò sè 14 1. Ph©n tÝch h×nh ¶nh ngêi mÑ trong bµi th¬ “Khóc h¸t ru nh÷ng em bÐ lín trªn lng mÑ” cña NguyÔn Khoa §iÒm Bµi lµm “Khúc hát ru những em bé lớn trên l ng mẹ” đợc Nguyễn Khoa Điềm sáng tác vµo ngµy 25 th¸ng 3 n¨m 1971, lµ mét trong sè nh÷ng bµi th¬ hay cña «ng. Næi bËt trong bµi lµ h×nh ¶nh ngêi mÑ Tµ ¤i nh lµ biÓu tîng vÒ ngêi mÑ ViÖt Nam anh hïng. §ã lµ mét con ngêi rÊt mùc th¬ng con nhng còng v« cïng yªu níc. Dêng nh đứa con yêu quí và đất nớc thân thơng nuôi con nên ngời và đánh giặc giải phóng quê hơng là những gì trọng đại nhất cao quí nhất của ngời mẹ này trong những năm đất nớc phải gồng mình chống đế quốc Mĩ xâm lợc. Bài thơ đồng thời là lời hát ru. Tác giả ru em Cu Tai ngủ ngoan (đồng thời miêu tả hình ảnh ngời mẹ). Ngời mẹ trong bài ru em ngủ ngoan nhng đó là lời ru thÇm, lêi ru trong tim (Lng ®a n«i vµ tim h¸t thµnh lêi). Lêi ru cña t¸c gi¶ vµ lêi ru cña ngêi mÑ nèi tiÕp nhau, ®an cµi, hoµ quyÖn vµo nhau lµm nªn nh÷ng khóc hát ru vừa đằm thắm, dịu dàng, vừa trầm t, sâu lắng. Vì kết cấu bài thơ nh những khóc h¸t ru nªn bµi th¬ cø trë ®i trë l¹i mét sè khóc gièng nhau nh nh÷ng nÐt nhạc chủ đạo trong một bài hát. Bài thơ có ba khúc ru. Mỗi khúc hát ru là một đoạn thơ. ở đoạn thơ thứ nhất, ngời mẹ ru con khi địu con trên lng và giã gạo nuôi bộ đội. Giấc ngủ của em nghiêng nghiêng theo nhịp chày, thấm mồ hôi lao động vất cả của mẹ. Ngời mẹ Tà Ôi thơng con nhất mực không lúc nào chịu rời con đã lấy lng làm nôi và đôi vai gầy làm gối cho con. Và lời ru con của mẹ cất lªn bªn cèi g¹o gi÷a sµn nhµ còng chÝnh lµ lêi t©m sù, lêi tù nhñ, lêi mÑ thÇm nãi với chính mình. Lòng yêu con của mẹ gắn liền với tình thơng yêu bộ đội : “Mẹ thơng A Kay, mẹ thơng bộ đội Con m¬ cho mÑ h¹t g¹o tr¾ng ngÇn Mai sau con lín vung chµy lón s©n...” ¦íc m¬ cña ngêi mÑ nèi liÒn víi giÊc m¬ cña con vµ cïng héi tô l¹i trong tình thơng yêu sâu sắc những anh bộ đội. Trong đoạn thơ thứ hai, bà mẹ Tà Ôi địu con ®i tØa b¾p trªn nói Ka Li. T×nh th¬ng yªu vµ niÒm hi väng v« bê cña ngêi mÑ đối với đứa con đợc thể hiện bằng lời và những hình ảnh độc đáo : “Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi MÆt trêi cña mÑ con n»m trªn lng.” Trong c©u th¬ trªn h×nh ¶nh mÆt trêi lµ mét h×nh ¶nh thùc. MÆt trêi ®em l¹i ¸nh s¸ng, sù sèng cho c©y cá, lµm cho c©y cá thªm t¬i tèt, nh c©y ng« b¾p to, h¹t mÈy. H×nh ¶nh mÆt trêi ë c©u th¬ sau lµ Èn dô. T¸c gi¶ so s¸nh ngÇm Cu Tai lµ mÆt trêi cña mÑ. Coi con nh mÆt trêi th× qu¶ lµ lßng mÑ yªu quÝ con v« h¹n, mong đợi ở con rất nhiều. Đó là ánh sáng, là nguồn sống, là niềm vui, là niềm hạnh.

(28) phúc, là tất cả tơng lai của mẹ. Hai câu thơ, hai hình ảnh tôn nhau lên, đối ý với nhau, đã làm nổi bật tình thơng yêu sâu sắc và niềm hi vọng lớn lao của ngời mẹ đối với đứa con. Lời ru của ngời mẹ Tà Ôi ngân nga trong trái tim mẹ khi mẹ địu con đi tỉa bắp vẫn hớng về đứa con thơ yêu quí của mình. Lòng thơng yêu con của mÑ trong hoµn c¶nh nµy g¾n liÒn víi t×nh th¬ng yªu d©n lµng - nh÷ng ngêi d©n lao động nghèo đói : “Mẹ thơng A Kay, Mẹ thơng làng đói Con mơ cho mẹ hạy bắp lên đều Mai sau con lín ph¸t mêi Ka Li”. Trong đoạn thơ thứ ba, ngời mẹ địu con trong t thế đang “chuyển lán”, “đạp rừng”. Bà mẹ băng rừng, địu con trên lng đa con đi “để giành trận cuối”. Lòng yêu con của mẹ đến đây gắn liền với lòng yêu nớc : “Mẹ thơng A Kay mẹ thơng đất nớc”. Ngời mẹ gửi gắm vào giấc mơ của con niềm khao khát đợc gặp Bác Hồ và mong đất nớc đợc độc lập tự do : “Con mơ cho mẹ đợc gặp Bác Hồ Mai sau con lín thµnh ngêi tù do”. Tiếng hát ru con của ngời mẹ Tà Ôi không phải đợc cất lên bên cánh võng hay trªn giêng Êm nÖm ªm trong phßng ngñ. TiÕng h¸t ru Êy ng©n lªn trong tr¸i tim của mẹ khi mẹ địu con giã gạo, tỉa bắp trên núi, khi mẹ “chuyển lán”, “đạp rừng” hoặc trên đờng ra chiến trờng để giành trận cuối. Nh vậy, bà mẹ Tà Ôi là một ngời mẹ lao động, trực tiếp sản xuất, phục vụ cho chiến đấu của toàn dân tộc. Tình thơng con, thơng bộ đội, thơng dân làng, thơng đất nớc hoà quyện vào nhau trong tÊm lßng cña mét ngêi mÑ miÒn nói yªu níc trong nh÷ng n¨m th¸ng chèng MÜ khã kh¨n, gian khæ. Theo lêi ru (vµ còng lµ t×nh yªu th¬ng cña mÑ), theo bíc ch©n cña ngêi mÑ Tà Ôi, không gian cũng đợc mở rộng dần: từ sân (khi mẹ giã gạo) đến ngọn núi Ka Li (khi mẹ đi tỉa bắp) rồi đến những rừng những suối khi mẹ chuyển lán đạp rõng. Vµ íc m¬, kh¸t väng cña ngêi mÑ göi g¾m qua lêi h¸t ru tha thiÕt, nÆng t×nh nÆng nghÜa Êy còng mçi lóc mét lín dÇn : “Con m¬ cho mÑ h¹t g¹o tr¾ng ngÇn” đến “Con mơ cho mẹ hạt bắp lên đều”... Từ mong muốn “Mai sau con lớn vung chày lún sân” đến “Mai sau con lớn phát mời Ka Li” cuối cùng cũng bùng lên thµnh mét kh¸t väng ch¸y báng “Mai sau con lín lµm ngêi tù do”. Tinh thÇn, không khí sục sôi của đất nớc trong những năm tháng đánh Mĩ đã đi vào lời hát ru của những bà mẹ. Cuộc chiến tranh nhân dân khiến cả đến những bà mẹ miền núi có con nhỏ vào cuộc chiến đấu hi sinh, gian khổ. Biết bao em bé đã “lớn trên lng mẹ” đi “đến chiến trờng” và trong số họ không ít những ngời đã thành những anh hùng dũng sĩ. Qua những khúc hát ru với những điệp khúc đã trở đi trở lại nhng vẫn có sự biến hoá phát triển, Nguyễn Khoa Điềm đã thể hiện thật sinh động, ám ảnh đầy sức mạnh nghệ thuật khát vọng mãnh liệt độc lập tự do của toàn dân tộc. 2. Ph©n tÝch ®o¹n th¬ : Em cu Tai ngñ trªn lng mÑ ¬i Em ngủ cho ngoan đừng rời lng mẹ Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội NhÞp chµy nghiªng giÊc ngñ em nghiªng Må h«i mÑ r¬i m¸ em nãng hæi Vai mÑ gÇy nhÊp nh« lµm gèi Lng ®a n«i vµ tim h¸t thµnh lêi. (Khóc h¸t ru nh÷ng em bÐ lín trªn lng mÑ, NguyÔn Khoa §iÒm). Bµi lµm Nhà thơ Nguyễn Duy đã viết : Ta ®i trän kiÕp con ngêi.

(29) VÉn cha ®i hÕt nh÷ng lêi mÑ ru Lời ru của mẹ chính là nguồn năng lợng tinh thần để giúp mỗi chúng ta trởng thành nên ngời. Bởi thế cảm xúc về lời ru của mẹ đã đi vào nghệ thuật và thơ ca. Nhµ th¬ NguyÔn Khoa §iÒm còng xuÊt ph¸t tõ truyÒn thèng nµy nhng cã sù s¸ng t¹o rÊt míi víi Khóc h¸t ru nh÷ng em bÐ lín trªn lng mÑ. Bài thơ đợc viết năm 1971 in trong tập "Đất và khát vọng". Cảm xúc bao trïm bµi th¬ lµ t×nh c¶m ch©n thµnh cña t¸c gi¶ vÒ h×nh ¶nh ngêi mÑ d©n téc Tµ Ôi với tình thơng con, thơng bộ đội, yêu đất nớc. §o¹n th¬ më ®Çu chÝnh lµ lêi h¸t ru cña t¸c gi¶ nãi vÒ h×nh ¶nh mÑ gi· g¹o nu«i bộ đội và rất yêu thơng con : Em cu Tai ngñ trªn lng mÑ ¬i ............................................ Lng ®a n«i vµ tim h¸t thµnh lêi Më ®Çu lµ ®iÖp khóc ngät ngµo tha thiÕt: Em Cu Tai ngñ trªn lng mÑ ¬i/ Em ngủ cho ngoan đừng rời lng mẹ.Tác giả vỗ về em Cu Tai ngủ bởi vì : mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội, nhịp chày nghiêng giấc ngủ em nghiêng. Tiếng ru con ngủ "nghiªng" theo nhÞp chµy lµm cho giÊc ngñ cña em còng "nghiªng" theo. Con cũng đang chia sẻ theo công việc của ngời mẹ. Công việc giã gạo nuôi bộ đội không chỉ là công việc đơn thuần mà nó thật sự có ý nghĩa cao cả, hớng về sự nghiÖp chung cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ cña toµn d©n téc. Sự vất vả của mẹ đợc diễn tả trong câu thơ : Må h«i mÑ r¬i m¸ em nãng hæi Vai mÑ gÇy nhÊp nh« lµm gèi Lng ®a n«i vµ tim h¸t thµnh lêi Hàng loạt các hình ảnh hoán dụ : mồ hôi, vai, lng, má, tim, đợc sử dụng rất đắt để thể hiện trái tim yêu thơng mênh mông của ngời mẹ nghèo đặc biệt là hình ảnh "má em nóng hổi" vì giọt mồ hôi tuôn rơi của mẹ, lng mẹ là chiếc nôi để con lớn lên, tim mẹ dạt dào tình mẫu tử đã hát thành lời đó là tiếng hát từ trái tim, từ cảm xúc yêu thơng con của ngời mẹ. Đây là một câu thơ đặc sắc, chứa hai hình ảnh đẹp : Lng đa nôi và tim hát thành lời Qua đoạn thơ thứ nhất, khúc hát ru của tác giả, ta thấy đợc tình cảm chân thành cña ngêi mÑ nghÌo vÊt v¶, lam lò nhng cã lßng th¬ng con, yªu níc. Ngêi mÑ Tµ Ôi đã trở thành biểu tợng của đất nớc. §Ò sè 15 1. Viết về những kỉ niệm sâu sắc với một ngời bà kính yêu trong đó có sử dụng yếu tè nghÞ luËn 2. Tõ hai c©u th¬ : Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi MÆt trêi cña mÑ em n»m trªn lng Hãy viết một bài văn với nhan đề : Mặt trời của mẹ §¸p ¸n §Ò sè 15 1. Viết về những kỉ niệm sâu sắc với một ngời bà kính yêu trong đó có sử dông yÕu tè nghÞ luËn. Bµi lµm Bố mẹ tôi đều làm ruộng nên ngày ấy nhà tôi nghèo lắm. Bấy giờ, bà nội tôi tuy tuổi đã cao, những vẫn còn khoẻ mạnh nên bà thờng đỡ đần bố mẹ tôi công.

(30) viÖc néi trî, bÕp nóc. Bµ t«i b¶o : “§èi víi con ngêi, h¹t g¹o lµ quÝ gi¸ nhÊt !”. Mçi lÇn ®ong g¹o tõ thïng ra c¸i r¸, bµ t«i thêng lµm rÊt thong th¶, cÈn thËn : không bao giờ để vơng vãi hạt nào ra ngoài. Một lần bà tôi bị mệt nên tôi phải lo chuyÖn c¬m níc. Khi t«i bª c¸i r¸ g¹o ra cöa, ch¼ng may trît ch©n, nhng vÉn gîng g¹o ®i, chØ cã vµi ba h¹t g¹o v¨ng ra ngoµi. T«i th¶n nhiªn ®i xuèng bÕp nÊu cơm. Xong việc, tôi định bụng khoe với bà về cái sự giỏi giang của mình thì ... Tôi bỗng đứng sững... Bà tôi đang chống gậy dò đi từng bớc để nhặt các hạt gạo vơng vãi trên nền nhà... Tôi vội chạy lại đỡ bà, nói : “Bà ơi có mấy hạt gạo bõ bèn g× mµ bµ ph¶i khæ së thÕ ?”. Bµ t«i thÒu thµo : “Ch¸u ¬i... thãc g¹o lµ §øc PhËt đấy... Không có nó thì cũng chẳng có ai hơng khói nơi cửa Phật đâu...”. Lúc ấy, tôi cha hiểu câu nói của bà lắm, nhng bây giờ tôi đã hiểu... Suốt một đời tần tảo lam lò, bµ t«i kh«ng cã g× c¶ ®©u, ngoµi nh÷ng h¹t thãc do chÝnh bµ lµm ra b»ng mét n¾ng hai s¬ng vµ còng chÝnh do bµ xay, gi·, giÇn, sµng ? 2. Tõ hai c©u th¬ : “Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi MÆt trêi cña mÑ em n»m trªn lng” H·y viÕt ®o¹n v¨n : MÆt trêi cña mÑ Bµi lµm Khúc hát ru những em bé lớn trên lng mẹ đợc Nguyễn Khoa Điềm sáng tác năm 1971, là một tợng đài bằng thơ khắc hoạ hình ảnh ngời mẹ Việt Nam anh hïng trong chèng MÜ cøu níc. T×nh yªu níc thiÕt tha, t×nh mÑ con ruét thÞt s©u nặng là sức hấp dẫn của những vần thơ và một trong những câu thơ nh thế đã làm rung động hàng triệu trái tim bạn đọc : “Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi MÆt trêi cña mÑ em n»m trªn lng”. §iÒu lÝ thó ë ®©y lµ c¸ch t duy rÊt cô thÓ cña bµ mÑ Tµ ¤i. Trong suy nghÜ cña mÑ, mÆt trêi lµ cña b¾p vµ con lµ mÆt trêi cña mÑ. Nh÷ng c©y b¾p ®ang lín lªn tõng ngµy trªn n¬ng réng lín kia lµ nhê c«ng søc cña mÑ, nhê cã nguån s¸ng, hơi ấm vô tận nhận đợc hàng ngày từ mặt trời tự nhiên. Còn em Cu Tai, đứa con bé bỏng, nhng lại là nguồn sáng, nguồn năng lợng to lớn không thể thiếu đợc của đời mẹ. Nhờ có đứa con ngủ yên trên lng này, mà với sức vóc dù nhỏ yếu, mẹ vẫn lao động hăng say, vẫn giã gạo, để nuôi bộ đội. Ta hiểu những hạt gạo nuôi quân trắng trong nhờ nhịp chày của mẹ đã góp phần không nhỏ cho những chiến công cña c¸c chiÕn sÜ ngoµi mÆt trËn. Råi còng nhê cã em Cu Tai ngñ ngoan kh«ng rêi lng mẹ, mà dù lng núi thì to, lng mẹ thì nhỏ, mẹ vẫn kiên trì gieo tỉa để những hạt b¾p mäc xanh nói Ka Li PhÐp tu tõ so s¸nh vµ tu tõ Èn dô khiÕn cho h×nh ¶nh th¬ hiÖn lªn thËt gi¶n dÞ mµ còng thËt giµu ý nghÜa. Trªn c¸i nÒn xanh cña c©y b¾p mªnh m«ng lng nói ngút ngàn, lồng lộng một ngời mẹ lng địu con đang lao động say sa. Trên cao là mặt trời toả sáng, trên lng mẹ là gơng mặt đứa con cũng đang ngời sáng trong giÊc ngñ say sa. H×nh ¶nh mÆt trêi cña mÑ sÏ m·i ®i vµo th¬ ca nh biÓu tîng nghÖ thuËt vÒ t×nh mÉu tö, vÒ ngêi mÑ - chiÕn sÜ trong nh÷ng th¸ng n¨m chèng MÜ cøu níc. §Ò sè 16 Tõ bµi th¬ ¸nh tr¨ng cña NguyÔn Duy h·y viÕt vÒ nh÷ng suy t cña ngêi lÝnh sau chiÕn tranh. §¸p ¸n §Ò sè 16.

(31) Tõ bµi th¬ “¸nh tr¨ng” cña NguyÔn Duy em h·y viÕt l¹i nh÷ng suy t cña ngêi lÝnh sau chiÕn tranh. Bµi lµm Cuộc kháng chiến đã qua đi, ngời lính trong chiến tranh giờ đây đã về với cuéc sèng hµng ngµy. Tëng nh sù bËn rén h«m nay sÏ khiÕn ngêi ta quªn l·ng qu¸ khứ. Nhng có một lúc nào đó trong đời thờng những kỉ niệm chiến tranh lại nh những thớc phim quay chậm hiện về. Nguyễn Duy gửi tới bạn đọc thi phẩm “ánh trăng” cũng chính là gửi tới bạn đọc thông điệp : Không nên sống vô tình, phải biÕt thñy chung nghÜa t×nh cïng qu¸ khø. “Hồi nhỏ sống với đồng Víi s«ng råi víi bÓ Håi chiÕn tranh ë rõng VÇng tr¨ng thµnh tri kØ”. Hình ảnh những đồng, sông, bể, rừng nguyên sơ, thuần hậu trong khổ thơ đầu này là nơi đã nuôi dỡng, che chở cho tuổi thơ và năm tháng chiến tranh, cả một quãng đờng dài sống trong tình thơng yêu, gắn bó với thiên nhiên, với những miÒn quª Êy, vÇng tr¨ng thµnh tri kØ. Tr¨ng nh m¸i nhµ, nh ngêi b¹n th©n thiÕt cña tâm hồn. ở đó tâm hồn tình cảm con ngời cũng đơn sơ thuần phác nh chính thiên nhiên. Trăng và ngời đã tạo nên mối giao tiếp, giao hoà thủy chung tởng nh không bao giờ có thể quên đợc. “Tõ håi vÒ thµnh phè Quen ¸nh ®iÖn cöa g¬ng VÇng tr¨ng ®i qua ngâ Nh ngời dng qua đờng”. Khi chiến tranh kết thúc. Ngời lính trở về bị hấp dẫn bởi đô thị, với ánh điện, cửa gơng, những ánh sáng nhân tạo đã làm họ quên đi ánh sáng tự nhiên hiền dịu của trăng. Cuộc sống hiện đại với nhiều tiện nghi đã làm cho con ngời thờ ơ, vô tình với những ngày gian khổ, cùng đồng đội, đồng chí chung một chiến hào mà tr¨ng lµ biÓu tîng. “VÇng tr¨ng ®i qua ngâ Nh ngời dng qua đờng”. Tõ h×nh ¶nh vÇng tr¨ng “tri kØ”, vÇng tr¨ng t×nh nghÜa trë thµnh ngêi dng qua đờng, Nguyễn Duy đã diễn tả đợc cái đổi thay của lòng ngời, cái lãng quên, dửng dng đến phũ phàng. Cái so sánh thật thấm thía: “nh ngời dng qua đờng”. Cũng nh dòng sông có khúc phẳng lặng êm đềm, cũng có khúc ghềnh thác dữ dội. Cuộc đời vốn cũng nhiều biến động. Ghi lại một tình huống, cuộc sống nơi thị thành, của những con ngời từ rừng về thành phố, Nguyễn Duy đặt con ngời vµo bèi c¶nh. “Thình lình đèn điện tắt Phßng buynh ®inh tèi om Véi bËt tung cöa sæ §ét ngét vÇng tr¨ng trßn”. Khi ¸nh tr¨ng nh©n t¹o vôt t¾t, bãng tèi bao trïm kh¾p kh«ng gian th× vÇng tr¨ng xuÊt hiÖn khiÕn con ngêi ngì ngµng trø¬c ¸nh tr¨ng th©n th¬ng cña tuæi th¬ trên những nẻo đờng ta sống và trong cuộc chiến gian khổ, ác liệt. Cuộc sống hiện đại làm cho lòng ngời thay đổi... Trớc ngời bạn vô tình ấy, trăng chẳng nói, chẳng tr¸ch khiÕn ngêi lÝnh c¶m thÊy cã c¸i g× rng rng. ¸nh tr¨ng soi chiÕu khiÕn ngêi ta nhận ra độ lệch của nhân cách mình. “Tr¨ng cø trßn vµnh v¹nh KÓ chi ngêi v« t×nh ¸nh tr¨ng im ph¨ng ph¾c.

(32) §ñ cho ta giËt m×nh”. ¸nh tr¨ng tríc sau vÉn vËy méc m¹c, gi¶n dÞ vµ thñy chung. Tr¨ng lÆng lÏ trßn ®Çy mét c¸ch trong s¸ng, v« t, mÆc cho thêi gian tr«i, mÆc cho b¹n bÇu xa ai đó quay lng dù trong quá khứ trăng là tri kỉ. Nhng trăng cũng khơi gợi niềm xúc động, đánh thức lơng tâm ở con ngời. Cái giật mình đợc diễn tả trong khổ thơ “vô ngôn” thể hiện sự bình tĩnh đáng quí. Qua bài thơ Nguyễn Duy đã khám phá ra vẻ đẹp không bao giờ kết thúc. Dờng nh cuộc sống mới đầy đủ hơn khiến cho con ngêi l·ng quªn ¸nh tr¨ng. Hµnh tr×nh ®i t×m nh÷ng h¹t ngäc Èn dÊu trong t©m hån con ngêi kh«ng bao giê ng¬i nghØ vµ viÖc hoµn thiÖn m×nh cña chÝnh mçi con ngêi còng kh«ng ph¶i mét sím mét chiÒu. Cuộc đấu tranh hớng thiện âm thầm mà khốc liệt, nó đòi hỏi lòng dũng cảm của con ngời. Ngời lính năm xa đã dành trọn quá khứ soi mình trong hiện tại để đấu tranh loại bỏ sự vô tình vô nghĩa của bản thân, hớng tới sự cao cả, tốt đẹp. “¸nh tr¨ng” lµ bµi th¬ kh«ng quªn vÒ qu¸ tr×nh híng thiÖn, qu¸ tr×nh hoµn thiÖn m×nh cña mçi con ngêi trong cuéc sèng h«m nay. §Ò sè 17 1. Phân tích bài thơ ánh trăng của Nguyễn Duy để cảm nhận đợc bài học sâu sắc mµ t¸c gi¶ muèn göi g¾m 2. ViÕt lêi b×nh cho ®o¹n th¬ sau : Ngöa mÆt lªn nh×n mÆt ...................................... §ñ cho ta giËt m×nh (¸nh tr¨ng, NguyÔn Duy) §¸p ¸n §Ò sè 17 1. Phân tích bài thơ “ánh trăng” của Nguyễn Duy để cảm nhận đ ợc bài học s©u s¾c mµ t¸c gi¶ muèn göi g¾m. Bµi lµm NguyÔn Duy thuéc thÕ hÖ nhµ th¬ trëng thµnh trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ cøu níc. NguyÔn Duy næi tiÕng víi c¸c bµi th¬ nh : “Tre ViÖt Nam”, “H¬i Êm ổ rơm”, ... Hiện nay, Nguyễn Duy vẫn tiếp tục sáng tác, ông viết đều những bài th¬ tµi hoa, ®Ëm chÊt suy t. “ánh trăng” (1978) là một trong những bài thơ của Nguyễn Duy đợc nhiều ngêi a thÝch bëi t×nh c¶m ch©n thµnh, s©u s¾c, tø th¬ bÊt ngê, míi l¹ : Hai khổ thơ đầu, tác giả nhắc đến những kỉ niệm đẹp : “Hồi nhỏ sống với đồng. Víi s«ng råi víi bÓ Håi chiÕn tranh ë rõng VÇng tr¨ng thµnh tri kØ”. Trăng gắn bó với tác giả ngay từ thời thơ ấu. Trăng gắn với đồng ruộng, dòng sông, biển cả. Dù ở đâu, đi đâu trăng cũng gắn bó với ngời. Nhng phải đến khi ở rừng nghĩa là lúc tác giả sống trên tuyến đờng Trờng Sơn xa gia đình, quê hơng vầng trăng mới trở thành “tri kỉ”. Trăng với tác giả là đôi bạn không thể thiếu nhau. Trăng chia ngọt, sẻ bùi, trăng đồng cam cộng khổ. Tác giả khái quát vẻ đẹp của trăng, khẳng định tình yêu thơng quí trọng của m×nh víi tr¨ng : “TrÇn trôi víi thiªn nhiªn.

(33) Hån nhiªn nh c©y cá Ngì kh«ng bao giê quªn C¸i vÇng tr¨ng t×nh nghÜa”. Trăng có vẻ đẹp vô cùng bình dị, một vẻ đẹp không cần trang sức, đẹp một cách vô t, hồn nhiên. Trăng tợng trng cho vẻ đẹp hồn nhiên nên trăng hoà vào thiªn nhiªn, hoµ vµo c©y cá. “VÇng tr¨ng t×nh nghÜa”, bëi tr¨ng tõng chia ngät, sÎ bùi, đồng cam cộng khổ, bởi trăng là ngời bạn, tri âm, tri kỉ. ấy mà có những lúc tác giả tự thú nhận là mình đã lãng quên cái “vầng trăng t×nh nghÜa” Êy : “Tõ håi vÒ thµnh phè Quen ¸nh ®iÖn, cöa g¬ng VÇng tr¨ng ®i qua ngâ Nh ngời dng qua đờng”. Trớc đây, tác giả sống với sông, với bể, với rừng bây giờ môi trờng đã thay đổi. Từ hồi về thành phố đời sống cũng thay đổi theo :“quen ánh điện, cửa gơng”. “ánh điện”, “cửa gơng” tợng trng cho cuộc sống sung túc, đầy đủ sang trọng ... dần dần “cái vầng trăng tình nghĩa” ngày nào bị lãng quên. “Vầng trăng” ở đây tợng trng cho những tháng năm gian khổ, đó là tình bạn, tình đồng chí đợc hình thành từ những tháng năm ấy. Trăng bây giờ thành “ngời dng”... Con ngời ta thờng hay đổi thay nh vậy. Bởi thế đời vẫn thờng nhắc nhau : “ngọt bùi nhớ lúc đắng cay”. ở thành phố vì quen với “ánh điện, cửa gơng” quen với cuộc sống đầy đủ tiện nghi nên ngời đã không thèm để ý đến “Vầng trăng” - con ngời, mảnh đất tõng lµ tri kØ mét thêi. Phải đến lúc toàn thành phố mất điện : “Phßng buyn ®inh tèi om Véi bËt tung cöa sæ §ét ngét vÇng tr¨ng trßn” “VÇng tr¨ng” xuÊt hiÖn thËt bÊt ngê, kho¶nh kh¾c Êy, phót gi©y Êy... ngêi lính năm xa mới bàng hoàng trớc vẻ đẹp kì diệu của vầng trăng. Bao nhiêu kỉ niÖm xa bçng ïa vÒ lµm "Con ngêi nµy" cø “rng rng” níc m¾t. “Ngöa mÆt lªn nh×n mÆt Cã c¸i g× rng rng..." "... ¸nh tr¨ng im ph¨ng ph¾c §ñ cho ta giËt m×nh...”. Trăng vẫn thủy chung mặc cho ai thay đổi, vô tình với trăng. Trăng bao dung và độ lợng biết bao ! Tấm lòng bao dung độ lợng ấy “đủ cho ta giật mình” mặc dù trăng không một lời trách cứ. Trăng tợng trng cho vẻ đẹp bền vững, phẩm chất cao quí của nhân dân, trăng tợng trng cho vẻ đẹp bền vững của tình bạn, tình đồng đội trong những tháng năm “không thể nào quên”. Tợng trng cho "mảnh đất nuôi ta thµnh dòng sÜ “ánh trăng” của Nguyễn Duy đã gây đợc nhiều xúc động đối với độc giả bởi cách diễn đạt bình dị nh lời tâm sự, lời tự thú, lời tự nhắc chân thành. Giọng thơ trÇm tÜnh s©u l¾ng. Tø th¬ bÊt ngê míi l¹ ,“¸nh tr¨ng” cßn mang ý nghÜa triÕt lÝ về sự thuỷ chung khiến cho ngời đọc phải “giật mình” suy nghĩ, nhìn lại chính mình để sống đẹp hơn, nghĩa tình hơn. 2. ViÕt lêi b×nh cho ®o¹n th¬ sau : Tr¨ng cø trßn vµnh v¹nh KÓ chi ngêi v« t×nh ¸nh tr¨ng im ph¨ng ph¾c §ñ cho ta giËt m×nh (¸nh tr¨ng, NguyÔn duy).

(34) Bµi lµm Hàng ngàn năm nay, vầng trăng đã hiện diện trong thơ. Trăng nh một biểu tîng th¬ méng g¾n víi t©m hån thi sÜ. Nhng cã mét nhµ th¬ còng viÕt vÒ tr¨ng, không chỉ tìm thấy ở đấy cái thơ mộng, mà còn gửi gắm những nỗi niềm tâm sự mang tính hàm nghĩa độc đáo. Đó là trờng hợp bài thơ ánh trăng của Nguyễn Duy viÕt n¨m 1978 t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh. Kh¸c víi nh÷ng bµi th¬ thêi chiÕn tranh mµ con ngêi chØ cã mét lÝ tëng lµ chiến đấu và sẵn sàng hi sinh cho Tổ quốc, con ngời không có điều kiện để sống cho những gì thuộc về riêng t, hay chuyện đời thờng. Đọc bài thơ này ta nhận ra c¸i ®iÒu míi l¹ Êy. Bíc tõ chiÕn tranh sang thêi b×nh, con ngêi b¾t ®Çu cã nh÷ng toan tính, những ham muốn đợc hởng thụ. Nguyễn Duy mợn vầng trăng và ngời lính nói về một sự thay đổi trong lòng ngời. Vầng trăng trong thời tuổi thơ và chiến tranh gắn bó đẹp là vậy thế mà do hoàn cảnh con ngời đã lãng quên để rồi từ trong sâu thẳm tâm hồn, con ngời phải day dứt. Hai khổ kết bài thơ này mang hàm nghĩa độc đáo đó : Tr¨ng cø trßn vµnh v¹nh ..................................... §ñ cho ta giËt m×nh Vầng trăng vẫn đẹp và tròn đầy nh biểu tợng bao dung, nghĩa tình của nhân dân không đòi hỏi đợc đền đáp. Nhng trăng cũng "im phăng phắc" với ánh mắt nghiêm nghị, thái độ nghiêm khắc. Khiến tình cảm ngời lính trong giây lát đã lãng quên quá khứ, trong sa ngã đời sống đã tự vấn lơng tâm mình, tự sám hối với lßng m×nh. C¸i rng rng muèn bËt khãc vµ c¸i giËt m×nh tØnh ngé lµ tÊm lßng ch©n thực của ngời lính vốn cao đẹp không thể khác. Víi ý nghÜa nµy, ¸nh tr¨ng mang tÝnh chÊt triÕt lÝ s©u s¾c, cã t¸c dông c¶nh tỉnh những ai dễ lãng quên quá khứ tốt đẹp. Cần biết sống thủy chung, nghĩa tình. Sau chiÕn tranh "Thêi t«i sèng biÕt bao c©u hái lín/ C©u tr¶ lêi thËt kh«ng dÔ dàng chi". ánh trăng của Nguyễn Duy giúp mỗi ngời tìm đợc câu trả lời thấm thía trong c¸i "giËt m×nh", "rng rng" Êy. §Ò sè 18 DiÔn biÕn t©m tr¹ng nh©n vËt «ng Hai trong truyÖn ng¾n Lµng cña Kim L©n §¸p ¸n §Ò sè 18 DiÔn biÕn t©m tr¹ng nh©n vËt «ng Hai khi nghe tin lµng m×nh theo giÆc trong truyÖn ng¾n “Lµng” cña Kim L©n. Bµi lµm “Lµng” (Kim L©n) thuéc lo¹i truyÖn cã cèt truyÖn t©m lÝ, kh«ng x©y dùng trên diễn biến sự việc mà chú trọng miêu tả diễn biến nội tâm nhân vật, từ đó làm næi râ t×nh yªu lµng thèng nhÊt trong t×nh yªu níc vµ tinh thÇn kh¸ng chiÕn ë nh©n vËt «ng Hai. Là một ngời nông dân suốt cuộc đời sống ở quê, gắn bó máu thịt với từng nÕp nhµ, thöa ruéng..., v× giÆc ngo¹i x©m «ng Hai ph¶i ®i t¶n c nhng lßng vÉn không thôi đau đáu về quê, ông bày tỏ nỗi nhớ, tình yêu quê của mình trong nh÷ng c©u chuyÖn hµng ngµy. Còng v× qu¸ yªu lµng, tù hµo vÒ lµng, «ng l¹i cµng chua xãt, tñi khæ h¬n khi nghe cái tin làng ông làm Việt gian theo Tây mà chính ông nghe đợc từ miệng những ngời tản c dới xuôi lên. Tin đó quá đột ngột khiến ông Hai sững sờ “cổ ông.

(35) lão nghẹn ắng hẳn lại, da mặt tê rân rân. Ông lão lặng đi, tởng nh đến không thở đợc...”. Trong điều kiện, hoàn cảnh lúc này, ông không thể biết đợc tin này thực h ra sao. Nhng những ngời tản c đã kể quá rành rọt, họ còn khẳng định “vừa ở dới ấy lên”, làm ông không thể không tin, nên càng khiến ông đau buồn, khổ sở. Tin Êy kh«ng chØ lµm cho «ng c¶m thÊy ®au vÒ thÓ x¸c mµ cßn x©m chiÕm, ¸m ảnh , day dứt tinh thần. Tiếng cời nói xôn xao của đám ngời mới tản c lên ấy vẫn cø dâi theo “Cha mÑ tiªn s nhµ chóng nã !... C¸i gièng ViÖt gian b¸n níc th× cø cho mỗi đứa một nhát!” khiến ông đau đớn, xấu hổ “cúi gằm mặt xuống mà đi”. Về đến nhà, ông nằm vật ra giờng, nhìn lũ con, cảm thấy tủi thân, nớc mắt cứ giàn ra. “Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ? chúng nó cũng bị ngời ta rẻ rúng hắt hủi ?...” Tin hay không tin ? Ông ngờ ngợ nh lời mình nói không đợc đúng lắm ? Nhng rồi nghĩ rằng “ngời ta hơi đâu bịa ra những chuyện ấy”. Suốt cả ngµy sau, «ng kh«ng d¸m ®i ®©u, chØ quanh quÈn trong gian nhµ chËt hÑp, l¾ng tai nghe ngóng động tĩnh bên ngoài. “Một đám đông túm lại, ông cũng để ý, dăm bảy tiÕng cêi nãi xa xa, «ng còng chét d¹. Lóc nµo «ng còng n¬m níp tëng nh ngêi ta đang để ý, ngời ta đang bàn tán đến “cái chuyện ấy...”. Tác giả đã diễn tả rất cụ thể nỗi ám ảnh nặng nề, biến động dữ dội trong nội tâm nhân vật, sự sợ hãi ám ¶nh t©m tr¹ng «ng Hai. Cµng yªu lµng, tù hµo vÒ lµng, th× khi lµng theo T©y cµng tá nçi ®au, nçi nhôc ë «ng Hai. C¸i ®au, c¸i nhôc Êy còng chÝnh lµ lßng yªu lµng, yªu níc cña «ng Hai. Bao nhiªu ý nghÜ ghª rîn nèi tiÕp bêi bêi trong ®Çu ãc «ng, ®Èy «ng Hai vµo t×nh huèng ph¶i lùa chän “hay lµ quay vÒ lµng ?”, “vÒ lµng tøc lµ bá kh¸ng chiến, bỏ Cụ Hồ”. Tình yêu quê và tình yêu Tổ quốc xung đột dữ dội trong lòng ông. Cuối cùng ông đã lựa chọn “Không thể đợc ! Làng thì yêu thật, nhng làng theo T©y mÊt råi th× ph¶i thï”. §èi víi ngêi n«ng d©n thuÇn ph¸c Êy, t×nh yªu níc rộng lớn, hớng về kháng chiến, cụ Hồ đã bao trùm lên tình yêu quê. Nỗi lòng đó của ông đợc trút vào những lời thủ thỉ tâm sự với đứa con nhỏ: “ThÕ con cã thÝch vÒ lµng Chî DÇu kh«ng?”; “ThÕ con ñng hé ai ?”... Ph¶i ch¼ng, còng chÝnh lµ lêi «ng Hai tù nhñ víi m×nh, tù gi·i bµy nçi lßng. ¤ng Hai bµy tá nçi lßng s©u xa, ch©n thµnh cña ngêi n«ng d©n víi quª, víi Tæ quèc, víi c¸ch m¹ng mµ biÓu tîng lµ Cô Hå. Tình yêu làng, lòng tin làng, cùng với nỗi day dứt, đau khổ lo lắng đã đợc gi¶i to¶ ë t×nh huèng cuèi cïng cña c©u chuyÖn. §ã lµ viÖc «ng chñ tÞch lµng DÇu lªn c¶i chÝnh c¸i tin lµng DÇu ®i lµm ViÖt gian. Bao sung síng, h¹nh phóc, tù hµo vÒ lµng trë vÒ víi «ng Hai. Trªn khu«n mÆt buån thiu mäi ngµy bçng r¹ng rì lªn. Mặc dù biết Tây nó đốt cả nhà mình mà ông không xót xa. Cái dáng vẻ “lật đật” ®i ®©u còng móa tay lªn mµ khoe tin Êy, tëng nh kh«ng b×nh thêng nhng hoµn toàn chân thực. Ông Hai đã quên sự mất mát riêng để tự hào sung sớng trong vẻ đẹp, sức mạnh chung của quê hơng đất nớc. Tình yêu làng của ông đã mở rộng hoµ trong t×nh yªu níc. Thành công của Kim Lân là diễn tả diễn biến tâm lý cụ thể ở một con ngời ông Hai, mang tình cảm chung của ngời nông dân Việt Nam đối với làng, với nớc. Bên cạnh đó, truyện để lại ấn tợng trong lòng ngời đọc bởi chính cảm xúc, kh¸t khao, vui buån cña nhµ v¨n, t¹o d ©m vang väng cho t¸c phÈm. §Ò sè 19 1. Viết một đoạn văn kể chuyện theo đề tài tự chọn, trong đó sử dụng cả hình thức độc thoại và độc thoại nội tâm.

(36) 2. Hãy chỉ ra các hình thức đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm trong trích dẫn dới đây. Phân tích tác dụng của các hình thức đó trong mỗi đoạn văn. "Cã ngêi hái : - Sao b¶o lµng chî DÇu tinh thÇn l¾m c¬ mµ ?... - ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy ! Ông Hai trả tiền nớc, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cời nhạt một tiếng, vơn vai nãi to : - Hµ, n¾ng gím, vÒ nµo... Ông lão vờ đứng lãng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cời nói xôn xao của đám ngời mới tản c lên ấy vẫn cứ dõi theo. Ông nghe rõ cái giọng lanh lảnh của ngời đàn bà cho con bú : - Cha mẹ tiên s nhà chúng nó ! Đói khổ ăn cắp ăn trộm bắt đợc ngời ta còn thơng. Cái giống Việt gian bán nớc thì cứ cho mỗi đứa một nhát ! Ông Hai cúi gằm mặt xuống mà đi. Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà. Về đến nhà, ông Hai nằm vật ra giờng, mấy đứa trẻ thấy bố hôm nay có vẻ kh¸c, len lÐn ®a nhau ra ®Çu nhµ ch¬i sËm ch¬i sôi víi nhau. Nh×n lò con, tñi th©n, níc m¾t «ng l·o cø giµn ra. Chóng nã còng lµ trÎ con làng Việt gian đấy ? Chúng nó cũng bị ngời ta rẻ rúng hắt hủi đấy ? Khốn n¹n, b»ng Êy tuæi ®Çu... ¤ng l·o n¾m chÆt hai tay l¹i vµ rÝt lªn : Chóng mµy ¨n miÕng c¬m hay miÕng g× vµo måm mµ ®i lµm c¸i gièng ViÖt gian bán nớc để nhục nhã thế này." (Lµng, Kim L©n) §¸p ¸n §Ò sè 19 1. Viết một đoạn văn kể chuyện theo đề tài tự chọn, trong đó sử dụng cả hình thức độc thoại và độc thoại nội tâm. Bµi lµm Đêm, từng đêm, mẹ đến ôm tôi vào lòng cho dù tôi chẳng còn bé nữa. Kh«ng kh¸c g× thêi Êu th¬, mÑ cói xuèng vuèt m¸i tãc vµ h«n lªn tr¸n t«i. T«i kh«ng biÕt tõ khi nµo nh÷ng cö chØ ©u yÕm cña mÑ b¾t ®Çu khiÕn t«i thÊy bùc béi. Cũng đôi tay mẹ vuốt ve nhng nó khiến tôi có cảm giác thô ráp nơi làn da non nớt của mình. Rồi một đêm nọ, tôi đã đẩy mẹ ra và phụng phịu : - §õng mµ mÑ ! Tay mÑ th« qu¸. Mẹ lặng thinh, nhng từ đó không bao giờ mẹ tôi còn gần gũi, ôm ấp tôi bằng những cử chỉ quen thuộc nữa. Rất lâu sau đó, tôi cảm thấy hối hận vì những lêi nãi cña m×nh nhng v× tù ¸i nªn t«i kh«ng mét lêi xin lçi mÑ. Nhiều năm đã trôi qua, sự việc tối hôm đó vẫn luôn ám ảnh, thoắt ẩn, thoắt hiện trong tâm trí tôi. Nó khiến tôi mất đôi tay mẹ, mất nụ hôn chúc ngủ ngon của mÑ. Lại bao năm nữa dần trôi, tôi không còn là một cô bé nữa. Bây giờ tôi đã đi trọ học ở một nơi rất xa mẹ. Mỗi đêm nhìn về phơng trời quê hơng, nơi có ngời mÑ th©n yªu t«i thõ¬ng khãc vµ tù nãi víi mÑ : - Mẹ ơi ! Con biết phải nói làm sao để mẹ hiểu hết nỗi ân hận của con. Ngời ta nói hồi ức về ngời mẹ bao giờ cũng tơi mát và sinh động. Ta càng xa tuæi th¬, håi øc Êy cµng trë nªn gÇn gòi, dÔ hiÓu vµ th©n thiÕt. Víi t«i, håi øc buồn ấy sẽ là bài học trong cuộc đời. Mẹ có hiểu cho lòng con không ? Xin mẹ hãy yên lòng nơi quê nhà mẹ nhé, con gái mẹ đã lớn khôn rồi. Con sẽ sống xứng đáng với tình mẹ..

(37) 2. Hãy chỉ ra các hình thức đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm trong trích dẫn dới đây. Phân tích tác dụng của các hình thức đó trong mỗi đoạn văn. "Cã ngêi hái : - Sao b¶o lµng chî DÇu tinh thÇn l¾m c¬ mµ ?... - ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy ! Ông Hai trả tiền nớc, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cời nhạt một tiếng, vơn vai nói to : - Hµ, n¾ng gím, vÒ nµo... Ông lão vờ đứng lãng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cời nói xôn xao của đám ngời mới tản c lên ấy vẫn cứ dõi theo. Ông nghe rõ cái giọng lanh lảnh của ngời đàn bà cho con bú : - Cha mẹ tiên s nhà chúng nó ! Đói khổ ăn cắp ăn trộm bắt đợc ngời ta còn thơng. Cái giống Việt gian bán nớc thì cứ cho mỗi đứa một nhát ! Ông Hai cúi gằm mặt xuống mà đi. Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà. Về đến nhà, ông Hai nằm vật ra giờng, mấy đứa trẻ thấy bố hôm nay có vÎ kh¸c, len lÐn ®a nhau ra ®Çu nhµ ch¬i sËm ch¬i sôi víi nhau. Nh×n lò con, tñi th©n, níc m¾t «ng l·o cø giµn ra. Chóng nã còng lµ trÎ con làng Việt gian đấy ? Chúng nó cũng bị ngời ta rẻ rúng hắt hủi đấy ? Khốn n¹n. b»ng Êy tuæi ®Çu... ¤ng l·o n¾m chÆt hai tay l¹i vµ rÝt lªn : - Chóng mµy ¨n miÕng c¬m hay miÕng g× vµo måm mµ ®i lµm c¸i gièng Việt gian bán nớc để nhục nhã thế này." (Lµng, Kim L©n) Bµi lµm Đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm là những hình thức quan trọng để thể hiện nhân vật trong văn bản tự sự. ở đoạn trích trên, đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm có hiệu quả lớn trong việc tạo không khí của chuyện, đặc biệt giúp nhµ v¨n thÓ hiÖn thµnh c«ng diÔn biÕn t©m lÝ nh©n vËt «ng Hai. Mở đầu đoạn trích cho thấy có hai ngời trong đó có ít nhất một ngời phụ nữ tản c đang nói chuyện với nhau. Dấu hiệu cho biết đó là đối thoại vì có hai lợt lời qua l¹i, néi dung cïng híng tíi ngêi tiÕp chuyÖn vµ h×nh thøc thÓ hiÖn trong ®o¹n v¨n b»ng hai g¹ch ®Çu dßng. Lời đối thoại này tạo nên không khí câu chuyện, làm không khí câu chuyện nóng lên, xôn xao chuyện "đổ đốn" của làng Dầu theo Tây. Thái độ của ngời tản c trong câu chuyện càng làm ông Hai đau xót, tủi hổ, vội vàng đánh trống lảng ra về. Bằng lời độc thoại "Hà, nắng gớm, về nào" cho ta thấy ông nói với mình bằng một câu nói bâng quơ, đánh trống lảng để tìm cách thoát lui, để rồi phải đau đớn, tủi nhục : "Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nớc để nhục nhã thế này". Tâm trạng dằn vặt, đau đớn của ông Hai khi nghe tin làng Chợ Dầu theo Tây đợc diễn tả sâu sắc hơn bằng những độc thoại nội tâm : "Chúng nó cũng bị ngời ta rẻ rúng hắt hủi đấy ?". Những câu hỏi không phát ra thành tiếng mà chỉ âm thầm diễn ra trong suy nghĩ và tình cảm của ông Hai. Dằn vặt, đau đớn, tủi hæ. T×nh yªu lµng, tù hµo vÒ lµng trë thµnh nçi ®au khiÕn níc m¾t «ng l·o giµn giôa. Các hình thức đối thoại làm câu chuyện có không khí nh cuộc sống thật, tạo tình huống để đi sâu vào nội tâm nhân vật. Hình thức độc thoại, độc thoại nội tâm gióp nhµ v¨n kh¾c häa s©u s¾c t©m tr¹ng nh©n vËt «ng Hai khi nghe tin lµng Chî DÇu theo giÆc. §Ò sè 20.

(38) 1. Ph©n tÝch nh©n vËt anh thanh niªn trong truyÖn ng¾n "LÆng lÏ Sa Pa" cña Nguyễn Thành Long để thấy đợc vẻ đẹp trong cách sống, tâm hồn và những suy nghÜ cña nh©n vËt. 2. C¶m nhËn cña em vÒ nh÷ng ®iÒu ©m vang tõ "LÆng lÏ Sa Pa" §¸p ¸n §Ò sè 20 1. Ph©n tÝch nh©n vËt anh thanh niªn trong truyÖn ng¾n “LÆng lÏ Sa Pa” (Nguyễn Thành Long) để thấy đợc vẻ đẹp trong cách sống, tâm hồn và nh÷ng suy nghÜ cña nh©n vËt. Bµi lµm “Trong c¸i im lÆng cña Sa Pa [...], Sa Pa mµ chØ nghe tªn, ng êi ta chØ nghÜ đến chuyện nghỉ ngơi, có những ngời làm việc và lo nghĩ nh vậy cho đất nớc”. Có những ngời làm việc và lo nghĩ cho đất nớc, đó là những con ngời lao động thầm lặng, hi sinh hạnh phúc cá nhân, tìm hạnh phúc trong lao động. Nhân vật anh thanh niªn trong truyÖn ng¾n “LÆng lÏ Sa Pa” (NguyÔn Thµnh Long) lµ mét bøc chân dung kí hoạ đẹp đẽ về con ngời này. Nhân vật anh thanh niên - nhân vật chính của truyện, đợc xuất hiện từ lời giới thiệu của bác lái xe với ông hoạ sĩ và cô kĩ s : hai mơi bảy tuổi. ngời cô độc nhất thế gian, một mình trên trạm khí tợng ở đỉnh núi cao 2.600 m, rất “thèm ngời...” Giữa mênh mông đất trời, sơng tuyết, anh thanh niên yêu đời, yêu nghề, có trách nhiệm với công việc của mình. Trong cuộc sống, hạnh phúc mà ngời ta có đợc là tự bản thân mình biết tạo ra, tìm ra hạnh phúc từ chính cuộc sống riêng m×nh, c«ng viÖc m×nh ®ang lµm. Anh thanh niªn biÕt lµm chñ, s¾p xÕp, lo toan cho cuộc sống riêng mình. Anh nuôi gà, trồng hoa, đọc sách, biết xuống đờng tìm gặp bác lái xe, hành khách để trò chuyện. Anh đã tìm đợc hạnh phúc cho cuộc sống riêng. Đó là động lực giúp anh vợt qua nỗi cô đơn vắng vẻ, quanh năm trên đỉnh núi cao, không có bóng ngời. Anh chiến thắng hoàn cảnh, tìm hạnh phúc trong cuộc sống. Với anh “khi làm việc, ta với công việc là đôi, sao gọi là một mình đợc”. Quan niệm sống, niềm say mê nghề nghiệp giúp anh vợt qua thử thách cuộc sống, thử thách trong nghề. Nửa đêm, đúng giờ “ốp” thì dù ma tuyết, giá lạnh thế nào cũng phải trở dậy ra ngoài trời làm công việc đã qui định. ở ngời thanh niên này còn có những nét tính cách và phẩm chất rất đáng mến nữa. Đó là sự cởi mở, chân thành, quí trọng tình cảm, khát khao đợc gặp gỡ, trò chuyện với mọi ngời. Sự chu đáo, tình cảm chân thành, giản dị trong từng lời nói, cách quan tâm. Một củ tam thất đào đợc, một ổ trứng gà, một bó hoa và nh÷ng c©u chuyÖn lµm quµ... TÊt c¶ göi g¾m t×nh c¶m ch©n thµnh cña ngêi lao động trẻ tuổi - thế hệ thanh niên trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội của đất nớc ta. Với những ngời đã gặp anh, tiếp xúc với anh, anh thanh niên không chỉ đáng yêu vì cách sống mà đáng yêu ở cả những suy nghĩ, quan niệm về “ngời cô độc”, về “nỗi thèm ngời”, về vị trí cuộc sống, về ấn tợng mà mỗi ngời tạo ra trong đời, anh luôn cảm thấy mình nhỏ bé, bình thờng so với những ngời khác. Khi ông ho¹ sÜ giµ ph¸c th¶o ch©n dung anh vµo sæ tay, anh rÊt ngîng ngïng, t×m mét ch©n dung kh¸c cho t¸c phÈm cña «ng ho¹ sÜ mµ anh cho lµ cã ý nghÜa h¬n anh. Nµo lµ ông kĩ s vờn rau, ngày này sang ngày khác rình xem ong thụ phấn cho su hào để nâng cao năng xuất cây trồng, cho đời củ su hào to và ngọt hơn ; một ngời làm c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc, mêi n¨m kh«ng mét ngµy xa c¬ quan, lu«n trong t thế sẵn sàng đợi sét để lập ra bản đồ sét ngời tìm ra của chìm dới lòng đất cho đất níc..

(39) Anh đã gửi gắm tới mọi ngời ý nghĩ : trong im lặng của Sa Pa, nơi ngời ta nghĩ tới nghỉ ngơi còn có những ngời làm việc, lo nghĩ cho đất nớc. ChØ b»ng mét sè chi tiÕt vµ sù xuÊt hiÖn cña anh thanh niªn trong kho¶nh kh¾c cña truyÖn - cuéc gÆp gì bÊt ngê gi÷a nh©n vËt «ng ho¹ sÜ, c« kÜ s trÎ vµ anh thanh niên làm công tác khí tợng ở Sa Pa, tác giả đã phác hoạ đợc chân dung nhân vật chính với những nét đẹp về tinh thần, tình cảm, cách sống và cả những suy nghÜ vÒ cuéc sèng, ý nghÜa c«ng viÖc. 2. C¶m nhËn cña em vÒ nh÷ng ®iÒu ©m vang tõ LÆng lÏ Sa Pa cña NguyÔn Thµnh Long Bµi lµm "ChÊt th¬ cña v¨n xu«i thÊm vµo hån ta nh h¬ng vÞ ngät ngµo cña tr¸i t¸o"LÆng lÏ Sa Pa cña NguyÔn Thµnh Long lµ mét truyÖn ng¾n nh vËy. Ngay c¸i tiªu đề đã mang đầy chất thơ. Sa Pa lặng lẽ nhng tình ngời ấm áp nhân hậu. Tình ngời ấy sẽ tạo ra những âm vang nh một sức quyến rũ đặc biệt khi đọc xong truyện ng¾n nµy. Trớc hết là những âm vang từ một cuộc đời đẹp. Đó là câu chuyện về chàng trai đáng yêu có cái tên thật ấn tợng : anh thanh niên. Nhân vật này hiện lên sinh động, có cá tính, có đời sống nội tâm, dù không mang tên cụ thể mà ngời đọc sẽ mãi nhớ về anh. Chàng trai "cô độc nhất thế gian" này làm nghề khí tợng, một mình sống trên đỉnh Yên Sơn cao 2600 m và âm thầm lặng lẽ với công việc. Vẫn yêu đời, nuôi gà, trồng hoa, đọc sách và lấy sự chờ đợi, gặp gỡ những chuyến xe lªn lµm niÒm vui. Sèng ©m thÇm nhng anh kh«ng l¹nh lïng, v« c¶m, tr¸i l¹i, anh rÊt nh¹y c¶m, lu«n híng vÒ cuéc sèng, lu«n nhí ngêi, thÌm ngêi. Con ngêi nµy biÕt hi sinh nh÷ng lîi Ých c¸ nh©n. Trong c©u chuyÖn víi mäi ngêi, anh tiÕt kiÖm tõng phót thêi gian, chØ sî niÒm vui gÆp gì sÏ qua nhanh. Vµ khi ph¶i tiÔn kh¸ch th× thËt cảm động, một bó hoa toi, một làn trứng gà cho khách. Tâm hồn anh đẹp, trong sáng, một cuộc đời đẹp không chỉ là hình thức mà đẹp ở nội tâm. Anh thanh niên còn đẹp trong những suy nghĩ. Đó là những âm vang từ suy nghĩ đẹp : anh không tự đánh giá cao cá nhân, khớc từ họa sĩ vẽ về mình, anh ngợi ca những ngời khác nh ông kĩ s vờn rau và anh cán bộ bản đồ sét. Suy nghĩ từ anh về Sa Pa : Nơi mà mới nghe tên, ngời ta đã nghĩ tới sự hởng thụ, nhng lại có những con ngời âm thÇm kh«ng hÒ lÆng lÏ, lµm viÖc vµ cèng hiÕn... TÊt c¶ cuéc sèng vµ suy nghÜ cña chàng trai đã tạo nên chất thơ, chất nhạc âm vang sâu lắng của truyện. Cïng víi chµng trai, cßn cã nh÷ng nh©n vËt kh¸c nh b¸c l¸i xe, «ng giµ häa sĩ, cô kĩ s... họ đều là những tâm hồn đồng cảm cách sống đẹp. Lặng lẽ Sa Pa là một câu chuyện về tình yêu công việc, nơi gặp gỡ của lí tởng sống và lòng nhân ái trong một xã hội mới tốt đẹp. Câu chuyện đã tác động sâu sắc đến mỗi chúng ta, thắp sáng lên ngọn lửa nhiệt tình và lòng đam mê công việc. Cuộc đời có những con ngời nh thế sẽ làm ta vững tin hơn, sống đẹp hơn. Ôi sống đẹp là thế nào hỡi bạn B÷a c¬m dï da muèi ®Çy v¬i Chân lí chẳng cần chi đổi bán Tình thơng vô hạn để cho đời (Tè H÷u) §Ò sè 21 C¶m nhËn cña em vÒ nh©n vËt «ng häa sü trong t¸c phÈm LÆng lÏ Sa Pa §¸p ¸n §Ò sè 21.

(40) C¶m nhËn cña em vÒ nh©n vËt «ng häa sÜ trong LÆng lÏ Sa Pa Bµi lµm Trong truyÖn LÆng lÏ Sa Pa cña nhµ v¨n NguyÔn Thµnh Long, ngoµi nh©n vËt chÝnh - anh thanh niªn, c¸c nh©n vËt kh¸c nh «ng giµ häa sÜ, c« kÜ s, b¸c l¸i xe, kh«ng chØ tham gia vµo c©u chuyÖn, lµm râ nÐt h¬n cho nh©n vËt chÝnh mµ cßn làm phong phú, sâu sắc hơn chủ đề của truyện. Trong số nhân vật phụ đó, đáng chó ý nhÊt lµ nh©n vËt «ng häa sÜ giµ. Ngêi kÓ chuyÖn trong t¸c phÈm hÇu nh nhËp vai vào cái nhìn, suy nghĩ của ông họa sĩ để quan sát, miêu tả từ cảnh thiên nhiên đến nhân vật chính trong truyện. Ngay từ phút giây đầu gặp anh thanh niên, cùng trớc đó với những lời giới thiệu của bác lái xe làm nhà họa sĩ già xúc động mạnh về hình dáng một ngời con trai cã tÇm vãc nhá bÐ, nhng nÐt mÆt r¹ng rì. Nh÷ng phót ®Çu gÆp gì, b»ng sù từng trải nghề nghiệp, niềm khao khát của ngời nghệ sĩ đi tìm đối tợng của nghệ thuật, khiến họa sĩ già xúc động và bối rối "bắt gặp một điều thực ra ông vẫn ao ớc đợc biết. Một nét thôi đủ khẳng định một tâm hồn, khơi gợi một ý sáng tác, một nét mới đủ là giá trị của một chuyến đi dài". ë tuæi giµ, tuæi cña nh÷ng nghØ ng¬i, tr¸i tim ngêi nghÖ sÜ nµy bçng nh trÎ l¹i, thÊy cuéc sèng cßn bao ý nghÜa, kh¸t khao sèng, kh¸t khao s¸ng t¹o. ¤ng häa sÜ muèn ghi l¹i h×nh ¶nh anh thanh niªn b»ng nÐt bót ký häa : "Ngêi con trai Êy đáng yêu thật nhng làm cho ông nhọc quá. Với những điều làm ngời ta suy nghĩ vÒ anh, vµ vÒ nh÷ng ®iÒu anh suy nghÜ... cuån cuén hiÖn ra khi gÆp ngêi". Víi nhµ häa sÜ, vÏ bao giê còng lµ mét viÖc khã nhäc, gian nan. C¶m gi¸c "nhäc mÖt" mµ ngời thanh niên cho ông chính là niềm vui, hạnh phúc, sung sớng đợc gặp con ngời ngoài đời, chân dung nghệ thuật mà ông khát khao đi tìm. Một trái tim nghệ thuật, một khát khao tiếp tục đợc sáng tạo, đợc cống hiến sống dậy, thúc dục ông phải vẽ. Giây phút xúc động ấy, ông nhận ra đợc những âm vang đẹp đẽ, ngọt ngào của cuộc đời, để rồi vang vọng mãi trong tâm hồn ông, biến thành tac phẩm nghÖ thuËt. Những lời nói, suy nghĩ, ứng xử, thái độ chân thành của anh thanh niên đã bắt ông suy nghĩ về những cái đã làm và cha làm đợc, cái ông dám nghĩ mà kh«ng d¸m lµm. Nh÷ng nghÜ suy vÒ nghÖ thuËt víi søc m¹nh vµ sù bÊt lùc "cã sẵn mà cha rõ hay cha đúng" về mảnh đất Sa Pa mà ông nghĩ đến "nghỉ ngơi trong giai đoạn cuối đời". Cho nên nhân vật hoạ sĩ già còn là hoá thân bằng xơng thùc cña mét tuyªn ng«n nghÖ thuËt. Nhân vật ông họa sĩ già là nét đẹp trong cuộc sống, một con ngời ý thức đợc vị trí, trách nhiệm của mình trong công cuộc xây dựng đất nớc, là ngời nhạy cảm trớc cái đúng, cái sai, ái đẹp luôn hớng thiện, mong muốn làm điều tốt đẹp cho cuộc sống. Hình ảnh ông cùng các nhân vật khác để lại cho Lặng lẽ Sa Pa những vang vọng, tác động mạnh đến t tởng, tình cảm của mỗi ngời. §Ò sè 22 1. Giải nghĩa các thành ngữ sau và cho biết những thành ngữ này có liên quan đến ph¬ng ch©m héi tho¹i nµo ? - Ăn đơm nói đặt. - Khua m«i móa mÐp. - ¡n èc nãi mß. - Nãi d¬i nãi chuét. - ¡n kh«ng nãi cã. - Høa h¬u høa vîn. - C·i chµy c·i cèi. 2. Viết một đoạn văn nghị luận có nội dung liên quan đến ý kiến dới đây. Trích dẫn ý kiến đó theo hai cách : dẫn trực tiếp và dẫn gián tiếp..

(41) "Giản dị trong đời sống, trong quan hệ vối mọi ngời, trong tác phong, Hồ Chñ tÞch còng rÊt gi¶n dÞ trong lêi nãi vµ bµi viÕt, v× muèn quÇn chóng nh©n d©n hiểu đợc, nhớ đợc, làm đợc." (Ph¹m V¨n §ång - "Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, tinh hoa và khí phách của dân tộc, lơng tâm của thời đại") 3. Cho ®o¹n v¨n sau : "- Trêi ¬i, chØ cßn cã n¨m phót ! ChÝnh lµ anh thanh niªn giËt m×nh nãi to, giäng cêi nhng ®Çy tiÕc rÎ. Anh ch¹y ra nhµ phÝa sau, råi trë vµo liÒn, tay cÇm mét c¸i lµn. Nhµ häa sÜ tÆc lìi đứng đậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già. - ¤ ! C« cßn quªn chiÕc mïi soa ®©y nµy ! Anh thanh niªn võa vµo, kªu lªn. §Ó ngêi con g¸i khái trë l¹i bµn, anh lÊy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ s mặt đỏ öng, nhËn l¹i chiÕc kh¨n vµ quay véi ®i. - Chào anh - đến bậu cửa, bỗng nhà họa sĩ già quay lại chụp lấy tay ngời thanh niªn l¾c m¹nh. - Chắc chắn rồi tôi sẽ trở lại. Tôi ở với anh ít hôm đợc chứ ? §Õn lît c« g¸i tõ biÖt. C« ch×a tay ra cho anh n¾m, cÈn träng râ rµng, nh ngêi ta cho nhau c¸i g× chø kh«ng ph¶i lµ c¸i b¾t tay. C« nh×n th¼ng vµo m¾t anh - nh÷ng ngêi con g¸i s¾p xa ta, biÕt kh«ng bao giê gÆp ta n÷a, hay nh×n ta nh vËy. - Chµo anh." (NguyÔn Thµnh Long, LÆng lÏ Sa Pa) Hãy chọn nhân vật anh thanh niên là ngời kể chuyện, sau đó chuyển đoạn v¨n nµy thµnh mét ®o¹n v¨n cã nh©n vËt, sù kiÖn, lêi v¨n vµ c¸ch kÓ chuyÖn phï hîp ng«i thø nhÊt. §¸p ¸n §Ò sè 22 Bµi lµm 1. * Gi¶i thÝch : - ¨n èc nãi mß : nãi kh«ng cã c¨n cø - Ăn không nói có : vu khống, bịa đặt - C·i chµy c·i cèi : cè tranh c·i nhng kh«ng cã lÝ lÏ g× c¶ - Khua m«i móa mÐp : nãi n¨ng ba hoa, kho¾c l¸c, ph« tr¬ng - Nãi d¬i nãi chuét : nãi l¨ng nh¨ng, linh tinh, kh«ng x¸c thùc - Hứa hơu hứa vợn : hứa để đợc lòng rồi không thực hiện lời hứa * Tất cả các thành ngữ trên đều chỉ những cách nói không tuân thủ phơng châm vÒ chÊt 2. * §o¹n v¨n dÉn trùc tiÕp : Một trong những đặc sắc của phong cách Hồ Chí Minh là giản dị. Giản dị trong cuéc sèng thêng nh¹t vµ gi¶n dÞ c¶ trong c¸ch nãi, c¸ch viÕt. Thñ tíng Ph¹m V¨n Đồng, ngời học trò, ngời đồng chí gần gũi với Bác, đã cho chúng ta biết : "Giản dị trong đời sống, trong quan hệ với mọi ngời, trong tác phong, Hồ Chủ Tịch cũng rất giản dị trong lời nói và bài viết, vì muốn quần chúng nhân dân hiểu đợc, nhớ đợc, làm đợc" (Ph¹m V¨n §ång - Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, tinh hoa và khí phách của dân tộc, lơng tâm của thời đại.) * §o¹n v¨n dÉn gi¸n tiÕp : Thñ tíng Ph¹m V¨n §ång trong c«ng tr×nh nghiªn cøu "Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, tinh hoa và khí phách của dân tộc, lơng tâm của thời đại." đã chỉ rõ phong cách giản dị của Bác Hồ. Phong cách ấy không những thể hiện trong đời sống,.

(42) quan hÖ mµ trong c¶ lêi nãi, c¸ch viÕt. Bëi Ngêi muèn nh©n d©n ta hiÓu, nhí và làm đợc. 3. Cã thÓ chuyÓn thµnh ®o¹n v¨n kÓ chuyÖn ë ng«i thø nhÊt nh sau : - Trêi ¬i! ChØ cßn cã n¨m phót. Tôi tiếc nuối vì thời gian đã sắp hết nhng vẫn nói to và cố cời. Vì chợt nhớ, tôi chạy ra phía sau nhà xách vào một làn trứng gà để tặng các khách đáng mến. Ông giµ häa sÜ vµ c« g¸i h×nh nh còng cã ý miÔn cìng khi ph¶i t¹m biÖt. T«i chît thÊy chiếc khăn tay của cô gái còn vo tròn cặp giữa cuốn sách. Tôi liền cầm đến đa cho c« vµ nãi : "- C« cßn quªn chiÕc mïi soa ®©y nµy !" Cô gái đỏ mặt nhận lại rồi quay đi. Còn ông họa sỹ thì chụp lấy tay tôi lắc mạnh : "- Chắc chắn tôi sẽ quay lại. Tôi ở với anh ít hôm đợc chứ ?" §Õn lît c« g¸i tõ biÖt. C« ch×a tay cho t«i rÊt cÈn träng, râ rµng, nh ngêi ta cho nhau c¸i g× chø kh«ng ph¶i lµ c¸i b¾t tay th«ng thêng. C« nh×n th¼ng vµo m¾t t«i. T«i biÕt, nh÷ng ngêi con g¸i s¾p xa ta, biÕt kh«ng bao giê gÆp ta n÷a hay nh×n ta nh vËy. - Chµo anh. §Ò sè 23 1. C¶m nghÜ cña em vÒ t×nh cha con trong chiÕn tranh qua truyÖn ChiÕc lîc ngµ cña NguyÔn Quang S¸ng. 2. Häc xong truyÖn ChiÕc lîc ngµ cña NguyÔn Quang S¸ng em h·y viÕt hai bµi văn ngắn để triển khai các luận đề : a) Bé Thu và một tình yêu cha đằm thắm, kì lạ. b) Ông Sáu - Ngời hi sinh cả cuộc đời để gìn giữ tình cha con bất diệt. §¸p ¸n §Ò sè 23 1. C¶m nghÜ cña em vÒ t×nh cha con trong chiÕn tranh qua truyÖn “ChiÕc lîc ngµ” cña NguyÔn Quang S¸ng Bµi lµm Truyện “Chiếc lợc ngà” (Nguyễn Quang Sáng) đợc viết trong cuộc kháng chiÕn chèng MÜ nhng chñ yÕu tËp trung nãi vÒ t×nh ngêi trong c¶nh ngé Ðo le cña chiÕn tranh. §o¹n trÝch “ChiÕc lîc ngµ” (Sgk V¨n 9, tËp I) thÓ hiÖn t×nh cha con th¾m thiÕt, s©u nÆng cña «ng S¸u vµ bÐ Thu. ¤ng S¸u vÒ th¨m nhµ sau bao n¨m ë chiÕn khu víi c¸i t×nh cña ngêi cha n«n nao, cháy bỏng khát khao đợc gặp con. Nhng ngay từ giây phút đầu, điều mà ông bấy lâu mong đợi đợc nghe con gái gọi tiếng “Ba !” không đợc đền đáp. Đứa trẻ hoàn toàn ngơ ngác, lạnh lùng, đối xử với ông nh ngời xa lạ. Với lòng mong nhớ con, ông càng đón chờ tình cảm của con, nó càng cố tình cự nự. Điều đó, khiến ông đau đớn “hai tay buông xuống nh bị gãy”. Có những tình huống, tởng chừng thế nào nó cũng chịu thua, không ơng ngạnh đợc nữa, phải gọi tiếng “Ba”. Nhng nó vẫn không chịu cất tiếng “Ba” mà ông Sáu chờ đợi. Hành động trẻ con, nói năng cộc lốc, ngang ngạnh của Thu dành cho Ba khiến ông Sáu, bạn ông Sáu và cả ngời đọc đau lòng và suy nghĩ. Khi có gia đình, hạnh phúc đợc làm cha, tiếng gọi “Ba” của đứa con gái yêu cha dành cho ông khiến ông “khổ tâm đến nỗi không khác đợc, chỉ biết nhìn con vừa khẽ lắc đầu võa cêi”. Phản ứng tâm lí của Thu là hoàn toàn tự nhiên. Thu còn quá bé để có thể hiÓu t×nh thÕ Ðo le x¶y ra trong chiÕn tranh. B¶n th©n ngêi lín còng cha ai chuÈn bị cho Thu ứng phó với bất thờng. Điều đó, ngời đọc cảm đợc tình cảm chân thật,.

(43) sâu sắc, mãnh liệt Thu dành cho ba - ngời mà Thu biết trên ảnh, ngời cha đợc cô bé ghi sâu trong lòng từ tấm ảnh, không phải ngời đàn ông xng là "ba". Đến khi đợc bà ngoại tháo gỡ thắc mắc trong lòng, về lai lịch vết thẹo, Thu vỡ lẽ đó thực là ba mình. Trăn trở dằn vặt, cùng tình yêu, khát khao bấy lâu mong gÆp mÆt cha dån nÐn, bïng næ d÷ déi, quyÕt liÖt vµo giê phót tríc khi ngêi cha lªn đờng. Tiếng “Ba... a... a... ba !” vỡ ra từ sâu thẳm lòng cô bé. Tiếng kêu mà ba nó chờ đợi bao năm ròng. Tiếng kêu làm nhói tim mọi ngời. Ông Sáu sung sớng, hạnh phúc nghẹn lời, không cầm đợc nớc mắt. Thu vồ vập, cuống quít, níu giữ cha, níu giữ yêu thơng bấy lâu nó mong đợi. “Nó hôn ba nó cùng khắp. Nó hôn tãc, h«n cæ, h«n vai vµ h«n c¶ vÕt thÑo dµi bªn m¸ cña ba nã n÷a”, “hai tay nã xiết chặt lấy cổ, chắc nó nghĩ hai tay không thể giữ đợc ba nó, nó dang cả hai chân rồi câu chặt lấy ba nó, và đôi vai nhỏ bé của nó run run”. Đối với ngời cha, đó là tiếng “ba” đầu tiên và cũng là tiếng yêu thơng cuối cùng ông đợc nghe từ con ! ở chiến khu, ông cố gắng hết sức, thận trọng, tỉ mỉ làm cho con chiếc lợc ngà. Ông đặt vào đấy tất cả tình cảm cha con. Chiếc lợc trở thµnh vËt thiªng, an ñi «ng “gì rèi phÇn nµo t©m tr¹ng”, nu«i dìng t×nh cha con. ¤ng thêng xuyªn “lÊy c©y lîc ra ng¾m nghÝa råi mµi lªn tãc cho c©y lîc thªm bóng, thêm mợt”. Lòng yêu con đã biến ngời chiến sĩ thành một nghệ nhân - nghệ nhân chỉ sáng tạo ra một tác phẩm duy nhất trong đời. Trớc khi nhắm mắt xuôi tay, «ng S¸u vÉn nhí chiÕc lîc, nhê b¹n chuyÓn l¹i cho con - cö chØ chuyÓn giao đó là một ớc nguyện giữ gìn muôn đời tình cảm cha con, ruột thịt. Truyện “Chiếc lợc ngà” đã diễn tả một cách cảm động tình cha con thắm thiÕt, s©u nÆng cña cha con «ng S¸u trong hoµn c¶nh Ðo le cña chiÕn tranh. H×nh ảnh cây lợc đợc gắn vào đó một trái tim thổn thức tình ruột thịt, khẳng định giá trị nhân bản sâu sắc, cao đẹp thiêng liêng ! 2. Häc xong truyÖn ChiÕc lîc ngµ cña NguyÔn Quang S¸ng em h·y viÕt hai bài văn ngắn để triển khai các nội dung : a) Bé Thu và một tình yêu cha đằm thắm, kì lạ. b) Ông Sáu - Ngời hi sinh cả cuộc đời để gìn giữ tình cha con bất diệt. Bµi lµm a) Bé Thu và một tình yêu cha đằm thắm, kì lạ Có một nhà văn đã nói rằng : "Không có câu chuyện cổ tích nào đẹp bằng chÝnh cuéc sèng viÕt ra". Cuéc chiÕn tranh chèng MÜ cña d©n téc ta víi biÕt bao câu chuyện đã trở thành huyền thoại đợc các nhà văn ghi lại nh những câu chuyện cổ tích hiện đại. Trong số ấy phải kể đến "Chiếc lợc ngà" của Nguyễn Quang Sáng. Nhân vật cô bé Thu tám tuổi có một tình yêu cha đằm thắm, kì lạ, tiêu biểu cho những điều kì diệu mà những con ngời Việt Nam đã viết nên. Trong hoàn cảnh chiến tranh cha phải đi chiến đấu biền biệt xa nhà đến khi Thu lên 8 tuổi, hai cha con mới đợc gặp nhau. Vậy mà trong suốt 3 ngày gần gũi cô bé đã không nhận cha mình. Cô nói năng cộc lốc, c xử vùng vằng, ơng ngạnh, tëng chõng t×nh cha con sÏ kh«ng h×nh thµnh, vËy mµ thËt bÊt ngê tríc khi «ng Sáu đi xa, tình cảm thiêng liêng ấy đã bùng cháy lên. Trong đôi mắt mênh mông cña con bÐ bçng x«n xao, miÖng nã cÊt tiÕng gäi "ba", cö chØ «m chÆt lÊy ba, h«n ba vµ h«n c¶ vÕt thÑo dµi trªn m¸ cña ba. Nã cßn hÐt lªn "Kh«ng", hai tay siÕt chặt cổ ba, dang cả hai chân quặp chặt lấy ba, đôi vai nhỏ của nó run run. Đó là tiếng khóc ân hận. Trong ý nghĩ ngây thơ của nó, ngời cha thật đẹp, nhng vì bom đạn quân thù cô bé đã không hiểu đợc, khi hiểu đợc thì đã muộn. Để diễn tả tình cảm đặc biệt, đằm thắm này, tác giả không viết nhiều, chỉ chọn một chi tiết làm chúng ta xúc động bởi nó trong trẻo, chân thành : đó là chi tiết Thu siết chặt lấy.

(44) cæ cha... tiÕng kªu cña nã nh lµ tiÕng xÐ, xÐ sù im lÆng vµ xÐ c¶ ruét gan mäi ngêi. Tiếng ba nh vỡ tung ra từ lòng nó. Dờng nh từ giờ phút thức tỉnh đó, Thu bắt đầu thay đổi, cô không chỉ yêu cha mà còn tự hào về ngời cha - một ngời anh hùng. Cã thÓ nãi ë tuæi thiÕu nhi, Thu lµ c« bÐ cã t×nh c¶m m¹nh mÏ, s©u s¾c, hån nhiên, ngây thơ. Tất cả những nét tính cách ấy đều tập trung thể hiện về một tình yêu cha đằm thắm, kì lạ. Văn học là thể hiện tâm hồn con ngời và thời đại một cách cao đẹp. Nhà văn Nguyễn Quang Sáng đã đem đến một nét tính cách điển hình cho vẻ đẹp con ngời ViÖt Nam thêi chèng MÜ. b) Ông Sáu - Ngời hy sinh cả cuộc đời để gìn giữ tình cha con bất diệt ChiÕc lîc ngµ cña NguyÔn Quang S¸ng lµ mét t¸c phÈm v¨n häc thµnh c«ng kh«ng ph¶i nhµ v¨n nµo còng thµnh c«ng khi viÕt vÒ t×nh c¶m cha con - mét tình cảm thiêng liêng. Hình ảnh ông Sáu đã để lại ấn tợng sâu sắc về một ngời cha hy sinh cả cuộc đời để giữ gìn tình cha con bất diệt. Ông Sáu tham gia cuộc chiến đấu của dân tộc, vì nhiệm vụ chung đó ông phải hi sinh vẻ đẹp trai trẻ của mình. Đó là nỗi đau về thể xác. Nhng điều đáng nói ở đây là nỗi đau tinh thần của ông Sáu. Mấy ngày về thăm nhà, đứa con gái duy nhất mà ông yêu thơng đã không nhận cha, không một lời gọi ba. Mãi đến phút cuối cùng trớc khi chia tay ông mới đợc hởng hạnh phúc của ngời cha, nhng thật ngắn ngủi để rồi cuối cùng ông mãi mãi phải xa con. Thật là xót xa, trong những ngày chiến đấu gian khổ, sống và chết đều phải bí mật. Tuy nhiªn, ngêi cha ®au khæ, lÆng lÏ Êy lµ mét chiÕn sÜ anh hïng vµ kh«ng bao giê chÕt v× «ng lµ ngêi cha hÕt mùc yªu th¬ng con, «ng íc hÑn sÏ lµm chiÕc lîc ngµ thật đẹp cho con, ông đã dành tất cả tình thơng yêu, tâm huyết để làm chiếc lợc ngµ nh mét biÓu tîng cïa t×nh cha con bÊt diÖt. Dï cha trao tËn tay con g¸i chiÕc lợc nhng trớc khi mất ông đã kịp trao nó cho một ngời bạn và ông hi vọng chiếc lợc sẽ tìm đợc địa chỉ để mãi mãi tình cha con không chết. C©u chuyÖn ChiÕc lîc ngµ gîi nªn t×nh c¶m s©u nÆng cña ngêi cha dµnh cho con. T×nh c¶m Êy lµ bÊt diÖt. ChiÕn tranh gieo ®au th¬ng, mÊt m¸t, vµ chÕt chãc lµ mét ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh khái nhng t×nh c¶m thiªng liªng cña con ngêi mà ở đây là tình cha con không bao giờ mất. Đây cũng là chủ đề của tác phẩm nµy. §Ò sè 24 1. Ph©n tÝch h×nh ¶nh biÓu tîng : "§Çu sóng tr¨ng treo" (§ång chÝ - ChÝnh H÷u) ; h×nh ¶nh "tr¨ng" (¸nh tr¨ng - NguyÔn Duy). 2. Từ hiểu biết về bài Đồng chí, hãy triển khai một đoạn văn theo luận đề sau : Những ngời đồng chí, từ cuộc đời thật đi vào thơ ca §¸p ¸n §Ò sè 24 1. Ph©n tÝch h×nh ¶nh biÓu tîng : §Çu sóng tr¨ng treo (§ång chÝ - ChÝnh H÷u) ; h×nh ¶nh Tr¨ng (¸nh tr¨ng - NguyÔn Duy) Bµi lµm * BiÓu tîng §Çu sóng tr¨ng treo. Đầu súng trăng treo là câu kết bài thơ Đồng chí, cũng là một biểu tợng đẹp về ngời chiến sĩ thời kì đầu kháng chiến chống Pháp. Trong đêm phục kích giữa rừng, bên cạnh hình ảnh thực là súng, là nhiệm vụ chiến đấu tạo nên con ngời chiÕn sÜ th× c¸i méng, c¸i tr÷ t×nh lµ tr¨ng. H×nh ¶nh tr¨ng t¹o nªn con ngêi thi sÜ. Hình ảnh chiến sĩ, thi sĩ hài hòa với nhau trong cuộc đời ngời lính cách mạng. Hai.

(45) hình ảnh đối lập đặt cạnh nhau tạo ra ý nghĩa vô cùng độc đáo. Súng là chiến tranh l¹nh lïng, lµ gîi ra sù chÕt chãc, tµn ph¸, ghª sî. Cßn tr¨ng lµ tîng trng cho hßa b×nh, gîi lªn sù thanh cao, h¹nh phóc, th¬ méng, dÞu dµng. Ngêi lÝnh cÇm súng để bảo vệ hòa bình, khát khao hòa bình. Súng và trăng : cứng rắn và dịu hiền, chiến sĩ và thi sĩ, có ngời còn gọi đây là một cặp đồng chí. Chính Hữu đã thành công với hình ảnh Đầu súng trăng treo - một biểu tợng thơ giàu sức gợi cảm. Tác giả đã từng nói : "Trong chiến dịch nhiều đêm có trăng đi phục kích giặc trong đêm trớc mắt tôi chỉ có ba nhân vật : Khẩu súng, vầng trăng và ngời bạn chiến đấu. Ba nhân vật quện với nhau tạo ra hình ảnh đầu súng tr¨ng treo" Đầu súng trăng treo, đã trở thành một biểu tợng đẹp của ngời lính cách mạng ViÖt Nam : HiÖn thùc vµ l·ng m¹n, chiÕn sÜ vµ thi sÜ. * H×nh ¶nh tr¨ng trong ¸nh tr¨ng cña NguyÔn Duy ánh trăng của Nguyễn Duy với hình ảnh trăng không chỉ là vẻ đẹp thiên nhiên đất nớc mà còn gắn bó với tuổi thơ, với những ngày kháng chiến gian khổ. Vầng trăng đối với mỗi chúng ta không bao giờ có thể quên và đừng vô tình lãng quªn. H×nh ¶nh tr¨ng b¾t ®Çu g¾n víi cuéc sèng b×nh thêng cña con ngêi vµ vÇng tr¨ng thêi chiÕn tranh. §Çy ¾p nh÷ng kØ niÖm vÒ vÇng tr¨ng tr¶i réng trªn mét thiên nhiên bao la với sông, với đồng, với bể. Thời chiến tranh máu lửa vầng trăng đã thành tri kỉ với ngời lính. Vầng trăng là biểu tợng đẹp của những năm tháng ấy, thµnh tri kØ, nghÜa t×nh ngì kh«ng bao giê cã thÓ quªn. Thật đáng sợ ấy là sự thay đổi của lòng ngời. Từ ở rừng, sau chiến thắng về thành phố, đợc sống cuộc sống tiện nghi : ở buynh đinh, cao ốc, quen ánh điện, cửa gơng... Và vầng trăng tri kỉ, nghĩa tình đã bị ngời lãng quên, dửng dng. Trăng đợc nhân hóa, lặng lẽ đi qua đờng, nh ngời dng, chẳng còn ai nhớ, chẳng ai hay. Bất ngờ một tình huống của nhịp sống thị thành : thình lình đèn điện tắt. Và trăng xa lại đến, vẫn tròn, vẫn đẹp, vẫn thủy chung với ngời. Nớc mắt rng rng cña ngßi lÝnh, c¸i giËt m×nh cña ngêi lÝnh tríc sù im lÆng cña tr¨ng xa hiÖn vÒ n¬i thành phố hôm nay là một biểu tợng nghệ thuật mang tính hàm nghĩa độc đáo. Đó là sự bao dung, độ lợng, nghĩa tình, thủy chung của nhân dân, sự trong sáng mà không hề đòi hỏi đợc đền đáp. Đây chính là phẩm chất cao đẹp của nhân dân mà t¸c gi¶ muèn ngîi ca, tù hµo. Cũng là thông điệp hãy biết nhớ về quá khứ tốt đẹp, không nên sống vô tình, đó chính là ý nghĩa sâu sắc của hình ảnh trăng trong bài thơ của Nguyễn Duy. 2. Tõ hiÓu biÕt vÒ bµi §ång chÝ cña ChÝnh H÷u, h·y triÓn khai mét ®o¹n v¨n theo luận đề sau : Những ngời đồng chí, từ cuộc đời thật đi vào thơ ca Bµi lµm Ngời lính xuất hiện trong bài Đồng chí của Chính Hữu không đặc biệt nh nh÷ng anh lÝnh thÞ thµnh trong th¬ cña Quang Dòng : §ªm m¬ Hµ Néi d¸ng kiÒu thơm mà trong đời sống quen thuộc thờng thấy ở làng quê nghèo đến xác xơ : nớc mặn đồng chua, đất cày lên sỏi đá. ở nơi ấy có những gian nhà không mặc kệ gió lung lay, cã giÕng níc, gèc ®a... TÊt c¶ gÇn gòi vµ quen thuéc. Tõ biÖt ruéng đồng, họ bớc vào trận. Hôm qua là nông dân, hôm nay là chiến sĩ. Họ lên đờng chiến đáu thật tự nhiên "ruộng nơng anh gửi bạn thân cày" thật cảm động và thiêng liêng. Đơn giản vậy thôi mà chân thực, đẹp đẽ biết bao. Chính Hữu không tô vẽ, thậm chí còn nhấn mạnh cái lam lũ, đói nghèo, những cái không thơ chút nµo : ¸o anh r¸ch vai / QuÇn t«i cã vµi m¶nh v¸ /... ch©n kh«ng giµy... ChÝnh những hình ảnh giản dị này đã làm thành chất thơ, chất thơ của đời sống hiện thực.

(46) cách mạng. Ngời lính nông dân đã trở thành cảm hứng văn học. Chính Hữu đã đa họ bớc từ cuộc đời thật vào thơ ca. §Ò sè 25 1. Xác định lỗi diễn đạt trong những câu sau. Sau đó, sửa lại câu cho đúng. a) Việt Nam chúng ta có rất nhiều thắng cảnh đẹp. b) Trong những năm gần đây, nhà trờng đã đẩy mạnh qui mô đào tạo để đáp ứng nhu cÇu häc tËp cña x· héi. c) Về khuya, đờng phố rất im lặng. d) Trong thời kì đổi mới, Việt Nam đã thành lập quan hệ ngoại giao với hầu hết c¸c níc trªn thÕ giíi. 2. Kể tóm tắt cốt truyện đoạn trích Chiếc lợc ngà (Nguyễn Quang Sáng) đã học ở s¸ch gi¸o khoa Ng÷ v¨n 9 - tËp 1. §¸p ¸n §Ò sè 25 1. Xác định lỗi diễn đạt trong những câu sau và sửa lại câu cho đúng. a) Việt Nam chúng ta có rất nhiều thắng cảnh đẹp. b) Trong những năm gần đây, nhà trờng đã đẩy mạnh qui mô đào tạo để đáp ứng nhu cÇu häc tËp cña x· héi. c) Về khuya, đờng phố rất im lặng. d) Trong thời kì đổi mới, Việt Nam đã thành lập quan hệ ngoại giao với hầu hết c¸c níc trªn thÕ giíi. 2. Kể tóm tắt cốt truyện đoạn trích Chiếc lợc ngà (Nguyễn Quang Sáng) đã häc ë s¸ch gi¸o khoa Ng÷ v¨n 9 - tËp 1. Bµi lµm 1. a) Dùng thừa từ "đẹp" ("thắng cảnh" - nghĩa "cảnh đẹp") Söa l¹i: ViÖt Nam chóng ta cã rÊt nhiÒu th¾ng c¶nh b) Dïng sai tõ "®Èy m¹nh", v× nghÜa tõ nµy lµ thóc ®Èy cho sù ph¸t triÓn nhanh (Kh«ng hîp nghÜa khi ®i kÌm tõ "qui m«") Sửa lại : Trong những năm gần đây, nhà trờng đã mở rộng qui mô đào tạo để đáp ứng nhu cầu học tập của xã hội. c) Dïng sai tõ "im lÆng" (Tõ nµy thêng dïng nãi vÒ con ngêi) Sửa lại : Về khuya, đờng phố rất yên tĩnh d) Dïng sai tõ "thµnh lËp" v× nghÜa cña tõ nµy lµ lËp nªn, x©y dùng nªn mét tổ chức nào đó. ( mà "quan hệ ngoại giao" không phải là một tổ chức đoàn thể) Sửa lại : Trong thời kì đổi mới, Việt Nam đã thiết lập quan hệ ngoại giao với hầu hÕt c¸c níc trªn thÕ giíi. 2. Tãm t¾t trÝch ®o¹n ChiÕc lîc ngµ cña NguyÔn Quang S¸ng Ông Sáu xa nhà đi kháng chiến lúc con gái mới đợc một tuổi. Bảy năm sau, «ng cã dÞp vÒ th¨m nhµ. ¤ng vui mõng muèn «m Êp, vç vÒ con, nhng bÐ Thu không nhận cha, đối xử với ông lạnh lùng nh ngời xa lạ, vì trên mặt ông Sáu có vết thẹo không giống với ngời cha trong ảnh chụp mà em đã biết. Sau đó nhờ bà ngoại giải thích, Thu mới hiểu. Trong phút chia tay, nỗi khát khao đợc gặp cha, tình yêu cha trong cô bé bùng dậy, hối hả, cuống quít. Tại khu căn cứ, ông Sáu đã dồn hết tình yêu thơng, nỗi nhớ đứa con gái yêu vào việc làm một chiếc lợc ngà để tặng con. Trong một trận càn, ông đã hi sinh. Trớc lúc nhắm mắt xuôi tay, ông còn kịp trao cây lợc ấy cho một ngời bạn. Cuối cùng chiếc lợc đến đợc tay con gái thì cha con đã không bao giờ đợc hội ngộ nữa. Tác phẩm là bài ca đâu xót nhng đẹp đẽ về tình cha con trong cuộc chiến tranh ái quốc..

(47) §Ò sè 26 Ph©n tÝch ®o¹n trÝch Thuý KiÒu b¸o ©n b¸o o¸n (TruyÖn KiÒu- NguyÔn Du) để thấy đợc : “tài năng nghệ thuật xây dựng nhân vật của tác giả trong việc khắc hoạ tính cách qua ngôn ngữ đối thoại” (S¸ch gi¸o khoa Ng÷ v¨n 9 tËp 1- NXB Gi¸o dôc). §¸p ¸n §Ò sè 26 ý 1. 2. a). b). c). 3. a). b). c). Néi dung Giới thiệu Nguyễn Du, Truyện Kiều, vị trí và nét đặc sắc của đoạn trích Thuý KiÒu b¸o ©n b¸o o¸n. Ph©n tÝch “tµi n¨ng nghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt cña t¸c gi¶ trong viÖc khắc hoạ tính cách qua ngôn ngữ đối thoại” trong 12 câu đầu (Thuý KiÒu b¸o ©n) Thuý Kiều nói với Thúc Sinh về ơn nghĩa : trớc nỗi hoảng sợ đến mức mất cả thần sắc (mặt nh chàm đổ) của Thúc Sinh - một con ngời nhu nhợc, Kiều động lòng trắc ẩn, nàng gợi lại ân nghĩa xa, nhắc lại địa danh “Lâm tri”, xng là “ngời cũ” một cách thân mật và coi đó là “nghĩa nÆng ngh×n non” Hoµn c¶nh vµ vÞ trÝ hiÖn t¹i kh«ng cho phÐp KiÒu qu¸ th©n mËt. Nµng cần trả ơn để trả mỗi ngời về vị trí của mình nên lời nói trở nên trang träng : “s©m th¬ng", “ch÷ tßng”, “cè nh©n”, “tr¨m”, “ngh×n”, “t¹ lßng”, “báo ân”,… đặc biệt từ “cố nhân” và điển tích "sâm thơng". Bằng cách này, Kiều đã giải quyết một cách thông minh, khéo léo một việc thật khó khăn mà vẫn giữ đợc tấm lòng biết ơn, trân trọng của mình đối với Thóc Sinh. Nãi víi Thóc Sinh vÒ Ho¹n Th, ng«n ng÷ cña KiÒu hÕt søc n«m na víi nh÷ng thµnh ng÷ ViÖt quen thuéc (kÎ c¾p bµ giµ ; kiÕn bß miÖng chÐn). VÕt th¬ng lßng Ho¹n Th g©y ra cho nµng qu¸ xãt xa, nµng sÏ trõng ph¹t Ho¹n Th. Víi KiÒu lóc nµy, ©n o¸n ph©n minh, râ rµng. Ph©n tÝch “tµi n¨ng nghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt cña t¸c gi¶ trong viÖc khắc hoạ tính cách qua ngôn ngữ đối thoại” trong 22 câu sau (Thuý KiÒu b¸o o¸n) Hành động, lời nói của Kiều lúc mới gặp Hoạn Th biểu thị thái độ mỉa mai: “chµo”, “tha”, “tiÓu th”,… Giäng KiÒu cã phÇn ®ay nghiÕn, d»n h¾t víi nhÞp th¬ t¸ch ra tõng tiÕng, tõ ng÷ lÆp l¹i, nhÊn m¹nh: “dÔ cã”, “dễ dàng”, “mấy tay”, “mấy mặt”, “mấy gan”, “đời xa”, “đời nay”, “cµng cay nghiÖt l¾m/ cµng oan tr¸i nhiÒu” Ho¹n Th lµ con ngêi kh«n ngoan, gi¶o ho¹t, mÆc dï “hån l¹c ph¸ch xiêu” song đã kịp trấn tĩnh để “liệu điều kêu ca”. Kiều nói đến “đàn bà”, Hoạn th cũng đánh vào tâm lí “đàn bà” để gỡ tội. Từ tội nhân, Hoạn Th đồng nhất mình cũng là nạn nhân. Hoạn Th cho rằng mình kh«ng nh÷ng kh«ng cã téi mµ cßn cã c«ng. Cuèi cïng, Ho¹n Th nhËn tÊt c¶ téi lçi vÒ m×nh vµ khen KiÒu lµ ngêi khoan dung, réng lîng nh trêi biÓn. Tríc lêi lÏ cña Ho¹n Th, KiÒu võa mÒm lßng võa khã xö. Nµng r¨n ®e Hoạn Th và xử theo triết lí dân gian “đánh kẻ chạy đi chứ không đánh ngêi ch¹y l¹i”. KiÒu tha cho Ho¹n Th kh«ng chØ v× Ho¹n Th cã tµi “bµo chữa” mà còn vì Kiều là ngời độ lợng, vị tha và nhân hậu..

(48) 4. a). b). §¸nh gi¸ chung vÒ: “tµi n¨ng nghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt cña t¸c gi¶ trong việc khắc hoạ tính cách qua ngôn ngữ đối thoại” và giá trị đoạn trÝch Nguyễn Du là thiên tài nhiều mặt đặc biệt là tài xây dựng nhân vật, n¾m b¾t vµ kh¾c ho¹ tÝnh c¸ch, t©m lÝ, t©m tr¹ng con ngêi. T©m lÝ, tÝnh cách, phẩm chất của Thuý Kiều, Thúc Sinh, Hoạn Th đợc thể hiện một cách tài tình qua ngôn ngữ đối thoại của đoạn trích. §o¹n trÝch kh«ng chØ ngîi ca tÊm lßng nh©n hËu, con ngêi ¬n nghÜa cña Thuý KiÒu mµ cßn ph¶n ¸nh kh¸t väng, íc m¬ c«ng lÝ, chÝnh nghÜa của thời đại Nguyễn Du. Đoạn trích cho thấy cái tâm và cái tài ngời sáng của nhà nhân đạo lớn. §Ò sè 27. 1. C¶m nhËn cña em vÒ h×nh ¶nh con cß trong bµi th¬ cïng tªn cña ChÕ Lan Viªn. 2. H·y tëng tîng lµ bÐ Thu trong truyÖn ChiÕc lîc ngµ cña NguyÔn Quang S¸ng kể lại câu chuyện : lúc nhận ra ba cũng là lúc chia tay cho đến khi nhận lại chiếc lợc ngà từ ngời bạn chiến đấu của ba. §¸p ¸n §Ò sè 27 1. A. H×nh thøc : Đảm bảo là một văn bản hoàn chỉnh, văn viết trôi chảy, diễn đạt có hình ảnh, c¶m xóc, kh«ng m¾c nh÷ng lçi th«ng thêng. B. Néi dung : a) Giíi thiÖu t¸c gi¶, t¸c phÈm, xuÊt xø vµ néi dung cña bµi th¬ Con cß cña ChÕ Lam Viªn. b) C¶m nhËn vÒ h×nh ¶nh con cß trong bµi th¬. - Con cò đến từ ca dao qua lời ru của mẹ thấm đẫm tình yêu thơng. - Cò thoát thai từ lời ru đến làm quen và trở thành ngời bạn đầu tiên của con. - PhÇn cuèi, h×nh ¶nh con cß trë thµnh biÓu tîng cña t×nh mÑ vµ mang triÕt lÝ nh©n sinh. c) Tổng hợp khái quát những điều đã cảm nhận. 2. A. H×nh thøc : §¶m b¶o lµ mét v¨n b¶n hoµn chØnh, tù sù hÊp dÉn, cã cèt truyÖn râ rµng, kh«ng sai lçi chÝnh t¶, ng÷ ph¸p th«ng thêng (0.5 ®iÓm). B. Néi dung : a) C« giao liªn Thu tù giíi thiÖu vÒ m×nh vµ hai cha con gÆp nhau vµ nçi niÒm phót chia tay. b) Kể lại chuyện, hoàn cảnh gặp lại ngời bạn chiến đấu của cha, đợc nghe kể vÒ ngêi cha cña m×nh. c) Suy nghĩ, tình cảm : nỗi ân hận, niềm tự hào, xúc động chân thành về cha và tự hứa với lơng tâm sống xứng đáng với ngời cha của mình. d) KÕt thóc c©u chuyÖn ë thêi ®iÓm hiÖn t¹i. §Ò sè 28.

(49) 1. Phân tích Chuyện ngời con gái Nam Xơng của Nguyễn Dữ để làm nổi bật những vẻ đẹp và thân phận nhân vật Vũ Nơng. 2. Tr×nh bµy c¶m nghÜ s©u s¾c nhÊt cña em vÒ ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng cña NguyÔn D÷. §¸p ¸n §Ò sè 28 1. Đây là kiểu văn bản nghị luận văn học, phân tích Chuyện ngời con gái Nam Xơng để làm nổi bật những vẻ đẹp và thân phận của nhân vật Vũ Nơng. Về nội dung, có hai yêu cầu chính là vẻ đẹp và thân phận của Vũ Nơng dới chế độ cũ. + Về yêu cầu thứ nhất, thông qua các tình huống của cốt truyện, phân tích để làm hiện lên nhân vật Vũ Nơng, một phụ nữ xinh đẹp, nết na, hiền thục lại đảm ®ang, th¸o v¸t, thê kÝnh mÑ chång hÕt mùc hiÕu th¶o, mét d¹ thuû chung víi chồng, hết lòng vun đắp cho hạnh phúc gia đình. + Về thân phận của Vũ Nơng, qua phân tích nỗi oan khuất của nàng để thấy, ngời phụ nữ đức hạnh ở đây không những không đợc bênh vực, che chở mà còn bị đối xử bất công, vô lí đến nỗi họ không thể sống đợc nữa mà phải tự kết liễu đời m×nh. 2. §©y lµ kiÓu v¨n b¶n biÓu c¶m vÒ t¸c phÈm v¨n häc, cô thÓ lµ v¨n b¶n ChuyÖn ngời con gái Nam Xơng. Đề tơng đối tự do, chỉ cần trình bày cảm xúc, tởng tợng, liên tởng, suy ngẫm sâu sắc của mình về một hoặc vài vấn đề nào đó của văn bản. Muốn trình bày tình cảm của mình về một vấn đề nào đó, trớc hết phải nêu ra đối tợng gợi nên cảm xúc, suy nghĩ sâu sắc nhất cho mình. Nó có thể là một vấn đề về néi dung, vÒ nghÖ thuËt hay vÒ c¶ néi dung vµ nghÖ thuËt. Cô thÓ cã thÓ lµ suy nghÜ s©u s¾c nhÊt vÒ : th©n phËn Vò N¬ng nãi riªng vµ ngêi phô n÷ nãi chung díi chế độ xa; niềm thơng cảm sâu xa của nhà văn đối với ngơì phụ nữ; vẻ đẹp của Vò N¬ng ; bi kÞch cña Vò N¬ng vµ lêi tè c¸o x· héi phong kiÕn ; tÝnh ®a nghi vµ cách xử sự hồ đồ, độc đoán của Trơng Sinh ; lời nói về cái bóng của đứa con ngây th¬ ; c¸ch d¾t dÉn t×nh tiÕt c©u chuyÖn ; yÕu tè k× ¶o, kÕt thóc cã hËu v.v.. Từ những đối tợng gợi suy nghĩ, phải trình bày đợc cảm nghĩ một cách sâu sắc, chân thành, phù hợp với đối tợng đợc nêu ra. §Ò sè 29 Phân tích đoạn trích ở hồi 14 trong tác phẩm Hoàng Lê nhất thống chí để làm nổi bật vẻ đẹp của hình tợng vua Quang Trung. §¸p ¸n §Ò sè 29 Đây là đề nghị luận về một đoạn trích trong tác phẩm truyện, chủ yếu bàn bạc về vẻ đẹp của nhân vật chính là hình tợng vua Quang Trung. Ngoµi yªu cÇu chung cña kiÓu v¨n b¶n nghÞ luËn vÒ t¸c phÈm truyÖn (hay đoạn trích), về nội dung, cần phân tích để làm nổi bật vẻ đẹp của hình tợng vua Quang Trung với các sau : con ngời hành động mạnh mẽ, quyết đoán ; có trí tuệ s¸ng suèt, nh¹y bÐn ; cã ý chÝ quyÕt th¾ng, tÇm nh×n xa tr«ng réng ; cã tµi dông binh nh thÇn; lÉm liÖt trong chiÕn trËn ; lµ ngêi tæ chøc vµ lµ linh hån cña chiÕn công vĩ đại. §Ò sè 30.

(50) 1. Phân tích đoạn thơ Chị em Thuý Kiều (trích Truyện Kiều - Nguyễn Du) để làm nổi bật vẻ đẹp của Thuý Kiều và Thuý Vân. 2. Tr×nh bµy nh÷ng c¶m nghÜ cña em vÒ bøc tranh thiªn nhiªn vµ lÔ héi mïa xu©n trong ®o¹n th¬ C¶nh ngµy xu©n trÝch trong TruyÖn KiÒu cña NguyÔn Du. §¸p ¸n §Ò sè 30 1. Đây là đề nghị luận về một đoạn trích trong tác phẩm truyện thơ, phân tích để làm nổi bật vẻ đẹp của hai nhân vật Thuý Vân và Thuý Kiều. Ngoµi yªu cÇu chung cña kiÓu v¨n b¶n nghÞ luËn vÒ t¸c phÈm truyÖn (hay đoạn trích), cần phân tích để làm nổi bật vẻ đẹp của từng nhân vật nh sau: + Thuý Vân : Tác giả dùng những thứ cao đẹp của thiên nhiên để so sánh vẻ đẹp trang träng, ®oan trang cña V©n. Víi thñ ph¸p liÖt kª vµ c¸ch sö dông tõ ng÷ cô thể cũng nh những biện pháp nghệ thuật so sánh, ẩn dụ, Thuý Vân hiện lên đẹp một vẻ đẹp trung thực, phúc hậu mà quí phái của ngời phụ nữ. Chân dung Thuý Vân là chân dung mang tính cách, số phận. Vẻ đẹp của nàng tạo sự hoà hợp, êm đềm với xung quanh nên nàng sẽ có cuộc đời bình lặng suôn sẻ. + Thuý KiÒu : C©u th¬ giíi thiÖu kh¸i qu¸t lµm hiÖn lªn mét Thuý kiÒu víi vÎ đẹp sắc sảo về trí tuệ và mặn mà về tâm hồn. Vẫn dùng những hình tợng nghệ thuật ớc lệ để tả Thuý Kiều, nét vẽ của Nguyễn Du thiên về gợi, tạo ấn tợng chung về vẻ đẹp của một giai nhân tuyệt sắc; ở đây, nhà thơ tập trung gợi tả vẻ đẹp của đôi mắt – phần tinh anh của tâm hồn và trí tuệ. Trong 12 câu dùng để tả Kiều, tác giả dành tới 8 câu để tả tài năng : cầm (đàn), kì (cờ), thi (thơ), hoạ (vẽ), đặc biệt là tài đàn. Khúc đàn bạc mệnh mà nàng tự soạn chính là tiếng nói của một trái tim đa sầu, đa cảm. Vẻ đẹp của Kiều là sự kết hợp của cả sắc – tài – tình. Chân dung của Kiều cũng là chân dung mang tính cách, số phận. Vẻ đẹp của nµng lµm cho t¹o ho¸ ph¶i hên, ph¶i ghen nªn sè phËn sÏ Ðo le, ®au khæ. 2. §©y lµ kiÓu v¨n b¶n biÓu c¶m vÒ t¸c phÈm v¨n häc, cô thÓ lµ vÒ mét ®o¹n trÝch C¶nh ngµy xu©n trong TruyÖn KiÒu. §Ò yªu cÇu ph¸t biÓu nh÷ng c¶m nghÜ vÒ bøc tranh thiªn nhiªn vµ c¶nh lÔ héi mïa xu©n trong ®o¹n trÝch. Muèn tr×nh bµy t×nh cảm của mình về các vấn đề đó, trớc hết phải nêu ra đối tợng gợi nên cảm xúc, suy nghÜ cho m×nh lµ bøc tranh thiªn nhiªn vµ c¶nh lÔ héi mïa xu©n. Trªn c¬ së đó, trình bày những cảm xúc, tởng tợng, liên tởng, suy ngẫm của mình một cách chân thành, phù hợp với đối tợng đợc nêu ra. §Ò sè 31 1. Ph©n tÝch t¸m c©u th¬ cuèi trong ®o¹n trÝch KiÒu ë lÇu Ngng BÝch. 2. Ph©n tÝch t©m tr¹ng nhí th¬ng cña KiÒu trong ®o¹n trÝch KiÒu ë lÇu Ngng BÝch. 3. Ph©n tÝch bøc tranh thiªn nhiªn trong s¸u c©u ®Çu ®o¹n trÝch KiÒu ë lÇu Ngng Bích để làm nổi bật cảnh ngộ của Kiều. §¸p ¸n §Ò sè 31.

(51) 1. Đây là đề nghị luận về một đoạn trích trong tác phẩm truyện thơ, phân tích 8 c©u th¬ cuèi trong ®o¹n trÝch KiÒu ë lÇu Ngng BÝch Ngoµi yªu cÇu chung cña kiÓu v¨n b¶n nghÞ luËn vÒ t¸c phÈm truyÖn (hay đoạn trích), cần phân tích để làm nổi bật tâm trạng buồn lo của Kiều qua nghệ thuật tả cảnh ngụ tình. Diễn tả tâm trạng Kiều, Nguyễn Du đã tìm cách thể hiện tình trong cảnh, cảnh trong tình. Cảnh vật chính là tâm trạng của Kiều. Cảnh đợc miêu tả từ xa đến gần, màu sắc từ nhạt đến đậm, âm thanh từ tĩnh đến động. Hình ¶nh cã c¸nh buåm thÊp tho¸ng, cã c¸nh hoa tr«i man m¸c vµ néi cá rµu rÇu. TÊt cả đều nhằm thể hiện tâm trạng cô đơn, thân phận nổi nênh vô định, nỗi buồn của kẻ tha phơng, nỗi nhớ ngời yêu, cha mẹ và sự bàng hoàng đến lo sợ của Kiều. Câu kết nh báo trớc cơn dông bão sẽ nổi lên, xô đẩy, vùi dập cuộc đời nàng. 2. Đề bài yêu cầu phân tích tâm trạng nhớ thơng của Kiều đối với chàng Kim và cha mẹ nàng. Nội dung cần đạt là : Nhớ chàng Kim, Kiều nhớ tới lời thề nguyền đôi lứa, tởng tợng cảnh chàng Kim đang hớng về mình, đêm ngày mong tin nhng uổng công vô ích. Tâm trạng Kiều đầy xót xa, đau đớn. Nhớ tới cha mẹ, lòng Kiều đầy thơng xót. Nàng thơng cha mẹ sáng chiều tựa cửa ngóng tin con, mong sự đỡ đần ; nàng xót xa hiện thời cha mẹ không ai chăm nom và không đợc tự tay chăm sóc cha mẹ lúc tuổi già sức yÕu . . . Qua ph©n tÝch t©m tr¹ng nhí th¬ng cña KiÒu ph¶i lµm hiÖn lªn mét con ngêi sống thuỷ chung trong tình yêu, hiếu thảo với cha mẹ và có tấm lòng vị tha đáng tr©n träng. 3. §Ò bµi yªu cÇu ph©n tÝch bøc tranh thiªn nhiªn ë 6 c©u th¬ ®Çu trong ®o¹n trÝch Kiều ở lầu Ngng Bích để thấy cảnh ngộ hiện tại của Kiều. Nghệ thuật tả cảnh ở ®©y cña NguyÔn Du lµ t¶ c¶nh ngô t×nh cho nªn kh«ng nªn t¸ch b¹ch c¶nh vµ t×nh riªng biÖt. Tõ c¶nh gîi lªn c¶nh ngé cña KiÒu : Kh«ng gian trong bøc tranh mªnh m«ng hoang v¾ng vµ ®Çy rîn ngîp. HØnh ¶nh non xa, tr¨ng gÇn gîi sù ch¬i v¬i cña KiÒu tríc trêi níc mªnh m«ng. Nh÷ng c¸t vµng cån nä, bôi hång dÆm kia võa lµm t¨ng thªm c¸i mªnh m«ng cña kh«ng gian võa t« ®Ëm sù tr¬ träi, rîn ngîp cña con ngêi. Thêi gian vµ kh«ng gian nh giam hãm con ngời, Kiều một mình một bóng. Nàng rơi vào hoàn cảnh cô đơn tuyệt đối. §Ò sè 32 Ph©n tÝch ®o¹n Thuý KiÒu xö Ho¹n Th trÝch trong TruyÖn KiÒu cña NguyÔn Du. §¸p ¸n §Ò sè 32 Đây là đề nghị luận về một đoạn trích trong tác phẩm truyện thơ, phân tích c¶nh Thuý KiÒu xö Ho¹n Th. Ngoµi yªu cÇu chung cña kiÓu v¨n b¶n nghÞ luËn vÒ đoạn trích trong tác phẩm truyện, về nôi dung, cần phân tích cuộc đối đáp giữa Kiều và Hoạn Th. Trong cuộc đối đáp này, hành động, lời nói của Kiều đầy mỉa mai, ®ay nghiÕn nh quÊt vµo danh gia hä Ho¹n, nµng quyÕt trõng trÞ Ho¹n Th nh đã nói với Thúc Sinh Mu sâu cũng trả nghĩa sâu cho vừa. Trớc lời nói và thái độ của Kiều, Hoạn Th kinh hoàng hết mức song vẫn kịp tìm cách lí giải để gỡ tội. Hắn đánh đồng cái ghen của một kẻ có quyền thế với cái ghen thờng tình của đàn bà, đa Kiều từ vị trí đối lập trở thành ngời đồng cảnh với hắn. Từ tội nhân, Hoạn Th đã biện bạch để trở thành nạn nhân của chế độ đa thê. Tiếp đó, Hoạn Th kể công đối với Kiều và cuối cùng nhận hết tội lỗi về mình, trông cậy vào tấm lòng khoan dung, độ lợng rộng lớn của Kiều. Hoạn Th khôn ngoan, sâu sắc đến quỉ.

(52) quái tinh ma. Hoạn Th đợc Kiều tha bổng, chủ yếu không phải do lời tự bào chữa mà là do tấm lòng độ lợng Đã lòng tri quá thì nên của Kiều. §Ò sè 33 Phân tích đoạn trích Lục Vân tiên gặp nạn để làm nổi bật những vẻ đẹp cña «ng Ng. §¸p ¸n §Ò sè 33 Đề bài yêu cầu phân tích đoạn trích để lầm nổi bật những vẻ đẹp của của nh©n vËt «ng Ng. Ngoµi yªu chung vÒ kiÓu v¨n b¶n nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n trÝch trong tác phẩm truyện, về nội dung, cần làm đợc các ý sau : Ông Ng là nhân vật đại diện cho cái thiện, đối lập với cái ác là Trịnh Hâm trong đoạn trích. Sau khi cứu đợc Vân Tiên, ông Ng sẵn lòng cu mang chàng, không hề tính toán. Cuộc sống của ông là một cuộc sống đẹp, biểu hiện của cái thiÖn : sèng trong s¹ch, ngoµi vßng danh lîi « träc ; sèng tù do phãng kho¸ng, thảnh thơi giữa đất trời cao rộng hoà nhập, bầu bạn với thiên nhiên... Xây dựng nh©n vËt «ng Ng, t¸c gi¶ muèn göi g¾m kh¸t väng, niÒm tin vÒ c¸i thiÖn, vµo con ngời lao động bình thờng. §Ò sè 34 Nh÷ng suy ngÉm vµ tr¶i nghiÖm s©u s¾c cña nhµ v¨n NguyÔn Minh Ch©u vÒ con ngời và cuộc đời qua truyện ngắn “Bến quê”. Đáp án đề số 34 I. Yªu cÇu vÒ kÜ n¨ng a) Đảm bảo là một văn bản hoàn chỉnh, đúng kiểu bài nghị luận văn học có bè côc chÆt chÏ m¹ch l¹c, lêi v¨n chuyÒn c¶m, biÕt kÕt hîp nhuÇn nhuyÔn c¸c ph¬ng thøc lËp luËn, ph©n tÝch vµ chøng minh. Ch÷ viÕt, tr×nh bµy s¹ch sÏ kh«ng sai lỗi chính tả, lỗi dùng từ đặt câu. b) Chó ý kh¶ n¨ng t duy, ph©n tÝch tæng hîp vµ sù s¸ng t¹o cña häc sinh trong những lời bình giá về vẻ đẹp của nhân vật, của tình tiết truyện. II. Yªu cÇu vÒ kiÕn thøc 1. Giíi thiÖu nÐt chÝnh vÒ t¸c gi¶ lµ truyÖn ng¾n “BÕn quª”. 2. Nêu đợc vấn đề nghị luận : những suy ngẫm và trải nghiệm sâu sắc về cuộc đời vµ con ngêi. 3. Phân tích đợc các ý cơ bản sau : a) TruyÖn thÓ hiÖn triÕt lÝ gi¶n dÞ mµ s©u s¾c mang tÝnh tr¶i nghiÖm, cã ý nghÜa tổng kết cuộc đời một con ngời bằng cách đặt nhân vật vào những tình huống nghÞch lÝ. + T×nh huèng nghÞch lÝ thø nhÊt : Nh©n vËt chÝnh cña truyÖn lµ NhÜ, mét ngêi từng đi khắp mọi nơi trên trái đất vậy mà cuối cuộc đời lại bị cột chặt vào giờng bệnh bởi một căn bệnh hiểm nghèo đến nỗi không thể tự mình dịch chuyển lấy vµi m¬i ph©n trªn chiÕc giêng hÑp kª bªn cöa sæ. + Tình huống nghịch lí thứ hai : Nhĩ phát hiện ra vùng đất bên kia sông nơi bến quê quen thuộc, một vẻ đẹp bình dị mà quyến rũ ở ngay phía trớc cửa sổ nhà mình nhng biết rằng mình sẽ không bao giờ đặt chân lên đợc mảnh đất ấy. Và cũng lúc này đây Nhĩ mới nhận ra tất cả tình yêu thơng, sự tần tảo, đức hi sinh thầm lặng của vợ. Những ngày cuối đời Nhĩ mới thật sự thấu hiểu với lòng biết ơn sâu sắc ngời vợ chịu thơng chịu khó của mình, tìm thấy đợc nơi nơng tựa là gia đình..

(53) + Tình huống nghịch lí thứ ba : Nhĩ khao khát đợc đặt chân một lần lên bãi bồi bên kia bến sông nhng “lực bất tòng tâm” nên anh phải nhờ đến cậu con trai thay mình sang bên kia sông đặt chân lên cái bãi phù sa màu mỡ ấy. Đứa con trai không hiểu đợc ớc muốn của cha và đã bỏ lỡ chuyến đò sang ngang duy nhất trong ngµy… Cuối cùng Nhĩ đã thu hết tàn lực dồn vào cử chỉ có vẻ kì quặc “anh đang cố thu nhặt… cho một ngời nào đó” --> hình ảnh có ý nghĩa khái quát thức tỉnh mọi ngêi. b) Tạo ra những tình huống nghịch lí nh trên tác giả muốn ngời đọc nhận thức đợc một triết lí của cuộc đời. + Cuéc sèng vµ sè phËn cña con ngêi chøa ®Çy nh÷ng ®iÒu bÊt thêng, nh÷ng nghÞch lÝ ngÉu nhiªn ngoµi íc muèn + Con ngời ta trên đờng đời thật khó tránh đợc những cái điều vòng vèo hoặc chïng ch×nh : Mét triÕt lÝ gi¶n dÞ nhng thËt s©u s¾c. Con ngêi cÇn ph¶i biÕt tr©n träng gi÷ g×n nh÷ng g× gÇn gòi th©n th¬ng. c) Tổng kết những giá trị của tác phẩm : Bến quê chính là bến đỗ bình yên của mçi con ngêi. §Ò sè 35 1. ViÕt ®o¹n v¨n nãi lªn nh÷ng suy nghÜ cña em vÒ tÊm lßng ngêi mÑ qua nh÷ng dßng th¬ sau : Dï ë gÇn con, Dï ë xa con, Lªn rõng xuèng bÓ, Cß sÏ t×m con, Cß m·i yªu con. Con dï lín vÉn lµ con cña mÑ, Đi hết đời, lòng mẹ vẫn theo con. (Con cß - ChÕ Lan Viªn) 2. Ph©n tÝch chÊt th¬ cña truyÖn ng¾n "LÆng lÏ Sa Pa" (Ng÷ v¨n 9 - tËp I) đáp án đề 35 1. a) Viết thành một đoạn văn (không viết thành một văn bản cụ thể), diễn đạt tr«i ch¶y, kh«ng m¾c lçi chÝnh t¶, ng÷ ph¸p th«ng thêng. b) Nêu đợc những cảm xúc, suy nghĩ chân thành, sâu sắc về tấm lòng của ngời mÑ thÓ hiÖn qua ®o¹n th¬. §ã lµ t×nh th¬ng yªu mªnh m«ng, d¹t dµo s©u l¾ng t×nh mÉu tö bÒn chÆt, s¾t son (ph©n tÝch ý nghÜa biÓu tîng cña h×nh ¶nh con cß, ©m hëng lêi ru, c¶m xóc cña t¸c gi¶) c) Tõ h×nh ¶nh ngêi mÑ trong lêi th¬ cña ChÕ Lan Viªn nghÜ suy vÒ ngêi mÑ nãi chung. 2. a) Viết thành một văn bản, đúng thể loại nghị luận văn học, diễn đạt trôi chảy, kh«ng m¾c lçi chÝnh t¶, ng÷ ph¸p th«ng thêng. b) Xác định, thể hiện rõ yêu cầu trọng tâm của đề bài trong bài làm : chất thơ cña truyÖn ng¾n "LÆng lÏ Sa Pa" ë c¸c ý sau cÇn ph©n tÝch, b×nh gi¶ng. + Chất thơ toát ra từ bức tranh thiên nhiên đẹp của vùng đất Sa Pa - ngân nga, nhÑ nhµng, th¬ méng trong ngßi bót t¶ c¶nh víi nh÷ng bøc tranh lung linh, huyÒn ¶o (®a dÉn chøng, ph©n tÝch).

(54) + Chất thơ lắng sâu trong câu văn tả tình với những mẩu chuyện xúc động, đáng yêu, toả ra từ vẻ đẹp trong thế giới tâm hồn của con ngời: anh thanh niên trên trạm quan sát Yên Sơn cao 2600 mét, anh bạn trên đỉnh Phăng-xi-păng, anh cán bộ nghiên cứu bản đồ sét, ông kĩ s già ở vờn rau Sa Pa cho đén bác lái xe, ông hoạ sĩ, cô kĩ s mới ra trờng. Tất cả những con ngời ấy đã tạo nên một sức âm vang lớn đằng sau cái lặng lẽ ngàn đời của vùng đất Sa Pa (học sinh phân tích trọng t©m vµo nh©n vËt anh thanh niªn) + Cái thơ mộng, vẻ huyền ảo của Sa Pa quyện chặt với cái đẹp tâm hồn con ngời và vẻ đẹp trong mối quan hệ giữa con ngời với nhau đã làm nên chất thơ của con ngêi, cña cuéc sèng. + V¨n xu«i, truyÖn ng¾n mµ giµu nhÞp ®iÖu, ©m thanh, ªm ¸i nh mét bµi th¬. Đề số 36 1. Trong cảnh báo ân, báo oán ở truyện Kiều, Thúy Kiều đã nói với Thúc Sinh nh sau : Nµng r»ng : NghÜa träng t×nh non L©m tri ngêi cò, chµng cßn nhí kh«ng ? S©m th¬ng ch¼ng vÑn ch÷ tßng T¹i ai h¸ d¸m phô lßng cè nh©n a) “Ngời cũ” và “cố nhân” có phải là những từ đồng nghĩa không ? b) Có thể đổi chỗ hai từ này trong đoạn thơ trên đợc không ? Tại sao ? 2. C¶m nhËn vµ suy ngÉm cña em vÒ ®o¹n th¬ sau : Ta lµm con chim hãt Ta lµm mét cµnh hoa Ta nhËp vµo hoµ ca Mét nèt trÇm xao xuyÕn Mét mïa xu©n nho nhá Lặng lẽ dâng cho đời Dï lµ tuæi hai m¬i Dï lµ khi tãc b¹c (Mïa xu©n nho nhá - Thanh H¶i) đáp án đề 36 1. a) “Ngời cũ” và “cố nhân” là những từ đồng nghĩa không hoàn toàn vì sắc thái ý nghÜa, t×nh c¶m, trêng liªn tëng cña hai tõ Êy kh«ng gièng nhau. Thêng khi cã từ Hán Việt đồng nghĩa với một từ thuần việt nào đó thì sắc thái biểu cảm khác nhau ; tõ H¸n ViÖt cã tÝnh chÊt trang träng, kiÓu c¸ch h¬n h¬n, nghi thøc, nghiªm tóc h¬n, kh¶ n¨ng trõu tîng cao h¬n, do vËy còng g©y Ên tîng xa vêi, l¹nh lïng h¬n, trong khi tõ thuÇn ViÖt cïng nghÜa b×nh dÞ h¬n, n«m na, xuÒ xoµ h¬n nªn còng gîi Ên tîng th©n t×nh, gÇn gòi, Êm ¸p h¬n. b) Không thể đổi chỗ từ “ngời cũ” và “cố nhân” trong đoạn thơ vì : - Hai tõ chØ hai ng«i thÝch hîp, “ngêi cò” chØ KiÒu (tù xng) cßn “cè nh©n” là từ Kiều gọi Thúc Sinh trong giao tiếp, ngời xa thờng nói khiêm nhờng và đề cao ngời nghe dù ngời nghe ở vai dới hay vai trên đối với mình. “Ngời cũ” nôm na, b×nh dÞ, “cè nh©n” trÞnh träng, kiÓu c¸ch h¬n. - Hai từ ở những vị trí thích hợp cho diễn biến tình cảm và thái độ của KiÒu..

(55) Thúc Sinh là ngời đầu tiên đã cứu vớt Thuý Kiều ra khỏi dòng đời ô nhục lầu xanh và sống với Thuý Kiều trong tình nghĩa vợ chồng, dù sau đó Thúc Sinh kh«ng cu mang næi Thóy KiÒu. Sau mÊy n¨m xa c¸ch, KiÒu ®ang sèng víi Tõ Hải, nhng phút gặp lại, Kiều vẫn không khỏi xúc động. “L©m Tri ngêi cò chµng cßn nhí kh«ng ?” “Ngêi cò” gîi Ên tîng th©n t×nh, Êm ¸p phï hîp víi tr¹ng th¸i xóc c¶m vµ t©m lý (dêng nh KiÒu kÐo Thóc Sinh l¹i gÇn h¬n trong c¸ch nãi). Nhng rồi Kiều lại trở về với ngay thực tại, nàng mời Thúc Sinh về để tạ ơn (với ân nhân) chứ không phải để nhắc lại tình xa nghĩa cũ (với ngời chồng). Trở vÒ víi thùc t¹i, lÝ trÝ chÕ ngù, KiÒu tr¸ch mãc nhÑ nhµng (vµ nh ®Èy Thóc Sinh ra xa h¬n) víi mét lo¹t tõ H¸n ViÖt, lèi nãi nghiªm trang. “S©m th¬ng ch¼ng vÑn ch÷ tßng T¹i ai h¸ d¸m phô lßng cè nh©n” Thóc Sinh thµnh “cè nh©n”. Tõ nµy trang träng kiÓu c¸ch nªn thµnh xa vêi quá, gợi hình ảnh chỉ hoàn toàn thuộc về những gì đã qua đi lâu rồi. Kiểu cách trang trọng thế mới có thể nói đến chuyện “tạ lòng”, “báo ơn” đợc. 2. a) Yªu cÇu vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt + TËp trung thÓ hiÖn, lµm næi bËt nguyÖn íc muèn cèng hiÕn mïa xu©n nho nhá cña m×nh cho mïa xu©n cña d©n téc. + §ã lµ sù khiªm nhêng, lÆng lÏ, hiÕn d©ng. + Chó ý : biÖn ph¸p nghÖ thuËt tu tõ : ®iÖp ng÷, ho¸n dô, khai th¸c ph©n tích ý nghĩa “dâng”; đại từ “ta” nhịp điệu thiết tha, sâu lắng. b) Yªu cÇu vÒ h×nh thøc + Bµi viÕt cã bè côc m¹ch l¹c, râ rµng gåm 3 phÇn : Më bµi, th©n bµi, kÕt bµi. + Lời văn gợi cảm, thể hiện rung động chân thành của ngời viết. + Diễn đạt trôi chảy, lu loát, không mắc lỗi chính tả, dùng từ, đặt câu. §Ò sè 37 1. Kết thúc bài thơ “Qua Đèo Ngang” (Bà Huyện Thanh Quan) và “Bạn đến chơi nhà” (Nguyễn Khuyến) đều xuất hiện cụm từ “ta với ta” nhng ở mỗi bài lại diễn đạt một nội dung ý nghĩa khác nhau. Em hãy phân tích và làm sáng tỏ điều đó. 2. Vẻ đẹp tâm hồn ngời nông dân Việt nam trong truyện ngắn “Làng” của Kim L©n. Đáp án đề số 37 1. a) §¶m b¶o lµ mét ®o¹n v¨n hoÆc bµi viÕt ng¾n cã bè côc hoµn chØnh ; tr×nh bày gãy gọn, diễn đạt trôi chảy, chữ viết rõ ràng, sạch đẹp. b) Cả hai bài thơ đều sử dụng cụm từ “ta với ta” (từ ta trong Tiếng Việt là đại từ vừa chỉ số ít vừa chỉ số nhiều, vừa là ngôi thứ nhất vừa là ngôi thứ hai) để kết thúc bài thơ nhng ở mỗi bài thơ lại thể hiện nội dung ý nghĩa khác nhau, diễn đạt đợc nh÷ng t©m tr¹ng, t×nh c¶m rÊt kh¸c nhau : + ở bài thơ Qua Đèo Ngang: “ta với ta” đặt trong câu thơ và cả bài thơ đợc hiểu là nhà thơ đối diện với chính mình (từ ta chỉ số ít và ngôi thứ nhất), không có ai để giải bày, chia sẻ. Nỗi cô đơn đợc thể hiện chân thực và sâu sắc. Đó là một nỗi cô đơn tuyệt đối. Cách sử dụng cụm từ này thể hiện một cách rõ nét, tài tình tâm trạng của tác giả, tâm trạng buồn vắng, cô đơn. Đây cũng là nội dung chính cña bµi th¬..

(56) + ở bài Bạn đến chơi nhà : “ta với ta” đợc hiểu là tôi với bác, khách và chủ tuy hai mµ lµ mét (võa chØ sè Ýt võa chØ sè nhiÒu, võa lµ ng«i thø nhÊt, võa lµ ng«i thứ hai), vì đã hết sức hiểu nhau, thông cảm, đồng cảm với nhau, trở thành tri âm tri kỉ. Cụm từ trên đã tập trung diễn đạt một cách tài tình, tinh tế tình bạn chân thành, thắm thiết, cao đẹp của tác giả - nội dung chính của bài thơ - khiến ngời đọc xúc động. c) NhËn xÐt : Trong ng«n ng÷ v¨n ch¬ng, c¸c tõ vÒ h×nh thøc cã thÓ gièng nhau hoàn toàn nhng nghĩa của chúng lại khác nhau do đợc sử dụng trong mạch văn kh¸c nhau, v¨n c¶nh kh¸c nhau. Nhµ v¨n, nhµ th¬ chÝnh lµ ngêi lµm nªn ®iÒu k× diệu đó giúp cho ngôn ngữ văn chơng ngày càng có vẻ đẹp mới, có khả năng diễn đạt phong phú làm cho tiếng Việt thêm giàu đẹp. 2. a) §¶m b¶o bµi viÕt lµ mét v¨n b¶n nghÞ luËn v¨n häc hoµn chØnh cã bè côc râ ràng, hợp lí ; có cách diễn đạt trong sáng, gãy gọn, gợi cảm ; không mắc lỗi diễn đạt và chính tả. b) Giới thiệu đợc tác giả, tác phẩm. c) Phân tích, đánh giá đợc vẻ đẹp tâm hồn của ông Hai - ngời nông dân Việt Nam, trong truyÖn ng¾n “Lµng". - Xác định vẻ đẹp tâm hồn ông Hai Thu chính là vẻ đẹp của tình yêu làng quê, tình yêu đất nớc, trung thành với cách mạng, kháng chiến của ông Hai. - Tríc c¸ch m¹ng, «ng Hai lµ ngêi lu«n g¾n bã, tù hµo vÒ lµng chî DÇu quª ông, tuy nhiên tình cảm đó còn có những hạn chế do cha đợc giác ngộ. Bên cạnh niềm tự hào chính đáng về quê hơng giàu đẹp, đợc biểu hiện qua thói khoe làng của ông (học sinh nêu đợc dẫn chứng và phân tích). Đặc biệt ông còn khoe về cái sinh phần viên tổng đốc làng ông, điều này khi đợc giác ngộ ông thấy chỉ đáng thù nó vì nó đã làm cho ông và dân làng ông khổ. - Sau cách mạng, lòng yêu làng của ông Hai Thu tiếp tục đợc phát triển, hoµ nhËp víi lßng yªu níc, yªu c¸ch m¹ng, trung thµnh víi kh¸ng chiÕn, víi l·nh tô : + Khi buéc ph¶i xa lµng ®i t¶n c v× hiÓu ®i t¶n c còng lµ kh¸ng chiÕn, «ng Hai luôn nhớ về làng và càng hay khoe làng nhng ông đã khoe khác (học sinh nêu đợc dẫn chứng và phân tích các dẫn chứng ấy, chú ý thái độ khi khoe làng và nội dung lêi khoe cña «ng Hai). + Ông Hai vô cùng đau khổ, tủi hổ khi đột ngột nghe tin làng ông theo giặc từ ngời đàn bà tản c ở dới xuôi lên. Phân tích diễn biến tâm lí của ông Hai đợc tác gi¶ miªu t¶ hÕt søc cô thÓ nhng tinh tÕ tõ lóc míi nghe tin, lóc trë vÒ nhµ. + Phân tích đợc nỗi ám ảnh nặng nề đã biến thành nỗi sợ hãi trong ông Hai. + Trong lóc l©m vµo t×nh thÕ ®au khæ, bÕ t¾c cïng cùc «ng Hai cµng béc lé lßng yªu lµng, yªu níc cña m×nh. Khi nghe tin làng theo giặc trong ông diễn ra cuộc xung đột nội tâm sâu s¾c: lµng th× yªu thËt nhng lµng theo T©y th× ph¶i thï. T×nh yªu níc réng lín h¬n, bao trùm tình yêu làng, tuy nhiên dù xác định nh vậy ông vẫn không dứt bỏ tình c¶m víi lµng, vµ ®iÒu nµy cµng lµm «ng ®au khæ. (dÉn chøng vµ ph©n tÝch). Khi mụ chủ nhà biết tin, rơi vào tình thế cùng đờng, ông càng bộc lộ rõ tình yêu đất nớc. Ông không biết đi đâu, ông cũng không muốn trở về làng vì về làng là chịu quay lại làm việt gian cho thằng Tây... Chú ý phân tích làm nổi bật vẻ đẹp tâm hồn của ông Hai với t cách công dân bằng cách so sánh đối chiếu với ngời nông dân trớc cách mạng ; chú ý phân tích đoạn đối thoại và độc thoại nội tâm hết sức chân thực thể hiện một cách cảm động tình yêu làng quê - yêu đất nớc, trung thµnh víi c¸ch m¹ng, kh¸ng chiÕn cña «ng Hai..

(57) + ¤ng Hai v« cïng sung síng, h¹nh phóc khi nghe tin c¶i chÝnh. ¤ng trë l¹i vui vÎ, linh ho¹t nh xa, l¹i ®i khoe c¸i tin Êy kh¾p mäi n¬i cïng víi tin nhµ «ng bị giặc đốt trụi. - Ông Hai đau khổ hạnh phúc... cuộc sống của ông đều gắn liền với làng quê, đất nớc của mình. ở ông tình yêu làng đã thống nhất, hoà nhập với lòng yêu nớc, yêu cách mạng. Vẻ đẹp trong tâm hồn ông chính là vẻ đẹp tâm hồn của ngời nông dân nói riêng và dân tộc Việt Nam nói chung. Vẻ đẹp đó kế thừa và phát huy vẻ đẹp, giá trị truyền thống của dân tộc đợc Đảng và Bác Hồ giác ngộ đa lên một tầm cao míi, t¹o nªn gi¸ trÞ míi, lµ céi nguån søc m¹nh cña d©n téc. §Ò Sè 38 1. C¶m nhËn cña em vÒ hai c©u th¬ : Con dï lín vÉn lµ con cña mÑ Đi hết đời, lòng mẹ vẫn theo con (ChÕ Lan Viªn - Con Cß - Ng÷ v¨n 9 tËp II) 2. “Sang thu - Khóc giao mïa nhÑ nhµng, th¬ méng, b©ng khu©ng mµ còng thÇm th× triÕt lÝ” (Sang Thu - H÷u ThØnh - Ng÷ v¨n 9 tËp II) Đáp án đề số 38 C©u 1 1. §¶m b¶o v¨n b¶n ng¾n ( hoÆc ®o¹n v¨n) cã bè côc chÆt chÏ, m¹ch l¹c, giµu c¶m xóc. 2. Nêu đợc một sốúy cơ bản sau : a) Giíi thiÖu bµi th¬, h×nh tîng con cß (0,5 ®) b) Hai c©u th¬ lµ lêi cña mÑ nãi víi con - con cß (2,0 ®) + Trong suy nghÜ vµ quan niÖm cña mÑ, díi c¸i nh×n cña mÑ, con dï lín, dù khôn, dù trởng thành, nhiều tuổi đến đâu, làm gì, thành đạt đến đâu chăng nữa... thì con vẫn là con của mẹ: Con vẫn rất đáng yêu, đáng thơng vẫn luôn cần sự động viên che chở, vẫn là niềm tin niềm tự hào, hy vọng của mẹ. + Dù có phải cách xa con, xa rất lâu thậm chí suốt cuộc đời nhng không lúc nµo lßng mÑ kh«ng ë bªn con... c) Ngợi ca tình cảm đằm thắm, vô biên nhng vô cùng cao cả thiêng liêng của ngời mÑ. C©u 2 1. VÒ h×nh thøc a) Đảm bảo là một văn bản bài văn, diễn đạt trôi chảy, giàu cảm xúc, không mắc lçi chÝnh t¶ ng÷ ph¸p th«ng thêng. b) Bài làm đã làm sáng tỏ nét cơ bản của nhận định về bài thơ : Là khúc giao mùa nhÑ nhµng, th¬ méng mµ thÇm th× triÕt lÝ. 2. §¶m b¶o néi dung cã c¸c ý c¬ b¶n sau : a) Giới thiệu bài thơ “Sang thu” của Hữu Thỉnh và cảm hứng chủ đạo :Cảm nhận tinh tÕ vµ kho¶nh kh¾c giao mïa tõ h¹ sang thu ë miÒn B¾c ViÖt Nam. b) Cảm nhận tinh tế và phân tích cái hay, cái đẹp, cái nhẹ nhàng, thơ mộng qua hệ thèng tõ ng÷, h×nh ¶nh cïng ý nghÜa triÕt lý cña khæ th¬ cuèi trong bµi th¬. + Më ®Çu bµi th¬ ta nhËn ra sù chuyÓn m×nh nhÑ nhµng nhng râ rÖt cña thêi tiết và thiên nhiên trong khoảnh khắc giao mùa bằng đôi mắt tinh tế và tâm hồn nh¹y c¶m : h¬ng æi, giã se, s¬ng, s«ng, chim, m©y... §ã lµ hån thiªn nhiªn tõ h¹ sang thu. + H×nh ¶nh giao mïa thÓ hiÖn duyªn d¸ng vµ thÇn t×nh ë c©u th¬ :.

(58) Có đám mây mùa hạ V¾t nöa m×nh sang thu C¸i dÒnh dµng, c¸i chïng ch×nh cña s¬ng, cña s«ng, c¸i nhÌ nhÑ cña giã, thoang thoảng của hơng đợc kết đọng trong cái “vắt nửa mình” ngập ngừng của đám mây trên bầu trời giao mùa ... + Hai c©u th¬ cuèi “SÊm còng bít bÊt ngê...” lµ quan s¸t, c¶m nhËn vµ suy nghÜ, liªn tëng tõ hiÖn tîng thiªn nhiªn víi sù trëng thµnh cña t duy, t©m hån con ngêi. ThÓ hiÖn tÝnh triÕt lÝ : SÊm mïa h¹ Ýt ®i khi sang thu. Bëi vËy hµng c©y không còn mấy khi bị giật mình, đột ngột... Qua câu thơ Hữu Thỉnh muốn gửi gắm suy nghĩ của mình - Khi con ngời đã từng trải thì cũng vững vàng hơn trớc những tác động bất thờng của ngoại cảnh, của cuộc đời. §Ò sè 39 1. Giíi thiÖu truyÖn “Ngêi con g¸i Nam X¬ng” cña NguyÔn D÷ (SGK - NV 9 tËp 1) 2. Suy nghÜ cña em vÒ bµi th¬ “¸nh tr¨ng” cña NguyÔn Duy (SGK - NV 9 tËp 2) Đáp án đề 39 1. Giíi thiÖu truyÖn “Ngêi con g¸i Nam X¬ng” cña NguyÔn D÷. - Đảm bảo một văn bản ngắn, hoàn chỉnh, đúng thể loại thuyết minh. - §¶m b¶o c¸c néi dung. + §Ò tµi : Ngêi phô n÷ trong x· héi phong kiÕn. + Cèt truyÖn : LÊy tõ truyÖn cæ tÝch “Vî chµng Tr¬ng”, cã s¸ng t¹o thªm các chi tiết hoang đờng kì ảo. + Néi dung : - Gi¸ trÞ hiÖn thùc : X· héi phong kiÕn víi chiÕn tranh phi nghÜa, t tëng nam quyÒn vµ sè phËn bi kÞch cña ngêi phô n÷. - Giá trị nhân đạo : Ca ngợi phẩm chất vẻ đẹp ngời phụ nữ, đòi quyền sống cho hä, tè c¸o lÔ gi¸o phong kiÕn nghiÖt ng·. + Nghệ thuật : Yếu tố hoang đờng kì ảo --> tính chất truyền kì cho truyện. + §¸nh gi¸ chung : Thiªn cæ kú bót. 2. - Đảm bảo là một bài văn hoàn chỉnh, đúng thể loại, bố cục ba phần, diễn đạt mạch l¹c. - Phần nội dung đảm bảo các ý sau : a) Nêu hoàn cảnh sáng tác bài thơ : Khi tác giả đã đi qua cuộc đời ngời lính, trở về với cuộc sống đời thờng có phần xa hoa về vật chất. b) Ph©n tÝch néi dung bµi th¬ : - VÇng tr¨ng cña qóa khø : Nh ngêi b¹n tri kØ g¾n bã víi tuæi th¬, víi qu·ng đời ngời lính. Trăng tình nghĩa, tri âm trăng gắn với niềm vui, hạnh phúc của tuổi thơ, cña ngêi lÝnh. - VÇng tr¨ng hiÖn t¹i : Trë thµnh ngêi dng v× “¸nh ®iÖn, cöa g¬ng” nh÷ng xa hoa về vật chất đã làm anh quên đi quá khứ nghĩa tình. - Tình huống điện mất - con ngời đối diện với trăng, trở về với trăng, trăng vẫn vẹn nguyên, nghĩa tình, bao dung, độ lợng --> Bài thơ mang dáng dấp một c©u chuyÖn kÓ theo tr×nh tù thêi gian nhng gîi nhiÒu ý nghÜa, suy nghÜ s©u sa. c) Suy nghÜ vÒ bµi th¬ :.

(59) - Vầng trăng không chỉ là thiên nhiên với đồng, bể, sông, rừng mà còn biểu tîng cho qu¸ khø nghÜa t×nh, vÑn nguyªn. - Bµi th¬ lµ tiÕng lßng, lµ suy ngÉm cña riªng NguyÔn Duy. ¤ng thuéc thÕ hÖ đã từng sống hai cuộc đời : Cuộc đời của những gian khó, vất vả, cả khốc liệt của chiến tranh - cuộc đời của cám dỗ vật chất. Cái “giật mình” trong bài thơ trớc hết là của chính tác giả khi suy ngẫm và chợt dừng lại nghĩ suy về những gì mình đã tr¶i qua. - TiÕng th¬ «ng nh lêi c¶nh tØnh, nh¾c nhë mäi ngêi : NhÊt lµ thÕ hÖ trÎ vÒ tình cảm với quá khứ cách mạng, gian lao với những ngời đồng chí, đồng đội xa, với cả chÝnh m×nh. - Bài thơ có sức ám ảnh lớn đối với những ngời có lơng tri, biết suy nghĩ. ĐÒ 40 1. H·y viÕt lêi b×nh (kho¶ng 1 trang giÊy) cho ®o¹n th¬ sau : “Mäc gi÷a dßng s«ng xanh Mét b«ng hoa tÝm biÕc ¥i con chim chiÒn chiÖn Hãt chi mµ vang trêi Tõng giät long lanh r¬i T«i ®a tay t«i høng” 2. Bµi th¬ “Mïa xu©n nho nhá” lµ tiÕng lßng tha thiÕt yªu mÕn vµ g¾n bã víi thiên nhiên, với đất nớc, với cuộc đời, thể hiện ớc nguyện chân thành, đợc cống hiến cho đất nớc, góp một “Mùa xuân nho nhỏ” của mình vào mùa xuân lớn của dân tộc, cho cuộc đời … Ước nguyện của nhà thơ tuy giản dị mà vô cùng thiêng liêng cao cả, đẹp nh mùa xuân vậy. Tõ viÖc c¶m nhËn bµi th¬ “Mïa xu©n nho nhá” cña Thanh H¶i, h·y lµm sáng tỏ nhận định trên. Đáp án đề 40 : §¶m b¶o c¸c ý c¬ b¶n sau: 1. Giíi thiÖu chung vÒ bµi th¬ m¹ch c¶m xóc vµ t tëng cña bµi th¬ Mïa xu©n nho nhỏ là từ xúc cảm trớc mùa xuân của thiên nhiên đất nớc đến mùa xuân của mồi ngời trong mùa xuân lớn của đất nớc, thể hiện khát vọng đợc dâng hình "Mùa xu©n nho nhá" cña m×nh vµo mïa xu©n lín cña d©n téc. 2. Nh÷ng néi dung chÝnh cña khæ th¬ ®Çu : C¶m xóc cña nhµ th¬ tríc Mïa xu©n thiên nhiên, đất trời (xứ Huế). + Vµi nÐt ph¸c häa: Dßng s«ng xanh; b«ng hoa tríc biÓn, tiÕng chim chiÒn chiÖn. Bøc tranh mïa xu©n víi kh«ng gian cao réng, mµu s¾c t¬i th¾m (rÊt riªng của xứ Huế), với âm thanh vang vọng vui tơi. Bức tranh xuân đẹp và tràn đầy sức sống. Chú ý bình nghệ thuật đổi trật tự cú pháp. ở 2 câu thơ đầu. + Cảm xúc của nhà thơ: Say sa, ngây ngất trớc vẻ đẹp của thiên nhiên đất trời lúc vào xuân : Nghệ thuật ẩn dụ chuyển đổi cảm giác từ chỗ cảm nhận âm thanh tiÕng chim chiÒn chiÖn b»ng thÝnh gi¸c chuyÓn thµnh tõng giät, c¶m nhËn b»ng thÞ gi¸c vµ cuèi cïng c¶m nhËn b»ng xóc gi¸c "T«i ®a tay t«i høng". + Bµi viÕt cã sù më réng liªn hÖ phï hîp víi néi dung cña khæ th¬. C©u 2: 1. Giới thiệu đợc vài nét về nhà thơ, đặc biệt hoàn cảnh sáng tác bài thơ Mùa xu©n nho nhá:.

(60) Sáng tác cuối 1980 khi nhà thơ đang nằm trên giờng bệnh (trớc khi qua đời 1 tháng) để thấy đợc cảm xúc của nhà thơ trớc mùa xuân của thiên nhiên, hiểu đợc lòng yêu mê thiết tha và gắn bó của Thanh Hải với đất nớc, với cuộc đời và ớc nguyÖn ch©n thµnh, tuy gi¶n dÞ mµ v« cïng thiªng liªng cao c¶… 2. Mïa xu©n nho nhá lµ tiÕng lßng yªu mÕn thiÕt tha g¾n bã víi thiªn nhiªn. (Phân tích khổ thơ đầu : Bức tranh mùa xuân đẹp đẽ, tràn đầy sức sống và c¶m xóc ng©y ngÊt, say sa cña t¸c gi¶). - Mùa xuân nho nhỏ là tiếng lòng lòng yêu mến thiết tha gắn bó với đất nớc với cuộc đời. (Niềm tự hào của nhà thơ trớc sức sống của Mùa xuân đất nớc đợc cảm nhận trong nhịp điệu hối hả, âm thanh xôn xao. Và đất nớc đợc hình dung bằng một hình ảnh so sánh đẹp: Đất nớc nh vì sao. Cứ đi lên phía trớc). 3. Thể hiện ớc nguyện chân thành, đợc cống hiến… - Điều tâm niệm của nhà thơ đó là khát vọng đợc hòa nhập vào cuộc sống của đất nớc, cống hiến phần tốt đẹp- dù nhỏ bé của mình cho cuộc đời chung, cho đất nớc. Điều tâm niệm ấy đợc thể hiện một cách chân thành trong những hình ảnh tự nhiên, giản dị và đẹp : Đẹp và tự nhiên vì nhà thơ đã dùng những hình ảnh đẹp của thiên nhiên để nói lên ớc nguyện của mình (lu ý ở phần đầu bài thơ, tác giả đã ph¸c häa h×nh ¶nh mïa b»ng c¸c chi tiÕt b«ng hoa, tiÕng chim hãt). Nh÷ng h×nh ảnh chọn lọc ấy đợc trở lại đã mang một ý nghĩa mới : Niềm mong ớc đợc sống có ích, cống hiến cho đời là một lẽ tự nhiên nh con chim mang đến tiếng hót, bông hoa tỏa hơng sắc cho đời. Đặc biệt sự sáng tạo đặc sắc là hình ảnh của mùa xuân nho nhỏ. Hình ảnh Êy cïng víi nh÷ng h×nh ¶nh c¶nh hoa, con chim, nèt nh¹c trÇm xao xuyÕn…TÊt cả đều mang vẻ đẹp bình dị khiêm nhờng, thể hiện điều tâm niệm chân thành, tha thiÕt cña nhµ th¬. §Ò sè 41 1. Nếu nh đằng sau câu thơ : “Mai về Miền Nam thơng trào nớc mắt” tác giả tiếp tôc diÔn t¶ sù ®au xãt tiÕc th¬ng th× kÕt thóc bµi th¬ sÏ nh thÕ nµo ? H·y viÕt lêi b×nh cho khæ th¬ cuèi cña bµi th¬ “ViÕng l¨ng B¸c”. 2. Mạch cảm xúc xuyên suốt bài thơ “Viếng lăng Bác” là niềm xúc động thiêng liªng, thµnh kÝnh, lßng biÕt ¬n vµ tù hµo pha lÉn xãt ®au cña ViÔn Ph¬ng khi nhµ th¬ tõ MiÒn Nam ra viÕng l¨ng B¸c. Tõ viÖc c¶m nhËn bµi th¬ h·y lµm s¸ng tá ý kiÕn trªn. Đáp án đề 41 1. Giới thiệu chung về bài thơ : Bài thơ thể hiện niềm cảm động, thiêng liêng, thµnh kÝnh, lßng biÕt ¬n vµ tù hµo pha lÉn sãt ®au cña nhµ th¬ ViÔn Ph¬ng khi nhµ th¬ tõ miÒn Nam ra viÕng l¨ng B¸c. - C©u th¬ “Mai vÒ MiÒn Nam th¬ng trµo níc m¾t” thÓ hiÖn c¶m xóc m¶nh liÖt cuén d©ng mét c¸ch m¹nh mÏ, kh«ng k×m nÐn næi cña nhµ th¬ khi s¾p ph¶i trë vÒ quª h¬ng ë miÒn Nam vµ ph¶i xa B¸c. - Nếu đằng sau câu thơ này tác giả tiếp tục diễn tả sự đau xót tiéc thơng thì bài thơ kết thúc trong cái bi luỵ, ám ảnh ngời đọc. - Từ đau thơng Viễn Phơng đã thể hiện tình cảm, lòng thành kính, biết ơn B¸c b»ng nh÷ng íc nguyÖn ch©n thµnh. Bµi th¬ kÕt thóc trong c¸i ©m hëng l¹c quan, nhịp thơ nhanh hơn, điệp từ "muốn làm" đợc lập lại ba lần thể hịên mong ớc tha thiết và chân thành, lu luyến của tác giả (biến đau thơng thành hành động)..

(61) 2. a) Giới thiệu đợc vài nét về nhà thơ Viễn Phơng và hoàn cảnh sáng tấc bài thơ ViÕng l¨ng B¸c. + Lµ nhµ th¬ Nam Bé - th¬ ViÔn Ph¬ng nhá nhÑ giµu t×nh c¶m. + Bài thơ đợc viết trong không khí xúc động của nhân dân ta lúc công trình lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh đợc hoàn thành sau khi giải phóng Miền Nam thống nhất đất nớc. Tác giả cũng ở trong số những đồng bào chiến sĩ từ Miền Nam sau giải phóng đợc ra viếng Bác. + Cảm hứng bao trùm bài thơ: Niềm xúc động, thành kính, lòng biết ơn tự hµo pha lÉn nçi xãt ®au… b) Ph©n tÝch t©m tr¹ng, c¶m xóc cña nhµ th¬. - Khæ th¬ ®Çu. + Chú ý cách dùng từ xng hô, cụm danh từ định danh, nghĩa của từ “Thăm”  gợi tâm trạng xúc động của một ngời từ chiến trờng Miền Nam sau bao n¨m mong mái dîc ra viÕng B¸c (t×nh c¶m, nÐt riªng). + H×nh ¶nh hµng tre : BiÓu tîng, Èn dô.  Ên tîng cña t¸c gi¶ vÒ c¶nh quan bªn l¨ng  c¶m xóc cña d©n téc, biÓu tîng cña søc sèng bÒn bØ kiªn cêng cña d©n téc  c¶m sóc cña nhµ th¬: Tù hµo. - Khæ th¬ thø hai. + Chú ý các hình ảnh ẩn dụ, hoán dụ đẹp và sáng tạo của nhà thơ : Mặt trời, trµng hoa, mïa xu©n. + Thể hiện sự tôn kính của nhân dân, của nhà thơ đối với Bác. - Khổ thơ thứ ba : tâm trạng của nhà thơ: xúc động, đau xót, trớc hình ảnh của Bác trong lăng. Nhà thơ vẫn tin là : Bác vẫn còn sống mãi với non sông đất nớc nhng kh«ng thÓ kh«ng ®au xãt v× sù ra ®i cña Ngêi.  C¶m xóc TiÕc th¬ng. - Khổ thơ cuối cùng : tâm trạng của nhà thơ: Lu luyến muốn đợc ở mãi bên lăng Bác. Nhng tác giả cũng biết rằng đến lúc phải trở về Miền Nam và chỉ có thể gửi tÊm lßng m×nh b»ng c¸ch ho¸ th©n, hoµ nhËp vµo nh÷ng c¶nh vËt ë bªn l¨ng B¸c. + Qua bốn khổ thơ khá cô đọng, nhà thơ đã thể hiện đợc những niềm xúc động tràn đầy và lớn lao trong lòng khi viếng lăng Bác, những tình cảm của nhà thơ đối với Bác là tình cảm thành kính và sâu sắc. Häc sinh cã thÓ ph©n tÝch thµnh hai c¸ch: Theo c¸ch hai: Lu ý : Cã thÓ ph©n tÝch theo néi dung c¶m xóc : + C¶m xóc thµnh kÝnh, ngìng mé … + Cảm xúc thơng tiếc, muốn đợc gần gũi Bác. §Ò sè 42: 1. Nhà thơ Nguyễn Duy trong bài thơ “Ngồi buồn nhớ mẹ ta xa” đã viết : “Ta ®i trän kiÕp con ngêi Còng kh«ng ®i hÕt mÊy lêi mÑ ru” Trong bµi th¬ “Con cß” Nhµ th¬ ChÕ Lan Viªn còng viÕt : “Con dï lín vÉn lµ con cña mÑ Đi hết đời, lòng mẹ vẫn theo con” H·y viÕt lêi b×nh vÒ t×nh mÑ vµ ý nghÜa cña lêi ru. 2. C¶m nhËn cña em vÒ h×nh ¶nh ngêi mÑ qua hai bµi th¬ : “Con cß” cña ChÕ Lan Viªn vµ “Khóc h¸t ru nh÷ng em bÐ lín trªn lng mÑ” cña NguyÔn Khoa §iÒm. Đáp án đề 42 §Ò sè 43.

(62) 1. Viết lời bình cho tiêu đề sau : “BÕn quª” lµ bÕn quª. 2. Hãy làm sáng tỏ tiêu đề : Không gian bến quê và sự thức nhận đau đớn sáng ngêi cña con ngêi. Đáp án đề 43 Câu 1: 4 điểm (Nội dung: Giải thích tiêu đề - cách hiểu về ý nghĩa của truyện). - §¶m b¶o c¬ b¶n c¸c ý sau: + "Bến quê" là bến sông từ lâu đã tồn tại hiện hữu bên kia sông NghÜa thùc : + "Bến quê" là gia đình, hàng xóm, quê hơng nơi lu giữ những kỉ niệm bình dÞ, gÇn gòi, th©n quen, lµ n¬i neo ®Ëu b×nh yªn cho mçi con ngêi (nghÜa biÓu tîng). + "Bến quê" có khả năng thức tỉnh con ngời những vẻ đẹp gần gũi mà bấy l©u nay kh«ng nhËn ra, lµ lêi khuyªn cho mäi ngêi h·y tr©n träng nh÷ng g× th©n thuộc, gần gũi quanh ta trớc khi nghĩ đến những chân trời cao rộng, là khát vọng để ta trở về trong sự trải nghiệm. C©u 2: 1. Giíi thiÖu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ nhµ v¨n NguyÔn Minh Ch©u. + Lµ c©y bót v¨n xu«i tiªu biÓu cña nÒn v¨n häc thêi k× kh¸ng chiÕn chèng MÜ. + Các sáng tác của Nguyễn Minh Châu sau năm 1975 - đặc biệt là các truyện ngắn đã thể hiện những tìm tòi quan trọng góp phần đổi mới văn học nớc nhà từ những năm 80 của thế kỷ XX đến nay. + Năm 2000 ông đợc nhà nớc truy tặng giải thởng Hồ Chí Minh về văn học nghÖ thuËt. 2. T×nh huèng nghÞch lÝ + hoàn cảnh của nhân vật Nhĩ : Từng đi khắp nơi trên trái đất, về cuối đời lại bị cột chặt vào giờng bệnh bởi một căn bệnh hiểm nghèo, đến nỗi không tự m×nh dÞch chuyÓn lÊy vµi m¬i ph©n trªn giêng hÑp kª bªn cöa sæ. + Thời điểm ấy Nhĩ phát hiện ra vùng đất bên kia sông, nơi bến quê quen thuộc, một vẻ đẹp bình dị mà hết sức quyến rũ. Cũng nh đến lúc nằm liệt giờng, nhận sự săn sóc từng miếng ăn, ngụm nớc của ngời vợ Nhĩ mới cảm nhận hết đợc nỗi vất vả, sự tần tảo, tình yêu và đức hy sinh thầm lặng của vợ mình. Nhĩ vô cùng khát khao đợc đặt chân lên bờ bãi bên kia sông - cái miền đất gần gũi - nhng Nhĩ đau đớn nhận ra rằng miền đất ấy trở nên rất xa vời với anh. Nhĩ không thể và không bao giờ đợc đặt chân lên miền đất ấy - mặc dù nó ngay trớc cửa sổ nhà m×nh … - T×nh huèng nghÞch lÝ 2 : Nhĩ nhờ Tuấn (con trai anh) thay bố sang bờ bên kia, đặt chân lên bãi bồi… Cậu con trai không hiểu cái khát khao cháy bỏng của ngời cha, nên đã làm một cách miễn cỡng, và lại bị cuốn hút vào những trò chơi hấp dẫn cậu gặp trên đờng đi để ngời cha có thể chết khi cái khát khao bình dị mà mãnh liệt kia cha đợc thực hiÖn. Nhĩ đau đớn nhận thức : Con trai Nhĩ cũng giống bố thời còn trẻ và con ngời ta trên đờng đời thật khó tránh đợc những điều vòng vèo hoặc chùng chình. - Tõ 2 t×nh huèng nghÞch lÝ : + Kh«ng gian vµ c¶nh s¾c quª h¬ng trong c¶m nhËn cña NhÜ nh÷ng ngµy cuối đời hiện ra với tất cả vẻ đẹp và sự giàu có, Nhĩ cảm nhận bằng cảm xúc tinh tế, bằng tình yêu quê hơng (dù đã muộn màng)..

(63) + Khi nhận ra vẻ đẹp của cảnh vật rất đỗi bình dị và gần gủi, đồng thời hiểu rằng mình sắp phải giã biệt cõi đời, ở Nhĩ bừng dậy một niềm khát khao vô vọng là đợc đặt chân một lần lên cái bãi bồi bên kia sông. Điều ớc muốn ấy chính là sự thøc tØnh vÒ nh÷ng gi¸ trÞ bÒn v÷ng, b×nh thêng mµ s©u xa cña cuéc sèng - Nh÷ng ham muốn xa vời lôi cuốn… Đó là những giá trị và vẻ đẹp đích thực của đời sống ë nh÷ng c¸i gÇn gòi, b×nh thêng mµ bÒn v÷ng (nhËn thøc l¹c quan) suy ngÉm cã tÝnh triÕt lÝ. Học sinh cảm nhận đợc những câu văn, những hình ảnh, chi tiết đặc sắc, tiêu biểu để làm rõ ý trên. Giám khảo căn cứ vào bài làm cụ thể để cho điểm, u tiên những bài sáng tạo và viết chữ đẹp). §Ò sè 44 1. Trong bµi th¬ "ChiÒu s«ng Th¬ng" cã h×nh ¶nh : "§¸m m©y trªn ViÖt Yªn Rñ bãng vÒ Bè H¹" Và bài “Sang Thu” - Hữu Thỉnh đã viết : "Có đám mây mùa hạ V¾t nöa m×nh sang thu" Hãy viết lời bình cho những tứ thơ mới mẻ và độc đáo này. 2. C¶m nhËn cña em vÒ bµi th¬ “Sang thu” cña H÷u ThØnh ! Đáp án đề 44 C©u 1. 1. Giíi thiÖu vµi nÐt vÒ nhµ th¬ H÷u ThØnh : + Cã nhiÒu bµi th¬ viÕt vÒ mïa thu. + Th¬ thu cña H÷u ThØnh nhÑ nhµng¨nhng nhiÒu b©ng khu©ng, d vÞ. 2. Néi dung cÇn b×nh : + Hình ảnh : Đám mây mùa thu, đám mây trên bầu trời quê hơng nnhà thơ. + Tõ ng÷ : v¾t nöa m×nh - cã søc gîi h×nh, gîi c¶m cao : §¸m m©y cã sù phân chia ranh giới mà mắt thờng không thể nhận thấy đợc mà chỉ cảm nhận qua sự tởng tợng, liên tởng thú vị, độc đáo - hình ảnh đẹp, có hồn. Đây là sự phát hiện mới mẻ và độc đáo của hữu Thỉnh. C©u 2. 1. Giíi thiÖu nÐt chÝnh vÒ nhµ th¬ H÷u ThØnh (xem c©u 1). 2. Bài thơ đợc sáng tác cuối 1977 là bức tranh thiên nhiên vào lúc giao muà. a) Phân tích những hình ảnh, hiện tợng thể hiện sự biến đổi của đất trời lúc sang thu ë khæ th¬ ®Çu cña bµi th¬. + Nhµ th¬ chît nhËn ra tÝn hiÖu cña sù chuyÓn mïa tõ ngän giã heo may se l¹nh mang theo h¬ng æi. + T©m tr¹ng nhµ th¬ ngì ngµng, c¶m xóc b©ng khu©ng qua c¸c tõ bçng, h×nh nh. b) Ph©n tÝch c¶m nhËn tinh tÕ vÒ nh÷ng biÕn chuyÓn trong kh«ng gian lóc sang thu. + Phân tích đặc điểm, tính chất gợi cảm của hệ thống hình ảnh thiên nhiên trong bµi th¬. + Biến chuyển trong không gian, lúc sang thu đợc Hữu Thỉnh cảm nhận qua nhiều yếu tố, bằng nhiều giác quan và sự rung động thật tinh tế. + H¬ng æi lan vµo kh«ng gian, ph¶ vµo giã se. + Sơng thu giăng mắc nhẹ nhàng, chuyển động chầm chậm nơi đờng thôn ngâ xãm..

(64) + Dßng s«ng tr«i mét c¸ch thanh th¶n gîi lªn vÎ ªm dÞu cña bøc tranh thiªn nhiªn; nh÷ng c¸nh chim b¾t ®Çu véi v· buæi hoµng h«n. + Cảm giác giao mùa đợc diễn tả thú vị qua hình ảnh đám mây mùa hạ “vắt nöa m×nh sang thu”. + SÊm vÉn cßn nhng bít nh÷ng tiÕng sÊm to, bÊt ngê mµ mïa h¹ thêng cã. Phân tích các hình ảnh, cảm nhận đợc sự tinh tế của nhà thơ thể hiện trong nh÷ng tõ ng÷ diÔn t¶ c¶m gi¸c tr¹ng th¸i : bçng, ph¶ vµo, chïng ch×nh, h×nh nh, dÒnh dµng, v¾t nöa m×nh. c) Phân tích hình ảnh, câu thơ đặc sắc mang hai tầng nghĩa. + NghÜa thùc : h×nh tîng sÊm, hµng c©y lóc sang thu. + Tính ẩn dụ : sấm - những vang vọng bất thờng của ngoại cảnh cuộc đời. Hàng cây đứng tuổi : Con ngời từng trải - khi con ngời đã từng trải thì cũng vững vàng hơn trớc, những tác động bất thờng của ngoại cảnh của cuộc đời. d) Cảm nhận đợc những câu thơ tiêu biểu nhất để làm rõ các ý trên. Ưu tiên bài viÕt cã sù më réng liªn hÖ s¸ng t¹o phï hîp, giµu c¶m xóc. §Ò sè 45 VÒ nh÷ng kh¸t väng cu¶ mÑ qua bµi th¬ Con cß cña ChÕ Lan Viªn. §¸p ¸n §Ò sè 45 Bµi Con cß cña ChÕ Lan Viªn: §¶m b¶o c¸c ý sau : 1. Trình bày những nét chính về tác giả và hoàn cảnh ra đời của tác phẩm : Chế lan Viªn (1920 - 1989) tªn khai sinh lµ Phan Ngäc Hoan, quª ë huyÖn Cam Lé, tØnh Qu¶ng TrÞ nhng lín lªn ë B×nh §Þnh. Tríc c¸ch m¹ng th¸ng T¸m 1945, «ng næi tiÕng trong phong trµo Th¬ míi qua tËp th¬ §iªu tµn (1937). Víi h¬n 50 n¨m sáng tác, có nhiều tìm tòi sáng tạo ở những tập thơ gây đựoc những tiếng vang trong c«ng chóng, ChÕ LanViªn lµ mét trong nh÷ng tªn tuæi hµng ®Çu cña nÒn thơ Việt Nam thế kỉ XX. Năm 1996, ông đợc nhà nớc truy tặng Giải thởng Hồ ChÝ Minh vÒ v¨n häc nghÖ thuËt. Bài thơ Con cò đợc sáng tác năm 1962, in trong tập Hoa ngày thờng - Chim báo b·o (1967). 2. Kết cấu bài thơ con cò : bài thơ đợc chia làm 3 đoạn. a) §o¹n1- Khi con cßn nhá, lêi ru cña mÑ cã h×nh tîng c¸nh cß trong nh÷ng bµi ca dao, d©n ca hiÖn vÒ vç vÒ an ñi, n©ng c¸nh íc m¬ con. b) Đoạn 2 - Khi con lớn đến trờng đi học, cánh cò hiện về ấp ủ những ớc mơ, đốt lên khát vọng để con làm thi sĩ. c) §o¹n3 - Khi con trëng thµnh, t×nh mÑ vÉn theo con. H×nh tîng c¸nh cß vÉn chë ®Çy kh¸t väng, cho con niÒm tin vµ lÏ sèng. 3. H×nh tîng c¸nh cß vµ lêi ru cña mÑ trong ®o¹n th¬ 1. + Khi con cßn nhá, lêi ru cña mÑ Êm ¸p dÞu hiÒn. H×nh ¶nh c¸nh cß hiÖn vÒ trong chÊt liÖu cña v¨n häc d©n gian. Con cß bay l¶ bay la Bay từ Cửa Phủ bay ra cánh đồng. Con cò mà đi ăn đêm §Ëu ph¶i cµnh mÒm lén cæ xuèng ao + Hình ảnh con cò chuyển tải những ớc mơ, những triết lí về cuộc đời "chết trong hơn sống đục" đợc nhắc tới nh những trải nghiệm từ chính cuộc đời của con ngời lao động..

(65) + Trong giÊc ngñ cña con chøa chan t×nh th¬ng cña mÑ. NghÖ thuËt Èn dô trong c¸c c©u th¬ trong lêi ru cña mÑ thÊm h¬i xu©n cã sù nång nµn Êm ¸p. Con cßn nhá cha hiÓu hÕt lêi mÑ h¸t nhng con sÏ lín trong t×nh th¬ng cña mÑ. 4. H×nh ¶nh c¸nh cß tr¾ng vµ íc m¬ con lµm thi sÜ trong ®o¹n th¬ thø 2. + Hình ảnh cánh cò trắng trong đoạn thơ thứ 2 đựoc nhắc 3 lần : Cho cò trắng đến làm quen, cánh cò trắng bay theo gót đôi chân, cánh cò trắng lại bay hoµi kh«ng nghØ. C¸nh cß tr¾ng nh mét biÓu tîng vÒ íc m¬ thanh cao, trong s¸ng, lµ biÓu hiÖn cho nh÷ng kh¸t väng cña con ngêi ViÖt Nam. + Những hình ảnh ẩn dụ có sức biểu hiện lớn nh cánh của cò, hai đứa đắp chung đôi, cánh cò trắng lại bay hoài không nghỉ .v.v. nói lên hình ảnh cánh cò theo con suốt cả cuộc đời cũng nh tình mẹ thiết tha cháy bỏng, nâng đỡ an ủi con suốt cả cuộc đời. ớc mơ của mẹ con làm thi sĩ để hiểu sâu sắc hơn về cuộc đời, thấy đợc ý nghĩa của cuộc sống. 5. Sù ho¸ th©n cña c¸nh cß trong lêi ru cña mÑ trong ®o¹n th¬ thø 3. + Không gian đợc mở rộng trong những điều kiện dù ở gần con, dù phải xa con, lªn rõng xuèng biÓn lóc nµo cß còng gÇn con. + Tình mẹ thiết tha rộng lớn vô bờ, mẹ theo con suốt cả cuộc đời Con dù lớn vẫn là con của mẹ, đi hết đời lòng mẹ vẫn theo con. + NhÞp ®iÖu ®o¹n th¬ vÉn ng©n lªn lêi ru. MÑ h¸t vÒ c¸nh cß nhng chÝnh lµ hát về cuộc đời vỗ cánh qua nôi. Sự vỗ về ngủ đi, ngủ đi cho cả không gian, thời gian và tình mẹ nâng con đi trong bớc đờng đời. + Chó ý nghÖ thuËt cña th¬ tù do trong bµi th¬. Nh÷ng c©u th¬ cã sè tiÕng ng¾n dµi kh¸c nhau nhng vÉn cã vÇn vµ nhÞp ®iÖu t¹o nªn giai ®iÖu nh nh÷ng lêi ru vừa thiết tha, êm đềm, vừa sâu lắng đã tạo nên sự ngọt ngào của tình mẹ nâng c¸nh íc m¬ cho con bay tíi nh÷ng ch©n trêi m¬ íc. Bµi lµm mÉu Tình mẫu tử thiêng liêng là đề tài quen thuộc của văn chơng, nghệ thuật. NhÊt lµ thi ca. Nhµ th¬ NguyÔn Duy t©m sù : "Ta ®i trän kiÕp con ngêi / Còng cha đi hết một lời mẹ ru". Còn Chế Lan Viên với bài thơ Con cò đã góp tiếng thơ độc đáo để ca ngợi tình mẹ, lòng mẹ và lời ru của mẹ. Xuyên suốt bài thơ là sợi dây tình cảm. Sợi dây đó là tình mẹ bao la, sâu rộng, bất tận và bất tử. Để thể hiện tình yêu đó, Chế Lan Viên đã mợn hình ảnh lêi ru vµ con cß nh mét sù ho¸n dô cho t×nh mÑ. Cß lu«n theo con hay lêi ru lu«n theo con vµ còng chÝnh lµ t×nh mÑ, kh¸t väng cña mÑ ë l¹i cïng con suèt c¶ cuéc đời. "Con cßn bÕ trªn tay. …. … råi l¹i ngñ" Ngời mẹ đã gửi tất cả tình yêu thơng con vào trọng lời ru để vỗ về, nâng niu, ch¨m sãc giÊc ngñ cña con. Cö chØ "bÕ trªn tay", "s½n tay n©ng" thÓ hiÖn sù ©u yÕm, ch¨m chót cho con tõng li, tõng tÝ. Con lín lªn b»ng dßng s÷a ngät ngµo cña mÑ, b»ng c¶ lêi h¸t ru s©u l¾ng, thiÕt tha. Con cßn bÕ trªn tay nghÜa lµ con cßn nhá, con cha biÕt nhËn thøc vÒ ý nghÜa cña lêi ru, con cha biÕt con cß nh thÕ nào, là biểu tợng cho cái gì, hình ảnh con cò đến với con một cách vô thức. "Con cß bay la … … con ngñ ch¼ng ph©n v©n" §iÖp tõ "mÑ h¸t" ë ®Çu ®o¹n th¬ vµ cuèi ®o¹n th¬ thÓ hiÖn mÑ h¸t ru con rÊt nhiÒu bµi, ru con biÕt bao ngµy th¸ng. VËy lêi h¸t ru cña mÑ lµ g× ? V× sao trong lời ru của mẹ lại là hình ảnh con cò ? Chúng ta đã biết, con cò thờng xuất hiện.

(66) trong ca dao, lµ h×nh ¶nh th©n thuéc, gÇn gòi víi con ngêi ViÖt Nam tõ tÊm bÐ. Con cß trong ca dao gîi nçi buån th¬ng vÒ nh÷ng g× lËn ®Ën, nghÌo khã, trong s¹ch, cao c¶. MÑ mang theo c¶ ®iÖu hån d©n téc vµo trong lêi ru. Trong lêi ru cña mÑ cã h×nh ¶nh con cß bay l¶ bay la, gîi nhÞp sèng thong th¶ b×nh yªn, cã con cß Cửa phủ, con cò Đồng Đăng từ nơi này đến nơi khác trên mảnh đất thân thơng nµy. §ång thêi, gîi th©n phËn ngêi phô n÷, ngêi mÑ lËn ®Ën, nghÌo khã c¬ cùc, bÊt h¹nh. Cß ¬i chí sî ! Con lµ con cña mÑ, cß lµ th©n phËn bÐ báng, c«i cót trong ca dao. Mẹ sãn sàng nâng niu tất cả, tình mẹ nhân từ đợc mở rộng. Từ tình yêu con đến yêu thơng những gì bé nhỏ, đáng thơng, đáng đợc che chở. Trong lời ru cña mÑ cßn cã c¶ h¬i xu©n, nghÜa lµ thÊm c¶ sù sèng, h¹nh phóc tuæi trÎ thÊm c¶ cuộc đời của mẹ, tất cả mẹ gửi vào lời ru cuộc đời mẹ và tình yêu thơng của mẹ. Cứ nh thế tình yêu thơng bao la, nhân ái của mẹ, của lời ru đã in sâu, vô thức trong tuæi Êu th¬ con. "S÷a nu«i phÇn x¸c, h¸t nu«i phÇn hån" (NguyÔn Duy), lêi ru khởi đầu để ru con vào cuộc sống, nâng đỡ con suốt mỗi chặng đờng. Tấm lòng mÑ d¹t dµo v« h¹n. MÑ lu«n kh¸t khao vÒ mét cuéc sèng b×nh yªn, h¹nh phóc sÏ đến với con, mong con khôn lớn nên ngời. Tình mẹ, lời ru của mẹ nâng đỡ con khôn lớn, trởng thành hay hình ảnh con cò đã đi vào tiềm thức của tuổi thơ trở nên gần gũi và sẽ theo con trên mọi chặng đờng đời. Hình ảnh con cò đợc xây dựng bằng sự liên tởng phong phú của nhà thơ nh đợc bay ra từ trong ca dao để sống trong tâm hồn con, biểu tợng về lòng mẹ, sự dìu dắt, nâng đỡ dịu dàng của mẹ : Ngñ yªn ! ngñ yªn ! ngñ yªn Cho cò trắng đến làm quen Cò đứng ở trong nôi Råi cß vµo trong tæ Con ngñ yªn th× cß còng ngñ Cánh của cò, hai đứa đắp chung đôi C¸nh cß ph¶i ch¨ng lµ vßng tay mÑ, lµ t×nh yªu th¬ng cña mÑ, chung h¬i ấm, truyền hơi ấm cho con. Là con, là đứa con của mẹ, là con cò côi cút trong ca dao. Tất cả đợc mẹ chăm sóc chở che. Tuổi ấu thơ trong nôi cò vẫn bên con, đứng quanh n«i råi vµo trong tæ, vç vÒ giÊc ngñ cho con. §Õn tuæi kh«n lín, c¾p s¸ch đến trờng con theo cò đi học cò vẫn dõi theo nâng đỡ từng bớc con đi. Đến tuổi trởng thành cánh cò trắng lại bay hoài không nghỉ / trớc hiên nhà và trong hơi mát câu văn. Tại sao con cò lại làm thi sĩ ? Bởi thi sĩ là ngời sáng tạo ra cái đẹp, khơi dậy, bồi đắp những tình cảm đẹp của con ngơì và hơn nữa từ lời ru của mẹ, từ cái ngọt ngào sâu lắng của câu ca dao đã đi vào tâm hồn con lúc nào không hay để nh÷ng c¶m xóc d¹t dµo cø tu«n ch¶y m·i trong con. "Con lµm thi sÜ", c¸nh cß trắng lặn vào trong câu thơ của con dịu ngọt, đằm thắm và mát lành. Mẹ mong tâm hồn con trong sáng, ấm áp, biết làm đẹp cho đời, cho cuộc sống. §Õn víi khæ th¬ thø ba, nhÞp th¬ nh dån dËp h¼n lªn : "Dï ë gÇn con Dï ë xa con Lªn rõng xuèng bÓ Cß sÏ t×m con Cß m·i yªu con Con dï lín vÉn lµ con cña mÑ Đi hết đờì, lòng mẹ vẫn theo con" Đoạn thơ nh một lời đúc kết qui luật của tình cảm, cảm xúc của tấm lòng ngêi mÑ. §iÖp tõ "dï ë", cïng víi tõ chØ kh«ng gian gÇn xa, thµnh ng÷ "lªn rõng xuống biển" đã thể hiện cuộc sống lận đận mu sinh vất vả, chỉ không gian cách trở, cuộc sống của con ngời có nhiều đổi thay, nhng dù thế nào đi chăng nữa "cò.

(67) sÏ t×m con / cß m·i yªu con" - Cß ë hiÖn t¹i vµ cß ë t¬ng lai. M¹ch th¬ chuyÓn sang hai c©u th¬ t¸m ch÷, thÓ hiÖn mét triÕt lÝ s©u s¾c ; "Con dï lín … theo con". Dù con có không lớn, có trởng thành đi chăng nữa, con vẫn là đứa con bé bỏng cña mÑ, vÉn cÇn mÑ chë che. Yªu th¬ng, che chë con c¸i dêng nh bao giê còng lµ b¶n n¨ng cña ngêi mÑ. Trong th©m t©m mÑ, con c¸i bao giê còng cßn nhá d¹i, còng cÇn che chë, yªu th¬ng. Tõ sù thÊu hiÓu tÊm lßng ngêi mÑ, ChÕ Lan Viªn đã khái quát thành một quy luật của tình cảm có ý nghĩa bền vững, rộng lớn và sâu sắc. Trở lại với âm hởng của lời ru, đoạn thơ cuối một lần nữa khẳng định ý nghĩa của lời hát ru. "à ơi… qua nôi". Tác giả đúc kết hình tợng con cò mang ý nghĩa về mẹ, về cuộc đời con. Dờng nh trong tất cả tình yêu thơng trên thế gian đều đợc quy tụ trong nôi. Thể thơ tự do, những câu ngắn dài khác nhau, nhiều chỗ lÆp l¹i hoµn toµn gîi ©m hëng lêi ru, nhng giäng ®iÖu chÝnh cña bµi th¬ lµ suy ngÉm, triÕt lÝ. Qua lêi ru cña mÑ, tÊt c¶ t×nh yªu, ¸nh s¸ng, kh«ng gian vµ mµu s¾c trên thế giới này đều dành cho trẻ thơ. Tình mẹ con là tình cảm đầy chất thơ. Rất nhiều thi phẩm xúc động về đề tài này. Đóng góp của Chế Lan Viên đã có cách tân. Chúng ta nhận ra dòng chảy của thơ mẹ và con đã khác. Cả bài cứ lớt trên cái nền uyển chuyển của ca dao. Hình tợng con cò nhập vào cách nghĩ, cách nhìn của thời đại, lắng lại những chiêm nghiệm về những gì là bản chất tốt đẹp của cuộc đời. Giữa cuộc sống bộn bề ngày hôm nay, trẻ em không còn đợc nghe những lời hát ru ngọt ngào nữa, thay vào đó là những âm thành tất bật của đời thờng, khiến mỗi đứa trẻ lớn lên dờng nh thiếu một thứ gì đó, một thứ tình cảm mà không gì có thể bù đắp đợc. Vậy thì các bà mẹ phải làm nh thế nào để con em họ đợc sống trong một thế giới bay bổng của một tuổi thơ đẹp bởi "trẻ em hôm nay thế giới ngày mai". §Ò sè 46 Kh¸t väng sèng cña nhµ th¬ Thanh H¶i qua bµi th¬ “Mïa xu©n nho nhá ”Ng÷ V¨n 9- tËp 2 . §¸p ¸n §Ò sè 46 §¶m b¶o c¸c ý c¬ b¶n sau. 1. Nêu những nét chính về tác giả và hoàn cảnh ra đời của bài thơ. Thanh H¶i (1930 - 1980) tªn khai sinh lµ Ph¹m B¸ Ngo·n, quª ë huyÖn Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên - Huế. Ông hoạt động văn nghệ từ cuối những năm kháng chiÕn chèng Ph¸p.Trong thêi k× chèng MÜ cøu níc, Thanh H¶i ë l¹i quª h¬ng ho¹t động và là một trong những cây bút có công xây dựng nền văn hoá cách mạng ở miÒn Nam tõ nh÷ng ngµy ®Çu. +Bài thơ Mùa xuân nho nhỏ viết cuối năm1980, thời gian không bao lâu trớc khi nhà thơ qua đời, thể hiện niềm yêu mến thiết tha cuộc sống, đất nớc và ớc nguyÖn cu¶ t¸c gi¶. 2. Bøc tranh thiªn nhiªn mïa xu©n xø HuÕ c¨ng trµn søc sèng. + Không gian mùa xuân đợc phác hoạ bằng mấy nét chấm phá. Nghệ thuật đảo ngữ Mọc giữa dòng sông xanh, một bông hoa tím biếc cho ngòi đọc tởng tợng dòng sông Hơng trong vắt êm đềm lặng lẽ trong đất trời mùa xuân. Chỉ cần một (số ít) bông hoa mùa xuân là mùa xuân bừng thức. Không gian đợc mở rộng từ dòng sông đến bầu trời. Tiếng chim chiền chiện hót vang cả trời xuân + Nghệ thuật ẩn dụ chuyển đổi cảm giác trong câu thơ : Tõng giät long lanh r¬i T«i ®a tay t«i høng..

(68) Tạo ấn tợng mạnh cho ngời đọc. Nhà thơ hứng giọt nắng mùa xuân, giọt ma mùa xu©n hay høng ©m thanh cña tiÕng chim chiÒn chiÖn ? + Bức tranh thiên nhiên tơi đẹp có màu sắc, ánh sáng, âm thanh làm cho con ngêi thiÕt tha yªu sù sèng. 3. Mùa xuân của đất nớc trong truyền thống, hiên tại và tơng lai. + Cấu trúc Mùa xuân ngời cầm súng, mùa xuân ngời ra đồng đợc lặp lại hai lÇn nhÊn m¹nh hai nhiÖm vô träng t©m cña d©n téc thêi ®iÓm lóc bÊy giê. NghÖ thuật hoán dụ ngời cầm súng là ngời chiến sĩ với nhiệm vụ chiến đấu bảo vệ Tổ quốc. Còn ngời ra đồng là những ngời nông dân trong lao động xây dựng đất nớc. H×nh ¶nh léc trªn lng ngßi lÝnh cã nhiÒu c¸ch hiÓu. §ã lµ léc biÕc mïa xu©n, còng có thể hiểu đó là cành lá nguỵ trang trong bớc quân hành. Mùa xuân đến cuồng nhiệt, thiết tha cháy bỏng nhờ cách biểu đạt của các từ láy hối hả, xôn xao. + Đất nớc trong truyền thống nh khúc nhạc trầm đợc nhà thơ định nghĩa §Êt níc bèn ngµn n¨m VÊt v¶ vµ gian lao. + Đất nớc trong tơng lai cũng đợc nhà thơ khẳng định §Êt níc nh v× sao Cø ®i lªn phÝa tríc. + Nghệ thuật đồng hiện (quá khứ, hiện tại, tơng lai) cùng khẳng định nh một bức thông điệp thể hiện niềm tự hào thiêng liêng sâu sắc của nhà thơ với đất níc, vÒ ngµn n¨m v¨n vËt cña cha «ng. 4. Lời ớc nguyện chân thành của nhà thơ, khát vọng đợc làm một mùa xuân nho nhá. + Nhà thơ xng ta, mang ý thức cá nhân của một thời đại. Tất cả đều muốn sống đẹp với cuộc đời với nhân dân, hiến dâng tất cả cho đất nớc. + Bµi th¬ dïng nhiÒu sè tõ mét nh mét nèt trÇm xao xuyÕn, mét mïa xu©n nho nhỏ. Dù khiêm nhờng giản dị nhng đó là khát vọng sống đẹp của con ngời hoá thân vào cộng đồng. Khát vọng đó nhiệt tình cháy bỏng : Dù là tuổi hai mơi, Dï lµ khi tãc b¹c. + Lời ớc nguyện kết thúc trong giai điệu mợt mà, lắng đọng của xứ Huế. Tất cả cùng cất lên nh bản hợp xớng về tình yêu xứ Huế đẹp và thơ để khát vọng sèng thiÕt tha h¬n, ch¸y báng h¬n, íc nguyÖn ch©n thµnh h¬n. Bµi lµm mÉu Nhà thơ Tố Hữu đã từng viết : NÕu lµ con chim, chiÕc l¸ Th× con chim ph¶i hãt, chiÕc l¸ ph¶i xanh LÏ nµo vay mµ kh«ng cã tr¶ Sèng lµ cho ®©u chØ nhËn riªng m×nh Lẽ sống cao đẹp ấy đã trở thành lí tởng trong bài ca cuộc đời của biết bao thế hệ nh÷ng con ngêi ViÖt Nam anh hïng. Vµ khi bíc vµo ngìng cöa cña thi ca th× “Sèng lµ cho vµ chÕt còng lµ cho” còng chÝnh lµ niÒm khao kh¸t ch¸y báng trong tâm hồn mỗi thi nhân.Trong số đó, ta không khi nào quên nhắc đến tiếng hát nhẹ nhàng ,sâu lắng ,tha thiết của khát vọng với cuộc đời, với đất nớc trong thi phẩm Mùa xuân nho nhỏ đợc thơ Thanh Hải viết tháng mời 11 năm 1980 . Bài thơ Mùa xuân nho nhỏ đợc Thanh Hải sáng tác trớc khi nhà thơ qua đời một tháng .Trong tâm lí nặng nề, sức khoẻ và bệnh tật mà hồn thơ Thanh Hải vẫn cất cánh bay cao để rồi mang đến cho cuộc sống một tình yêu, một nỗi niềm thiết tha với quê hơng đất nớc và cùng theo đó là ớc nguyện chân thành đợc cống hiến trọn vẹn cuộc đời mình cho Tổ Quốc thân yêu..

(69) Không phải ngẫu nhiên mà nhà thơ Thanh Hải lựa chọn mùa xuân để khởi nguồn cảm hứng. Từ hình ảnh mùa xuân của thiên nhiên, tác giả đi đến với ớc nguyện đợc làm một Mùa xuân nho nhỏ lặng lẽ dâng hiến cho cuộc đời, cho đất nớc non sông. Hình ảnh mùa xuân trong bài thơ là một bức tranh thiên nhiên đẹp đẽ, sinh động với sự hoà quện tuyệt vời giữa sắc màu và âm thanh. Đó là dòng sông xanh, bông hoa tím biếc, đó là lộc giắt đầy quanh lng và lộc trải dài nơng m¹ .Vµ cßn lµ tiÕng h¸t trong trÎo cña loµi chim chiÒn chiÖn, loµi chim cÊt tiÕng hãt b¸o hiÖu tin vui, ®em l¹i cuéc sèng Êm no h¹nh phóc cho con ngêi. TÊt c¶ mäi sự vật, thiên nhiên đều đợc tác giả nâng niu, trân trọng, không muốn những gì đẹp đẽ, tinh khiết nhất của mùa xuân tan biến : Tôi đa tay tôi hứng - Hứng những giọt long lanh trong v¾t cña tiÕng hãt say sa tõ trêi xanh r¬i xuèng. TiÕng chim hãt vang trêi xu©n kia, b»ng t©m hån thi sÜ nh¹y c¶m, b»ng tÊm lßng thiÕt tha yªu mến cuộc sống tơi đẹp này, với Thanh Hải đã thành giọt long lanh hữu hình cụ thể để mà nâng niu gìn giữ mãi sức sống mãnh liệt của mùa xuân. Bằng sự kết hợp hài hoà giữa âm thanh và màu sắc cùng lối nói đảo ngữ ẩn dụ, tác giả đã vẽ lên trớc mắt ngời đọc một bức tranh mùa xuân, rất đặc trng cho đất trời xứ Huế. Tõ xóc c¶m say sa ng©y ngÊt tríc mïa xu©n thiªn nhiªn, nhµ th¬ båi håi nhớ tới mùa xuân của đất nớc, của cách mạng, đó là mùa xuân của những con ngời cầm súng và ra đồng. Lộc non trên lng ngời ra trận chính là sức mạnh dân tộc, lộc trải dài nơng mạ là sự hối hả xôn xao cho một mùa màng mới,cho đồng ruộng vẫn mãi mãi bạt ngàn một màu xanh. Ngời cầm súng và ngời ra đồng là hai lực lợng chính thực hiện nhiệm vụ của đất nớc lúc bâý giờ, đó là chiến đấu bảo vệ và xây dựng Tổ quốc. ý thơ càng sâu sắc : Ngời ra trận phải đổ máu, ngời ra đồng phải đổ mồ hôi nớc mắt. Máu, mồ hôi, nớc mắt của nhân dân đã góp phần giữ lấy mïa xu©n m·i m·i cho d©n téc. Cũng từ đó tác giả tự hào nghĩ về đất nớc thân yêu với bốn ngàn năm trờng kì lịch sử cùng bao nỗi vất vả gian lao mà nhân dân đã phải trải qua. Song dù có biết bao thử thách, đất nớc Việt Nam, con ngời Việt Nam vẫn nh vì sao sáng mãi ®i lªn, m·i tiÕn lªn phÝa tríc biÕt ¬n vµ tù hµo vÒ biÕt bao thÕ hÖ nh÷ng ngêi con anh hùng đã chiến đấu và hy sinh thân mình để giành lấy tự do cho dân tộc, cơm áo cho nhân dân, nhà thơ Thanh Hải đã đi đến ớc nguyện chân thành : Ta lµm con chim hãt Ta lµm mét nhµnh hoa Ta nhËp vµo hoµ ca Mét nèt trÇm xao xuyÕn Mét mïa xu©n nho nhá Lặng lẽ dâng cho đời Dï lµ tuæi hai m¬i Dï lµ khi tãc b¹c Con chim hãt – mét nhµnh hoa- mét nèt nh¹c trÇm tÊt c¶ hoµ quÖn víi nhau lµm nªn mét mïa xu©n nho nhá. Kh«ng íc ao mét ®iÒu g× lín lao to t¸t, nhµ thơ chỉ mong ớc đợc làm những gì có ích, để cống hiến cho cuộc đời này dù ở bất cứ lứa tuổi nào. Tác giả nói riêng hay những con ngời Việt Nam nói chung đều lu«n sèng víi kh¸t väng hiÕn d©ng ch©n thµnh tha thiÕt nhÊt. Con chim nhá cÊt tiếng hót vui cho đời, nhành hoa bé khoe sắc làm đẹp cho cuộc sống, nốt nhạc trÇm lµm xao xuyÕn lßng ngêi, nh¾c ngêi ta h·y sèng cho tÊt c¶, sèng cho t×nh nhân ái bao la và sống để cống hiến toàn vẹn cho cuộc đời. ớc nguyện ấy của nhà thơ chân thành, tha thiết quá ! Phải chăng đây chính là điều mong ớc tột cùng đã đi theo tác giả suốt cuộc đời ? Cho nên đến giây phút cuối cùng dù biết rất có thể ngày mai đây sẽ từ biệt cõi đời này mãi mãi nhng ở khổ thơ cuối, tiếng hát đợc cất lªn bëi mét t©m hån ®ang trµn trÒ t×nh yªu th¬ng vµ hy väng ..

(70) Giai ®iÖu mµ nhµ th¬ muèn cÊt lªn chÝnh lµ ®iÖu h¸t truyÒn thèng cña xø HuÕ v¨n hiÕn, th©n th¬ng dÞu hiÒn. Mïa xu©n ta xin h¸t C©u Nam ai, Nam B×nh Níc non ngµn dÆm m×nh Níc non ngµn dÆm t×nh Nhịp phách tiền đất Huế . Khóc Nam ai, Nam b×nh lµ ®iÖu nh¹c buån th¬ng, dÞu dµng tr×u mÕn mµ tù bao đời nay, ngời dân xứ Huế vẫn hát để gợi nhắc lòng ngời nhớ về nghĩa tình thuỷ chung, nhớ về tình yêu quê hơng đất nớc. Non nớc Việt Nam cũng nh đất trời xứ Huế tơi đẹp quá ! Một câu hát truyền thống sẽ đi mãi cùng trái tim một ngời con đã suốt đời chiến đấu hy sinh vì Tổ quốc, đến giây phút cuối cùng vẫn cßn mong mái m·nh liÖt h¬n bao giê hÕt kh¸t väng cèng hiÕn vÑn toµn cho quª hơng đất nớc. Bµi th¬ Mïa xu©n nho nhá võa t¹o nªn mét bøc tranh mïa xu©n thiªn nhiªn tuyệt đẹp với sự nảy nở sinh sôi, với sức sống bền bỉ mãnh liệt của vạn vật lại vừa là tiếng hát nhẹ nhàng tha thiết, sâu lắng về khát vọng cống hiến cho đất nớc của nhµ th¬ Thanh H¶i. Cã lÏ chÝnh v× sù nhÞp nhµng trong ng«n tõ vµ c¸i båi håi m·nh liÖt cña kh¸t väng mµ bµi th¬ vÉn m·i nhÑ nhµng thÊm vµo lßng ngêi vµ trë thành một lời nhắn nhủ ân tình với ngời đọc. §Ò sè 47 Sù thµnh kÝnh thiªng liªng cña ViÔn Ph¬ng trong bµi th¬ ViÕng l¨ng B¸c. §¸p ¸n §Ò sè 47 Bµi ViÕng l¨ng B¸c §¶m b¶o c¸c ý c¬ b¶n sau. 1. Nêu những nét chính về tác giả và hoàn cảnh ra đời của bài thơ. ViÔn Ph¬ng tªn khai sinh lµ Phan Thanh ViÔn, sinh 1928, quª ë tØnh An Giang. Trong kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ, ông hoạt động ở Nam Bộ, là nh÷ng c©y bót cã mÆt sím nhÊt cña lùc lîng v¨n nghÖ gi¶i phãng miÒn Nam thêi k× chèng MÜ cøu níc. Năm 1976, sau khi cuộc kháng chiến chống Mĩ kết thúc thắng lợi, đất nớc thống nhÊt, l¨ng Chñ tÞch Hå ChÝ Minh còng võa kh¸nh thµnh, ViÔn Ph¬ng ra th¨m miền Bắc, vào lăng viếng Bác Hồ. Bài thơ Viếng lăng Bác đợc sáng tác trong dịp đó và in trong tập thơ Nh mây mùa xuân (1978) 2. Hµnh tr×nh vµo l¨ng viÕng B¸c. + Không gian đợc miêu tả từ xa đến gần. Nhà thơ xng con vừa nghiêm trang, gÇn gòi l¹i võa t«n kÝnh. Thay mÆt cho nh©n d©n miÒn Nam, nhµ th¬ xóc động thiêng liêng. Cảm nhận đầu tiên là hình ảnh hàng tre bát ngát, hàng tre xanh xanh Việt Nam. Hình ảnh hàng tre đợc cảm nhận bằng thị giác gợi nên những ẩn dô vÒ søc sèng bÊt diÖt cña con ngêi vµ d©n téc ViÖt Nam, lµ biÓu tîng cho sù hiên ngang, bất khuất trong quá trình đấu tranh dựng nớc và giữ nớc của cha ông chóng ta. 3. Sù ngìng väng thµnh kÝnh thiªng liªng víi B¸c kÝnh yªu. + Thời gian vào viếng Bác diễn ra trong một ngày. Điệp từ ngày ngày đợc nh¾c hai lÇn. H×nh ¶nh mÆt trêi nh¾c trong bµi th¬ võa mang nghÜa thùc , võa mang nghÜa Èn dô. NÕu mÆt trêi thùc trong c©u th¬ Ngµy ngµy mÆt trêi ®i qua trªn l¨ng biÓu hiÖn cho sù ph¸t triÓn cña sù sèng th× mÆt trêi trong c©u th¬ ThÊy một mặt trời trong lăng rất đỏ là hình ảnh nói về Bác. Bác cũng nh mặt trời mang.

(71) l¹i Êm no h¹nh phóc cho nh©n d©n ViÖt Nam. Dßng ngêi vµo viÕng B¸c diÔn ra liên tục hết ngày này đến ngày khác. Vừa thành kính thiêng liêng vừa xúc động, dßng ngêi lÆng lÏ, trang nghiªm híng vÒ B¸c kÝnh yªu. + Cuộc đời của Bác đi qua bẩy mơi chín mùa xuân trong sáng Vào cuộc trờng sinh nhẹ cánh bay (Tố Hữu). Hình ảnh kết thành tràng hoa hiểu theo nhiều c¸ch. §ã lµ nh÷ng vßng hoa t¬i th¾m kÕt l¹i rùc rì. Nhng tõ xa nh×n l¹i c¶ dßng ngêi nhiÒu lóa tuæi kh¸c nhau, nhiÒu d©n téc kh¸c nhau, trang phôc kh¸c nhau t¹o nªn vßng hoa rùc rì, hoµnh tr¸ng nhiÒu s¾c mµu nghiªm trang vµo viÕng B¸c. + Ngời đã về với thế giới vĩnh hằng nhng vẫn sống giữa thiên nhiên. Bác nằm trong giấc ngủ bình yên. Có lúc Ngòi đợc ví với mặt trời rực rỡ, có lúc lại nh ngñ gi÷a mét vÇng tr¨ng s¸ng dÞu hiÒn. VÉn biÕt r»ng trêi xanh lµ m·i m·i, Ngêi đã vĩnh viễn ra đi nhng nhà thơ cũng nh bất kì con ngòi Việt Nam nào vẫn thấy đột ngột, ngỡ ngàng. Trái tim nhà thơ thành kính thiêng liêng, xúc động vì Bác cao cả, vĩ đại nhng lại gần gũi biết bao. 4. Nh÷ng íc nguyÖn cña nhµ th¬ víi B¸c. + §iÖp tõ muèn lµm lÆp l¹i ba lÇn nh nh÷ng íc nguyÖn ch©n thµnh cña nhµ thơ với Bác. Niềm xúc động đến thơng trào nớc mắt. + Nhµ th¬ muèn lµm con chim hãt quanh l¨ng B¸c mang ©m thanh dÞu ngät đến bên Ngời. Muốn làm đoá hoa toả hơng đâu đây mang hơng sắc kính dâng lên Ngời. Hình ảnh cây tre đợc nhắc lại nhng không phải hàng tre nh ở khổ thơ đầu nữa. Cây tre trung hiếu phát huy đợc đạo đức truyền thống và mang ý nghĩa của thời đại. Bµi lµm mÉu Nhà thơ Cu-Ba F.Đờ-ri-gết đã từng ca ngợi : "Hồ Chí Minh - tên ngời là cả một miền thơ". Vâng, quả đúng vậy ! Đợc viết về Ngời là niềm vinh dự lớn lao cho thế hệ những ngời cầm bút. Một dòng sông thi ca viết về Con ngời đẹp nhất Êy ch¶y d¹t dµo h¬n mÊy chôc n¨m qua. Ngêi ®i vµo trong th¬ tõ buæi ®Çu Ngêi ®i t×m h×nh cña níc - ChÕ Lan Viªn, lµ ngêi lÝnh giµ trong chiÕn dÞch ViÖt B¾c víi nhiều đêm hành quân không ngủ trong thơ Minh Huệ. Và Ngời toả sáng làm ấm lòng những đứa con đất Việt trong giờ phút về "Viếng lăng Bác" - Viễn Phơng. L¨ng B¸c trë thµnh n¬i lu gi÷ bãng d¸ng B¸c lóc sinh thêi, n¬i chiªm ngìng thµnh kÝnh cña nh©n d©n vµ bÌ b¹n quèc tÕ. ViÕng l¨ng B¸c lµ mét bµi th¬ ng¾n đầy cảm động, thể hiện niềm xúc động thiêng liêng, thành kính, lòng biết ơn, tự hµo, lÉn nçi xãt xa khi t¸c gi¶ tõ MiÒn Nam ra viÕng B¸c. Đến với khổ thơ đầu tiên, ngời đọc sẽ dễ dàng cảm nhận đợc tình cảm thành kính, thiêng liêng của nhà thơ đứng trớc lăng Bác: "Con ë MiÒn Nam ra th¨m l¨ng B¸c §· thÊy trong s¬ng hµng tre b¸t ng¸t ¤i ! Hµng tre xanh xanh ViÖt Nam Bão táp ma xa đứng thẳng hàng". Viễn Phơng xng với Bác là "con", đó là cách xng hô trong gia đình, với ngời lớn tuổi, là lời xng hô thật gần gũi thân thơng và kính trọng. Các nhà thơ Tố Hữu, Thu Bồn đã từng xng hô nh thế. "ở miền Nam" - cụm từ định danh tạo cho bài thơ một sắc thái tình cảm mới. Nói rằng đứa con Bác thơng nhớ nhất, bây giờ mới đợc gặp Ngời đây. Tác giả nhấn mạnh nỗi nhớ thơng mong chờ, ấp ủ bấy lâu nay, bây giờ đợc gặp, đợc thăm Bác. Tình cảm thổn thức trào dâng không thể nào diễn tả nỗi trong lòng những đứa con đất thành đồng Tổ quốc. Nhan đề bài thơ đợc dùng đúng với nghĩa đen của nó, khẳng định Bác đã qua đời. Còn ở câu thơ đầu tiên lại là "thăm lăng B¸c", víi ngô ý nãi gi¶m, B¸c trë nªn th©n mËt, gÇn gòi vµ sèng m·i trong lßng nh©n d©n MiÒn Nam. Quanh l¨ng B¸c trång rÊt nhiÒu tre. Tre lµ hiÖn th©n cho.

(72) những gì mộc mạc, thanh cao, ngay thẳng, bất khuất nhất, cũng nh những con ngời Việt Nam vậy. Dù cho "bão táp ma xa" vẫn "đứng thẳng hàng", có nghĩa là dù qua bao gian lao vÊt v¶ nhng ngêi ViÖt Nam vÉn kh«ng bao giê chÞu khuÊt phôc, luôn đoàn kết với nhau để làm nên những chiến công hiển hách. Chỉ một khổ thơ ngắn thôi nhng cũng đủ để thể hiện những cảm xúc chân thành, thiêng liêng của nhà thơ đối với Bác kính yêu. Chúng ta hãy đọc khổ thơ thứ hai và ba của bài thơ : Ngµy ngµy mÆt trêi ®i qua trªn l¨ng. Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ Ngµy ngµy dßng ngêi ®i trong th¬ng nhí KÕt trµng hoa d©ng b¶y m¬i chÝn mïa xu©n B¸c n»m trong l¨ng, giÊc ngñ b×nh yªn Gi÷a mét vÇng tr¨ng s¸ng trong dÞu hiÒn. VÉn biÕt trêi xanh lµ m·i m·i Mµ sao nghe nhãi ë trong tim Mặt trời trong lăng là một ẩn dụ độc đáo, một cách sáng tạo mới mẻ của Viễn Phơng, cùng với điệp từ "ngày ngày", "mặt trời trong lăng" đã đợc vĩnh viễn ho¸, bÊt tö ho¸ thµnh h×nh tîng B¸c Hå trong lßng mäi ngêi, gi÷a thiªn nhiªn, vò trụ. Mặt khác để ca ngợi sự vĩ đại, công lao trời bể của Bác đối với nhân dân Việt Nam. Bác đã chiếu sáng cho dân tộc Việt Nam thoát khỏi ách đô hộ của đêm trờng nô lệ. Tác giả không dùng "đoàn ngời, tốp ngời" mà dùng "dòng ngời", cùng với từ láy "ngày ngày" thể hiện hình ảnh này đã trở thành qui luật đều đặn, thể hiện tấm lòng thành kính của nhân dân Việt Nam, của bạn bè bốn phơng đối với Bác. Mỗi ngời thăm Bác lúc bấy giờ là đại diện cho những tấm gơng điển hình tiên tiến trên mặt trận chiến đấu, là những ngời con u tú, là những bông hoa tơi thắm kết thành một "tràng hoa" để dâng lên Ngời. "Bảy mơi chín mùa xuân" là hình ảnh hoán dụ, khẳng định sự trờng tồn, bất tử nh mùa xuân vĩnh viễn, tràn đầy søc sèng. Sang tíi khæ th¬ thø ba, chóng ta thÊy hiÖn lªn mét giÊc ngñ b×nh yªn, thanh thản. "Cả cuộc đời Bác có ngủ yên đâu". Với Bác đợc ngủ bình yên khi : "ViÖc qu©n, viÖc níc bµn xong Gèi khuya yªn giÊc bªn khung tr¨ng nhßm". Với Viễn Phơng, Bác ngủ bình yên nghĩa là Bác vẫn còn sống, đợc nghỉ ngơi, giấc ngủ đến với Ngời nhẹ nhàng, thanh thản bởi lúc này, nớc đang tràn ngập niềm vui chiến thắng, ớc nguyện của Ngời đã trở thành sự thật. "Vầng trăng" là hình ảnh ẩn dụ, tợng trng cho lòng nhân ái, đức độ, tâm hồn Bác. Đồng thời, gợi vầng trăng tri kỉ đã từng gắn bó với Bác, thể hiện tâm hồn Bác hoà hợp víi t×nh yªu thiªn nhiªn. "Trêi xanh" còng lµ mét h×nh ¶nh Èn dô, tîng trng cho hình ảnh bất tử của Bác. "Bác còn sống mãi với non sông đất nớc". Bác đã hoá thân vào thiên nhiên, đất nớc. Cặp từ quan hệ "vẫn biết… mà sao" thể hiện sự đau đớn, tiếc thơng đến cực độ của tác giả - "nhói", tình cảm ấy cũng là tình cảm chung của nhân dân khi Bác ra đi "đời tuôn nớc mắt, trời tuôn ma". Mạch cảm xóc tõ thµnh kÝnh chuyÓn thµnh tiÕc th¬ng, lµm cho th¬ ViÔn Ph¬ng cã lèi viÕt hàm súc, câu chữ để lại nhiều ám ảnh trong lòng ngời đọc. Đến với khổ thơ cuối cùng ta thấy đợc những ớc nguyện chân thành của tác gi¶ khi s¾p ph¶i rêi xa B¸c : Mai vÒ MiÒn Nam d©ng trµo níc m¾t.

(73) Muèn lµm con chim hãt quanh l¨ng B¸c Muèn lµm ®o¸ hoa to¶ h¬ng ®©u ®©y Muèn lµm c©y tre trung hiÕu chèn nµy. "Mai vÒ MiÒn Nam" nghÜa lµ ph¶i xa B¸c, xa tÊt c¶ nh÷ng g× nhµ th¬ Êp ñ, íc ao tõng ngµy. ¤ng nh kh«ng k×m nÐn næi n÷a, bËt thµnh niÒm th¬ng c¶m "trµo nớc mắt". Nếu nh đằng sau những câu thơ này tiếp tục diễn tả sự đau xót, tiếc thơng thì bài thơ sẽ đem đến cho ngời đọc một cảm giác bi lụy. Thế nhng từ cái đau thơng, Viễn Phơng đã thể hiện lòng thành kính, biết ơn Bác bằng những ớc nguyện chân thành của mình. "Muốn làm" con chim mang đến niềm vui cho Bác, làm hoa để làm đẹp, toả hơng thơm và là cây tre trung hiếu, trung thành, thuỷ chung, ân nghĩa canh cho giấc ngủ của Ngời mãi mãi bình yên. đứa con ra đi nhng tấm lòng vẫn luôn ở bên cha Bài thơ là nén hơng thơm của những đứa con phơng xa, ở đất Thành đồng Tæ quèc kÝnh d©ng lªn Ngêi víi tÊm lßng tha thiÕt yªu th¬ng v« h¹n. §ång thêi đó còn là tiếng nói cảm xúc chân thành ngợi ca Bác, bày tỏ sự thành kính thiêng liêng, niềm thuỷ chung son sắt của nhà thơ và cũng là của nhân dân Việt Nam đối víi B¸c - vÞ Cha giµ v« vµn kÝnh yªu cña d©n téc. Xin đợc cùng gìn giữ H¹nh phóc nµy th¬ ¬i Lµ ngêi con trung hiÕu Đợc gác với đêm rằm (VÇng tr¨ng Ba §×nh - Ph¹m Ngäc C¶nh) §Ò sè 48 Bøc tranh thu qua c¶m nhËn tinh tÕ cña H÷u ThØnh trong bµi th¬ "Sang thu” (Ng÷ v¨n 9 - TËp 2). §¸p ¸n §Ò sè 48 §¶m b¶o c¸c ý c¬ b¶n sau : 1. Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ H÷u ThØnh (quª VÜnh Phóc - lµm th¬ tõ cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ - Th¬ trong s¸ng, gi¶n dÞ). HiÖn nay lµ tæng th kÝ Héi Nhµ v¨n ViÖt Nam. 2. Cảm nhận và phát hiện vẻ đẹp khi thu sang qua các hình ảnh, sự vật. Dòng sông không ồn ào nh mùa hạ. "Sông đợc lúc dềnh dàng" có sự nghỉ ngơi, thảnh thơi, dòng sông chảy chậm lại. Mùa thu đến những đàn chim bay đi tránh rét nên bắt đầu "vội vã". Bầu trời thu đợc gợi ở hình ảnh mây mùa hạ "vắt nửa mình sang thu". Bình giảng đợc các từ "dềnh dàng", "vội vã", "vắt". Mùa thu về trong sự cảm nhËn tinh tÕ cña t©m hån nh¹y c¶m. 3. Trong quá trình bình có liên tởng, so sánh với các bài thơ cùng đề tài mùa thu để thấy Hữu Thỉnh cảm nhận tinh tế, khoáng đạt C©u 2. C¶m nhËn vÒ bµi th¬ : Sang Thu 1. Giíi thiÖu nÐt chÝnh vÒ nhµ th¬ H÷u ThØnh (xem c©u 1). 2. Bài thơ đợc sáng tác cuối 1977 là bức tranh thiên nhiên vào lúc giao muà. a) Phân tích những hình ảnh, hiện tợng thể hiện sự biến đổi của đất trời lúc sang thu ë khæ th¬ ®Çu cña bµi th¬. + Nhµ th¬ chît nhËn ra tÝn hiÖu cña sù chuyÓn mïa tõ ngän giã heo may theo h¬ng æi. +t©m tr¹ng nhµ th¬ ngì ngµng, c¶m xóc b©ng khu©ng qua c¸c tõ bçng, h×nh nh..

(74) b) - Ph©n tÝch sù tinh tÕ cña nhµ th¬ vÒ nh÷ng biÕn chuyÓn trong kh«ng gian lóc sang thu. + Phân tích đặc điểm, tính chất gợi cảm của hệ thống hình ảnh thiên nhiên trong bµi th¬. Biến chuyển trong không gian, lúc sang thu đợc Hữu Thỉnh cảm nhận qua nhiều yếu tố, bằng nhiều giác quan và sự rung động thật tinh tế. + H¬ng æi lan vµo kh«ng gian, ph¶ vµo giã se. + Sang thu giăng mắc nhẹ nhàng, chuyển động chầm chậm nơi đờng thôn ngâ xãm. + Dßng s«ng trßn mét c¸ch thanh th¶n gîi lªn vÎ ªm dÞu cña bøc tranh thiªn nhiªn ; nh÷ng c¸nh chim b¾t ®Çu véi v· buæi hoµng h«n. + Cảm giác giao mùa đợc diễn tả thú vị qua hình ảnh đám mây mùa hạ “vắt nöa m×nh sang thu”. + SÊm vÉn cßn nhng bít nh÷ng tiÕng sÊm to, bÊt ngê mµ mïa h¹ thêng cã. Học sinh phân tích các hình ảnh, cảm nhận đợc sự tinh tế của nhà thơ thể hiện trong nh÷ng tõ ng÷ diÔn t¶ c¶m gi¸c tr¹ng th¸i : Bçng, ph¶ vµo, chïng ch×nh, h×nh nh, dÒnh dµng, v¾t n÷a m×nh. . c) Phân tích hình ảnh, câu thơ đặc sắc mang hai tầng nghĩa : (2 câu cuối bài). NghÜa thùc : H×nh tîng sÊm, hµng c©y lóc sang thu. TÝnh Èn dô : SÊm : Nh÷ng vang väng bÊt thêng cña ngo¹i c¶nh cuéc dêi. Hàng cây đứng tuổi : Con ngời từng trải - Khi con ngời đã từng trãi thì cũng vững vàng hơn trớc, những tác động bất thờng của ngoại cảnh của cuộc đời. d) - Học sinh cảm nhận đợc những câu thơ tiêu biểu nhất để làm rõ các ý trên. - u tiªn bµi viÕt cã sù më réng liªn hÖ s¸ng t¹o phï hîp, giµu c¶m xóc. Bµi lµm mÉu Nếu mùa xuân là một hội tụ của cái đẹp, căng tràn nhựa sống vào buổi bình minh víi nh÷ng chåi non léc biÕc, tiÕng chim ca vui vÒ lµm tæ, víi nh÷ng nµng xu©n dÞu dµng h¸t c©u quan hä…, th× mïa thu l¹i lµ mïa quyÕn rò lßng ngêi bëi nét đẹp của buổi chiều với sắc lá vàng bay và hơng vờn quen thuộc, nhẹ nhàng, thớt tha, đằm thắm… Cùng với mùa xuân, mùa thu đã trở thành đề tài truyền thèng cña th¬ ca. Thu ®i qua l¨ng kÝnh t©m hån ngêi nghÖ sÜ vµ lµ mãn quµ v« gi¸ mà thiên nhiên ban tặng cho con ngời, là chất men để lòng ngời đắm say mê mải. Khác với các thi nhân khi viết về mùa thu thờng là độ giữa thu hay cuối thu, nhà th¬ H÷u ThØnh gãp mét tiÕng thu giao mïa. TruyÒn thèng vµ s¸ng t¹o lµ sù kÕt hợp hài hoà trong thơ Hữu Chỉnh. Cùng đi với “Sang thu”, ta sẽ thấy rõ điều đó. H÷u ThØnh sinh n¨m 1942, thuéc líp nhµ th¬ trëng thµnh trong kh¸ng chiÕn chèng MÜ. ¤ng lµ ngêi viÕt nhiÒu, viÕt hay vÒ quª h¬ng vµ cuéc sèng con ngời, đặc biệt là về mùa thu. Với tâm hồn tinh tế, nhạy cảm, Hữu Thỉnh đã phát hiện ra những biến chuyển rất nhẹ nhàng của đất trời khi mùa thu đến mà nếu nh víi nh÷ng bén bÒ c«ng viÖc, ngêi ta rÊt khã cã thÓ nhËn ra. Víi bµi th¬ “Sang thu” (1977), Hữu Thỉnh đã góp vào nền thơ hiện đại Việt Nam một bức tranh thu víi nh÷ng míi mÎ, s¸ng t¹o, ®Çy ¾p h¬i thë cña sù sèng. Khổ thơ thứ nhất là những dự cảm mùa thu đã về : Bçng nhËn ra h¬ng æi Ph¶ vµo trong giã se S¬ng chïng ch×nh qua ngâ Hình nh thu đã về Trong biÕt bao nhiªu h¬ng vÞ th©n thuéc cña lµng quª, H÷u ThØnh giËt m×nh thảng thốt khi nhận ra cái làn hơng ngây ngất ngọt ngào của trái ổi đầu mùa. Hơng ổi thân thơng qua nh chính mùi vị của vờn, làng quê nơi đồng bằng bắc Bộ.

(75) yêu thơng hơng ổi là tín hiệu đặc trng của mùa thu. Phải chăng lúc này đây thu đã sang ? Nhng t¹i sao sø gi¶ cña mïa thu trong th¬ H÷u ThØnh l¹i lµ lµn h¬ng ngät ngµo cña tr¸i æi ®Çu mïa mµ kh«ng ph¶i lµ h¬ng hoa thiªn lÝ nh trong bµi th¬ NguyÔn BÝnh Mïi hoa thiªn lý tho¶ng h¬ng ®a (ChiÒu thu). Hay h¬ng cèm trong bµi th¬ “§Êt níc” S¸ng m¸t trong nh s¸ng n¨m x a Giã thæi mïa thu h¬ng cèm míi Tôi nhớ những ngày thu đã xa (NguyÔn §×nh Thi) Hơng ổi có nét gì đặc biệt đến thế, phải chăng mùi hơng ấy là nét riêng của lµng quª B¾c Bé, ph¶i ch¨ng nã gäi vÒ trong t©m trÝ t¸c gi¶ bao nhiªu kØ niÖm ªm đềm cùng bạn bè treo cây hái ổi của một thời tuổi trẻ đã qua ? Chẳng thế mà hơng æi kh«ng ph¶i chØ mét lÇn xuÊt hiÖn trong th¬ «ng : HÑn mïa thu æi chÝn §ãn mïa kh« bíc vµo (H¬ng vên) Từ bỗng nh đợc gieo lên trong niềm ngỡ ngàng ngạc nhiên. Từ bao giờ nhỉ, thu về ? Tất cả đến với tác giả nhẹ nhàng, mà đột ngột quá, thu về với đất trời quê h¬ng, víi lßng ngêi mµ kh«ng hÒ b¸o tríc. §Ó råi trong phót gi©y ngì ngµng, nhµ th¬ míi chît nhËn ta h¬ng æi : Ph¶ vµo trong giã se §éng tõ “ph¶” sö dông trong c©u th¬ mang ®Çy ý nghÜa. LiÖu cã thÓ thay thế từ ngữ ấy bằng một số từ khác nh “thoảng, toả, lan…” thôi cũng đã mang lại cho hơng ổi một sức mạnh vô hình nào đó để có thể tràn ngập trong không gian, có sức lan toả về mặt cảm xúc. Động từ “Phả” nhờ nghệ thuật ẩn dụ chuyển đổi cảm giác đã đem đến cho bức tranh giao mùa một sức sống mạnh mẽ đến kì lạ. Hơng ổi từ đó mà lan toả mãi trong không gian và rồi đợc cuốn trong gió se lµ c¬n giã heo may kh« l¹nh ®Çu mïa. Giã se trµn vÒ xua tan ®i bao oi bøc nãng nùc cña mïa hÌ, ®em l¹i cho con ngêi c¶m gi¸c tho¶i m¸i dÔ chÞu. Trong c¸i d vÞ ng©y ngÊt cña tr¸i æi ®Çu mïa, nhµ th¬ nhËn thÊy : S¬ng chïng ch×nh qua ngâ Hình nh thu đã về Hai c©u th¬ mang ©m hëng thËt nhÑ nhµng. Mµn s¬ng qua tõ l¸y gîi h×nh “chùng chình” đợc nhân hoá nh vẻ duyên dáng của nàng thiếu nữ đôi mơi. Màn sơng ấy hiện ra trong mờ mờ ảo ảo nh sắc màu cổ tích khiến cho cảnh vật nơi làng quê ngõ xóm trở thành một thế giới thần kì tuyệt diệu. Ta cũng đã từng bắt gặp h×nh ¶nh mµn s¬ng trong §©y mïa thu tíi cña nhµ th¬ Xu©n DiÖu : ThØnh tho¶ng nµng tr¨ng tù ngÈn ng¬ Non xa khëi sù nh¹t s¬ng mê … Và câu thơ Hình nh thu đã về đã kết lại dòng xúc cảm bất ngờ đột ngột của nhà thơ. Tất cả những tín hiệu ở trên cuối cùng rồi cũng đi đến một nghi vấn : thu đã về ? Từ “Hình nh” diễn tả sự ngỡ ngàng thảng thốt, thu đến với đất trời thật rồi sao ? Tõ ®iÓm nh×n cËn c¶nh, cïng sù quan s¸t tinh tÕ, c¶m nhËn dÊu hiÖu thiªn nhiªn b»ng khiÕu gi¸c (h¬ng æi), xóc gi¸c (giã se) vµ thÞ gi¸c (mµn s¬ng), nhµ th¬ Hữu Thỉnh đã chứng tỏ một hồn thơ tinh tế nhạy cảm khi cẩm nhận tiết giao mùa n¬i lµng quª thanh b×nh..

(76) Nếu nh khổ thơ thứ nhất là cảm xúc đột ngột, ngỡ ngàng khi nhận ra thu đang về với đất trời thì đến khổ thơ thứ hai, nhà thơ đã nhìn rộng hơn trong việc quan s¸t c¶nh vËt thiªn nhiªn : Sông đựoc lúc dềnh dàng Chim b¾t ®Çu véi v· Có đám mây mùa hạ V¾t n÷a m×nh sang thu Từ khung cảnh chật hẹp nơi làng quê, nhà thơ đã dần hé mở thêm cho không gian c¶ chiÒu cao, chiÒu réng, lÉn chiÒu s©u. §o¹n th¬ lµ bøc tranh thiªn nhiªn đất trời lúc sang thu. Đầu tiên, nhà thơ quan sát sự vật ở tầng thấp : Sông đợc lúc dềnh dàng ChÊt liÖu thùc ra thËt râ. C¸i “dÒnh dµng” cña dßng s«ng lµ phót hiÕm hoi sau lóc gËp ngÒnh leo th¸c nhäc nh»n råi l¹i å ¹t xèi x¶ díi nh÷ng c¬n ma rµo mïa h¹. Tõ “đựơc lúc" diễn tả cái hiếm hoi tha thớt. Từ láy gợi hình “dềnh dàng” chỉ sự chuyển động chậm chạp. Đã lâu lắm rồi con s«ng míi cã dÞp nghØ ng¬i thanh th¶n nh thÕ. Tuy nhiªn, dßng s«ng trë nªn chËm ch¹p h¬n khi thu sang, kh«ng kh«ng đồng nghĩa với sự vật nào cũng nh vậy. Ta hãy đọc câu thơ tiếp theo : Chim bắt ®Çu véi v·. Cón gió heo may lãnh lẽo đầu mùa tràn về khiến đàn chim phải bắt đầu vội vã bay về phơng nam tránh rét. Phép đối và nghệ thuật tơng phản giữa hai câu thơ (dềnh dàng><vội vã) đã đợc tác giả gửi gắm vào đó một triết lý : cuộc đời không có giây phút nào phẳng lặng êm đềm, sự sống vẫn chuyển không ngừng, chính vì thế con ngời phải biết cách chuẩn bị đầy đủ để ứng phó và theo kịp mạch chảy của dòng đời. Và ở hai câu thơ tiếp theo, không gian đất trời lại tiếp tục đợc mở thêm một tÇng míi : Có đám mây mùa hạ V¾t nöa m×nh sang thu Đám mây mùa hạ là hình ảnh độc đáo, thể hiện trí liên tởng phong phú của tác giả. Dờng nh đám mây mùa thu còn vơng nắng hạ nên nhà thơ mới có liên tởng sáng tạo đến thế. Trong khoảnh khắc giao mùa, đám mây trên bầu trời cao đã trở thành ranh giới giữa mùa hạ với mùa thu. Từ “vắt ” mang hiệu quả diễn đạt rất lớn. Nó làm cho đám mây kia có khả năng nối liền giửa hai mùa thiên nhiên hay nói đúng hơn là mùa hạ và mùa thu đang chênh vênh giữa một đám mây. Từ cái giây phút giao mùa vô hình trừu tợng, tác giả đã biến thành sự vật hữu hình cụ thể để ngời đọc c¶m nhËn râ h¬n vÒ tÝn hiÖu cña mïa thu. Trong bài thơ “Chiều sông thơng", Hữu Thỉnh cũng đã có những ý thơ tong tù : §¸m m©y trªn ViÖt Yªn Rñ bãng vÒ bè h¹ Cïng viÕt vÒ mïa thu ë lµng quª, NguyÔn KhuyÕn – nhµ th¬ cña quª h¬ng làng cảnh Việt Nam cũng đã từng viết : Sãng biÕc theo lµn h¬i gîn tÝ L¸ vµng tríc giã khÏ ®a vÌo TÇng m©y l¬ l÷ng trêi xanh ng¾t Ngâ tróc quanh co kh¸ch v¾ng teo (Thu ®iÕu).

(77) Cã lÏ còng nh NguyÔn KhuyÕn, mïa thu vµ lµn quª nh mét phÇn m¸u thÞt trong con ngời Hữu Thỉnh. Ông đã viết rất nhiều về mùa thu : §i suèt c¶ ngµy thu VÉn cha vÒ tíi ngâ Dïng d»ng c©u quan hä ChiÒu tÝm bê s«ng thong (ChiÒu s«ng th¬ng) Ta hãy đọc khổ thơ cuối cùng : VÉn cßn bao nhiªu n¾ng §· v¬i dÇn c¬n ma SÊm còng bít bÊt ngê Trên hàng cây đứng tuổi Nắng cuối hạ vẫn còn nhng độ nóng, độ chói không còn gay gắt. Cơn ma nhẹ hạt hơn so với trận ma rào xối xả những ngày hè đã qua. Sấm bất thình lình nổi trận lôi đình, hàng cây nh già dặn hơn. Đó là những gì mà nhà thơ Hữu Thỉnh cảm nhận đợc về các hiện tợng thiên nhiªn khi thu sang. Nhng “n¾ng, ma, sÊm” lµm sao cã thÕ c©n, ®o Êy thÕ mµ H÷u ThØnh víi c¸c từ ngữ “Vẫn còn bao nhiêu, vơi, bớt” mang tính chất giảm nghĩa, nhà thơ đã biến chúng thành các vật có trọng lợng thực sự để đối chiếu so sánh với mùa hè. Từ sự hiện thực quan sát thiên nhiên ta có thể phát hiện ra đựoc một triết lí mµ nhµ th¬ muèn göi g¾m. "N¾ng, ma, sÊm" lµ nh÷ng h×nh ¶nh Èn dô cho sù kh¾c nghiệt và biến chuyển của cuộc đời, "hàng cây đứng tuổi” chỉ những con ngời tõng tr¶i. C¶ ®o¹n mang ý nghÜa : con ngêi tõng tr¶i lu«n v÷ng vµng tríc nh÷ng biến đổi cuộc đời. Phải chăng nhà thơ đang gợi chúng ta nhớ về truyền thống cao đẹp của ngời dân Việt nam và những trải nghiệm ở đời qua thử thách, qua hai cuộc kháng chiến thần thánh chống Pháp và chống Mĩ của dân tộc, đó là hành trang để thế hệ trẻ hôm nay bớc vào đời. Đọc Sang thu, ta không chỉ cảm nhận đợc những khoảnh khắc giao mùa tuyệt vời của mùa thu nơi làng quê Bắc Bộ mà còn thấy đợc tâm hồn tinh tế nhạy c¶m, tÊm lßng yªu thiªn nhiªn cïng biÕt bao häc triÕt lÝ, kinh nghiÖm s©u sa ; chúng ta ở đời đâu phải luôn chủ động và tự tin để có thể vợt qua mọi thử thách, sóng gió của cuộc đời Sang thu của Hữu Thỉnh không còn tính chất cổ điển, ớc lệ tîng trng nh th¬ NguyÔn KhuyÕn, Xu©n DiÖu mµ sÏ sèng m·i trong lßng ngêi đọc với những nét mới mẻ sáng tạo của một tiếng thu đầy ắp hơi sự sống.. §Ò sè 49 Những nghịch lí và triết lí về con ngời, gia đình, quê hơng của nhân vật Nhĩ qua truyÖn “BÕn quª” cña NguyÔn Minh Ch©u. §¸p ¸n §Ò sè 49 §¶m b¶o c¸c ý sau: 1. Phân tích đợc nghịch lí của nhân vật Nhĩ. Đó chính là tình huống truyện. Khi Nhĩ đang trong hoàn cảnh éo le nguy kịch về sức khoẻ mới nhận ra đợc những giá trÞ cña c¸c sù vËt quanh m×nh : H×nh ¶nh hoa b»ng l¨ng tÝm ; b·i båi s«ng Hång ; con đò ; cánh buồm mà trớc đây Nhĩ không quan tâm.

(78) 2. Nêu ý nghĩa nghịch lí này nhà văn muốn phát hiện những quy luật của đời sống và sự trải nghiệm về cuộc đời con ngời. Ngời ta thờng "bỏ", xem nhẹ cái bình thờng, gần gũi, thân thiết để chạy theo cái cao xa vời vợi. 3. Nh÷ng triÕt lÝ ; suy ngÉm qua sù chiªm nghiÖm cña NhÜ a) Cuéc sèng vµ sè phËn con ngêi cã ®Çy nh÷ng bÊt thêng; nh÷ng nghÞch lÝ ngÉu nhiªn vît qua c¶ toan tÝnh cña con ngêi. b) Cuộc đời con ngời thờng khó tránh khỏi những điều vòng vèo hoặc chùng chình nhất là khi còn ít tuổi. Chỉ khi đã từng trải hoặc ở một hoàn cảnh nào đó ngời ta mới nhận thức ra những giá trị đích thực của nó, những giá trị đó bình dị gần gũi quanh ta. Nhng thờng khi thức nhận đợc thì "lực bất tòng tâm", con ngời càng khao khát thì sức lực càng cạn kiệt. Nêu đợc ý nghĩa của "Bến quê" là nơi neo đậu bình yên của đời ngời. c) Nêu đợc mối quan hệ giữa nghịch lí và những triết lí. Từ nghịch lí rút ra chiết lí về cuộc đoèi. Rút cục đời ngời vớng quá nhiều vào những cái h huyền, do dự để rồi khi sắp rời xa nhân thế mới thấy thì đã muộn. Nhng dù sao, nhận ra điều đó cũng đã tạo ra dáng vẻ buồn nhng đẹp cho tác phẩm. Đó chính là tài năng xây dựng tình huống truyện để thể hiện tâm trạng nhân vật. Đó cũng là mối quan hệ gi÷a néi dung vµ h×nh thøc cña truyÖn ng¾n. §Ò sè 50 Từ “Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh Khuê, hãy viết bài văn có tiêu đề : “Tình yêu đất nớc và chiến tranh chống Mĩ”. Bµi lµm mÉu Bác Hồ đã từng viết “Dân ta có một lòng nồng nàn yêu nớc. Đó là một truyền thống quý báu của dân tộc ta. Từ xa đến nay, mỗi khi tổ quốc bị xâm lăng, th× tinh thÇn Êy l¹i s«i næi, nã kÕt l¹i thµnh mét lµn sãng v« cïng m¹nh mÏ, to lín nã lít qua mäi sù hiÓm nguy, khã kh¨n ,nã nhÊn ch×m tÊt c¶ lò b¸n níc vµ lò cíp nớc". Chính lòng yêu nớc nồn nàn là động lực để con ngời Việt Nam làm nên lịch sử. Tinh thần yêu nớc đã trở thành một giai điệu xuyên suốt bài ca cuộc đời của biÕt bao thÕ hÖ ngêi ViÖt Nam anh hïng. §äc truyÖn nh¾n “Nh÷ng ng«i sao xa s«i cña Lª Minh Khuª", ta cµng nh×n thÊy râ h¬n trong hiÖn thùc khèc liÖt cña chiến tranh vẫn toả sáng bao phẩm chất cao đẹp của thế hệ trẻ Việt Nam – nh÷ng con ngêi sèng v× lÝ tëng c¸ch m¹ng mµ tiªu biÓu lµ ba c« g¸i thanh niªn xung phong Ph¬ng §Þnh, Thao vµ Nho. Chúng ta hoàn toàn tự hào với t cách là thế hệ con cháu đời sau ngỡng väng vÒ qu¸ khø lÞch sö cña cha «ng. Tõ nh÷ng buæi ngµy xa Th¸nh Giãng nhæ tre đánh giặc đến hai cuộc kháng chiến thần thánh của dân tộc Kháng chiến chèng Ph¸p vµ chèng MÜ, Ngêi d©n ViÖt Nam trong bÊt cø hoµn c¶nh lÞch sö nµo cũng mang tinh thần yêu nớc, đánh giặc mạnh mẽ. Truyện ngắn “Những ngôi sao xa xôi” kể về một tổ trinh sát mặt đờng gồm ba cô thanh niên xung phong : Phơng Định, Thao và Nho. Họ hoạt động tại một trọng điểm trên tuyến đờng Trờng sơn 559 trong kháng chiến chống Mĩ . Công việc đợc giao của các cô là ngồi quan sát địch ném bom, khi có bom nổ thì chạy lên đo khối lợng đất lấp vào hố bom, đếm bom cha nổ và nếu cần thì ph¸ bom. §©y lµ nhiÖm vô hÕt søc nguy hiÓm v× thêng xuyªn ph¶i ch¹y trªn cao điểm ngay cả ban ngày – lúc mà máy bay địch có thể ập đến bất cứ lúc nào. Đấy là còn cha kể đến chuyện các cô phải làm việc cùng với những quả bom, hành động nh đùa cợt cùng thần chết bởi “Hắn ta lẩn trong ruột của quả bom”. Cuộc sống chiến đấu của ba cô gái trẻ nội trọng điểm giữa chiến trờng dù khắc nghiệt vµ mu«n vµn nguy hiÓm song c¸c c« vÉn vui t¬i hån nhiªn, l·ng m¹n g¾n bã víi nhau dï mçi ngêi mét tÝnh c¸ch..

(79) Ph¬ng §Þnh lµ mét c« g¸i trÎ Hµ Néi giµu c¶m xóc, thÝch m¬ méng, thÝch hát và hát rất hay. Cô đã tự nhận xét về mình “Tôi là một cô gái khá. Hai bím tóc dày, tơng đối mền, một cái cổ cao, kiêu hãnh nh loài hoa loa kèn, còn mắt tôi thì c¸c ¶nh l¸i xe b¶o : c« cã c¸i nh×n sao mµ xa x¨m !” §«i m¾t dµi dµi, mµu n©u, hay nheo lại nh chói nắng ấy của Phơng Định đã khiến không biết bao anh lính lái xe đêm ngày khắc khoải hy vọng... với tâm hồn giàu tình cảm, Phơng Định luôn nhớ nhung giữ gìn những ký ức thân thuộc êm đềm thủa ấu thơ ở quê hơng với ngêi mÑ kÝnh yªu vèn rÊt chiÒu c« con g¸i cng. ChÞ Thao lín tuæi h¬n nªn cã suy nghÜ chÝn ch¾n vµ thiÕt thùc h¬n vÒ t¬ng lai của mình. Thái độ bình tĩnh và quyết liệt hơn về tơng lai của mình. Thái độ đó trong c«ng viÖc cña chÞ khiÕn ai còng ph¶i kh©m phôc “ChÞ thÝch nhai b¸nh bÝch quy và thêu chỉ màu sặc sỡ vào áo lót của mình. Chị lại hay tỉa đôi lông mày, tỉa nhá nh c¸i t¨m”. Song chÞ Thao rÊt sî nh×n thÊy m¸u vµ v¾t. Cßn Nho lµ ngêi Ýt tuổi nhất trong ba chị em nên đợc chiều chuộng và nhờng nhịn. Cô là một ngời bớng bỉnh, mạnh mẽ và thích thêu chỉ màu loè loẹt lên khăn gối. Trong một lần phá bom, Nho bị thơng và đã đợc chị Thao cùng Phơng Định chăm sóc rất ân cần. Câu chuyện kết thúc bằng một trận ma đá bất ngờ trên cao ®iÓm khiÕn c¸c c« hÕt søc vui thÝch. Ba n÷ thanh niªn xung phong trong truyÖn ng¾n “Nh÷ng ng«i sao xa x«i” thật đáng để ngời đọc khâm phục. Tuổi còn trẻ, các cô có quyền đợc yêu, đợc mơ mộng về hạnh phúc riêng t song khi đất nớc xảy ra chiến tranh, các cô đã sẳn sàng sung phong đi chiến đấu bảo vệ tổ quốc, chiến đấu vì lý tởng và cách mạng, vì miền Nam ruột thịt đang ngập trong đau thơng. Hoàn cảnh chiến đấu của các cô thật đáng sợ và nguy hiểm : “Con đờng bị đánh loét, mầu đất đỏ, trắng lẫn lộn. Hai bên đờng không có lá xanh. Chỉ có những thân cây bị tớc khô cháy. Những cây nhiều rễ nằm lăn lóc. Những tảng đá to. Một vài thùng xăng hoặc thành ô tô méo mó, han gỉ nằm trong đất”. Đã thế công việc đợc giao của các cô còn nguy hiểm bội phần. ấy thế mà bất chấp tất cả, ba cô gái vẫn chiến đấu với tinh thÇn “QuyÕt tö cho Tæ quèc quyÕt sinh”. Sèng trong hiÖn thùc khèc liÖt cña chiến tranh các cô vẫn mỉm cời trên khốn khó, vẫn mơ mộng, vẫn yêu đời và tình đồng chí, đồng đội lại càng keo sơn gắn bó hơn bao giờ hết. Chứng kiến cuộc sống và tinh thần chiến đấu của ba cô thanh niên xung phong ta lại bồi hồi nhớ lại tõng vÇn th¬ thiÕt tha cña ChÝnh H÷u trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. ¸o anh r¸ch vai QuÇn t«i vµi m¶nh v¸ MiÖng cêi buèt gi¸ Ch©n kh«ng giµy Th¬ng nhau tay n¾m lÊy bµn tay Hay giäng th¬ hãm hØnh, ngang tµng, rùc ch¸y quyÕt t©m cña nh÷ng ngêi lính lái xe trong bài thơ “Bài thơ về tiểu đội xe không kính” của Phạm Tiến Duật: Không có kính rồi xe không có đèn Kh«ng cã mui xe, thïng xe cã xíc Xe vÉn ch¹y v× MiÒn Nam phÝa tríc ChØ cÇn trong xe cã mét tr¸i tim Thật khâm phục biết bao những anh bộ đội, những cô thanh niên xung phong sẵn sàng bỏ qua lợi ích riêng t để chiến đấu vì Tổ quốc ! Chóng ta h«m nay víi t c¸ch lµ líp trÎ ViÖt Nam ngìng väng vÒ qu¸ khø l¹i càng hiểu sâu sắc hơn về cuộc sống chiến đấu gian khổ trong chiến tranh của nh÷ng chiÕn sü n¨m xa. VÉn vang väng m·i trang nhËt kÝ “Cã löa” nh “NhËt kÝ §Æng Thuú Tr©m” Hay “M·i m·i tuæi hai m¬i” cña NguyÔn V¨n Th¹c... Hai cuéc kháng chiến thần thánh của dân tộc đã tô điểm thêm cho con ngời Việt Nam biết.

(80) bao phẩm chất cao đẹp, họ là những ngời con yêu nớc, căm thù giặc sâu sắc, biết hy sinh t×nh c¶m c¸ nh©n v× quª h¬ng, bÊt chÊp gian khæ khã kh¨n vÉn h«n gan dạ, dũng cảm, lạc quan yêu đời. Mọi vết thơng của chiến tranh dờng nh đợc chữa lành nhờ hơi ấm của tình đồng đội keo sơn. 2. Vẻ đẹp của các nhân vật nữ trong truyện Những ngôi sao xa xôi của Lê Minh Khuª. Bµi lµm mÉu Đờng Trờng sơn - đông nắng, tây ma ; một cái tên thôi cũng gợi cho ta về mét thêi löa ch¸y, gîi h×nh ¶nh ®oµn qu©n cha tríc con sau cïng h¸t khóc qu©n hành, gợi những đoàn xe ra trận vì Miền Nam thân yêu. Viết về những nẻo đờng Trờng Sơn trong những năm đánh Mĩ, không chỉ có những bài thơ, bài ca ca ngợi những chiến sĩ lái xe hay những cô gái mở đờng trong trang thơ của Lâm Thị Mĩ D¹ mµ cßn cã nh÷ng c©u chuyÖn ®Çy c¶m phôc viÕt vÒ nh÷ng c« g¸i thanh niªn xung phong, những cô trinh sát mặt đờng, những cô chuyên phá bom nổ chậm mở đờng cho xe qua. Những cô gái trẻ ấy đã đợc Lê Minh Khuê (một cây bút nữ xuất sắc của mảnh đất Xứ Thanh) kể lại và khắc hoạ chân dung tâm hồn tính cách. Ba c« g¸i trÎ lµ nh÷ng ng«i sao xa x«i trªn cao ®iÓm Trêng S¬n. Ba c« thanh niªn xung phong : Thao, Nho vµ Ph¬ng §Þnh biªn chÕ thµnh một tổ trinh sát mặt đờng - cái tên gợi sự khát khao làm nên những sự tích anh hïng. Tæ trëng lµ Thao, lín tuæi h¬n mét chót so víi Nho vµ Ph¬ng §Þnh. NhiÖm vụ chính của họ là quan sát địch ném bom, đo khối lợng đất đá cần san lấp, đánh dÊu vÞ trÝ c¸c qu¶ bom cha næ vµ ph¸ bom. C«ng viÖc cña hä hÕt søc nguy hiÓm v× thờng xuyên phải chạy trên cao điểm giữa ban ngày và máy bay địch có thể ập đến bất cứ khi nào. Đặc biệt phải đối mặt với thần chết trong mỗi lần phá bom, c«ng viÖc Êy diÔn ra hµng ngµy, thËm chÝ lµ n¨m lÇn trong ngµy. N¬i ë cña hä lµ một cái hang đá mát lạnh, ngay dới chân cao điểm, cách xa đơn vị. Cuộc sống và chiến đấu của ba cô gái trẻ giữa chiến trờng, dù rất khắc nghiệt, nhng họ vẫn bình th¶n, t¬i vui, hån nhiªn vµ kh«ng kÐm phÇn l·ng m¹n. §Æc biÖt hä rÊt yªu th¬ng nhau, gắn bó với nhau trong tình đồng đội keo sơn, dù cho mỗi ngời một cá tính. §Æc biÖt hä lµ nh÷ng ngêi cã tr¸ch nhiÖm tù gi¸c rÊt cao, quyÕt t©m hoµn thµnh mọi nhiệm vụ đợc phân công bởi công việc của họ không hề đơn giản. Công việc ấy đòi hỏi ở họ phải bình tĩnh, dũng cảm, khôn ngoan, nhạy cảm và kháo léo, đòi hái kinh nghiÖm vµ s½n sµng hy sinh, kh«ng qu¶n khã kh¨n gian khæ bëi ch¼ng cã ai biết đợc quả bom câm lặng có khi đang ấm nóng dần lên, nằm chềnh ềnh ra đó và có thể nổ bất cứ lúc nào. Đố là những phẩm chất cao đẹp, bình dị, hồn nhiên của ba cô gái thanh niên xung phong, tuy nhiên mỗi ngời lại có những vẻ đẹp riªng cña m×nh. ChÞ Thao lín tuæi h¬n nªn dù tÝnh t¬ng lai còng thiÕt thùc h¬n, cã Ýt nhiÒu tõng tr·i nªn kh«ng dÔ dµng hån nhiªn, m¬ méng nhng rÊt thÝch h¸t vµ ghi chÐp bµi h¸t. Trong c«ng viÖc rÊt b×nh tÜnh vµ quyÕt liÖt vËy mµ rÊt sî m¸u vµ v¾t. Nh÷ng khi biÕt r»ng c¸i s¾p tíi sÏ kh«ng ªm ¶ chÞ l¹i tá ra b×nh tÜnh b»ng c¸ch mãc b¸nh bÝch quy trong tói vµ thong th¶ nhai. ¸o lãt cña chÞ c¸i nµo còng thªu chỉ màu chị hay tỉa đôi lông mày của mình, tỉa nhỏ nh cái tăm nhng ai cũng phải gêm chÞ : c¬ng quyÕt, t¸o b¹o. Cßn Nho l¹i lµ c« g¸i kh¸c, cã lóc bíng bØnh, m¹nh mÏ ; cã lóc lÇm l× cùc ®oan. Mçi khi Nho t¾m, tr«ng c« nh mét que kem tr¾ng m¸t l¹nh, c¸i cæ trßn vµ những cúc áo nhỏ nhắn. Cứ quần áo ớt, Nho ngồi đòi ăn kẹo. Đặc biệt cô có sở thÝch thªu hoa rùc rì, loÌ loÑt trªn kh¨n gèi. trong mét lÇn ph¸ bom Nho bÞ th¬ng, chÞ Thao vµ §Þnh hÕt lßng ch¨m sãc. §Þnh röa cho Nho b»ng níc ®un s«i trªn bÕp than. B«ng b¨ng tr¾ng, pha s÷a vµo mét c¸i ca s¾t cho Nho. Cßn chÞ Thao thÓ hiÖn.

(81) rõ sự quan tâm của mình qua câu nói : "Cho nhiều đờng vào, pha đặc". Tình cảm quay cuång trong chÞ. "ChÞ cø ®a m¾t nh×n Nho, lÊy tay söa c¸i cæ ¸o, c¸i ve ¸o vµ tóc nó. Chị không khóc đó thôi, chị không a cả nớc mắt". Qua việc Nho bị thơng, chúng ta thấy rõ đợc tình cảm mà các cô đã dành cho nhau, đã gắn bó với nhau sâu sắc đến mức nào. Nh©n vËt chÝnh còng lµ nh©n vËt kÓ chuyÖn lµ Ph¬ng §Þnh. Ph¬ng §Þnh lµ cô gái Hà Nội trẻ trung và xinh xắn. Hai bím tóc dày tơng đối mềm, cái cổ cao, kiêu hãnh nh đài hoa loa kèn. Các anh lái xe thờng bảo : "cô có cái nhìn sao mà xa xăm". Xa đến đâu mặc kệ, nhng tôi thích ngắm mắt tôi trong gơng. Nó dài dài, mµu n©u, hay nheo l¹i nh chãi n¾ng. Vèn lµ mét n÷ sinh hån nhiªn nhng do hoµn c¶nh chiÕn tranh, c« vµo chiÕn trêng. Gi÷a cuéc sèng kh¾c nghiÖt vµ mu«n vµn nguy hiểm, cô vẫn giữ đợc sự trong sáng trong suy nghĩ, lối sống cả trong công viÖc. C« cã t©m hån trong s¸ng, v« t, giµu méng m¬, thÝch ca h¸t, hay hoµi niÖm về một thời học sinh ngây thơ bên mẹ, trong căn phòng nhỏ ở một đờng phố nhỏ yên tĩnh trong những ngày trớc chiến tranh. Những kỉ niệm êm đềm ấy sống lại trong trÝ nhí cña §Þnh, gi÷a chiÕn trêng d÷ déi lµm dÞu m¸t t©m hån c«. Vµo chiến trờng đã ba năm, Định đã quen với đạn bom, hiểm nguy, vợt qua bao gian lao vÉn kh«ng lµm mÊt ®i ë c« c¸i hån nhiªn, v« t lù. C« giµu c¶m xóc vµ thêng làm điệu trớc những anh lính trẻ. Thực ra trong những suy nghĩ của cô, những ngời đẹp nhất, thông minh, can đảm và cao thợng nhất là những ngời mặc quân phục, có ngôi sao trên mũ. Định rất yêu mến và gắn bó với đồng đội của mình. Khi chị Thao ngã vội đỡ chị dậy, chăm sóc Nho khi bị thơng, cô cảm phục tất cả các chiến sĩ mà cô đã gặp trên tuyến đờng Trờng Sơn. Đồng thời Phơng Định cũng là cô gái rất kín đáo trong tình cảm. Có lẽ điều đáng quí nhất ở Phơng Định chính là tinh thần, trách nhiệm với công việc. Mỗi lần đi phá bom, cô đều xung phong đi, cô luôn đứng trong t thế sẵn sàng, chấp nhận gian khổ, hi sinh, có lòng dòng c¶m kh«ng qu¶n khã kh¨n, lu«n b×nh tÜnh tù tin tríc mäi t×nh huèng. Nh÷ng phẩm chất cao đẹp của Phơng Định, của Thao, Nho đã đợc khắc hoạ bằng sự am hiểu tâm lí giới tính của Lê Minh Khuê. Thành công về xây dựng nhân vật còn đợc đóng góp bởi ngôn ngữ trần thuật tự nhiên, hấp dẫn dới ngôi kể thứ nhất, những câu ngắn, nhịp nhanh, giọng điệu gắn liền với ngôn ngữ đời thờng, vừa trẻ trung võa giµu n÷ tÝnh. Tõng lµ Thanh niªn xung phong nªn cã lÏ Lª Minh Khuª mới hiểu biết sâu sắc công việc và đời sống tình cảm tâm hồn của những nữ thanh niên xung phong đến nh vậy. Truyện khép lại khi một trận ma đá bất ngờ đổ xuèng cao ®iÓm khiÕn c¸c c« g¸i trÎ hÕt søc vui thÝch. Truyện Những ngôi sao xa xôi của Lê Minh Khuê đã làm nổi bật tâm hồn trong sáng, giàu mộng mơ, tinh thần dũng cảm, cuộc sống chiến đấu đầy gian khæ, hy sinh nhng rÊt hån nhiªn, l¹c quan cña nh÷ng c« g¸i thanh niªn xung phong trên tuyến đờng Trờng Sơn. Đó cũng chính là những hình ảnh đẹp, tiêu biÓu cña thÕ hÖ trÎ ViÖt Nam trong thêi k× kh¸ng chiÕn chèng MÜ. Nh©n vËt trong Những ngôi sao xa xôi chính là Đặng Thuỳ Trâm và Nguyễn Văn Thạc ngoài đời. Họ đã góp một mùa xuân nho nhỏ của mình vào mùa xuân lớn của dân tộc. Vì thế hệ trẻ Việt Nam ngày hôm nay phải sống cho đẹp, cho có ích để bao xơng máu của những anh hùng, liệt sĩ đã không đổ xuống vô ích, để đất nớc Việt Nam ngày càng tơi đẹp hơn..

(82)

50 de tu luan NGU VAN 9

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về