Khảo sát thành ngữ tiếng việt trong sách giáo khoa từ lớp 1 đến lớp 12

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

NGUYỄN THỊ NHUNG

KHẢO SÁT THÀNH NGỮ TIẾNG VIỆT
TRONG SÁCH GIÁO KHOA TỪ LỚP 1 ĐẾN
LỚP 12

LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÔN NGỮ HỌC


Hà Nội, năm 2008


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

NGUYỄN THỊ NHUNG

KHẢO SÁT THÀNH NGỮ TIẾNG VIỆT
TRONG SÁCH GIÁO KHOA TỪ LỚP 1 ĐẾN
LỚP 12

LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành : Ngôn ngữ học
Mã số : 60 22 01

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC :
GS.TS. Nguyễn Văn Khang

Hà Nội, năm 2008


MỤC LỤC
TRANG

Mở đầu

6

1. Lí do chọn đề tài

6

2. Lịch sử nghiên cứu thành ngữ tiếng Việt

8

3. Đối tƣợng, mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

9

4. Phạm vi tƣ liệu và phƣơng pháp nghiên cứu

10

5. ý nghĩa của đề tài

11

6. Cấu trúc của luận văn

11

Chương 1 : Cơ sở lí thuyết về thành ngữ

12

1. Quan niệm về thành ngữ

12

2. Phân biệt thành ngữ với các đơn vị khác

13

3. Phân loại thành ngữ

20

Tiểu kết

26

Chương 2 : Bức tranh chung về thành ngữ trong sách giáo khoa

27

1. Một số vấn đề về thành ngữ trong sách giáo khoa

27

1.1. Khái quát về tiếng Việt trong sách giáo khoa

27

1.2. Quan niệm về thành ngữ trong sách giáo khoa

29

1.2.1. Quan niệm về thành ngữ trong sách giáo khoa cũ

29

1.2.2. Quan niệm về thành ngữ trong sách giáo khoa mới

33

1.2.3. So sánh quan niệm về thành ngữ trong sách giáo khoa cũ

37

và mới
2. Sự xuất hiện của thành ngữ trong sách giáo khoa
2.1. Các dạng xuất hiện của thành ngữ trong sách giáo khoa

41
42

2.1.1. Thành ngữ xuất hiện trong các văn bản của sách giáo khoa

43

2.1.2. Thành ngữ xuất hiện dƣới dạng làm ngữ liệu trong sách

54

giáo khoa
2.1.3. Các dạng bài tập về thành ngữ trong sách giáo khoa

63

2.1.4. Thành ngữ xuất hiện trong lời dẫn, bài viết của các tác

68

giả sách giáo khoa
2.1.5. Thành ngữ xuất hiện trong phần chú thích của các từ ngữ

69

2.1.6. Nhận xét chung về các dạng xuất hiện của thành ngữ

69

khác

trong sách giáo khoa

2.2. Phân loại thành ngữ trong sách giáo khoa theo tiêu chí Hán

71

Việt / phi Hán Việt
2.3. Phân loại thành ngữ trong sách giáo khoa theo cấp học
3. Khảo sát các đặc điểm về cấu trúc và ý nghĩa của các thành ngữ

77
83

trong sách giáo khoa
3.1. Đặc điểm về cấu trúc của các thành ngữ trong sách giáo khoa

83

3.2. Đặc điểm về ý nghĩa của các thành ngữ trong sách giáo khoa

88

3.3. Biến thể của thành ngữ trong sách giáo khoa

92

Tiểu kết

95

Chương 3 : Cách giải thích thành ngữ trong sách giáo khoa và đề

97

xuất một số ý kiến về việc dạy học thành ngữ trong nhà trường
phổ thơng
1. Cách giải thích thành ngữ của sách giáo khoa

97

1.1. Số lƣợng các thành ngữ đƣợc giải thích trong sách giáo khoa

97

1.2. So sánh cách giải thích thành ngữ của sách giáo khoa với một

103

số từ điển khác


2. Đề xuất một số ý kiến về việc dạy học thành ngữ trong nhà

124

trƣờng phổ thông
Tiểu kết

131

Kết luận

133

Tài liệu tham khảo

135

Nguồn tư liệu

138

Phụ lục : Danh sách các thành ngữ trong sách giáo khoa

139


QUY ƢỚC VIẾT TẮT DÙNG TRONG LUẬN VĂN

Trong luận văn này, chúng tơi sử dụng các kí hiệu viết tắt nhƣ sau :
SGK : Sách giáo khoa
TH : Tiểu học
THCS : Trung học cơ sở
THPT : Trung học phổ thông


MỞ ĐẦU
1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Dạy học Ngữ văn nói chung, dạy học Tiếng Việt trong nhà trƣờng nói chung
là vấn đề quan tâm không chỉ của ngành Giáo dục mà là của cả xã hội. Nhƣ ta đã
biết, tiếng Việt là tiếng phổ thông, là ngôn ngữ quốc gia, là ngôn ngữ giao tiếp của
tất cả các dân tộc trên đất nƣớc Việt Nam với nhau. Nhƣ vậy, tiếng Việt có một vai

trị cực kì quan trọng trong đời sống xã hội của đất nƣớc “Tiếng Việt là ngơn ngữ
chính thức dùng trong nhà trƣờng và cơ sở giáo dục khác” [Luật Giáo dục, 2005,
Điều 7]. Do đó, Tiếng Việt là một môn học bắt buộc đối với tất cả các em học sinh
trong cả nƣớc ở mọi cấp học. Và môn học này không chỉ học ở một cấp nào mà các
em phải học cho đến tận đại học. Vai trị của mơn học này có thể xem xét một cách
cụ thể nhƣ sau : “Với tƣ cách là một mơn học, Tiếng Việt có nhiệm vụ cung cấp
cho học sinh những tri thức ngôn ngữ học, hệ thống tiếng Việt, quy tắc hoạt động
và những sản phẩm của nó trong mọi hoạt động giao tiếp. Mặt khác, tiếng Việt là
một công cụ giao tiếp và tƣ duy, nên mơn Tiếng Việt cịn đảm nhận thêm một chức
năng kép mà các mơn học khác khơng có. Đó là chức năng trang bị cho học sinh
công cụ để giao tiếp : tiếp nhận và diễn đạt mọi kiến thức khoa học trong nhà
trƣờng.” [1, tr. 7]. Do có một vị trí quan trọng nhƣ vậy nên việc dạy học tiếng Việt
trong nhà trƣờng phổ thông cần phải đƣợc nghiên cứu một cách có hệ thống và cần
có nhiều sự quan tâm hơn nữa của các nhà khoa học cũng nhƣ của xã hội nói
chung.
Trong khn khổ của luận văn này, chúng tơi muốn nghiên cứu đến một khía
cạnh nhỏ của việc dạy học tiếng Việt trong nhà trƣờng phổ thơng. Đó là việc dạy
học thành ngữ trong trƣờng phổ thông và biểu hiện cụ thể là việc khảo sát các
thành ngữ trong SGK Tiếng Việt TH (từ lớp 1 đến lớp 5) và Ngữ văn THCS và
THPT (từ lớp 6 đến lớp 12).
Sở dĩ chọn thành ngữ là đối tƣợng nghiên cứu của đề tài này là vì :


– Thành ngữ trong mỗi ngơn ngữ có một vị trí rất đặc biệt. Là một bộ phận
quan trọng của từ vựng, thành ngữ là nơi thể hiện rất rõ các đặc trƣng văn hố, dân
tộc trong ngơn ngữ : “Nếu coi ngôn ngữ dân tộc là tinh thần của dân tộc thì cũng
có thể nói thành ngữ (tục ngữ, ca dao, dân ca…) là các hình thức biểu hiện khác
nhau của bản sắc văn hoá dân tộc. Trong thành ngữ, chúng ta có thể tìm thấy
những đặc điểm riêng của tƣ duy dân tộc, quan điểm thẩm mĩ, đạo lí làm ngƣời,
luật đối nhân xử thế, lối sống, cách nghĩ, cách cảm cũng nhƣ thái độ đối với cái

thiện và cái ác, cái cao cả và cái thấp hèn.” [34, tr. 5]. Về mặt văn hố, thành ngữ
chính là nơi thể hiện sâu sắc nhất vốn văn hoá của một dân tộc. Cách nói năng,
cách suy nghĩ, tƣ duy của một dân tộc biểu hiện rõ nhất trong vốn từ ngữ của họ
mà đặc biệt là trong các thành ngữ. Chính vì điều này mà khi nghiên cứu thành
ngữ, tức là chúng ta cũng đã nghiên cứu đƣợc một phần rất lớn của ngơn ngữ. Do
đó, việc nhận diện đúng và hiểu đúng thành ngữ là rất quan trọng đối với mọi
ngƣời. Đối với học sinh điều này càng quan trọng. Giúp các em tiếp nhận đúng các
thành ngữ tiếng Việt cũng nhƣ các đơn vị kiến thức khác về tiếng Việt là một trong
những hoạt động nhằm giữ gìn và phát huy sự trong sáng của tiếng Việt. Vì vậy, sự
xuất hiện của các thành ngữ trong SGK cũng khơng thể tuỳ tiện mà phải có một sự
trình bày hợp lí và khoa học.
– Thành ngữ tiếng Việt xuất hiện trong SGK khá nhiều : trƣớc hết, thành ngữ
đƣợc học với tƣ cách là một đơn vị kiến thức bắt buộc nhƣ từ ghép, từ láy,… của
phân môn Tiếng Việt trong nhà trƣờng ; thứ hai, thành ngữ xuất hiện rất nhiều
trong các văn bản văn học đƣợc trích dẫn trong SGK Ngữ văn ; thứ ba, thành ngữ
đƣợc các tác giả sử dụng làm ngữ liệu rất nhiều trong SGK với các dạng xuất hiện
rất phong phú. Ngồi ra, khơng chỉ trong SGK Ngữ văn, mà trong SGK của các mơn
học khác nhƣ Lịch sử, Địa lí, Giáo dục cơng dân,… cũng có thể có sự xuất hiện của
thành ngữ. Nhƣ vậy, thành ngữ là một đơn vị từ vựng quan trọng với học sinh phổ
thông. Và việc tìm hiểu xem các cách trình bày về thành ngữ trong SGK đã hợp lí
hay chƣa là một vấn đề cần thiết.


– Một lí do nữa để chúng tơi tiến hành đề tài này là chúng tơi muốn tìm hiểu
xem các thành ngữ xuất hiện trong SGK có bổ sung kiến thức nào mới cho học
sinh hay không. Việc đƣa các thành ngữ vào SGK và việc giải thích các thành ngữ
tiếng Việt trong SGK đã hợp lí hay chƣa, và có phù hợp với mục tiêu dạy học tiếng
Việt trong nhà trƣờng hay khơng.
– Cuối cùng, từ những phân tích, nhận xét về các vấn đề thành ngữ trong
SGK, chúng tôi muốn đƣa ra một số ý kiến về việc dạy học thành ngữ trong SGK

hiện nay, với mong muốn góp phần vào việc nâng cao hơn nữa chất lƣợng dạy học
tiếng Việt trong nhà trƣờng phổ thông.
2. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU THÀNH NGỮ TIẾNG VIỆT
Về thành ngữ trong tiếng Việt đã có rất nhiều cơng trình nghiên cứu dƣới các
dạng khác nhau. Tuy nhiên, với những điều kiện khác nhau, mục đích khác nhau,
thành ngữ đƣợc xem xét, luận giải theo các phƣơng thức và mức độ khác nhau. Các
cơng trình về thành ngữ có thể phân chia thành một số dạng nhƣ sau :
– Nghiên cứu thành ngữ trong một cƣơng vị nhất định (trong sự phân định với
các đơn vị khác nhƣ tục ngữ, quán ngữ, từ ghép,…). Đi theo hƣớng này, thành ngữ
đƣợc nghiên cứu hầu hết ở các cơng trình về từ vựng học, ngữ pháp học hoặc đƣợc
tách riêng ra thành các bài nghiên cứu về vấn đề ranh giới giữa các đơn vị từ vựng.
Các cơng trình tiêu biểu có thể kể đến ở đây nhƣ các cơng trình của Nguyễn Văn
Tu (1960, 1968, 1976) ; Đỗ Hữu Châu (1962, 1981, 1986) ; Nguyễn Kim Thản
(1963) ; Nguyễn Thiện Giáp (1972, 1985) ; Hồ Lê (1976),…
– Một số tác giả khác thì lại tách riêng một vài loại thành ngữ ra để nghiên
cứu mặt cấu trúc – hình thái và đặc điểm ngữ nghĩa của chúng. Các cơng trình có
thể kể đến ở đây là của Trƣơng Đơng San (1974), Hồng Văn Hành (1976) tập
trung nghiên cứu thành ngữ so sánh và Bùi Khắc Việt (1981) và các tác giả cuốn
Kể chuyện thành ngữ, tục ngữ (1994) tập trung miêu tả cả thành ngữ đối lẫn thành
ngữ so sánh.


– Vấn đề đƣợc quan tâm nghiên cứu phong phú hơn cả là việc nghiên cứu các
mặt riêng rẽ của thành ngữ tiếng Việt nhƣ nguồn gốc hình thành và phát triển thành
ngữ, các vấn đề ngữ nghĩa của thành ngữ, các bình diện văn hố của thành ngữ,
biến thể của thành ngữ, phƣơng pháp nghiên cứu thành ngữ,… Các cơng trình
nghiên cứu theo hƣớng này có Nguyễn Đức Dân (1986) ; Phan Xuân Thành (1990,
1992, 1993), Vũ Quang Hào (1992) ; Nguyễn Nhƣ Ý (1993) ; Nguyễn Văn Khang
(1994),…
– Gần đây, nổi lên xu hƣớng nghiên cứu thành ngữ tiếng Việt trong việc đối

chiếu với các thành ngữ nƣớc ngồi. Ví dụ : Đối chiếu thành ngữ Nga – Việt trên
bình diện giao tiếp (Nguyễn Xn Hồ, 1996) ; Ngữ nghĩa của những thành ngữ
và tục ngữ có từ chỉ thành tố động vật trong tiếng Anh (trong sự so sánh với tiếng
Việt) (Phan Văn Quế, 1996) ; Thành ngữ so sánh có thành tố chỉ động vật tiếng
Việt – Nga – Anh (Hồng Cơng Minh Hùng, 2001) ; Đặc điểm của thành ngữ tiếng
Nhật (trong sự liên hệ với thành ngữ tiếng Việt) (Ngô Minh Thuỷ, 2006),…
Nhƣ vậy, có thể nói các cơng trình nghiên cứu về thành ngữ nói chung và
thành ngữ tiếng Việt nói chung rất phong phú và đã có thời gian nghiên cứu khá
dài. Tuy nhiên, việc nghiên cứu thành ngữ nhƣ một đối tƣợng dạy học trong nhà
trƣờng phổ thơng thì ít đƣợc nghiên cứu, nhất là việc khảo sát, nghiên cứu sự xuất
hiện của các thành ngữ trong SGK một cách hệ thống.
Chính vì vậy mà luận văn này của chúng tơi muốn hƣớng tới một vấn đề quan
trọng, chƣa đƣợc nghiên cứu, đó là việc khảo sát sự xuất hiện của các đơn vị thành
ngữ trong SGK Ngữ văn nói chung và SGK Tiếng Việt nói riêng để thấy đƣợc đặc
điểm của việc dạy học thành ngữ tiếng Việt hiện nay trong nhà trƣờng phổ thơng.
3. ĐỐI TƢỢNG, MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Mặc dù quan niệm về thành ngữ trong tiếng Việt chƣa hoàn toàn thống nhất
giữa các nhà khoa học nhƣng vẫn có thể có những dấu hiệu đặc trƣng để nhận ra


chúng. Do đó, đối tƣợng nghiên cứu của chúng tơi trong luận văn này là những đơn
vị đƣợc coi là thành ngữ (những cụm từ cố định có hình thức cấu tạo là cụm từ
hoặc cụm chủ vị, tƣơng đƣơng với một từ hoặc một cụm từ, có chức năng định
danh và có đặc trƣng cố định, ví von, bóng bẩy về ý nghĩa) mà chúng tôi khảo sát
đƣợc trong SGK.
3.2. Mục đích nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu của chúng tơi là nhằm góp phần vào việc nâng cao chất
lƣợng giảng dạy tiếng Việt trong nhà trƣờng nói chung và việc giảng dạy thành
ngữ tiếng Việt nói riêng. Để đạt đƣợc mục đích ấy, chúng tơi sẽ tiến hành trong

luận văn của mình các cơng việc nhƣ sau : khảo sát các bài dạy về lí thuyết thành
ngữ trong SGK ; tìm hiểu các dạng xuất hiện của thành ngữ trong SGK ; phân loại
các thành ngữ này, khảo sát đặc điểm cấu trúc và ngữ nghĩa của chúng ; tìm hiểu
cách giải thích ý nghĩa các thành ngữ này của các tác giả SGK và cuối cùng chúng
tôi muốn xem xét việc trình bày các kiến thức về thành ngữ trong SGK đã phù hợp
với thực tế giảng dạy đơn vị ngôn ngữ này trong nhà trƣờng chƣa và đƣa ra một số
ý kiến đề xuất về vấn đề dạy học thành ngữ trong SGK.
3.3. Nhiệm vụ của luận văn
Nhiệm vụ mà chúng tôi đặt ra trong luận văn này là :
– Tìm hiểu khái niệm thành ngữ tiếng Việt trong SGK.
– Cung cấp danh mục các thành ngữ trong SGK và cách giải thích chúng của
các tác giả SGK.
– Đánh giá việc đƣa các thành ngữ và cách giải thích chúng trong SGK.
– Đề xuất ý kiến về việc đƣa các thành ngữ vào SGK phổ thông và việc giải
thích chúng.
4. PHẠM VI NGHIÊN CỨU VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
4.1. Phạm vi nghiên cứu


Thành ngữ có thể xuất hiện trong SGK của nhiều môn học nhƣ Ngữ văn, Lịch sử,
Giáo dục công dân,… Tuy nhiên, trong khuôn khổ của luận văn này, chúng tơi
khơng có điều kiện khảo sát tồn bộ SGK của các mơn học mà chỉ có thể khảo sát
sự xuất hiện thành ngữ trong SGK Tiếng Việt ở TH và SGK Ngữ văn ở THCS và
THPT. Do đó, phạm vi tƣ liệu của chúng tôi trong luận văn này gồm : SGK Tiếng
Việt TH chƣơng trình mới (từ lớp 1 đến lớp 5) SGK Ngữ văn (THCS và THPT)
chƣơng trình mới từ lớp 6 đến lớp 12. Các đối tƣợng thành ngữ trong các cuốn
SGK này đƣợc chúng tôi tiến hành khảo sát trên phạm vi nhƣ sau : Chúng tơi khảo
sát trên tồn bộ các cuốn SGK

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.

Lê A – Nguyễn Quang Ninh – Bùi Minh Toán (2004), Phương pháp dạy
học tiếng Việt, NXB Giáo dục, Hà Nội.

2.

Nguyễn Tài Cẩn (1999), Ngữ pháp tiếng Việt (Tiếng – Từ ghép – Đoản
ngữ), NXB Đại học Quốc gia, Hà Nội.

3.

Đỗ Hữu Châu (1981), Từ vựng – ngữ nghĩa tiếng Việt, NXB Giáo dục.

4.

Đỗ Hữu Châu (2005), Tuyển tập, tập một : Từ vựng – Ngữ nghĩa, NXB
Giáo dục.

5.

Đỗ Hữu Châu (2005), Tuyển tập, tập hai : Đại cương – Ngữ dụng học –
Ngữ pháp văn bản, NXB Giáo dục.

6.

Mai Ngọc Chừ – Vũ Đức Nghiệu – Hồng Trọng Phiến (2006), Cơ sở
ngơn ngữ học và tiếng Việt, NXB Giáo dục.

7.

Nguyễn Đức Dân (1987), Lơgíc – Ngữ nghĩa – Cú pháp, NXB Đại học và
Trung học chuyên nghiệp, Hà Nội.

8.

Vũ Dung – Vũ Thuý Anh – Vũ Quang Hào (2000), Từ điển thành ngữ,
tục ngữ Việt Nam, NXB Văn hố – Thơng tin, Hà Nội.

9.

Nguyễn Cơng Đức (1994), Thử đề nghị một cách dạy học thành ngữ, tạp
chí Văn hố dân gian, số 2.

10.

Nguyễn Cơng Đức (1995), Bình diện cấu trúc hình thái – ngữ nghĩa của
thành ngữ tiếng Việt, Luận án Phó tiến sĩ Ngữ văn, Viện Ngôn ngữ học,
Hà Nội.

11.

Nguyễn Thiện Giáp (1996), Từ và nhận diện từ tiếng Việt, NXB Giáo
dục.

12.

Nguyễn Thiện Giáp (1998), Từ vựng học tiếng Việt, NXB Giáo dục.

13.

Hoàng Văn Hành (Chủ biên) (2002), Kể chuyện thành ngữ, tục ngữ,
NXB Khoa học xã hội, Hà Nội.

14.

Vũ Quang Hào (1992), Biến thể của thành ngữ, tục ngữ, tạp chí Văn hoá
dân gian, số 1.

15.

Vũ Quang Hào (1993), Thành ngữ, tục ngữ với lớp người mới, tạp chí
Văn hố dân gian, số 1.

16.

Nguyễn Thái Hoà (2004), Từ điển Tu từ – Phong cách – Thi pháp học,
NXB Giáo dục.

17.

Nguyễn Văn Khang (1994), Từ Hán – Việt và vấn đề dạy học từ Hán –
Việt trong nhà trường phổ thông, tạp chí Ngơn ngữ, số 1.

18.

Nguyễn Văn Khang (2007), Từ ngoại lai trong tiếng Việt, NXB Giáo
dục.

19.

Nguyễn Lân (2003), Từ điển thành ngữ và tục ngữ Việt Nam, NXB Văn
học, Hà Nội.

20.

Hồ Lê (1976), Vấn đề cấu tạo từ của tiếng Việt hiện đại, NXB Khoa học
xã hội, Hà Nội.

21.

Nguyễn Lực – Lƣơng Văn Đang (1978), Thành ngữ tiếng Việt, NXB
Khoa học xã hội, Hà Nội.

22.

Nguyễn Văn Mệnh (1986), Vài suy nghĩ góp phần xác định khái niệm
thành ngữ tiếng Việt, tạp chí Ngơn ngữ, số 3.

23.

Hà Quang Năng – Nguyễn Thị Trung Thành (2006), Dạy và học từ ghép
ở trường phổ thơng, NXB Giáo dục.

24.

Hồng Phê (Chủ biên) (2004), Từ điển tiếng Việt, NXB Đà Nẵng –
Trung tâm từ điển học.

25.

Đặng Đức Siêu (2003), Dạy học từ Hán Việt ở trường phổ thông, NXB
Giáo dục.


26.

Nguyễn Thị Tân (2004), Thành ngữ gốc Hán trong tiếng Việt, Luận án
Tiến sĩ Ngữ văn, Viện Ngôn ngữ học, Hà Nội.

27.

Phan Xuân Thành (1990), Tính biểu trưng của thành ngữ tiếng Việt, tạp
chí Văn hố dân gian, số 3.

28.

Phan Xuân Thành (1992), Để luận giải thành ngữ với tư cách là một đơn
vị ngơn ngữ, tạp chí Văn hố dân gian, số 1.

29.

Phan Xuân Thành (1993), Cơ sở hình thành và biến đổi của thành ngữ
tiếng Việt, tạp chí Văn hố dân gian, số 1.

30.

Ngơ Minh Thuỷ (2006), Đặc điểm thành ngữ tiếng Nhật (trong sự liên

hệ với thành ngữ tiếng Việt), Luận án Tiến sĩ Ngữ văn, Viện Ngôn ngữ
học, Hà Nội.

31.

Nguyễn Đức Tồn (2001), Những vấn đề dạy và học Tiếng Việt trong nhà
trường (phương pháp dạy và học tiếng Việt ở bậc trung học cơ sở), NXB
Đại học Quốc gia Hà Nội.

32.

Nguyễn Văn Tu (1976), Từ và vốn từ tiếng Việt hiện đại, NXB Đại học
và Trung học chuyên nghiệp, Hà Nội.

33.

Cù Đình Tú (1983), Phong cách học và đặc điểm tu từ tiếng Việt, NXB
Đại học và Trung học chuyên nghiệp, Hà Nội.

34.

Nguyễn Nhƣ Ý – Nguyễn Văn Khang – Phan Xuân Thành (1994), Từ
điển thành ngữ Việt Nam, NXB Văn hố – Thơng tin, Hà Nội.

35.

Nguyễn Nhƣ Ý – Nguyễn Văn Khang – Phan Xuân Thành (1994), Từ
điển giải thích thành ngữ gốc Hán, NXB Văn hoá, Hà Nội.

36.

Nguyễn Nhƣ Ý (Chủ biên) (1996), Từ điển giải thích thuật ngữ ngơn
ngữ học, NXB Giáo dục, Hà Nội.

37.

Viện Ngôn ngữ học (1997), Tiếng Việt trong trường học, (tập hai), NXB
Khoa học xã hội, Hà Nội.

38.

Tiếng Việt 7, tập hai (tái bản lần thứ 12), NXB Giáo dục, 2000.